اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی (علوم کشاورزی)
سال:1389 | دوره:4 | شماره:16 |تعداد مقالات:11

کلون های امیدبخش 10-397008، 7-397009 و 3-397009 و ارقام ساوالان، آگریا (شاهد) و کایزر (شاهد) در سه تیمار آبیاری به صورت طرح اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل طی دو سال (1387 و 1388) بررسی شد. در کرت اصلی سه تیمار آبیاری (آبیاری به میزان 50، 75 و 100 درصد آب مورد نیاز) و در کرت فرعی ارقام و کلون های امیدبخش اعمال شد. نتایج تجزیه واریانس صفات نشان داد که بین سطوح آبیاری و ارقام از لحاظ صفات عملکرد غده کل و قابل فروش، تعداد و وزن غده در بوته کل و قابل فروش، بین سال و اثر متقابل سال و رقم از لحاظ صفت عملکرد غده کل، بین اثر متقابل سطوح مختلف آبیاری و رقم از لحاظ کلیه صفات به جز وزن غده کل در بوته و تعداد ساقه اصلی اختلاف معنی داری وجود دارد. در شرایط 100 درصد آب مورد نیاز کلیه ارقام و کلون ها، در شرایط 75 درصد آب مورد نیاز کلون های 3-397009، 10-397008 و 7-397009 و ارقام ساوالان و کایزر و در شرایط 50 درصد آب مورد نیاز کلون های 10-397008 و 3-397009 و رقم ساوالان از عملکرد غده قابل فروش بیشتری برخوردار بودند. کلون 10-397008 در کلیه سطوح آبیاری از بیشترین تعداد و وزن غده قابل فروش در بوته برخوردار بود. در شرایط تنش ملایم و شدید، از نظر شاخص های حساسیت، تحمل و مقاومت به تنش کم آبی کلون های 3-397009، 10-397008 و رقم ساوالان نیمه متحمل تا متحمل و رقم آگریا حساس به تنش آبی انتخاب شدند.

بررسی الگوی توزیع مواد فتوسنتزی و پر شدن دانه در گندم در شرایط تنش خشکی بسیار حایز اهمیت است. به منظور بررسی رابطه بین تنش خشکی و پر شدن دانه ها و همچنین عملکرد ارقام مختلف، تعداد 4 رقم گندم MV17 (پاکوتاه)، الوند، شهریار (نیمه پاکوتاه) و توس (پابلند) در یک آزمایش مزرعه ای مورد مطالعه قرار گرفتند. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی (تنش خشکی به عنوان کرت اصلی و ارقام به عنوان کرت فرعی) با سه تکرار اجرا شد. تنش خشکی شامل T1: حذف یک نوبت آبیاری قبل از گلدهی (50-35 زادوکس)، T2: آبیاری کامل تا ده روز بعد از گلدهی و قطع آن تا رسیدگی کامل (70 زادوکس به بعد) و T3: تیمار شاهد (آبیاری کامل) بود. در شرایط تنش قبل از گلدهی بیشترین عملکرد را رقم الوند با 2728 کیلوگرم در هکتار (29.14% کاهش نسبت به تیمار شاهد) و کمترین با 1979 کیلوگرم در هکتار، رقم توس (43.82% کاهش) داشتند. در رقم پابلند توس تغییری در سرعت پر شدن دانه در تنش قبل از گلدهی حاصل نشد. در تیمار تنش خشکی بعد از گلدهی سرعت پر شدن دانه در رقم توس کاهش پیدا کرد. در تنش بعد از گلدهی (70 زادوکس به بعد) طول مدت پر شدن در رقمMV17 افزایش و در رقم توس کاهش داشت. رقم الوند علی رغم دارا بودن بیشترین سرعت رشد، کمترین طول دوره رشد و بیشترین عملکرد (3850 کیلوگرم در هکتار) را داشت. نتایج در این آزمایش نشان داد که رشد دانه در ارقام پاکوتاه، نیمه پاکوتاه و پابلند در اثر تفاوت در طول دوره فعال پر شدن دانه، وزن نهایی دانه و نیز سرعت پر شدن دانه اختلاف معنی داری دارند و کاهش سرعت رشد دانه موجب افزایش طول دوره رشد و در نهایت کاهش وزن دانه و عملکرد گردید.

