اکوبیولوژی تالاب (تالاب)
سال:1391 | دوره:3 | شماره:11 |تعداد مقالات:10

بررسی برخی شرایط زیستگاهی و تعیین جمعیت پرندگان جوجه آور جزایر پارک ملی مند با شمارش مستقیم جمعیت پرندگان و اندازه گیری برخی فاکتورهای شیمیایی و فیزیکی آب اطراف جزایر از فروردین تا شهریور ماه 1387 انجام گردید. در مدت 6 ماه مطالعه، 44 گونه پرنده در این جزایر شناسایی شد. 44 گونه شناسایی شده حدودا 1.5 درصد گونه های پرندگان ایران را تشکیل می دهند. پرندگان شناسایی شده در جزایر پارک ملی مند در دو گروه عمده مهاجر عبوری و مهاجر جوجه آور طبقه بندی شدند. 8 گونه از پرندگان شناسایی شده با جمعیت 40424 جفت در جزایر نخیلو، خان و ام الگرم پارک ملی مند جوجه آوری داشتند. در بین گونه های زادآور، پرستو دریایی کاکلی کوچک با جمعیت 19013 جفت و پرستو دریایی پشت تیره با 17440 جفت غالب بودند جمعیت جوجه آور کاکلی بزرگ 920 جفت، جمعیت جوجه آور اگرت ساحلی در جزیره نخیلو 92 جفت، در جزیره ام الگرم 92 جفت و در جزیره خان 72 جفت، جمعیت جوجه آور سلیم خرچنگ خوار در جزیره نخیلو 2266 جفت و در جزیره ام الگرم 481 جفت بر آورد شدند. در سال 1386 جوجه آوری یک جفت سلیم شنی کوچک از جزیره نخیلو گزارش شده بود که در سال 1387 جوجه آوری نداشت. اطلاعات بدست آمده نشان می دهند که به ترتیب جزایر نخیلو، ام الگرم و خان دارای اهمیت بیشتری برای حفظ نسل پرندگان جوجه آور آبزی می باشند. هدف از این مطالعه تعیین جمعیت جوجه آور پرندگان آبزی و شرایط زیستی آن ها برای مدیریت و حفاظت محیط زیست جزایر بود. با توجه به اطلاعات بدست آمده بهترین روش مدیریتی جزایر، مدیریت اکوسیستمی، با نگرش جذب اکوتوریست با برنامه ریزی و بدون آسیب رسانی به محیط زیست طبیعی و جمعیت پرستوهای دریایی و سایر جوجه آوران جزایر می باشد.

بهره گیری از شاخص های آسایش زیست اقلیمی یا بیوکلیماتیک در مناطق مختلف جغرافیایی، می تواند به برنامه ریزی توریسم کمک نماید تا جاذبه های توریسم به منظور گذران اوقات فراغت مورد استفاده بهتر قرار گیرند. هدف پژوهش حاضر، تعیین تقویم آسایش اقلیمی به منظور برنامه ریزی توریسم تالاب هامون در مقیاس ماهانه است. برای تعیین شرایط اقلیمی در ماههای مختلف سال، شاخص های TCI، ترجونگ و اوانز مبنای روش پژوهش قرار گرفت. از این رو داده های اقلیمی ایستگاه سینوپتیکی زابل طی دوره آماری (87 - 65) استخراج شد و همگنی آنها با روش درون یابی مورد آزمون قرار گرفت. نتایج این تحقیق که در بهار 1391 انجام شد، نشان داد که در شاخص TCL ماههای اردیبهشت، خرداد و شهریور دارای شرایط خیلی خوب می باشند و در شاخص ترجونگ، ماههای فروردین و اردیبهشت روزانه مطبوع و ماههای تیر، مرداد و شهریور شبانه مطبوع می باشند. در شاخص اوانز آسایش روزانه در ماهای، فروردین، آبان، آذر، اسفند و آسایش شبانه در ماه های، اردیبهشت، خرداد، تیر، مرداد و شهریور بوجود می آید.

