اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی (علوم کشاورزی)
سال:1393 | دوره:8 | شماره:2 (30) |تعداد مقالات:9

به منظور بررسی نیاز حرارتی و عکس العمل های هیبریدهای ذرت دانه ای به تاریخ های کشت مختلف، آزمایشی در سال زراعی 87 – 1386 اجرا گردید. تاریخ کاشت (15 خرداد، 30 خرداد و 14 تیر) به عنوان فاکتور اصلی و هیبرید (BC404، KSC320، OSSK552، KSC500، OSSK713 و KSC704) به عنوان فاکتور فرعی منظور شدند. هیبرید KSC704 در تاریخ کاشت اول با اختلاف معنی دار نسبت به هیبریدهای دیگر، بیشترین درجه روز – رشد را برای طی مراحل مختلف نمو به خود اختصاص داد. هیبرید KSC500 با 6.3 تن در هکتار و هیبرید OSSK713 با 6.4 تن در هکتار دارای بیشترین عملکرد دانه بودند. بیشترین تعداد ردیف دانه در بلال مربوط به هیبرید KSC320 (18.8) بود و بیشترین تعداد دانه در ردیف بلال در هیبریدهای OSSK713 (44.6)، OSSK552 (44.5) و BC404 (44.7) به دست آمد. بیشترین وزن هزار دانه در هیبرید BC404 (288.1 گرم) برآورد شد. در بررسی صفات کیفی معلوم شد که بیشترین میزان پروتئین در دانه های حاصل از تاریخ کاشت سوم وجود داشت در صورتی که همه هیبریدها غیر از KSC320 در یک سطح قرار داشتند. هیبرید KSC500 دارای بیشترین مقدار فسفر (243 mg/100g) بود و با تاخیر در کاشت میزان فسفر دانه ها افزایش نشان داد. بالاترین درصد بوته های بیمار مربوط به هیبریدهای KSC320 و KSC704 بود. هم چنین، هیبرید KSC704 دارای بیشترین درصد آلودگی بلال بود. در این آزمایش، هیبرید OSSK713 در تاریخ کاشت دوم حداکثر عملکرد را در شرایط آب و هوایی اصفهان تولید کرد.

استفاده از عناصر کم مصرف یکی از راه های افزایش خصوصیات کمی و کیفی گندم می باشد. به منظور بررسی تاثیر محلول پاشی روی بر عملکرد و اجزای عملکرد چهار رقم گندم، آزمایشی به صورت فاکتوریل دو عاملی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1391- 1390 در مزرعه نمونه کشت و صنعت آستان قدس رضوی انجام گرفت. فاکتور اول شامل چهار رقم گندم نان (فلات، بهار، پیش تاز و طوس) و فاکتور دوم شامل محلول پاشی کلات روی با غلظت 4 کیلوگرم در هکتار در سه سطح (شاهد، محلول پاشی کلات روی در مرحله ساقه دهی و محلول پاشی کلات روی در مراحل ساقه دهی و گلدهی) بودند. نتایج آزمایش نشان داد ارقام از نظر عملکرد و اجزای عملکرد دارای اختلاف معنی داری هستند. بیشترین عملکرد در میان ارقام گندم مورد بررسی به رقم بهار و کمترین آن به رقم طوس تعلق داشتند. زیادی عملکرد رقم بهار به عملکرد بیولوژیک بالاتر آن نسبت داده شد. همچنین، بر اساس نتایج حاصل از این بررسی یک یا دوبار محلول پاشی با کلات روی باعث افزایش عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه گردیدند. افزایش عملکرد دانه عمدتا ناشی از افزایش وزن هزار دانه بود. به طورکلی، به نظر می رسد با توجه به نقش عنصر روی در فیزیولوژی گیاهان به خصوص در گیاه زراعی گندم به عنوان گیاهی حساس به کمبود روی می توان با مصرف ترکیبات حاوی روی به صورت محلول پاشی عملکرد این گیاه را افزایش داد.

