پژوهش ادبیات معاصر جهان
سال:1389 | دوره:15 | شماره:59 |تعداد مقالات:7

ژان راسین، نویسنده قرن هفدهم فرانسه، در آثار خود نقش چشمگیری را به زنان داده است، تا جایی که برخی، از او به عنوان بنیانگذار نقش زن در ادبیات نام برده اند. در این نوشتار به بررسی موقعیت سه قهرمان زن با نام های آندروماک در تراژدی ای به همین نام، آگریپین در تراژدی بریتانیکوس و فدر در تراژدی فدر می پردازیم. این سه، زنانی اند با انگیزه هایی متفاوت و موقعیت هایی استثنایی. تفاوت های فاحشی آنان را از یکدیگر متمایز می کند. با این حال عواملی مانند نحوه برخورد گاه یکسان با مشکلات، وابستگی به گذشته و نقش تاثیرگذار هر یک از این زنان بر سرنوشت دیگر شخصیت های تراژدی، آنان را به یکدیگر شبیه می سازد. هر یک از این نمایشنامه ها جایگاه ویژه ای در آثار راسین به خود اختصاص داده است. آندروماک نخستین موفقیت بزرگ او را در محافل ادبی رقم می زند. بریتانیکوس به شهرتش می افزاید، چرا که نویسنده بر خلاف سنت معمول خود از اساطیر یونانی فاصله گرفته و به سراغ تاریخ روم باستان می رود. فدر نیز شناخته شده ترین و بحث برانگیزترین نمایشنامه او و نیز آخرین نمایشنامه ای است که نویسنده در آن به اشتیاق و احساسات پرشور انسانی می پردازد. ضمن این که توجه خاص راسین به ظرافت رفتار قهرمان زن، و در عین حال پیچیدگی آن، بیانگر شناخت نویسنده از لایه های درونی احساسات زنانه است.

در این پژوهش کوشیده ایم با انطباق نظریه های سوبژکتیویته بر رمان محبوب، اثر تونی موریسون، به تعریفی از سوبژکتیویته آفریقایی های ساکن آمریکا دست بیابیم. از آنجایی که موریسن در رمان محبوب، زندگی گروهی از برده های تازه آزاد شده را که زندانی تلخ بردگی اند، به تصویر می کشد، سوبژکتیویته اینان را می توان در قالب رابطه استعمارگر و استعمارشده توصیف کرد. رفتارهای غیر انسانی سفیدپوستان نیروی خودباوری و منیت را در بردگان می کشد. با این حال ایستادگی بردگان در برابر سازوکارها و گفتمان های مطیع کننده نظام برده داری نشان از خود آگاهی و عاملیت آنهاست. در این مقاله کوشیده ایم با بهره بری از نظریه های منتقدان پسا - استعمار مانند هومی بابا، فرانتز فانون و ادوارد سعید و همچنین نظرات گلوریا انزالدوا، منتقد و فمینیست معاصر که شرایطی استعمارگونه را تجربه کرده، به این پرسش ها پاسخ دهیم که چگونه بردگان قادر به حفظ احساس هویت و خودآگاهی در نظام برده داری اند و تا چه اندازه عاملیت کارهایشان به خود آن ها باز می گردد. در ادامه، سوبژکتیویته سیاهان در دوران آزادی نیز بررسی شده است و اهمیت حفظ روابط قومی و اتحاد بین سیاهپوستان در رهایی از سوبژکتیویته کالا شده شکل گرفته در دوران بردگی و رشد سوبژکتیویته ای قدرتمند و پویا نشان داده شده است.

رمان جای خالی سلوچ اگر چه از جنبه واقع گرایانه بسیار نیرومندی برخوردار است و در روند روایت گاهی آن چنان از تخیل تخلیه می شود که همراهی مخاطب با آن بسیار دشوار می شود - البته این روند با درون مایه رمان و توالی کند حوادث سازگار است -؛ اما به نظر می رسد با توجه به همین جنبه واقعی، بخش بزرگی از ساختار روایی این رمان بر پایه شبکه ای از تصویرهای نمادین استوارشده است. در این مقاله با بررسی دو تصویر نمادین گودی و خانه و تاثیر آن بر کنش های دو شخصیت اصلی، مرگان و سلوچ، به تاثیرگذاری این تصاویر نمادین بر پیرنگ داستان می پردازیم. همچنین بخش عمده ای از تاثیرگذاری این اثر و هم ذات پنداری مخاطب با آن، بسته به این تصویرهاست.

در تحقیق حاضر از دسته بندی عوامل و عناصر فرهنگی از دیدگاه نیومارک (1988) به منظور بررسی و تحلیل عناصر فرهنگی در ترجمه کریم امامی از رمان گتسبی بزرگ نوشته اسکات فیتز جرالد استفاده شده است. نگارنده ابتدا اقدام به طبقه بندی شخصیت های اصلی داستان و سپس استخراج عناصر فرهنگی مربوط به هر شخصیت نموده است تا میزان موفقیت مترجم در برگردان آنها بر اساس طبقه بندی نیو مارک مورد ارزیابی قرار گیرد. نتایج بدست آمده مربوط به هر یک از شخصیت های انتخاب شده در داستان از نظر آماری مقایسه و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند تا تعداد شیوه ها و مدل های اتخاذ شده برای هر یک از آنها بدست آید. در این تحقیق ترجمه این عوامل و عناصر فرهنگی بر اساس مدل ایویر (1987) مورد بررسی قرارگرفته تا پاسخ این سوال روشن گردد که آیا مترجم تمام موارد متفاوت فرهنگی در گتسبی بزرگ را به شیوه تحت اللفظی به فارسی برگردانده است. نتایج آماری روش های ترجمه مورد استفاده در گتسبی بزرگ نشان می دهد که جهت دستیابی به معادل مناسب برای واژه های حامل مقوله های فرهنگی بهتر است همه روش ها به صورت همزمان مورد استفاده قرار گیرند. استفاده از شیوه ها و روش های ترجمه به صورت ترکیبی بسیار موثرتر از بکارکیری یک یا دو روش خاص در سرتاسر یک متن است واقعیتی که در ترجمه گتسبی بزرگ به قلم کریم امامی کاملا مشهود است.