این تحقیق به منظور تعیین و مقایسه میزان تجمع فلز کادمیوم در بافت های عضله، کبد و آبشش ماهی بنی (Barbus sharpeyi) وحشی (تالاب شادگان) و پرورشی (مجتمع آزادگان) در تابستان 1390 انجام شد. 54 نمونه ماهی بنی در اندازه های تصادفی با تور گوشگیر از پایین دست تالاب شادگان و مجتمع پرورش ماهی آزادگان تهیه شد، نمونه ها به آزمایشگاه کیمیا پژوه البرز در شهرکرد انتقال یافتند. هضم شیمیایی نمونه ها به روش مرطوب و سنجش غلظت فلزات سنگین به روش جذب اتمی با دستگاه مدل Perkin Elmer 4100 انجام گردید. میزان تجمع کادمیوم در ماهی بنی وحشی در عضله، آبشش و کبد به ترتیب 0.014±0.23، 0.037±0.34 0.022±0.27 میلی گرم بر کیلوگرم وزن خشک نمونه ها بوده است. میزان تجمع کادمیوم در ماهی بنی پرورشی در عضله، آبشش و کبد به ترتیب 0.005±0.23، 0.022±0.31، 0.009±0.26 میلی گرم بر کیلوگرم وزن خشک نمونه ها بوده است. میزان کادمیوم در اندام های ماهی بنی تالاب شادگان بالاتر بود .(P<0.05) بین میزان کادمیوم در کبد و آبشش ماهی بنی وحشی اختلاف معنی داری وجود داشت ،(P<0.05) اما بین بقیه اندام ها اختلاف معنی داری وجود نداشت .(P>0.05) میزان کادمیوم در عضله ماهی بنی در مقایسه با حد آستانه استانداردهای سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) و آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا بالاتر بود.

بررسی ذخایر ماهیان خاویاری با هدف برآورد فراوانی نسبی و مطلق، تعیین ترکیب گونه ای صید تاسماهیان در اعماق کمتر از 10 متر در دو فصل تابستان و زمستان سال 1386 با استفاده از شناور تحقیقاتی سی سرا 2 در سواحل ایرانی دریای خزر انجام شد. در این مطالعه، 50 ایستگاه بر اساس طرح طبقه بندی تصادفی (Stratified random sampling design) انتخاب و از روش مساحت جاروب شده برای برآورد ذخایر استفاده گردید. جهت نمونه برداری تور ترال 9 متری مورد استفاده قرار گرفت. در نمونه برداری تابستان، 70 عدد ماهی شامل 60 عدد تاسماهی ایرانی، 6 عدد ازون برون و 4 عدد تاسماهی روسی صید شد. در نمونه برداری زمستان 57 عدد ماهی صید شد که شامل 55 عدد تاسماهی ایرانی، و 2 عدد تاسماهی روسی بود. ترکیب گونه ای صید در گشت تابستان شامل 85.7 درصد تاسماهی ایرانی، 5.7 درصد تاسماهی روسی و 8.6 درصد ازون برون بود. ترکیب گونه ای صید در گشت زمستان شامل 96.5 درصد تاسماهی ایرانی، 3.5 درصد تاسماهی روسی بود. میانگین طول کل تاسماهی ایرانی در نمونه برداری تابستان 1386 معادل 14.8±26.4 سانتی متر، ازون برون 26.5±61.1 سانتی متر و تاسماهی روسی 3.3±32.7 سانتی متر بود. در گشت زمستان میانگین طول تاسماهی ایرانی و تاسماهی روسی بترتیب 2.9±22.4 سانتی متر و 29.7±102 سانتی متر بود. میانگین وزن تاسماهی ایرانی در گشت تابستان 409.8±154.8 گرم، ازون برون 696.8±714.2 گرم و تاسماهی روسی 24.5±101.5 گرم بود. در گشت زمستان میانگین وزن تاسماهی ایرانی 12±34.4 و تاسماهی روسی 5833.6±6375 گرم یود. میزان صید در واحد تلاش (CPUE) در نمونه برداری تابستان 86 معادل 1.4 عدد و در نمونه برداری زمستان معادل 1.14 عدد در هر ترال کشی بود. صید در واحد سطح CPUA)) در نمونه برداری تابستان معادل 178.8 عدد در هر نوتیکال مایل مربع ودر گشت زمستان معادل 291.2 عدد در هر نوتیکال مایل مربع بود. فراوانی کل برآورد شده در نمونه برداری تابستان 1386 معادل 1432 هزار عدد و در گشت زمستان معادل 2250 هزار عدد تخمین زده شد. میزان کل وزن توده زنده محاسبه شده ماهیان خاویاری در نمونه برداری تابستان معادل 312 تن و در نمونه برداری زمستان 578 تن برآورد شد.

