اکوبیولوژی تالاب (تالاب)
سال:1392 | دوره:5 | شماره:17 |تعداد مقالات:10

گونه حرا یکی از مهم ترین گونه های مانگرو است که در کرانه جنوبی ایران، اجتماعات گسترده ای را در پهنه های گلی بین جزر و مدی سواحل کم شیب تشکیل داده است. این جنگل ها که از حاصل خیزترین اکوسیستم های ساحلی در گستره زمین محسوب می شوند در سال های اخیر به دلیل فعالیت های انسانی و گاه سوانح طبیعی در معرض تهدید قرار گرفته اند. از آن جا که حفاظت بیرونی این جنگل ها با هدف توسعه این جنگل ها خارج از رویشگاه اصلی آن ها نیازمند انجام ارزیابی عناصر آب و هوایی منطقه هدف به عنوان یکی از مهم ترین پارامترهای محیط زیستی موثر بر استقرار اجتماعات حرا است، این نوشتار به شناسایی و تحلیل شرایط اقلیمی حاکم بر منطقه ساحلی استان هرمزگان به عنوان بزرگ ترین عرصه طبیعی جنگل های حرا و مقایسه آن با شرایط اقلیمی این جنگل ها در دیگر رویشگاه های جهان می پردازد. در این بررسی از نرم افزار Minitab16 برای تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصل از 5 ایستگاه سینوپتیک واقع در پهنه ساحلی استان هرمزگان و طبقه بندی ایستگاه های ساحلی استفاده شد. نرم افزار Arc Gis 9.3 نیز برای نقشه سازی موقعیت ایستگاه های ساحلی به کار رفت. نتایج نشان داد تمام پارامترهای مورد بررسی استان هرمزگان در مقایسه با شرایط آب و هوایی رویشگاه های حرا در جهان مساعد توسعه جنگل های حرا است. همچنین در این بررسی تحلیل خوشه ای نشان داد ایستگاه میناب نقطه عطف تغییرات مکانی آب و هوایی در این خبطه بوده که در مقایسه با سایر ایستگاه های ساحلی دارای کم ترین می باشد.

در این پژوهش که از مهرماه تا اسفندماه 1389 به منظور برآورد میزان برداشت باکلان از ماهیان پرورشی استخرهای پرورش ماهی واقع در منطقه شوشتر در شمال خوزستان صورت گرفت، تعداد 77 قطعه باکلان شکار گردید که از این تعداد معده 42 قطعه از آن ها پر و حاوی ماهی بود. نتایج این بررسی نشان داد که باکلان ها در طول زمان زمستان گذرانی در منطقه در حدود 11 کیلوگرم در هکتار از ماهیان پرورشی موجود در استخرها برداشت نموده اند که بیش ترین میزان مربوط به بهمن ماه در حدود 4.92 کیلوگرم در هکتار بوده است. با این حال بررسی اختلاف میانگین وزن غذای مصرف شده توسط باکلان در ماه های مختلف فصل زمستان تفاوت معناداری را نشان نداد (P-value>0.05). همچنین بررسی کلی محتویات معده باکلان های شکار شده نشان داد که مواد تغذیه شده شامل 99.75 درصد ماهی و 0.25 درصد مواد ناشناس بود. ماهی های مصرف شده توسط با کلان در بازه وزنی 2-560 گرم و بازده طولی 4-35 سانتی متر قرار داشتند. بیشترین گونه ماهیان مصرف شده توسط باکلان عبارت بودند از: کپور معمولی 70.78 درصد، کپور نقره ای 9.8 درصد، کپور علفخوار 8.91 درصد، کپور بیگ هد 5.85 درصد و ماهی غیر پرورشی بیاح 4.41 درصد، که از نظر آماری بین درصد وزنی کپور معمولی با سایر ماهی های مصرف شده اختلاف معناداری وجود داشت (P-value<0.05).