به منظور بررسی اثر تراکم گیاه و مقادیر مختلف کود نیتروژن بر عملکرد کمی و کیفی ذرت علوفه ای آ زمایشی در سال زراعی 88-1387 به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا گردید. 4 سطح کود نیتروژن شامل (صفر، 75، 150 و 225 کیلوگرم در هکتار) به عنوان عامل اصلی و 3 سطح تراکم گیاهی شامل (75، 100 و 125 هزار بوته در هکتار) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج بررسی نشان داد که با افزایش سطوح نیتروژن و تراکم گیاهی، ارتفاع گیاه، درصد پروتئین خام و پروتئین تولیدی در هکتار افزایش، قطر ساقه، وزن برگ و وزن بلال با افزایش تراکم کاهش ولی با افزایش نیتروژن افزایش یافت. بیشترین عملکرد علوفه در سطح نیتروژن 150 کیلوگرم در هکتار (معادل 46 تن) و تراکم 100 هزار بوته در هکتار (40.27 تن) به دست آمد. همچنین، بیشترین عملکرد پروتئین در هکتار (7 تن) متعلق به سطح 150 کیلوگرم نیتروژن و تراکم 125 هزار گیاه در هکتار بود.

این مطالعه جهت بررسی تاثیر محیط کشت و ژنوتیپ روی کال زایی و باززایی دو رقم پیاز خوراکی از طریق کشت نوک ریشه انجام گرفت. برای کال زایی، ریز نمونه های نوک ریشه گیاهچه های استریل دو روزه (به طول 1 تا 3 میلی متری) روی چهار محیط کشت (1 میلی گرم در لیتر 2,4-D؛ 0.5 میلی گرم در لیتر 2,4-D؛ 0.5 میلی گرم در لیتر 2,4-D به همراه 0.5 میلی گرم در لیتر kinetin، 1 میلی گرم در لیتر 2,4-D به همراه 1میلی گرم در لیتر kinetin) در شرایط تاریکی قرار گرفتند. واکشت نمونه ها بعد از 4 هفته انجام و سپس کال های تولیدی به مدت 4 هفته در محیط کشت جنین زایی و پس از تشکیل جنین، 8 هفته در محیط باززایی گیاه قرار داده شدند. نتایج حاصل نشان داد که درصد کال زایی به طور معنی داری تحت تاثیر نوع رقم و محیط کشت قرار گرفت، اما اثر متقابل این دو عامل بر درصد کال زایی معنی دار نبود. درصد باززایی گیاه و تعداد جنین در هر کال به طور معنی داری تحت تاثیر رقم قرار داشت، اما نوع محیط کشت و اثر متقابل این دو عامل روی درصد باززایی گیاه و تعداد جنین در هر کال معنی دار نبود. درصد کال جنین زا به طور معنی داری تحت تاثیر رقم بوده اما نوع محیط کشت روی درصد کال جنین زا تاثیر معنی داری نداشت. رقم سفید کاشان نسبت به رقم قرمز ری از درصد کال زایی، درصد باززایی گیاه، تعداد جنین در هر کال، درصد کال جنین زای بالاتری برخوردار بوده و در محیط کشت شامل ترکیبات هورمونی 2,4-D و kinetin برای کال زایی، استفاده از 0.5 میلی گرم در لیتر 2,4-D و 0.5 میلی گرم بر لیتر kinetin می تواند مفید باشد. با توجه به درصد کال زایی، جنین زایی و درصد باززایی گیاه، رقم سفید کاشان و محیط کشت حاوی 0.5 میلی گرم در لیتر 2,4-D نسبت به بقیه محیط کشت ها، مناسب تر تشخیص داده شدند.

شنبلیله گیاهی یک ساله متعلق به تیره بقولات است که سابقه کاشت طولانی در ایران دارد. توده های متنوعی از این گیاه در کشور یافت می شود، و لازم است که تحقیق کاملی به منظور شناسایی و ارزیابی این توده ها صورت پذیرد. به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی توده های بومی شنبلیله ایرانی، 20 توده از نقاط مختلف کشور جمع آوری و صفات کمی و کیفی آنها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد توده های شنبلیله مورد بررسی از نظر اغلب صفات ارزیابی شده در سطح احتمال 5 و 1 درصد با یکدیگر اختلاف معنی داری داشتند. عملکرد توده های مورد بررسی بین 23.93 الی 44.41 گرم وزن تر در هر بوته متغیر بود. همچنین، از نظر گلدهی، توده ها به گروه های زودگل، میان گل و دیرگل طبقه بندی شدند. نتایج نشان داد این توده ها از 39 تا 76 روز بعد از کاشت وارد مرحله گلدهی شدند. وزن هزار دانه نیز در میان توده ها تفاوت معنی داری داشت و میزان آن از 5.56 گرم در توده سمنان و 19.44 گرم در توده کرمانشاه متغیر بود. بر اساس تجزیه خوشه ای، توده ها در 3 گروه قرار گرفته و هر گروه به ترتیب 11، 8 و 1 توده بومی را شامل شدند. بررسی سطح پلوییدی توده های بومی نشان داد که تمامی توده های مورد بررسی، دیپلوئید (16 = 2n = 2x) بودند. نتایج این تحقیق نشان داد توده های بومی شنبلیله ایرانی از نظر صفات مورد مطالعه از تنوع بالایی برخوردار هستند و منبع ژنتیکی مناسبی برای برنامه های اصلاحی به شمار می روند.