تالاب انزلی بین دو بدنه آب شور و شیرین واقع شده و به عنوان یک تالاب مهم بین المللی در کنوانسیون رامسر در سال 1975 ثبت گردید. هدف از این مطالعه بررسی غلظت فلزات سنگین (Cd ,Pb ,Cr ,Cu و Zn) در رسوبات سطحی تالاب انزلی می باشد. برای این منظور نمونه برداری رسوبات در مرداد ماه 1388 از 6 ایستگاه توسط دستگاه نمونه بردار گرب صورت پذیرفت. سپس از هر نمونه دانه های با ابعاد 0.063، 0.25، 1 و 2 میلی متری انتخاب گردید تا اثر ریزدانه ها بر تجمع عناصر سنگین بررسی گردد. هضم رسوبات توسط اسیدنیتریک و اسیدکلریدریک بر روی حمام شن صورت پذیرفت. نتایج نشان داد غلظت فلزات مس و کادمیوم رسوبات تالاب در مقایسه با مقادیر پوسته زمین و رسوبات جهانی بالاتر می باشد. بر اساس شاخص انباشت ژئوشیمیایی نیز آلودگی تالاب به عنصر کادمیوم تائید شده است. هچنین نتایج همبستگی بین فلزات مورد مطالعه با طبقات دانه بندی شده رسوبات نشان داده که ابعاد ریزدانه های رسوبات؛ بجز در ذرات 0.063 میلی متری؛ تاثیر قابل توجهی بر توزیع مکانی فلزات سنگین در منطقه نداشته است.

مطالعه حاضر جهت بررسی مقایسه ای ترکیبات بیوشیمیایی دو گونه ماهی بوتک (Cyprinion macrostomum) و سیاه ماهی فلس ریز (Capoeta damascina) در فصول گرم (تابستان) و سرد (پاییز) در سال 1390 انجام گردید. در هر فصل 9 نمونه از ماهی بوتک با میانگین وزن کل 5.73±350 گرم و طول کل 1.1±16.5 سانتی متر و سیاه ماهی فلس ریز با میانگین وزن کل 7.58±345 گرم و طول کل 1.4±15.8 سانتی متر از رودخانه سزار واقع در استان لرستان از ایستگاهای 1، 2 و 3 صید و زیست سنجی گردیدند. بر اساس نتایج این تحقیق بالاترین میزان رطوبت لاشه بدن در سیاه ماهی فلس ریز در فصل گرم با 78.69 درصد وزن بدن و کمترین مقدار آن در ماهی بوتک در فصل گرم 74.05 درصد وزن بدن مشاهده گردید. اختلاف معنی داری در میزان رطوبت بین فصل گرم و سرد در ماهی بوتک مشاهده شد (P<0.05). در صورتیکه میزان رطوبت لاشه سیاه ماهی در فصول گرم و سرد اختلاف معنی داری نشان نداد. به هرحال بر اساس نتایج حاصل از آنالیز واریانس یک طرفه، اختلاف معنی داری در میزان رطوبت لاشه بین دو گونه در فصلهای گرم و سرد مشاهده گردید (P<0.05). آزمون توکی این اختلاف را بین میزان رطوبت لاشه ماهی بوتک در فصل گرم با سایر مقادیر رطوبت را نشان داد. بیشترین و کمترین محتوی پروتئین به ترتیب در ماهی بوتک در فصل گرم با 9.40 درصد و در سیاه ماهی فلس ریز در فصل سرد با 6.86 درصد وزن بدن ثبت شد. اختلاف معنی داری در میزان پروتئین لاشه ماهی بوتک و سیاه ماهی در فصل گرم و سرد مشاهده گردید (P<0.05). این اختلاف بین محتوی پروتئین ماهی بوتک در فصل سرد و سیاه ماهی در فصل گرم با میزان پروتئین ماهی بوتک در فصل گرم و سیاه ماهی در فصل سرد مشاهد گردید. ماهی بوتک در فصل گرم بیشترین میزان چربی با 4.38 درصد وزن بدن را نشان داد. به هرحال اختلاف معنی داری در میزان چربی لاشه ماهی بوتک و سیاه ماهی در فصل گرم و سرد مشاهده گردید (P<0.05). محتوی خاکستر بدن ماهی بوتک و سیاه ماهی فلس ریز در فصل گرم و سرد اختلاف معنی داری نشان نداد. همچنین در بررسی آنالیز واریانس یکطرفه نیز اختلاف معنی داری بین دو گونه مشاهده نگردید. به هرحال باید عنوان نمود که ترکیبات بیوشیمیایی بدن ماهی بوتک و سیاه ماهی تحت تاثیر فصل گرم و سرد قرار گرفتند که بیشتر ناشی از تغییرات درجه حرارت در دو فصل می باشد که منجر به ایجاد اختلاف در وفور غذا در محیط و تاثیر بر ترکیبات بیوشیمیایی بدن می گردد و همچنین احتمال می رود اوایل شروع چرخه تولید مثلی باعث ایجاد تغییراتی در میزان ترکیبات چربی و پروتئین بدن هر دو ماهی می گردد.

