فیزیولوژی گیاهان زراعی
سال:1389 | دوره:2 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

به منظور مطالعه برخی خصوصیات فیزیولوژیکی دو رقم گندم تحت تنش شوری این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی متعادل با سه تکرار در سال زراعی 87-88 در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز اجرا شد. فاکتور اول، رقم دارای دو سطح شامل ارقام استار و چمران و فاکتور دوم، آبیاری با آب شور دارای سه سطح آب معمولی، آب شور باغلظت 100 و 200 میلی مولار از منابع شوری NaCl و CaCl2 به نسبت مساوی بود. نتایج نشان داد بیشترین کاهش ماده خشک در سطح دوم تنش (200 میلی مولار) در رقم استار بود. با افزایش سطح تنش کاهش هدایت روزنه ای در هر دو رقم مورد مطالعه بیشتر شد. بیشترین کاهش هدایت روزنه ای در سطح دوم تنش در رقم استار مشاهده شد. با افزایش شدت تنش میزان تجمع قندهای محلول در هر دو رقم افزایش یافت ولی بین ارقام تفاوتی مشاهده نشد. با اعمال تنش شوری میزان تجمع پرولین در هر دو رقم مورد مطالعه به طور معنی داری افزایش یافت. هر دو رقم توانایی نگهداری محتوای نسبی آب برگ (RWC) را در سطح بالایی به نمایش گذاشتند ولی با کاربرد سطح دوم میزان آن به طور معنی داری در هر دو رقم کاهش یافت. بیشترین میزان تجمع سدیم در سطح 200 میلی مولار رقم چمران و کمترین مقدار سدیم در شرایط نرمال رقم چمران دیده شد. افزایش نسبت K/Na سبب افزایش معنی دار عدد SPAD شد، در حالی که کاهش RWC را به همراه داشت. در شرایط S1 افزایش تجمع سدیم در برگ باعث کاهش شدید در نسبت K+/Na+ و عدد SPAD شد(r2=-0.828**) . در صورتی که با افزایش مقدار پتاسیم این نسبت افزایش یافت (r2=0.937**). در شرایط نرمال افزایش پتاسیم سبب نقل و انتقال بهتر قندها در گیاه شد ولی در شرایط تنش شدید افزایش مقدار پتاسیم نتوانست سبب انتقال قندها شود که احتمالا می توان این پدیده را به عدم کارایی مناسب پمپ های قند بواسطه خسارت ناشی از تنش شوری شدید (200 میلی مولار) نسبت داد. در تنش شدید شوری، افزایش بیوسنتز پرولین و قندهای محلول برگ می تواند سبب بهبود هدایت روزنه ای و محتوای نسبی آب و در نتیجه کاهش کمتر ماده خشک گیاه گندم شود، لذا می توان از آنها برای غربال کردن ژنوتیپ های گندم تحت تنش شوری بهره جست.

به منظور بررسی اثرات پرایمینگ بر جوانه زنی بذر دو هیبرید ذرت (ارقام S.C.704 و S.C.640)، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در آزمایشگاه دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد واحد قائم شهر در سال 1389 اجرا گردید. تیمارها شامل بذر دو رقم ذرت (704 و 640) و هفت محلول پرایم پلی اتیلن گلایکول (PEG) با غلظت های 5 و 10 درصد، نیترات پتاسیم (KNO3) با غلظت های 1 و 2 درصد و کلرید پتاسیم (KCl) با غلظت های 2 و 4 درصد، آب و شاهد (بدون پیش تیمار) بود. هر چند هیچکدام از صفات از نظر آماری تحت تاثیر رقم ها تفاوت معنی داری نشان ندادند، ولی نتایج نشان داد که حداکثر سرعت جوانه زنی برای هیدروپرایمینگ (آب) و شاهد (بدون پرایمینگ) بدست آمد و کمترین طول ریشه چه برای محلول پرایم شده نیترات پتاسیم و کلرید پتاسیم با غلظت های 2 و 4 درصد و بیشترین میانگین جوانه زنی برای شاهد (بدون پرایمینگ) حاصل شد. حداقل طول ساقه چه برای پرایم نمودن با نیترات پتاسیم و کلرید پتاسیم با غلظت های 2 و 4 درصد نتیجه شد. حداکثر شاخص میزان جوانه زنی و میانگین جوانه زنی روزانه برای پرایم شاهد (بدون پرایمینگ) و حداقل متوسط زمان جوانه زنی با پرایم نمودن توسط نیترات پتاسیم و کلرید پتاسیم با غلظت های 2 و 4 درصد بدست آمد، و بیشترین نسبت وزن خشک ریشه چه به ساقه چه با پرایم نیترات پتاسیم و کلرید پتاسیم با غلظت های 1 و 2 درصد حاصل شد. کمترین نسبت وزن تر ریشه چه به ساقه چه با پرایم نمودن نیترات پتاسیم و کلرید پتاسیم با غلظت های 2 و 4 درصد حاصل گردید و همچنین حداکثر شاخص ویگور 2 برای هیدروپرایمینگ (آب) و حداقل آن برای محلول پرایم شده کلرید پتاسیم با غلظت 4 درصد بدست آمد.