پژوهش حاضر با هدف شناسایی تغییرات متوسط دمای حوضه آبریز گاوخونی طی نیم قرن اخیر صورت گرفته است. در این راستا از آمار متوسط دمای ایستگاه های نجف آباد، میمه، شهرضا، اصفهان، ورزنه، همگین، چادگان و دامنه فریدن در سطح حوضه طی مقطع زمانی 2010- 1961 (1390- 1340 هجری شمسی) در مقیاس ماهانه و سالانه استفاده گردید. ابتدا تست های بهنجاری و همگنی داده ها توسط آزمون اندرسون- دارلینگ و توالی صورت پذیرفت. سپس با توجه به غیرنرمال بودن داده ها، آزمون آماری- گرافیکی من- کندال جهت بررسی و تحلیل روند انتخاب گردید. در ادامه تغییرات جزئی و کوتاه مدت نیز با استفاده از آزمون گرافیکی من- کندال شناسایی شد. در پایان روندهای به دست آمده توسط نرم افزار Arc Gis پهنه بندی و مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از این پژوهش روشن می سازد که طی ماه های گرم سال روندهای افزایشی گسترش بیشتری داشته و مناطق بیشتری از حوضه را در بر گرفته است. روندهای نامبرده در مجموع در مناطق شرق، مرکز، جنوب و تا حدودی غرب حوضه مشاهده شده است. روندهای کاهشی نیز تنها در دو ایستگاه میمه و شهرضا به وقوع پیوسته است. طی ماه های سرد سال روندهای مشاهده شده نمود کم تری داشته و پهنه بدون روند بیشتر خودنمایی می کند تا جایی که در ماه دسامبر کل مساحت حوضه را در بر می گیرد. در رابطه با تغییرات تصادفی نیز نتایج حاکی از آن است که تغییرات تصادفی افزایشی در ایستگاه های اصفهان و دامنه فریدن و تغییرات تصادفی کاهشی در ایستگاه میمه بیش تر از سایر ایستگاه های مورد مطالعه رخ داده است. در مجموع نتایج پژوهش نشان می دهد متوسط دمای حوضه آبریز گاوخونی عمدتا روند افزایشی داشته و تشدید خشک سالی ها، محدود شدن پهنه تالاب و تغییرات کمی و کیفی اکوسیستم را به دنبال داشته است

تحقیق حاضر با هدف شناسایی گونه های جوجه آور پرندگان آبزی و کنار آبزی، تعیین تنوع گونه ای و مکان های آشیانه سازی آن ها در تالاب هشیلان واقع در 36 کیلومتری مرکز استان کرمانشاه (غرب کشور) طی 18 بازدید با فاصله زمانی 5 روز یکبار از اردیبهشت تا مرداد 1390 انجام گرفت. از آنجا که اطلاعات مربوط به آشیانه سازی پرندگان در علوم حیات وحش بسیار مهم است و گونه های پرندگان برای جوجه آوری به شرایط خاص وابسته اند، اهمیت شناخت زیستگاه های آشیانه سازی دوچندان می شود. پرندگان آبزی و کنارآبزی نیز از مهم ترین موجوداتی به شمار می روند که دارای ارزش های زیباشناختی، تفرجی، اقتصادی، اجتماعی وارزش های دیگرند. تالاب هشیلان از بومسازگان های پیچیده غرب کشور است. گونه های زیادی از پرندگان در این منطقه، زمستان گذرانی و جوجه آوری داشته یا بومی منطقه اند. در این راستا 21 آشیانه متعلق به 5 گونه جوجه آور شامل: لکلک سفید (Ciconia ciconia)، اردکسرسبز (Anas platyhynchos)، یلوه کوچک (Porzana parva)، کشیم کوچک (Tachybaptus ruficollis) و چنگر نوک سرخ (Gallinula chloropus) شناسایی شدند. بیش ترین درصد فراوانی در میان این پرندگان مربوط به خانواده یلوه (Rallidae) با 53.40 درصد و بیش ترین تعداد گونه ها هم متعلق به همین خانواده با وجود 2 گونه می باشد. بیش ترین مقدار شاخص های محاسبه شده تنوع گونه ای شانون -وینر (1.014)، غنای گونه ای مارگالف (0.446)، چیرگی سیمسون (0.176) و تراز زیستی (0.922) متعلق به پرندگان کنار آبزی جوجه آور با وجود 3 گونه است. مکان های مناسب آشیانه سازی به طور عمده در سراب سبزعلی (تغذیه کننده آب تالاب) و قسمت های شرقی تالاب مشاهده شد.