به منظور ارزیابی صفات کمی و کیفی و پایداری عملکرد غده قابل فروش 13 کلون امیدبخش سیب زمینی همراه با سه رقم تجاری (آگریا، مارفونا و لیدی رزتا) به عنوان شاهد، آزمایشی بر اساس طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل طی سال های 1390 و 1391 اجرا گردید. در طی دوره رشد و پس از برداشت، صفات تعداد ساقه اصلی در بوته، ارتفاع بوته، تعداد و وزن غده در بوته، عملکرد کل غده و قابل فروش، درصد ماده خشک، تیپ پخت، حفره ای شدن مرکز غده، رنگ داخلی غده و تغییر رنگ گوشت غده خام پس از 24 ساعت اندازه گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس مرکب صفات کمی مورد ارزیابی نشان داد که بین کلون های امیدبخش از لحاظ صفات عملکرد غده کل و قابل فروش، تعداد و وزن غده در بوته، ارتفاع بوته، متوسط وزن غده، تعداد ساقه اصلی در بوته و درصد ماده خشک و اثر متقابل کلون × سال از لحاظ صفات عملکرد غده کل و قابل فروش، تعداد و وزن غده در بوته اختلاف معنی دار وجود دارد. کلون های 7-396151، 5-397008، 8-397015، 2-397008 و 4-994001 دارای عملکرد غده کل و قابل فروش، تعداد و وزن غده در بوته و متوسط وزن غده بیشتری بودند. این کلون ها دارای غده های یکنواخت متوسط تا بالا، رنگ پوست زرد، رنگ گوشت زرد و سفید، شکل غده گرد تخم مرغی و گرد، عمق چشم سطحی تا متوسط، بدون زنگ، حفره و شکاف داخل غده، رسیدگی متوسط دیررس و درصد ماده خشک متوسط تا بالا نسبت به ارقام (شاهد) و سایر کلون ها بودند. در این آزمایش، مدل های GGE Bi-plot و AMMI روشی مناسب برای گزینش همزمان عملکرد غده قابل فروش و پایداری تشخیص داده شدند و توانستند کلون های 2-397008، 5-397008 و 4-994001 را به عنوان کلون های پایدار با عملکرد غده قابل فروش بالا انتخاب نمایند.

به منظور مطالعه خصوصیات زراعی ذرت و لوبیا چشم بلبلی به مصرف قارچ میکوریزا و باکتری مزوریزوبیوم در کشت مخلوط، آزمایشی در سال 1389 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی شاهرود به اجرا در آمد. آزمایش به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی به صورت خالص و مخلوط بر اساس سری های افزایشی در 10 تیمار شامل: Z = کشت خالص ذرت، B= کشت خالص لوبیا، I = کشت مخلوط ذرت و لوبیا، ZM= ذرت + قارچ مایکوریزا، BM= لوبیا + قارچ مایکوریزا، BB= لوبیا+ باکتری مزوریزوبیوم، BMB= لوبیا + قارچ مایکوریزا + باکتری مزوریزوبیوم، IM= کشت مخلوط + قارچ مایکوریزا، IB= کشت مخلوط + باکتری مزوریزوبیوم، IMB= کشت مخلوط + قارچ مایکوریزا + باکتری مزوریزوبیوم بود ند. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که اثر تیمار بر عملکرد دانه در بوته، محتوی کلروفیل برگ، وزن خشک غلاف لوبیا، وزن خشک بلال، تعداد دانه در بلال و نسبت برابری زمین جزیی هر دو گیاه معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه در بوته لوبیا چشم بلبلی و ذرت با میانگین های 10 و 108 گرم در بوته به ترتیب در تیمارهای کشت خالص به همراه باکتری مزوریزوبیوم و کشت خالص ذرت به همراه قارچ میکوریزا مشاهده شد. همچنین، بیشترین میزان نسبت برابری زمین جزیی ذرت و لوبیا چشم بلبلی به ترتیب با میانگین های 1.7 و 1.47 در تیمارهای کشت مخلوط و کشت مخلوط توام با قارچ میکوریزا و باکتری مزوریزوبیوم مشاهده شد. نتایج به دست آمده نشان داد که نسبت برابری زمین بیشتر از یک برای ذرت و لوبیا چشم بلبلی، نشان دهنده روابط متقابل مثبت بین اعضای گیاهی مخلوط نسبت به خالص بوده و بیان کننده برتری کشت مخلوط ذرت و لوبیا چشم بلبلی نسبت به کشت خالص می باشد.

به منظور بررسی اثرات کود های نیتروژن و روی بر صفات مورفولوژیک و عملکرد اسانس گیاه دارویی گل راعی آزمایشی در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه تبریز در سال 1391 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. ترکیبات تیماری شامل کود سولفات روی در سه سطح (صفر، سه در هزار و شش در هزار) و مقادیر کود اوره در چهار سطح (صفر، 50، 100، 150 کیلوگرم در هکتار) که 50 درصد از مقادیر فوق بعد از 20 روز و مابقی (50 درصد) بعد از 40 روز از زمان انتقال اولیه نشاها، بود. در این بررسی صفات ارتفاع بوته، تعداد گل آذین، سطح برگ، وزن تر و خشک، میزان اسانس استخراج شده از گل راعی تعیین شد. نتایج نشان داد که صفات ارزیابی شده تحت تاثیر مقدار مصرف کودها قرار گرفتند، به طوری که بیشترین ارتفاع بوته، تعداد گل آذین، سطح برگ و عملکرد اسانس با مصرف 150 کیلوگرم در هکتار نیتروژن به همراه کود سولفات روی به میزان شش در هزار و نیز بیشترین وزن تر و خشک اندام های هوایی با مصرف نیتروژن 150 کیلوگرم در هکتار نیتروژن به همراه کود سولفات روی با دز سه در هزار حاصل شد. با توجه به این که هدف از کاشت گیاهان دارویی تولید بیشتر سرشاخه های گل دار به منظور تهیه اسانس بیشتر است، در این بررسی بیشترین مقدار اسانس با مصرف 150 کیلوگرم در هکتار نیتروژن و شش در هزار کود سولفات روی ب ه دست آمد.

