نقش مایه
سال:1392 | دوره:5 | شماره:16 |تعداد مقالات:7

ایوان غربی مسجد جامع اصفهان که به صفه استاد مشهور است از ساخته های دوران سلجوقیان می باشد که در زمان شاه سلطان حسین صفوی در نهایت زیبایی و کمال تزئین گردید و سیمای اولیه خود را از دست داد.تزئینات به کار رفته در این ایوان شامل تزئینات هندسی و نقوش اسلیمی و کتیبه هایی است که زیبایی و جلوه خاصی را به این مکان بخشیده اند. این تزئینات علاوه بر ایجاد زیبایی کاربرد مذهبی و اطلاع رسانی نیز داشته اند، هم چنین باعث متبرک نمودن فضا می شدند و باعث می شود انسان وجود خدا را در این مکان معنوی حس کند. هدف پژوهش حاضر معرفی تزئینات این گنجینه ارزشمند، کاربرد این تزئینات و دریافتی زیبایی شناسانه از این تزئینات با تکیه بر منابع موجود و مشاهده این ایوان می باشد. روش این تحقیق به شیوه توصیفی تحلیلی بوده و اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و میدانی گردآوری شده اند.

پژوهش درباره یکی از اساسی ترین ارائه های هنری، یعنی پرتره نگاری، که طیف وسیعی از آثار هنری را به خود اختصاص داده است، از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. پرتره نگاری، هنر ارائه شباهت یا شخصیت یک فرد، بوسیله تصویری قابل شناسایی است، اما پرتره ها به حالت های فیزیکی متفاوت ظاهر می شوند و کارکرد های سیاسی و اجتماعی مختلفی دارند. از مهمترین عواملی که باعث پیشرفت و دگرگونی پرتره نگاری می شود، شناخت این کارکردها است. ایده رایج درباره هنر پرتره نگاری این است که این هنر، یک پدیده غربی است، و رد آن سخت است. آنچه در این مقاله، اساسا مورد بررسی قرار خواهد گرفت، شناخت و بررسی کارکردهای پرتره نگاری غرب است، که نگارنده امیدوار است تا با بررسی نتایج آن، بتوان به درک و شناخت بهتر نقاشی های پرتره کمک کرد.

در طول تاریخ هنر، اندیشمندان و منتقدان، تحولاتی را که در مسیر تکاملی شکل گیری مکاتب به وقوع می پیوندد به گونه های مختلف طبقه بندی می کنند. مارگارت فینچ، مورخ هنر، چهار قالب فکری یا رویکرد را تحت عناوین «رویکرد آیینی، رویکردعاطفی، رویکردکلاسیک و رویکردعینی» بر می شمارد که در آنها ترکیباتی از گرایشهای هنری و علاقه مندیهای اجتماعی، با بعضی از ویژگیهای بصری پیوند می خورند. هر یک از این تعاریف و رویکرد ها می تواند در ادوار مختلف بر آثار هنرمند، دیدگاه و جهانبینی او حاکم گردند و اثر خلق شده توسط وی را تحت تاثیر قرار دهند.این پژوهش بر مبنای تعاریف آورده شده بر هریک از رویکردها، جستجوگر این پرسش است که، چگونه می توان بر اساس این قالب های فکری، به توصیف، تحلیل و مقایسه نگاره های ایرانی در هر برهه خاص از تاریخ ایران اسلامی پرداخت؟ در این میان، این فرضیه قابل بررسی است که، مطالعه تطبیقی نگاره های منتخب چهار شاهنامه بزرگ ایرانی(شاهنامه ایلخانی، بایسنقری، تهماسبی و رشیدا) که وجوه مشترک بسیار دارند، تداوم بعضی رویکردها را در طی قرون متمادی، با وجود تغییر شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی به خوبی بازگو میکند. از طرفی مقایسه چهار نگاره با مضمون مشترک «به بند کشیده شدن» در این چهار شاهنامه از مکاتب گوناگون و دریافت شباهت و تفاوت های بصری آنها و میزان تاکید هرکدام بر رویکردی خاص که منجر به شناخت اصول و علایق مکاتب متفاوت نگارگری در پرداخت به مضمونی خاص می شود خود، از اهداف اصلی مقاله خواهد بود. چنانکه نگاره های شاهنامه ایلخانی با تاکید بر حالت توصیفی تصویر و نمایش روابط عاطفی، بر جنبه توصیفی و رویکرد عاطفی اثر تاکید ورزیده و در شاهنامه بایسنقری، نگارگر، با دست یافتن به سبکی رسمی و قانونمند، نمونه بارزی از هنر کلاسیک نگارگری ایران را برای آیندگان ماندگار می سازد و در نهایت، رویکرد آیینی اثر، در شاهنامه تهماسبی با تاکید بر رنگ به عنوان عنصری بیانی، با استفاده از قراردادهای صوری، به اوج شکوفایی خود رسیده و در ادوار پایانی حکومت صفوی در مکتب اصفهان و در شاهنامه رشیدا، نگارگر در جهت بیان جنبه های قابل رویت اثر، سود جسته و بنابر شرایط زمان، رویکردی عینی را متجلی می سازد. روش کلی مورد استفاده در این پژوهش، مبتنی بر مقایسه تطبیقی است، که با مشاهده، تحلیل و تعمق دقیق بر نگاره ها و تطبیق آنها با یکدیگر، انجام می گیرد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