این تحقیق به منظور دستیابی به تراکم بوته مطلوب (تعداد بذر در متر مربع) و فواصل خطوط مناسب برای کاشت و نیز تعیین اثرات متقابل آنها بر عملکرد قره یونجه، با استفاده از طرح آماری استریپ پلات در چهار تکرار و به مدت چهار سال در ایستگاه تحقیقاتی دیم مراغه اجرا گردید. تیمارهای افقی شامل فواصل خطوط کاشت بر حسب سانتی متر (40= A3 و 30 = A2، 25 = A1) و تیمارهای عمودی شامل میزان بذر بر حسب کیلوگرم در هکتار (40 = B4، 30= B3، 20= B2، 15= B1) بودند. برداشت علوفه تر در مرحله ده درصد گلدهی گیاهان صورت گرفته و بعد از خشک کردن محصول علوفه، تجزیه و تحلیل های آماری بر روی داده های حاصل از عملکرد علوفه خشک صورت گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که بین تیمارهای مختلف فواصل خطوط کاشت از نظر آماری اختلاف معنی دار وجود دارد، در صورتی که بین میزان های مختلف بذر و اثر متقابل فواصل خطوط کاشت در میزان های بذر، از نظر آماری اختلاف معنی داری مشاهده نشد. مقایسه میانگین عملکرد تیمارها در طی سه سال نشان داد که تیمار فاصله ردیف 25 سانتی متر و میزان بذر 30 کیلوگرم در هکتار با 3135 کیلوگرم در هکتار علوفه خشک و با 5653 کیلوگرم در هکتار علوفه تر بالاتر از سایر تیمارها قرار گرفت. رابطه بین عملکرد یونجه و بارش در سه سال زراعی به صورت معادله درجه دوم به دست آمد که می توان برای اهداف پیش بینی از آن استفاده نمود.

به منظور بررسی اثر تنش خشکی و مصرف کود دامی بر میزان عناصر غذایی، اسانس و اجزای شیمیایی آن در دانه گیاه دارویی زیره سبز، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی زهک از توابع شهرستان زابل انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل: دفعات آبیاری در سه سطح (2، 3 و 4 بار آبیاری در مراحل همزمان با کاشت، پس از استقرار کامل، مرحله آغاز گلدهی و مرحله شروع پر شدن دانه) و کود دامی در دو سطح (عدم مصرف و مصرف 20 تن در هکتار کود دامی) بود. شاخص های شیمیایی اسانس با دستگاه کروماتوگرافی گازی (GC) اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که دفعات آبیاری بر میزان عناصر سدیم، کلسیم، منیزیم، آهن، فسفر و پتاسیم به طور بسیار معنی داری موثر بود، در حالی که بر میزان منگنز، روی و مس تاثیر معنی داری نداشت. بیشترین مقدار عناصر سدیم، کلسیم و منیزیم و کمترین میزان پتاسیم، فسفر و عناصر کم مصرف در تیمار دو بار آبیاری بدون مصرف کود دامی مشاهده شد. مصرف کود دامی تاثیر معنی داری بر میزان عناصر مورد مطالعه به جز سدیم نداشت. برهمکنش کود دامی و دفعات آبیاری به طور معنی داری بر درصد اسانس و میزان شاخص های شیمیایی آن موثر بودند. بیشترین میزان کومین آلدهید و پاراسیمن و کمترین میزان بتاپینن، گاماترپینن و آلفاپینن در تیمار سه بار آبیاری با مصرف کود دامی به دست آمد. نتایج آزمایش حاکی از وجود یک رابطه مکملی بین ترکیبات اصلی اسانس زیره سبز تحت شرایط تنش رطوبت و عناصر غذایی خاک می باشد.