به منظور بررسی اثر محلول پاشی با متانول بر برخی صفات مرتبط با عملکرد دانه آفتابگردان تحت تنش کمبود آب، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات به اجرا در آمد. عوامل مورد آزمایش عبارت بودند از محلول پاشی با متانول در شش غلظت شامل (0 درصد متانول (شاهد)، 7، 14، 21، 28 و 35 درصد متانول) و تنش کمبود آب در چهار سطح (25، 50، 75 و 100 درصد رطوبت قابل دسترس). نتایج نشان دادند که اثر محلول پاشی با متانول در سطوح مختلف تنش کمبود آب بر صفات عملکرد تک بوته، وزن خشک بوته، تعداد دانه درطبق و درصد مغز به کل دانه معنی دار است. محلول پاشی با محلول 21 درصد حجمی متانول در شرایط آبیاری کامل (100 درصد رطوبت قابل دسترس) با میانگین 96.69 گرم بیشترین و عدم محلول پاشی در شرایط 25 درصد رطوبت قابل دسترس با میانگین 67.78 درصد کمترین عملکرد دانه تک بوته را داشتند (افزایش معادل 42 درصد). همچنین، محلول پاشی با محلول 21 درصد حجمی متانول در شرایط آبیاری کامل با میانگین 465.4 گرم بیشترین و محلول پاشی با محلول 7 درصد متانول در تیمار 25 درصد رطوبت قابل دسترس با میانگین 191.5 گرم کمترین وزن خشک بوته را داشتند (افزایش معادل 2.4). محلول پاشی با محلول 21 درصد حجمی متانول در شرایط آبیاری کامل با میانگین 53.34 گرم بیشترین و عدم محلول پاشی با متانول در شرایط آبیاری با 25 درصد رطوبت قابل دسترس با میانگین 31.42 گرم کمترین عملکرد روغن تک بوته را داشتند. بیشترین تعداد دانه در طبق با میانگین 1766 عدد در تیمار محلول پاشی با محلول 21 درصد حجمی متانول در شرایط آبیاری کامل بود که نسبت به تیمار عدم محلول پاشی در شرایط 25 درصد رطوبت قابل دسترس با میانگین 759 عدد افزایشی معادل 2.3 برابر را نشان داد. محلول پاشی با محلول 14 درصد حجمی متانول در شرایط آبیاری کامل درصد مغز به کل دانه را 32 درصد افزایش و درصد پوسته به کل دانه را 2.1 برابر کاهش داد.

بابونه آلمانی (.Matricaria chamomilla L) یکی از گیاهان دارویی مهم است که در صنایع مختلف داروسازی و آرایشی- بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرد. در این تحقیق که در سال 1391 در دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی انجام گرفته است، پاسخ درون شیشه ای جداکشت های برگ و هیپوکوتیل بابونه آلمانی در محیط کشت گامبورگ (B5) و تحت تاثیر نوع و سطوح مختلف تنظیم کننده های رشد گیاهی در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی مورد بررسی شده و کشت سوسپانسیون سلولی آن انجام گرفت. جداکشت های هیپوکوتیل و برگ کشت شده بعد از گذشت یک تا دو هفته شروع به تولید کالوس کردند. از بین ترکیب تنظیم کننده رشدی بیشترین رشد کالوس (264.1 میلی گرم) مربوط به جداکشت برگ در محیط حاوی 0.5 میلی گرم بر لیتر 2،4-D و یک میلی گرم بر لیتر BAP بوده و کمترین مقدار آن (40.42 میلی گرم) در محیط حاوی 1.5 میلی گرم بر لیتر 2،4-D با جداکشت برگ مشاهده شد. برخی از جداکشت ها و کالوس ها در تعدادی از تیمارها ریشه های نابجا تولید کردند. بیشترین درصد ریشه زایی در جداکشت برگ (58.73%) مربوط به محیط حاوی چهار میلی گرم بر لیتر 2،4-D و یک میلی گرم بر لیتر کینتین و در مورد جداکشت هیپوکوتیل (48.61%) مربوط به محیط حاوی 1.5 میلی گرم بر لیتر NAA بود. بیشترین درصد کالوس های ترد (42.22%) در جداکشت هیپوکوتیل در محیط B5 حاوی چهار میلی گرم بر لیتر NAA و سه میلی گرم بر لیتر BAP به دست آمد. کشت سوسپانسیون سلولی با انتقال کالوس های نرم حاصل از ریزنمونه هیپوکوتیل به محیط کشت MS مایع حاوی 1.5 میلی گرم بر لیتر 2،4-D و یک میلی گرم بر لیتر کینتین استقرار یافت. منحنی رشد سلولی نشان داد که تکثیر سلول ها از روز چهارم بعد کشت شروع شده و تا روز 13 ادامه می یابد. سپس، رشد سلولی متوقف شده و کشت ها وارد مرحله ایستایی می شوند.