به منظور بررسی اثرات تنش کمبود آب، سطوح مختلف نیتروژن و تراکم بوته بر شاخص های رشد ذرت هیبرید سینگل کراس 704 پژوهشی در طی دو سال 1388 و 1387 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان واقع در شهر رامین اجرا گردید. در هر سال، سه آزمایش هر یک به صورت کرت های یکبار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. در هر آزمایش یک سطح تیمار آبیاری اعمال گردید. تیمار آبیاری دارای سه سطح شامل آبیاری مطلوب (I1)، تنش ملایم (I2) و تنش شدید خشکی (I3) به ترتیب آبیاری بر اساس تخلیه 50، 60 و 70 درصد ظرفیت زراعی) بود. تا مرحله چهار تا پنج برگی (مرحله استقرار گیاهچه) آبیاری بر اساس تخلیه رطوبتی معادل 30 درصد ظرفیت زراعی در همه کرت ها انجام و از این مرحله به بعد تیمارهای آبیاری اعمال گردید. در هر آزمایش نیتروژن به عنوان تیمار اصلی دارای سه سطح 140، 180 و 220 کیلو گرم نیتروژن خالص در هکتار و تراکم بوته نیز به عنوان تیمار فرعی دارای سه سطح 6، 7.5و 9 بوته در متر مربع بودند. نتایج نشان داد که با افزایش شدت تنش خشکی شاخص سطح برگ کل و شاخص سطح برگ بلال بطور معنی دار کاهش یافت. افزایش مصرف نیتروژن موجب افزایش شاخص سطح برگ شد. با افزایش کمبود آب در خاک از تاثیر مثبت کاربرد نیتروژن بر افزایش شاخص سطح برگ کاسته شد. افزایش تراکم به ویژه در شرایط آبیاری مطلوب، شاخص سطح برگ را به طور معنی داری افزایش داد، بطوریکه بیشترین شاخص سطح برگ به میزان 5.4 به تراکم 9 بوته در متر مربع در شرایط آبیاری مطلوب تعلق داشت. افزایش شدت تنش خشکی و تراکم بوته در واحد سطح باعث کاهش معنی دار محتوای نسبی آب برگ بلال شد. بیشترین و کمترین سرعت رشد محصول، سرعت رشد نسبی و سرعت جذب خالص به ترتیب به تیمار آبیاری مطلوب و تنش شدید خشکی اختصاص داشت. حداکثر سرعت رشد محصول در شرایط آبیاری مطلوب و تنش خشکی شدید به ترتیب 37 و 20 گرم در متر مربع در روز بود. با افزایش تراکم، سرعت رشد محصول افزایش یافت ولی از سرعت جذب خالص کاسته شد.