این تحقیق با هدف بررسی اثر تراکم بر شاخص های رشد کرم نرئیس (Nereis diversicolor) در شرایط پرورشی در انستیتو تحقیقات بین المللی ماهیان خاویاری در سال 1389 انجام پذیرفت. بدین منظور کرم های نرئیس در روگاه خروجی تالاب انزلی توسط دستگاه گرب جمع آوری گردیدند. کرم های نرئیس درون وان های 0.5 تنی با سطح 1 مترمربع و ارتفاع 0.8 متر همراه رسوب ماسه ای گلی با ارتفاع 20 سانتی متر و شوری 5 در هزار نگهداری شدند. ضمن غذا دهی و تعویض آب شاخص هایی چون شوری، pH، دمای آب و اکسیژن اندازه گیری گردید. پس از اینکه کرم ها درون وان ها تکثیر کرده و لاروهایشان به سطح رسوبات مهاجرت نمودند نسبت به جداسازی آنها اقدام شد. طول و وزن لاروها اندازه گیری و به مخازن مورد نظر انتقال پیدا نمودند. سپس آزمایش ها در 4 تیمار و 3 تکرار با تراکم های 1000، 2500، 5000، 10000 عدد لارو در هر مترمربع انجام شد. لاروهای مورد آزمایش دارای وزن اولیه 0.04±0.08 میلی گرم و طول اولیه 1±3 میلی متر بودند. این لاروها در همان بستر لجنی تالاب حاوی مواد پوده ای قرار داده شدند و مجددا بعد از مدت 3 ماه وزن و طول کرم ها اندازه گیری شد و میزان بازماندگی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از آنالیز پارامترهای فیزیکوشیمیایی آب تیمارها در مدت نشان داد که بین تیمارهای مختلف از نظر میزان دما، اکسیژن محلول،pH و شوری اختلاف معنی دار آماری وجود ندارد (p<0.05). از سوی دیگر بررسی شاخص های رشد اختلاف معنی دار آماری را از نظر نرخ رشد ویژه و درصد افزایش وزن بین تیمارهای مختلف نشان داد (p>0.05) اما هیچ گونه اختلاف آماری معنی داری از نظر درصد بازماندگی بین تیمارهای مختلف مشاهده نگردید (p<0.05). لذا نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که تراکم بالای کرم نرئیس جهت پرورش، به دلیل افزایش شاخص های رشد قادر است میزان تولید را در واحد سطح بالا ببرد.

اقلیم و گردشگری وابستگی زیادی به یکدیگر دارند، به گونه ای که دارا بودن شرایط مطلوب اقلیمی جزو مزیت ها و توانمندی های بالقوه برای گردشگری محسوب شده و اغلب مسافران در انتخاب مکان و زمان سفر به شرایط آب و هوایی توجه می کنند. یکی از مهم ترین کاربری تالاب ها جذب گردشگر است؛ توسعه صنعت گردشگری به عنوان یک صنعت مهم و درآمدزا، یکی از موضوعات مهم توسعه اقتصادی در دنیا محسوب می شود. تالاب آق گل در ضلع شمال شرقی شهرستان ملایر و در فاصله 35 کیلومتری شهر ملایر، یک کیلومتری جنوب شرقی قریه اسلام آباد و 500 متری قریه توتل از توابع شهرستان ملایر و در نقطه مرزی استان های همدان و مرکزی واقع شده است. در این پژوهش با کاربرد "شاخص بیوکلیماتیک ترجونگ" و استفاده از اطلاعات هواشناسی ایستگاه سینوپتیک ملایر در سال 1389، ایام مناسب تفرج و گردش در تالاب آق گل مشخص شد. نتایج نشان داد که در طول شب، چهار ماه آذر، دی، بهمن و اسفند دارای شرایط سرد بوده است و دیگر ماه های سال دارای شرایط بسیار خنک می باشند. همچنین شرایط بیوکلیماتیک روزانه در پنج ماه آبان، آذر، دی، بهمن و اسفند بسیار خنک، در ماه فروردین دارای شرایط خنک؛ در ماه های تیر و شهریور دارای شرایط گرم؛ در ماه مرداد دارای شرایط داغ و در ماه مهر و بخشی از آبان ماه شرایط آسایش برای تالاب برقرار است. لذا، با توجه به اهمیت موضوع گردشگری در تالاب ها و همچنین نوین بودن کاربرد شاخص ترجونگ در محاسبه اقلیم گردشگری تالاب، امید است تا مطالعاتی مشابه در این زمینه در سایر بوم سازگان های ارزشمند تالابی کشور صورت پذیرد.