اکوبیولوژی تالاب (تالاب)
سال:1390 | دوره:2 | شماره:7 |تعداد مقالات:9

این بررسی با هدف بررسی تنوع ژنتیکی ماهی سوف سفید در تالاب انزلی با استفاده از نشانگرهای ریز ماهواره ای انجام گرفت. بدین منظور تعداد 50 عدد نمونه بالغ ماهی سوف سفید در سال 1388 از تالاب انزلی جمع آوری گردید. از هر ماهی حدود 2 گرم از بافت نرم باله پشتی جدا و سپس در الکل 96 درصد نگهداری گردید. DNA ژنومی هر یک از نمونه ها استخراج گردید و سپس کمیت و کیفیت DNA استخراج شده با استفاده از روش اسپکتروفتومتری و الکتروفورز ژل آگارز تعیین شد. واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR) با استفاده از 15 جفت آغازگر ریز ماهواره انجام گردید. محصولات تکثیر شده از PCR با ژل پلی آکریل آمید 6 درصد الکتروفورز و با محلول نیترات نقره رنگ آمیزی شد. تصویر ژلهای تهیه شده توسط دستگاه مستند سازی ژل با استفاده از نرم افزار Biocapt ثبت گردید. پس از رتبه دهی به الل ها، محاسبات ژنتیکی بر اساس تست AMOVA محاسبه گردید. از میان 15 جفت آغازگر ریز ماهواره تنها 6 جفت تولید باندهای پلی مورفیک نمودند. میانگین الل های مشاهده شده به ازای هر جایگاه ژنی 2.5 بود. دامنه Ho و He در تمامی لوکوس ها به ترتیب 0.80-0.30 و 0.63-0.25 بود که کم ترین مقادیر در لوکوس YP110 و بیشترین مقادیر در لوکوس Pfla L9 مشاهده شد. علت کم بودن میانگین اللی و تنوع ژنتیکی در ماهی سوف سفید به تکثیر مصنوعی این ماهی نسبت داده شد. انحراف از تعادل هاردی واینبرگ در تعدادی از الل ها مشاهده شد که علت آن نیز به عدم تصادفی بودن نمونه گیری به جهت کوچک بودن اندازه جمعیت و آمیزش خویشاوندی ناشی از تکثیر مصنوعی نسبت داده شد.

این تحقیق در یک دوره 21 روزه از شهریور تا آبان سال 1388 در اداره توسعه ماهیان گرمابی شهید ملکی اهواز انجام گرفت. ماهیان کپور نقره ای انگشت قد(Hypophthalmichthys molitrix) (13.55±0.726 گرم، 0.093±11.04 سانتی متر) با پرورش در شوری های <1ppt(به عنوان شاهد)، 3، 6، 9 و 12ppt در دمای 1.35±24.16 درجه سانتی گراد مورد بررسی قرار گرفتند. ماهیان در مخازن 250 لیتری به تعداد 10 قطعه ماهی در هر مخزن قرار گرفتند. هر تیمار دارای سه تکرار بود. در انتهای دوره نیز خون گیری از قلب ماهی ها برای اندازه گیری هموگلوبین و هماتوکریت انجام شد. افزایش شوری تا 3ppt این فاکتورها را تحت تاثیر قرار نداد (p>0.05)، اما شوری های بالاتر (6 و 9ppt) تاثیر منفی بر هماتوکریت، هموگلوبین، رطوبت بدن و بازماندگی داشتند (p<0.05) و در شوری 12ppt همه ماهیان قبل از 7 روز تلف شدند. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که تغییرات هموگلوبین و هماتوکریت می تواند به عنوان شاخص هماتولوژی در پاسخ به استرس شوری در ماهی کپور نقره ای مورد استفاده واقع شوند.

بروز خشکسالی ها با همه پیامدهایی که دارند یک پدیده تکراری و طبیعی در اکوسیستم محسوب می شوند. در این تحقیق داده های مربوط به بارش سالانه 11 ایستگاه باران سنجی حوضه آبریز دریاچه پریشان در یک دوره آماری (1385-1361) جهت برآورد سال های خشک و مرطوب مورد استفاده قرار گرفته است. به منظور تعیین کمی و تفکیک سال های خشک، نرمال و مرطوب از شاخص های مختلف مبتنی بر بارش استفاده شده است. نمایه های خشکسالی به کار رفته در پژوهش حاضر شامل درصد نرمال بارش PNPI، روش نیچه و SPI می باشد. در روش نیچه و PNPI، تمامی ایستگاه ها در طول آماری مورد مطالعه بیشتر با شرایط نرمال رو به رو بوده اند و خشکسالی و ترسالی ها در آن ها، هر کدام با فراوانی نسبتا برابر مشاهده می شود ولی در روش SPI در تمامی ایستگاه ها، فراوانی وقوع خشکسالی با شدت های متفاوت، بیشتر مشاهده می شود. شاخص نیچه نیز نسبت به شاخص PNPI دارای فراوانی شرایط نرمال بیشتری در طول دوره آماری مورد مطالعه ایستگاه ها می باشد. به نظر می رسد که شاخص PNPI از نظر فراوانی وقوع شرایط نرمال، خشکسالی و ترسالی، بینابین دو شاخص نیچه و SPI قرار گرفته و شرایط متعادل تری را نشان می دهد. در همه شاخص ها، شدیدترین خشکسالی و ترسالی در اکثر ایستگاه ها در سال های به ترتیب 1372 و 1376 مشاهده شد. همچنین دوره های خشک حاد و شدید در حوضه مورد مطالعه چندان زیاد نمی باشد.