به منظور بررسی اثرات مصرف و نحوه کاربرد باکتری های محلول کننده فسفر و رابطه آن با میزان مصرف کود شیمیایی فسفات آمونیوم در زراعت کلزای پاییزه، این آزمایش در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک انجام گرفت. تیمارها به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار اعمال گردیدند. تیمار فسفر شیمیایی شامل عدم مصرف کود شیمیایی یا صفر، 50% نیاز کودی فسفر یا 125 کیلوگرم کود فسفات آمونیوم در هکتار و 100% نیاز کودی فسفر معادل 250 کیلوگرم فسفات آمونیوم در هکتار بود و تیمار فسفر بیولوژیک به عنوان محرک باکتریایی رشد و نمو که شامل باکتری های محلول کننده فسفر بودند در چهار سطح شامل بدون مصرف، مصرف یک مرحله ای همزمان با کاشت، مصرف یک مرحله ای در آغاز رشد مجدد بهاره و مصرف دو مرحله ای پایه و سرک بهاره بود. نتایج نشان داد عملکرد دانه، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه و شاخص برداشت تغییرات معنی داری را در اثر مصرف مقادیر مختلف کود شیمیایی فسفات آمونیوم داشتند. همچنین، درصد روغن، عملکرد روغن و عملکرد بیولوژیک از نظر آماری در اثر مصرف کود بیولوژیک فسفر تفاوت های معنی داری را نشان دادند. اثرات متقابل میان تیمارها برای عملکرد دانه، تعداد خورجین در بوته و شاخص برداشت محصول نیز تفاوت معنی داری را نشان داد. بر اساس نتایج این بررسی، در صورت استفاده از کود بیولوژیک فسفر در زراعت کلزا در شرایط خاک این آزمایش می توان میزان مصرف کودهای شیمیایی فسفره را از 250 کیلوگرم در هکتار به 125 کیلوگرم در هکتار بدون اینکه عملکرد دانه کاهش معنی داری پیدا کند رساند. اما هرگز نمی توان میزان مصرف کود فسفر شیمیایی را تنها به دلیل استفاده از کود فسفر بیولوژیک به صفر رساند.

تعیین ارقام جدید و پرمحصول با پایداری عملکرد بالا از مهم ترین اهداف اصلاح برنج می باشد. به منظور تعیین پایداری عملکرد، ده لاین امید بخش برنج به همراه ارقام هاشمی و کادوس به عنوان شاهد، در سال های 1385، 1386 و 1387 در موسسه تحقیقات برنج کشور واقع در رشت مورد مقایسه قرار گرفتند. نوع طرح آزمایشی در هر سه سال، بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار بود. تجزیه واریانس مرکب نشان داد که تفاوت بین ژنوتیپ ها از نظر اکثر صفات معنی دار بود که حاکی از وجود تفاوت در عملکرد و تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ های مورد مطالعه می باشد. معنی دار شدن اثر متقابل ژنوتیپ × سال برای برخی صفات از جمله عملکرد، بیانگر واکنش متفاوت ژنوتیپ ها در سال های مختلف بود. برای تعیین ژنوتیپ پایدار و دارای عملکرد بیشتر، از روش های تجزیه پایداری مانند واریانس محیطی، ضریب تغییرات، واریانس پایداری شوکلا، اکووالانس ریک، پلیستد و پترسون، ضریب رگرسیون فنیلی و ویلکینسون، ابرهارت و راسل و ضریب تشخیص پینتوس و نیز روش غیرپارامتری رتبه بندی استفاده شد که در بیشتر روش ها رقم هاشمی به عنوان پایدارترین رقم شناخته شد. همچنین، لاین های شماره 9 (IR78530-45-3-1-3)؛ 6 (IR76993-49-1-1) و 8 ( IR78533-30-2-1) به دلیل داشتن عملکرد بالا و با توجه به پارامترهای پایداری محاسبه شده به عنوان لاین های پایدار شناسایی شدند.