به منظور مقایسه سموم جدید باریک برگ کش و پهن برگ کش با سموم قدیمی و بررسی تاثیر آن ها بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم رقم چمران آزمایشی در قالب بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار و هفده تیمار در سال 89-1388 در شهرستان اهواز اجرا گردید. تیمارها عبارت بودند از سه باریک برگ کش (تاپیک، آکسیال و تراکسوز) و سه پهن برگ کش (گرانستار، دیالون سوپر و لینتور) و اختلاط آن ها، شاهد با وجین و یک شاهد بدون وجین. نتایج نشان داد که عملکرد بیولوژیکی، اقتصادی، شاخص برداشت و اجزای عملکرد (تعداد سنبله در واحد سطح، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد دانه در سنبلچه) به جزء وزن هزار دانه به طور بسیار معنی داری تحت تاثیر تیمارها قرار گرفتند. برای تمام صفات به جزء تعداد دانه در سنبلچه به ترتیب بیشترین و کمترین مقدار به تیمار وجین و بدون وجین تعلق داشت. مقایسه میانگین ها نشان داد که سموم جدید و اختلاط آن ها در مقایسه با سموم قدیمی برای اغلب صفات کارایی بهتری در کنترل علف های هرز داشتند. تعداد سنبله در واحد سطح و تعداد سنبلچه در سنبله بیشترین تاثیر را بر عملکرد اقتصادی داشتند. به نظر می رسد که کاهش کارایی سموم قدیمی (تاپیک و گرانستار) همچنین اختلاط آن ها با یکدیگر و دیگر علف کش ها، به علت افزایش مقاومت علف های هرز در اثر مصرف متمادی این سموم باشد.

ذرت بعنوان مهمترین گیاه علوفه ای در مناطق معتدل و گرم استان لرستان، عکس العمل بالایی به مدیریت زراعی جهت ارتقا تولید نشان میدهد. به منظور بررسی تاثیر آرایش کاشت (یک ردیفه و دو ردیفه)، کود نیتروژن به صورت سرک (محلول پاشی در مرحله 4-8 برگی، محلول پاشی در مرحله 4-8 برگی و گلدهی و پخش در بین ردیفهای کاشت در مرحله 4-8 برگی) و کنترل علفهای هرز (وجین دستی و عدم وجین یا تداخل)، پژوهشی به صورت فاکتوریل با سه تکرار با استفاده از رقم سینگل کراس 704 در سال 1388 در منطقه کمالوند از توابع شهرستان خرم آباد انجام گرفت. نتایج نشان داد که عملکرد دانه در آرایش دو ردیفه 4798 کیلوگرم در هکتار نسبت به یک ردیفه 3510.9 کیلوگرم در هکتار برتری معنی داری داشت. عدم وجین علفهای هرز موجب کاهش معنی داری در عملکرد دانه 3523.8 کیلوگرم در هکتار نسبت به وجین دستی 4785 کیلوگرم در هکتار شد. تفاوت معنی داری میان روشهای مختلف سرک نیتروژن از نظر عملکرد دانه مشاهده نشد. در مجموعه تیمار آرایش دو ردیفه با وجین کامل علفهای هرز و محلول پاشی نیتروژن در دو مرحله 4-8 برگی و گلدهی با متوسط عملکرد 5779.7 کیلوگرم در هکتار برترین تیمار شناخته شد.

این پژوهش بمنظور تجزیه و تحلیل هم بستگی های بین عملکرد دانه، اجزای عملکرد، طول دوره رشد رویشی و طول دوره پرشدن دانه 10 رقم گندم در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در 4 تکرار در سال زراعی 89-1388 اجرا گردید. همبستگی عملکرد دانه در واحد سطح با تعداد پنجه بارور در متر مربع(0.61) ، تعداد دانه در سنبله (0.69) و طول دوره پر شدن دانه(0.66) مثبت و بسیار معنی دار بود، همچنین همبستگی عملکرد دانه در واحد سطح با وزن هزار دانه (-0.43) و تعداد روز تا سنبله دهی (-0.55) منفی و بسیار معنی دار بود. در بین صفات مورد مطالعه، تعداد پنجه بارور در متر مربع و تعداد دانه در سنبله بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد دانه نشان دادند (به ترتیب 0.40 و0.57 ). همچنین طول دوره پر شدن دانه بیشترین اثر مستقیم را بر تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه داشت (به ترتیب 0.49 و 0.13). تعداد دانه در سنبله اثر مستقیم منفی بسیار معنیداری بر وزن هزار دانه داشت (-0.65). با توجه به نتایج تجزیه علیت، تعداد پنجه بارور در متر مربع و تعداد دانه در سنبله بیشترین سهم را درتبیین تغییرات عملکرد دانه دارا بودند و با توجه به اثر مستقیم طول دوره پر شدن دانه بر تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه و اینکه بیشترین مقدار ماده خشک در گندم در طول این دوره تولید می شود، می توان از این صفات بعنوان معیار انتخاب در برنامه های به نژادی گندم و تولید ارقام پر محصول استفاده نمود.