تالاب ها از مهم ترین و در عین حال آسیب پذیرترین منابع محیط زیستی جهان محسوب می شوند که همواره با خطر تخریب و نابودی مواجه بوده اند. هرچند تالاب در روند تکاملی خودبه بستری خشک و عاری از آب مبدل می شود، اما فعالیت های انسانی این روند را تسریع نموده و آنرا به مرگ زودرس مبتلا می نماید. مطالعه حاضر با هدف شناسایی و تجزیه و تحلیل ریسک های تهدید کننده تالاب بین المللی انزلی در سال 1391 به انجام رسید. تالاب انزلی در جنوب دریای خزر در استان گیلان واقع شده است. پس از شناسایی ریسک ها، تجزیه و تحلیل و رتبه بندی آن ها با استفاده از روش SAW صورت پذیرفت. جهت تعیین نمره احتمال ریسک از روش AHP و برای تعیین نمره سایر شاخص ها، از روش های موجود در ارزیابی ریسک به خصوص روش EFMEA استفاده شد. نتایج نشان داد که آلودگی آب تالاب ناشی از فاضلاب های صنعتی و غنی شدن تالاب در رتبه های اول و دوم قرار دارند. با توجه به اهمیتی که تالاب انزلی در حفظ حیات منطقه و به ویژه در محیط زیست دریای خزر دارد شناخت هرچه دقیق تر وضعیت کیفی آب این تالاب امری ضروری به نظرمی رسد.

این مطالعه در سال 1391 در 6 ایستگاه تعیین شده در تالاب شادگان انجام شد. نمونه برداری در دو فصل بهار و تابستان انجام گرفت. عملیات نمونه برداری شامل نمونه برداری از رسوبات بستر و نمونه برداری از آب جهت تعیین پارامترهای فیزیکی و شیمیایی آب میباشد. درصد مواد آلی ودانه بندی رسوبات نیزتعیین گردید. در طول دو فصل نمونه برداری جمعا 16 گونه از 5 رده جانوری ماکروبنتوزها شناسایی و شمارش شد. در بین رده های شناسایی شده بیش ترین درصد فراوانی مربوط به رده شکم پایان و پس ازآن رده دوکفه ای ها در دو فصل بوده است. نتایج حاصل ازبررسی های پارامترهای فیزیکی و شیمیایی آب نشان داد که بین ایستگاه های مختلف نمونه برداری در فصول بهار و تابستان از نظر شوری اختلاف معنی داری وجود ندارد (P<0.05)، درحالی که پارامترهای دما، DO، EC، PH و هدایت الکتریکی در بین ایستگاه های نمونه برداری و بین دو فصل دارای اختلاف معنی داری بودند (P<0.05). بر اساس نتایج حاصل از درصد مواد آلی، بیش ترین مقدار درصد مواد آلی رسوبات مربوط به فصل تابستان (10.77±2.13) و پس از آن مربوط به فصل بهار (0.99±0.87) می باشد. نتایج آنالیز آماری نشان داد بین میانگین درصد مواد آلی رسوبات در دو فصل اختلاف معنی داری وجود دارد (P<0.05). به منظور پی بردن به وضعیت اکولوژیکی منطقه از نظر میزان آلودگی، ازشاخص HFBI با تاکید بر مواد آلی استفاده گردید. شاخص HFBI محدوده مورد مطالعه را درد و فصل بهار و تابستان در دو طبقه کیفی ضعیف و نسبتا ضعیف طبقه بندی نمود. بدین ترتیب که در فصل بهار ایستگاه های 5 و 6 و در فصل تابستان ایستگاه های 1، 2 و 5 در طبقه کیفی ضعیف و سایر ایستگاه ها در فصل بهار و تابستان در طبقه کیفی نسبتا ضعیف قرار گرفتند. نتایج آنالیز آماری شاخص هیلسنهوف نشان داد که در فصل بهار، ایستگاه 4 اختلاف معنی داری با سایر ایستگاه ها دارد (P<0.05). نتایج حاصل از این بررسی نقش ورود فاضلاب ها را در افزایش بار آلودگی های آلی به تالاب و افزایش روند آلودگی تالاب را نشان می دهد که لزوم در نظر گرفتن ملاحظات زیست محیطی و مدیریت هماهنگ در کاهش آلودگی های آلی را طلب می کند.