نشانه شناسی به عنوان یکی از رویکردهای مهم علم تاویل و تفسیر، جایگاه ویژه ای در نقد آثار هنری دارد. به ویژه در بررسی آثار هنری که مرتبط با آیین ها و اسطوره هاست تبیین نشانه شناسیک عناصر، ره یافتی مناسب در فهم آثار را به دنبال داشته و در مواردی نیز ابهاماتی به وجود می آورد. از جمله، مطالعات مرتبط با نشانه شناسی در نقوش و تزیینات معماری اسلامی نشان می دهد دو دیدگاه مطرح در مورد یافتن نظام ها و معانی اسلامی در نقش های اسلامی وجود دارد، دیدگاه اول، به صراحت یا به صورت تلویحی معتقد است هرگونه تلاش در جلب مفاهیم نمادین ویژه در نقوش معماری توسط فرهنگ اسلامی دفع شده و در دیدگاه دوم بر انتقال معانی اسلامی از طریق تزیینات معماری تاکید شده است. نتایج این تحقیق که به دلیل پراکنده و وسیع بودن محدوده جغرافیایی جهان اسلام بر شواهد موجود در حوزه جغرافیایی کنونی ایران، متمرکز شده است ثابت می نماید هنرمند مسلمان، ضمن در نظر گرفتن ملاحظات دین مبین اسلام در خصوص کراهت تجسیم موجودات زنده به صورت نقاشی، مجسمه و ...، با لحاظ تمهیداتی، معانی مختلف اسلامی را از طریق تزیینات منتقل نموده است. این مقاله ضمن تبیین مفاهیم پایه، تشریح ضرورت های نشانه شناسی از دیدگاه اندیشمندان و سابقه موضوع، به روشی اسنادی در یک نمونه پژوهشی، ویژگی های نشانه شناسیک و نمادین نقوش و تزیینات معماری اسلامی ایران را جستجو نموده و مورد تحلیل قرار داده است.

در دوران پست مدرنیسم شاهد بروز خلاقیت و نوآوری در عرصه های هنری می باشیم که ورود تکنولوژی و فناوری سبب این تحولات گردید. در دوران کثرت گرای پست مدرن و با گستره بی پایان امکانات، شیوه های بسیاری در زمینه های هنری دیده می شود که این امر در هنر مجسمه سازی موجب استفاده از تولیدات صنعتی و فرآورده های کارخانه ای به جای مواد سنتی و دست ساخت ها شده است. نقش و اهمیت نور در رشته های مختلف هنری و با گرایش های گوناگون بر کسی پوشیده نیست. مجسمه سازان با آگاهی از نقش نور در ایجاد تناسب و هماهنگی در آثارشان همواره بدان توجه کرده اند. چگونگی استفاده از نور در ساختار اثر می تواند در خوانش مخاطب تاثیر گذار باشد. در نیمه قرن بیستم به بعد شاهد چشم اندازی نوین در آثار برخی از هنرمندان می باشیم که ابزار الکترونیکی نور را به مثابه ماده کار، مضمون و حتی رویکرد زیبایی شناسانه آثارشان به کار بردند. نوع تحقیق توصیفی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات مبتنی بر روش کتابخانه ای صورت گرفته است. این مقاله بر آن است تا با نگاهی بر عنصر نور در هنرهای پست مدرنیستی، جایگاه نور را به عنوان پدیده ای تاثیر گذار و مستقل در بعضی از آثار مجسمه سازی این دوران مورد مطالعه قرار دهد. در پایان مقاله چنین برداشت می شود که هنرمند پست مدرنیسم توانسته با غلبه بر دنیای تکنولوژیک و ابزار آلات آن، در زمینه مجسمه سازی، عنصر نور را که شالوده ای غیر مادی دارد به عنصری مستقل و قابل کنترل درآورده و به صورت ملموس در چهارچوب پیکره ای به نمایش گذارد.

انسان درحال گذار از وضعیت مدرن، به عنوان موجودی رشدیافته در هرمنوتیک جدید، شاهد و تجربه گر دگرگونی هایی به ویژه در ساحت ایدئولوژی و بینش تاریخی است. تحولاتی که به گونه ای پیوسته، زیست متن او را قائم بر معانی، گزاره ها و فهمی می کنند که این بار نه به شکلی خردگرایانه و مطلق اندیش، بل به نحوی کاملا نسبی و در عدم ساحتی ساختارگرایانه تعریف و ارائه می شوند. فهمی که کماکان بسیاری از ریشه های وجودی خود را در اندیشه مدرنیسم می یابد، در بسیاری از موارد در بستر متون و آثار هنری، در مغایرت با بسیاری از اصول و مفاهیم مدرنیته، هستی خویش را گسترش می دهد. مولف و هنرمند به عنوان مخاطب نخستین متن، و نیز مخاطبین متاخر آن، در ارایه اثر و نقد فضای این جهانی شده و مناسبات آن، هرکدام به فهمی مشغول اند که حاصل پیش داشت ها و پیش فهم های به دست آمده در این فضای پرنزاع و پرکشمکش است. در این نوشتار، با تکیه بر تاملات هستی شناختی مارتین هایدگر و هانس گئورگ گادامر در زیبایی شناسی فهم آثار هنری، نگاهی می کنیم به تعدادی از عکس های خلق شده توسط دیوید هاکنی در فضای هنرکوبیستی، که نه تنها بی نشان نیستند از چنین گذار تاریخی، بل به نحوی موجز ارجاعی تصویری هستند به بخش اعظمی از کیفیت هنر پست مدرن، و مناسبات و شبه مناسبات آن.