به منظور شناسایی ژنوتیپ های برتر خارجی حاصل از هیبریداسیون، سه ژنوتیپ امیدبخش پنبه ( tbl180، Teskhi-9 و Cri108) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار، در منطقه خدآفرین با رقم تجاری منطقه (ساحل) در دو سال زراعی 91 و 92 مورد مقایسه قرار گرفتند. ژنوتیپ ها در 6 خط شش متری با فواصل 20×80 سانتی متر کشت شدند. برخی صفات کمی (عملکرد، زودرسی، ارتفاع بوته، تعداد و وزن غوزه) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اثر متقابل ژنوتیپ ها × سال از نظر صفات عملکرد وش در چین اول و دوم، عملکرد دو چین، و یکنواختی عملکرد کاملا معنی دار بود. اختلاف بین دو چین در هیچ یک از ژنوتیپ ها معنی دار نبود. ژنوتیپ تسخی 9 ب ه خاطر داشتن بیشترین ارتفاع، بیشترین تعداد غوزه، وزن وش چین اول و دوم و مجموع دو چین نسبت به رقم ساحل با ارتفاع متوسط، تعداد غوزه در بوته برابر، حداقل وزن سی غوزه و یکنواختی رسیدگی در سال اول برتر بود. همچنین، ژنوتیپ تسخی 9 با حداقل TOL و حداکثر STI سازگارترین و ژنوتیپ های ساحل و cri108 با داشتن حداکثر TOL و حداقل STI به عنوان ناسازگارترین ژنوتیپ ها شناخته شدند.

این تحقیق با هدف تعیین دماهای کاردینال و ساعت بیولوژیک مورد نیاز برای جوانه زنی عدس با استفاده از مدل های رگرسیون خطی و غیرخطی انجام گرفت. برای این منظور آزمایشی در اتاقک رشد به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار اجرا گردید. سه رقم عدس شامل گچساران، کیمیا و بیله سوار تحت هفت دمای ثابت 5، 10، 15، 20، 25، 30 و 35 درجه سلسیوس تیمارهای آزمایش را تشکیل دادند. رابطه بین سرعت جوانه زنی و دما با استفاده از مدل های بتا، دندان مانند و دوتکه ای مورد ارزیابی قرار گرفت. برای انتخاب مدل برتر از میان مدل های مختلف از شاخص های آماری جذر میانگین مربع انحرافات (RMSD)، ضریب تبیین (R2)، ضریب تغییرات (CV) و ضرایب رگرسیون ساده خطی (a و b) استفاده شد. نتایج برازش مدل ها نشان داد که واکنش جوانه زنی عدس به دما به وسیله تابع دوتکه ای نسبت به سایر مدل ها بهتر توصیف گردید. با استفاده از مدل دوتکه ای دمای پایه ارقام از 0.89 تا 1.23 درجه سلسیوس، دمای مطلوب از 23.41 تا 26.94 درجه سلسیوس و دمای سقف از 35.15 تا 45 درجه سلسیوس برآورد گردید. مقایسه پارامترهای برآورده شده با استفاده از مفهوم حدود اطمینان در سطح احتمال 95 درصد نشان داد که به لحاظ دمای پایه اختلاف معنی داری بین ارقام عدس وجود نداشت ولی از نظر دمای مطلوب و دمای سقف اختلاف بین ارقام معنی دار بود. تعداد ساعت بیولوژیک مورد نیاز برای جوانه زنی بذر ارقام از 25.43 تا 31.37 ساعت متغیر بود و از این نظر اختلاف معنی داری بین آنها وجود داشت. اطلاعات حاصل از این تحقیق می تواند در پیش بینی جوانه زنی ارقام عدس استفاده گردد.