پرندگان آبزی و کنارآبزی، شاخص ترین گروه جانوری برای تشخیص تغییرات اکولوژیک در محیط های مانگرو به شمار می آیند. برای تعیین میزان تغییرات در شاخص های تنوع زیستی پرندگان آبزی و کنار آبزی و فراوانی نسبی آن ها در منطقه حفاظت شده حرا، آمار سرشماری نیمه زمستانه در بازه زمانی 6 ساله (1390-1385) مورد بررسی قرار گرفت. میانگین مشاهدات در طول این بازه زمانی 12836±4463.68 قطعه محاسبه گردید. گونه های Egrettagularis، Charadriusmongolus، Calidrisalpina، Laruscachinnan و Sternanilotica به ترتیب از تیره حواصیلیان، سلیمیان، آبچلیکیان، کاکاییان و پرستو دریاییان فراوان ترین گونه ها بوده اند. آنالیز نسبت های تشابه SIMPER نشان دادکه درصد متوسط نسبت تشابه 62.90 درصد بوده و فراوان ترین گونه ها در طول این بازه زمانی به ترتیب سلیم خرچنگ خوار Dromasardeola، تلیله شکم سیاه Calidrisalpina و گیلان شاه بزرگ Numeniusarquata بوده اند (بر اساس آنالیز نسبت های تشابه به ترتیب 18.58، 13.92 و 10.69 درصد). چهار گونه سلیم خرچنگ خوار، تلیله شکم سیاه، گیلان شاه بزرگ و آبچلیک نوک سر بالا بیش از 50 درصد مشاهدات پرندگان را شامل می شوند. بررسی شاخص های تنوع مشخص کردکه تنوع در سال 1390 (2012) در مقایسه با سال های دیگربیش تربودکه درآن شاخص های شانون وینر (H’)، سیمپسون (D) و مکینتاش (D) به ترتیب 2.99، 14.31، 0.74، شاخص های غنای گونه ای که همان فراوانی گونه ای بود و شاخص های یکنواختی پایلو (J’) و مکینتاش (E) به ترتیب 73، 0.41 و 0.86 محاسبه گردید. علاوه بر این، نمودار حاصل از مرتب سازی تنوع زیستی به روش Renyi نشان دادکه سال 1390 دارای بیش ترین تنوع بوده است. آنالیز SHE نیز بیان کننده این موضوع بودکه مولفه های موثر بر شاخص عددی تنوع گونه ای، مولفه های غنا ویکنواختی گونه ای بوده اند.

در این تحقیق امکان پرورش توام میگوی جوان آب شیرین و گیاهان دارویی آلوورا و رازیانه در سیستم آکوآپونیک بررسی گردید. این بررسی در دو تیمار و سه تکرار در آزمایشگاه مرکز آموزش جهاد کشاورزی خلیج فارس بوشهر در تیرماه 1390 مورد مطالعه قرار گرفت. تعداد 200 قطعه میگو با میانگین وزنی 0.13± گرم به صورت تصادفی در 6 آکواریوم مستقر شدند. تیمارها شامل میگوی جوان آب شیرین (Macrobrachium rosenbergii) و گیاه آلوورا (Aloe vera) و رازیانه (Foeniculum vulgare) و شاهد فقط میگوی جوان آب شیرین می باشد. در پایان دوره 40 روزه پرورش، میزان متغیرهای رشد به تر تیب شامل وزن نهایی بدن، افزایش وزن بدن، ضریب رشد ویژه، در صدبقا و بعضی فاکتورهای فیزیک و شیمیایی مثل pH، آمونیاک و نیتریت تیمارها تفاوت معنی داری را نشان داد (P<0.05). ترکیبات بیوشیمیایی شاهد و تیمار و بعضی متغیرهای فیزیک و شیمیایی مانند دمای آب و اکسیژن تفاوت معنی داری نداشت (P>0.05). بنابراین نتایج این پژوهش موید آن است که تولید گیاهان دارویی آلوورا و رازیانه در کنار میگوت اثیر بسزایی در افزایش رشد و تولید آبزیان دارد.