نتایج این بررسی از مطالعه فلوریستیک کانال های آب رسانی شهر اهواز و حومه آن در استان خوزستان که در یک دوره یک ساله (تابستان 1387 تا بهار 1389) انجام گردیده حاصل شده است. گیاهان آبزی از کانال های آبرسانی شهر اهواز و حومه آن نمونه گیری شده و پس از شستشو به آزمایشگاه منتقل گردیده و مورد شناسایی قرار گرفتند. نمونه های زینتی و مناسب برای نگهداری در آبزی دان یا آکواریوم بر اساس فرهنگ های اختصاصی این گیاهان و نمونه های رایج در بازار مورد شناسایی قرار گرفتند. در نهایت 12 گونه متعلق به 8 تیره از گیاهان آبزی منطقه مذکور به عنوان نمونه های آکواریومی شناسایی شدند که از این میان گونه های تیره Potamogetonaceae از تنوع بیشتری برخوردار بودند.

تحقیق حاضر به منظور تعیین تنوع زیستی پرندگان آبزی و کنارآبچر زمستان گذران در خور خارگی و بر اساس یک دوره 4 ساله از سال 1385 (2007) لغایت 1388 (2010) انجام پذیرفته است. خور خارگی در استان هرمزگان و در مختصات جغرافیایی 27o7' عرض شمالی و 56o43’ طول شرقی واقع شده است. به منظور مطالعه تنوع زیستی پرندگان آبزی و کنارآبچر زمستان گذران خور خارگی، اطلاعات خام مربوط به سرشماری های نیمه زمستانه پرندگان آبزی و کنارآبچر طی یک دوره 4 ساله از سال 1385 (2007) لغایت 1388 (2010) از اداره کل حفاظت محیط زیست استان هرمزگان تهیه و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در طول دوره 4 ساله مورد بررسی 40 گونه پرنده آبزی و کنارآبچر متعلق به 3 راسته و 13 تیره در خور خارگی زمستان گذرانی نموده است. بر اساس یافته های این پژوهش در دوره 4 ساله مورد مطالعه در مجموع 6083 قطعه پرنده مهاجر زمستان گذران در این تالاب سرشماری شده که بیشترین تعداد پرنده متعلق به گونه گیلانشاه حنایی (Limosa lapponica) با 1789 قطعه بوده است. در این مدت تیره آبچلیکیان (Scolopacidae) با 54.09 درصد، بیشترین فراوانی و تیره لک لکیان (Ciconiidae) با 0.02 درصد، کم ترین فراوانی پرندگان مهاجر به خور خارگی را به خود اختصاص داده اند. همچنین بر اساس نتایج این تحقیق در مدت 4 ساله مورد بررسی بیشترین تعداد و فراوانی پرندگان شناسایی شده متعلق به تیره های پرندگان کنارآبچر با 84.6 درصد فراوانی و کم ترین فراوانی مربوط به تیره پرندگان آبزی با 16.4 درصد فراوانی بوده است. از سوی دیگر نتایج حاصل از کاربرد شاخص های تنوع زیستی نشان می دهد که سال 1386 (2008) از لحاظ غنای گونه ای مارگالف (Rmg=4.72)، تنوع گونه ای شانون-وینر (H’=2.16) و یکنواختی گونه ای پیلو (J’=0.7) دارای بیشترین تنوع زیستی پرندگان آبزی و کنارآبچر زمستان گذران در بین سال های مورد بررسی و مطالعه بوده است (P<0.05).