در قرن بیستم میلادی با آغاز نگارش رمان نویسی و داستان های کوتاه در زبان های فارسی و اردو، نهضت ها و مکتب هایی همچون رئالیسم، رئالیسم اجتماعی و سوررئالیسم بر ادبیات داستانی معاصر دو کشور ایران و پاکستان سایه افکنده است. نثر جدید فارسی و اردو در برگیرنده سرمایه بزرگی از رمان ها و داستان های کوتاه و گنجینه ای سرشار از آن است. طی دوره های متفاوت رشد و شکوفایی ادبیات داستانی، داستان کوتاه پیشگام مقوله داستان نویسی نوین در هر زبان به ویژه برای نویسندگان معاصر بوده است. مقاله پیش رو ضمن بررسی مختصری از نهضت واقعگرایی (رئالیسم) در داستان کوتاه دو زبان، نگاهی مقایسه ای به ادبیات رئالیستی و واقع گرایانه آن نیز خواهد داشت. در واقع اشکال گوناگون واقعگرایی در داستان نویسی از ویژگی های پر اهمیت ادبیات داستانی معاصر زبان فارسی و اردو بوده است.

در میان تفاسیر متعددی که درباره تندیس حضرت موسی، ساخته میکل آنژ، نوشته شده است، تفسیر فروید از همه مشهورتر است. وی بیش از ده توصیف از این مجسمه را بررسی کرده و تعبیر شخصی و نوین خود را بدین گونه عرضه می کند: حضرت موسی در این تندیس، در حال فرود بر سکوی سنگی و مهار خشم خود است، نه برخاستن. به استناد نتایج پژوهش های معاصر آراس، منتقد هنر و برومبرژه، انسان شناس، به ترتیب در مورد معانی و ارزش های نشانه شناختی «انگشت سبابه» در آثار هنری دوره رنسانس و تحلیل انسان شناسانه موی انسان به ویژه «ریش» در جوامع مختلف، که هر دو در پیکره حضرت موسی دیده می شوند، پاره ای از جزییات این تندیس را می توان به منزله نمادهایی از «قدرت» تبیین کرد. از سوی دیگر، نمایش حضرت موسی به شکل «ذوالقرنین» و نیز به ویژه مجسمه های ایستاده راحیل و لیا در دو سوی تندیس چندان مورد توجه منتقدان و مفسران قرار نگرفته یا حتی نادیده گرفته شده اند، در حالی که به نظر می رسد که هم نمود «ذوالقرنین» و هم کلیت فضای اثر، در بر گیرنده هر سه مجسمه را باید به طور همزمان مد نظر قرار داد. مولف این مقاله کوشیده است نشان دهد که شاید موضوع اصلی این اثر، آن گونه که هنرمند ایتالیایی قرن شانزدهم مجسم کرده است، تجلی دو وجه از «قدرت» باشد: تقارت «قدرت» الهی و روحانی («ذوالقرنین»، لوح ها، وحی، نیایش راحیل، ...) در برابر «قوت و قدرت زمینی» (نیروی تن و بازوان، ریش ستبر، نگاه لیا بر زمین، ...).

تورنیه در رمان جمعه یا سواحل اقیانوس آرام که می توان آن را بازآفرینی رمان روبنسون کروزوئه اثر «دانیل دفو» قلمداد کرد، ضمن به کارگیری اسطوره ها، به تبیین دیدگاه های فلسفی خویش می پردازد. نویسنده ضمن ترسیم تنهایی و دشواری های رودرروی روبنسون (قهرمان داستان) چگونگی روند تحول معنوی وی را در جزیره ای واقع در اقیانوس آرام به تصویر می کشد. آشنایی با «جمعه» نوجوان بومی جزیره، به تدریج او را از دغدغه های مادی و زمینی رهانیده و با رموز طبیعت و جهان روحانی آشنا می کند. تورنیه با آفرینش فضاهای پلشت و ناتورالیستی از یک سو و بهره گیری از نمادها و اسطوره ها از سوی دیگر، به تدریج از واقعیت های مرارت بار جهان مادی دور و به دنیای معنوی و فضاهای اسطوره ای نزدیک می شود. این اثر با تقبیح تمدن غربی، چگونگی بازگشت به اصالت انسانی را به بشر امروزی یادآور می شود. این مقاله می کوشد تا با رویکردی تحلیلی ضمن پرداختن به نقش اسطوره ها و نمادها در این رمان، چگونگی روند تحول روحانی و گذر از وابستگی های مادی به درک لذت های معنوی و زیبایی های زندگی را نزد قهرمان داستان بررسی کند.