به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر برخی خصوصیات مرفولوژیک، عملکرد و اجزا عملکرد لاین های گندم و شناسایی ژنوتیپ های متحمل به خشکی آزمایشی در سال 1386 در دزفول اجرا گردید. برای این منظور دو آزمایش به صورت جداگانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی بر روی 16 لاین گندم با سه تکرار انجام شد. آزمایش اول در شرایط آبیاری کامل و آزمایش دوم در شرایط تنش خشکی آخر فصل اجرا گردید. بر اساس عملکرد شرایط آبی  (YP) و شرایط تنش (YS) شاخص های کمی تحمل به خشکی شامل میانگین تولید (MP)، شاخص تحمل (TOL)، میانگین هندسی بهره وری (GMP)، میانگین هارمونیک (HM)، شاخص حساسیت به تنش (SSI) و شاخص تحمل تنش(STI)  بدست آمد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس گویای اختلاف معنی دار در سطوح 1% و 5% بین عملکرد و اجزا عملکرد در شرایط تنش و بدون تنش بود. همچنین بالاترین عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، عملکرد کاه، وزن هزار دانه و شاخص برداشت در شرایط تنش و بدون تنش متعلق به ژنوتی پ های S78-11 و Chamran وChenab  بود. نتایج نشان داد این ژنوتیپ ها بیشترین عملکرد دانه را در شرایط نرمال به مقدار 4.640، 4.93 و 4.73 تن در هکتار و بیشترین عملکرد بیولو‍ژیک را در شرایط نرمال به مقدار 12.93، 12.15، 12.69 تن در هکتار بدست آوردند، در حالی که بیشترین مقدار عملکرد دانه در شرایط تنش به مقدار 3.720، 3.700 در ژنوتیپ های  S78-11و Chamran در هر دو شرایط وجود تنش خشکی و بدون تنش در یک گروه قرار گرفتند در صورتیکه ژنوتیپ های شماره 5، 8 و 13 با بیشترین شباهت نیز در گروه دیگری قرار گرفتند. نتایج حاصل از همبستگی در شرایط نرمال با شاخص ها نشان داد که شاخص های HM و GMP و MP و STI همبستگی بسیار قوی با عملکرد در هر دو شرایط را دارا می باشند بالاترین میزان همبستگی در شرایط نرمال با شاخص HM برابرr=0.930**  به دست آمد.

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت بر عملکرد علوفه سیلویی هیبریدهای ذرت آزمایشی به صورت کرت های خرد شده (اسپلیت پلات) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در بهار سال 1388 در شهرستان خاتم اجرا گردید. فاکتور اصلی تاریخ کاشت در چهار سطح شامل (بیستم خرداد، سی و یکم خرداد، دهم تیر و بیستم تیر) و فاکتور فرعی هیبریدهای ذرت در شش سطح شامل (دابل کراس 370، سینگل کراس 400، سینگل کراس 500، سینگل کراس647، سینگل کراس 700 و سینگل کراس 704) بود. هر واحد آزمایشی شامل چهار خط کاشت به فاصله 75 سانتی متر و به طول 8 متر بود. کاشت در تاریخ های پیش بینی شده انجام و قبل از برداشت علوفه سیلویی، ارتفاع بوته، قطر ساقه، تعداد برگ بالای بلال و تعدادکل برگ بوته اندازه گیری و پس از حذف اثرات حاشیه نسبت به برداشت علوفه سیلویی اقدام و یک نمونه از علوفه سیلویی هر واحد آزمایشی جهت تعیین پروتئین به آزمایشگاه منتقل گردید. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که اثر تاریخ کاشت بر صفات ارتفاع بوته، قطر ساقه، عملکرد علوفه سیلویی و درصد پروتئین معنی دار بود و هیبریدهای ذرت نیز از نظر صفات مورد بررسی دارای اختلاف معنی دار می باشند. بیشترین علوفه سیلویی به مقدار 121.5 تن در هکتار و درتاریخ کاشت بیستم تیرماه و از هیبریدسینگل کراس 700 بدست آمد. ولی بیشترین درصد پروتئین به مقدار 11.78 درصد مربوط به تاریخ کاشت سی و یکم خرداد و هیبرید سینگل کراس 500 بود.به طور کلی با توجه به نتایج بدست آمده بهترین تیمار آزمایش هیبرید سینگل کراس 700 در تاریخ کاشت بیستم تیرماه توصیه می شود.