در سال های اخیر شهر اهواز به دلیل خشکسالی های پی در پی شاهد تشدید رخداد پدیده گرد و غبار بوده است. این پدیده یکی از اساسی ترین عوامل بالقوه در تشدید اختلالات آب رودخانه کارون به حساب می آید. رودخانه کارون یکی از اکوسیستم های مهم رودخانه ای در ایران محسوب می شود که آب مورد نیاز شرب شهرها و روستاهای متعدد، کارخانه های صنعتی و هزاران هکتار اراضی کشاورزی، مراکز پرورش ماهی و کشت و صنعت را تامین می کند. که از این طریق سالیانه مقدار زیادی پساب وارد رودخانه می شود تحقیق حاضر با هدف تعیین میزان تغییرات چند پارامتر مهم کیفی آب از جمله کدورت، TDS ،EC، دما و PH تحت تاثیر پدیده گرد و غبار انجام گرفت. این پارامترها در 11 ایستگاهی که بر روی رودخانه کارون تعیین شد و به مدت 9 ماه از مهر ماه سال 1388 تا خرداد ماه سال 1389 در روزهایی با حضور پدیده گرد و غبار که به تعداد 153 روز بوده است مورد اندازه گیری قرار گرفته است. بیشترین میزان اندازه گیری شده از این پارامترها به ترتیب NTU 2441.35، 2918.5 میکروموس بر سانتی متر، 1854.5 میلی گرم بر لیتر، 39.97 درجه سانتیگراد و 7.79 می باشد. در این تحقیق آزمون های آماری آزمون رگرسیون گام به گام، تجزیه واریانس، آزمون t و آزمون های همبستگی جهت آنالیز داده ها در محیط نرم افزار SPSS مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج اندازه گیری ها نشان دهنده آن بود که تمام پارامترهای مورد بررسی در روزهایی با حضور پدیده گرد و غبار اختلاف معنی دار نشان داده اند. نتایج حاصل از این کار نشان می دهد که با توجه به اندازه گیری هایی که در این پروژه بر روی پارامترهای کیفی آب رودخانه، کدورت، EC و PH، دما و TDS در روزهایی با گرد و غبار بالاتر از استاندارد انجام شده، می توان با مدل های برازش شده از این داده ها، و با توجه به مدل های پیش بینی هواشناسی بر اساس مقدار غلظت گرد و غبارهای رسیده به شهر اهواز میزان تغییرات کیفی آب را پیش بینی نمود.

این تحقیق به منظور تعیین میزان پروتئین، چربی، کربوهیدرات، فیبر، خاکستر، رطوبت و همچنین سطح انرژی در دو گونه پرورشی ماهی کپور معمولی (Cyprinus carpio) و میگوی سفید هندی (Feneropenaeus indicus) در سال 1387 انجام شد. ماهی کپور در سه اندازه انگشت قد، متوسط و درشت (وزن بازاری) و میگوی هندی در دو اندازه متوسط و درشت مورد بررسی قرار گرفتند. نمونه های ماهی و میگو از بازار ماهی اهواز و مجتمع پرورش ماهی آزادگان تهیه شدند. پروتئین، چربی، فیبر، خاکستر و رطوبت به ترتیب به وسیله دستگاه های (Kjeltec 2300 foss Tecator)، (Soxtec 2050 foss tecator)، (Fibertec 2010 foss tector) کوره الکتریکی و دستگاه آون اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد میزان پروتئین، چربی، کربوهیدرات، فیبر، خاکستر و رطوبت در ماهی کپور معمولی به ترتیب 67.5، 0.2، 9.08، 0.5، 5.2، 74.01 گرم در 100 گرم وزن خشک و سطح انرژی 4882 کالری بر گرم بود. در میگوی سفید هندی به ترتیب برابر 83.03، 2.6، 0.25، 0.5، 6.4، 45.23 گرم در 100 گرم وزن خشک و سطح انرژی 3564 کالری بر گرم بود. بین دو گونه اختلاف معنی داری از لحاظ پروتئین، چربی، کربوهیدرات، رطوبت و سطح انرژی بود (P<0.05) و اختلاف معنی داری از لحاظ فیبر و خاکستر وجود نداشت (0.05≤P).

تالاب ها و اکوسیستم های آبی به مثابه سرمایه هایی گرانقدرند که بر شمردن تمامی ارزش های آن ها کار ساده ای نیست. این اکوسیستم های به ظاهر ساده، زیستگاه تعداد کثیری از جانداران هستند که حداقل پرندگان آبزی آن ها برای شکارچیان، ماهی های آن ها برای ماهیگیران و لاله های مردابی آن ها برای توریست ها نامی آشنا می باشند. تالاب میانگران ایذه در فاصله 210 کیلومتری شمال شرقی مرکز استان خوزستان، اهواز، در شمال این شهرستان و با مساحتی بالغ بر 40 کیلومترمربع و ارتفاعی بین 822 تا 828 از سطح دریا قرار دارد. تالاب بین طول های شرقی جغرافیایی 49o و 50’ تا 49o و 54’ و عرض های شمالی 31o و 51’ تا 31o و 55’ محدود می گردد. این مطالعه با هدف مدیریت اکوتوریسم تالاب با تعیین ارزش حفاظتی تالاب با استفاده رویکرد مناطق 6 گانه IUCN می باشد. شاخص انتخاب IUCN شامل 34 معیار و اصل اقتصادی، اجتماعی، اکولوژیک، منطقه ای و عملی است که بر اساس معیار های سالم وکلارک در ارزش گذاری مناطق مورد نظر این تحقیق بکار رفته است. در این ارزش گذاری کمی، برای حداقل ارزش عدد (1) و برای حداکثر هر ارزش عدد (5) در نظر گرفته شده است. در ماتریس مذکور مناطق فاقد ارزش در هر معیار هیچ گونه امتیازی از معیار دریافت نمی نمایند. در نهایت تالاب میانگران با کسب 87 امتیاز از مجموع 150 امتیاز، امتیاز شایستگی عنوان منطقه حفاظت شده ساحلی - دریایی یا پناهگاه حیات وحش را در معیارهای ارزش های مربوط به اکوتوریسم در مناطق تالابی کسب نمود.