این تحقیق با هدف بررسی اثر کود زیستی ازتوباکتر و سطوح مختلف کود نیتروژنه بر صفات کمی و کیفی سه رقم گندم در پاییز سال 1386 در ایلام اجرا شد. آزمایش به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار انجام گرفت. ارقام چمران، پیشتاز و بهار در کرت های اصلی و مصرف کودهای زیستی و شیمیایی در کرت های فرعی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس صفات مورد بررسی، نشان داد که وزن هزار دانه و درصد پروتئین تحت تاثیر رقم قرار نمی گیرد، ولی سایر صفات مورد اندازه گیری تحت تاثیر رقم و سطوح مختلف کودهای زیستی و نیتروژنه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تیمارهای کودی همراه با ازتوباکتر عملکرد بیشتری را نسبت به تیمار نیترات مصرفی و یا ازتوباکتر به تنهایی دارد. علاوه بر آن، مصرف کود زیستی ازتوباکتر می تواند مقدار نیتروژن مصرفی را کاهش دهد، ولی زمانی گندم می تواند عملکرد مناسبی را تولید کند که یک منبع نیتروژنه به همراه آن استفاده شود. همبستگی صفات مورد بررسی با عملکرد نشان داد که در شرایط این آزمایش وزن هزار دانه و تعداد سنبله در متر مربع و تعداد دانه در سنبله همبستگی بسیار معنی داری را با عملکرد دانه دارد. نتایج کلی آزمایش نشان داد که بیشترین عملکرد مربوط به تیمار 25 درصد کود نیتروژنه همراه با کود زیستی و کمترین آن به کود زیستی به تنهایی مربوط است.

بر اساس بررسی های به عمل آمده و با توجه به رتبه بسیار پایین بهداشت سلامت در جامعه ایران در بین کشورها، وجود سوء تغذیه در ایران محرز است. به رغم آن که بیش از 85 درصد مردم کشور سیر می باشند، لیکن، حدود 90 درصد به نحوی دچار گرسنگی سلولی هستند. زیرا تولیدکنندگان محصولات کشاورزی توجهی به مفهوم امنیت غذایی ندارند. بر اساس آخرین اطلاعات جمع آوری شده از چند استان، حدود 86.5 درصد کودهای مصرفی در کشور به اوره و سوپرفسفات تریپل اختصاص یافته است. این موضوع عملا زنگ خطری برای تولید محصولات کشاورزی سالم و تهدیدی برای امنیت غذایی کشور می باشد. هم اکنون بیش از 7000 میلیارد ریال یارانه عمدتا به کودهای نیتروژنی و فسفاتی پرداخت می شود. در حالی که باید توجه داشت که اولا کارآیی این دو کود به دلایل مختلف از جمله سوء مدیریت در یارانه کودها، پایین است و ثانیا مصرف این کودها به دلیل این که باعث تجمع نیترات (NO3) و کادمیم (Cd) در محصولات کشاورزی می شوند، نقش چندان مثبتی در تولید پایدار و سلامت جامعه ندارند. پرداخت چنین یارانه سنگینی تنها به این دو کود باعث شده که کشاورزان علاوه بر مصرف بی رویه و هدر دادن این دو کود در کشور، چندان رغبتی به استفاده از دیگر کودها، به ویژه کودهای زیستی، آلی و ریزمغذی نداشته باشند. حال آن که مصرف کودهای اخیر، افزون بر سازگار بودن با محیط زیست، نقش بسیار مثبتی بر سلامتی انسان دارند. بنابراین، در مقطع کنونی مدیریت علمی تولید و مصرف انواع کودها امری اجتناب ناپذیر است، تا به توان از طریق اصلاح ساختار تولید - مصرف بهینه کود و تولید محصولات کشاورزی سالم، سطح سلامت جامعه را ارتقا داد. از طرف دیگر وجود رابطه مثبت بین مصرف بهینه کود و تولید محصولات کشاورزی سالم وجود دارد. لذا، مسوولین امر باید این اصل مهم را در تامین مقدار، زمان استفاده و نوع مناسب کودها در تولید محصولات کشاورزی در عمل رعایت و نسبت به جلوگیری از سوزاندن بقایای گیاهی، رعایت اصول مصرف بهینه کودی، غنی سازی محصولات کشاورزی در مزرعه، مدیریت علمی تولید و مصرف انواع کودها، تصویب آیین نامه ضوابط ب ماده 61 قانون برنامه چهارم توسعه، جلوگیری از ورود کودهای فسفاتی دارای بیش از 25 میلی گرم در کیلوگرم کادمیم، حذف یارانه از کودهای نیتروژنی و فسفاتی و اختصاص آن به کودهای زیستی، آلی، ریزمغذی و گوگردی به منظور افزایش عملکرد، بهبود کیفیت محصولات کشاورزی و تولید محصولات سالم، اقدام نمایند.