زبان پژوهی
سال:1390 | دوره:2 | شماره:4 |تعداد مقالات:8

در این مقاله، بر اساس فرایندهای واژه سازی بائر (1983) در هسته نظری پژوهش، فرایندهای واژه سازی را در برخی متون سیاسی روزنامه ها در دو دهه 1340 و 1370ش بررسی و مقایسه کرده ایم. این تحقیق به روش توصیفی و تحلیلی، و با استفاده از دو شیوه آماری توصیفی (جدول ها و نمودارها) و استنباطی (آزمون خی دو) انجام شده است. بررسی ها و شواهد آماری بیانگر آن است که در این دو دهه، میان توزیع فراوانی فرایندهای قرض گیری، ترجمه قرضی، ترخیم، تبدیل و تکرار در ژانر سیاسی مطبوعات، تفاوت معناداری وجود ندارد؛ در حالی که میان توزیع درصد فراوانی فرایندهای ترکیب، اشتقاق، ترکیب-اشتقاق و سرواژه سازی در دو دهه یاد شده تفاوتی معنادار دیده می شود. از آنجا که بائر تنها به فرایندهای واژه سازی در زبان انگلیسی پرداخته و تعدادی از فرایندهایی که در زبان فارسی به کار می روند، در این چهارچوب جای نگرفته اند و از سوی دیگر، در مقاله حاضر، بررسی این فرایندها در مطبوعات فارسی زبان مورد نظر است، به ذکر فرایندهای واژه سازی در زبان فارسی نیز توجه کرده ایم.

در این پژوهش، ضمن بیان اهمیت اختصار سازی و ویژگی های آن در زبان فارسی، با ذکر نمونه هایی از خط میخی فارسی باستان و خط پهلوی، قدمت این فرایند واژه سازی را در زبان های ایرانی نشان داده ایم و با معرفی دو اصل اقتصاد و کم کوشی و رابطه آنها با زبان، و نیز بیان دیدگاه زیف (1949) و مارتینه (1962)، این فرایند را توجیه پذیر دانسته ایم. اصل اقتصاد نقش بسیار مهم و تعدیل کننده ای در زبان دارد؛ به طوری که هر گونه تغییر غیر اقتصادی که در صرف انرژی و تلاش، هزینه زیادی را بر نظام تحمیل کند و مانع فهم باشد، به طور خودکار حذف و یا از آن اجتناب می شود. طبیعت اقتصاد، معیاری برای تنظیم تمامی جنبه های رفتار بشری است و اصل کم کوشی آن را کنترل می کند. در یک فرایند پویا مثل تغییر زبانی، کلمه ها پیوسته در حال کوتاه شدن، پس و پیش شدن، حذف شدن، قرض گیری و دگرگونی معنایی هستند. این رخ داد در تمامی زبان ها طبیعی است و زبان فارسی نیز از این قاعده مستثنی نیست. در این مقاله، با ذکر نمونه هایی از اختصارات حک شده بر سکه های ایران باستان و اختصارات هزوارشی نشان می دهیم که جد زبان امروزی ما از این فرایند واژه سازی به خوبی بهره می گرفته است.

انسجام و پیوستگی متن از جمله مسائلی است که تحلیلگران متن همواره به آن توجه کرده اند. در مقاله حاضر می کوشیم بر اساس نظریه تکامل یافته انسجام هلیدی و حسن در سال 1985، و مفهوم هماهنگی انسجامی که رقیه حسن آن را در سال 1984 مطرح کرد، عوامل انسجام، هماهنگی انسجامی، پیوستگی و همچنین کاربست این نظریه در یک داستان کمینه فارسی را بررسی کنیم. در نتیجه کاربست نظریه این دو زبان شناس در می یابیم که با شناخت این الگوی جدید انسجام و هماهنگی انسجامی می توان آن را در هر متن-اعم از ادبی و غیر ادبی-به کار گرفت؛ نکته درخور توجه آن است که با استفاده از هماهنگی انسجامی می توان درجه انسجام و پیوستگی متون را از نظر کمی مقایسه کرد.

در این مقاله، رابطه بین مشخصه های نوایی همچون تغییرهای دامنه زیر و بمی با نقش های کاربرد شناختی آنها را در تعامل های گفتاری بررسی کرده ایم و در چهارچوب مدل پیرهامبرت (1980)، تغییر بسامد اصلی را برای ایفای نقش های کاربرد شناختی خاص در گفتار زبان فارسی، مورد تحلیل قرار داده ایم. گفتنی است که این مطالعه جنبه آماری ندارد و در حد معرفی نقش های کاربرد شناختی بسامد اصلی در گفتار انجام شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که تغییرهای زیر و بمی افتان و خیزان با بیان ساخت اطلاع (نو/کهنه)، توان منظوری جمله، پیش انگاری و انتقال نوبت در مکالمه در زبان فارسی همگرایی دارد.

در مقاله حاضر، به بررسی این مساله پرداخته ایم که آیا می توان رمان معروف طبل حلبی، اثر گونتر گراس را طبق آنچه بیشتر ادعا می شود، یک اثر رئالیسم جادویی نامید. بررسی تطبیقی عناصر تشکیل دهنده سبک هنری-ادبی به کار رفته در این رمان و مقایسه آن با مولفه های به کار گرفته در رمان یک صد سال تنهایی از گابریل گارسیا مارکز، به ویژه درباره به کار نگرفتن عنصر خموشی نویسنده و نیز به دلیل نبود دو عنصر قلت و آنیت، نشان می دهد که نمی توان طبل حلبی را در زمره آثار رئالیسم جادویی قرار داد.در این پژوهش، با استفاده از روش دقیق خوانی و مقایسه با رمان یک صد سال تنهایی مارکز، و نیز روش تمثیل و نمونه آوری، بخش هایی از متن هر دو رمان را بررسی کرده و به این نتیجه رسیده ایم که تنها ویژگی شاخص و روشن رئالیسم جادویی، یعنی خموشی نویسنده، در رمان گراس، آشکارا نادیده گرفته شده است؛ علاوه بر آن، وجود تردیدی پایدار و پیوسته در طول اثر، سرانجام اعتبار رئالیسم جادویی بودن آن را مخدوش و منتفی می کند. بر اساس گفته معروف فرانتس رو درباره حیات پنهان نیروهای خارق العاده در جهان پیرامون، دو نتیجه به دست می آید: نخست، عنصری جدید که آن را قلت نامیده ایم. مراد از این عنصر آن است که رخ دادهای غیرعادی و ماوراءالطبیعه نمی توانند پیاپی و به تناوب رخ دهند؛ دوم آنکه این گونه وقایع باید به فوریت و آنیت ظاهر شوند و بی درنگ پایان یابند؛ بنابراین، کنترل شدنی نیستند؛ حال آنکه در این رمان، قدرت حیرت انگیز اسکار نه تنها بارها استفاده می شود، بلکه در هر زمان که وی اراده کند، در دسترس و کنترل شدنی است.

در پی پیشرفت نظریه های جدید یادگیری در سطح جهان، متخصصان تعلیم و تربیت و نیز معلمان و استادان این رشته به آزمودن و بررسی روش های نوین در کلاس درس علاقه مند هستند. به نظر می رسد از میان همه روش های نوین آموزش و ارزش یابی، کار پوشه به عنوان یک روش یادگیری سازندگی گرا در تقویت جنبه های گوناگون یاد گیری، مورد توجه واقع شده است. هدف از این تحقیق، بررسی میزان تاثیر روش ارزش یابی کار پوشه بر مهارت خواندن و درک مفاهیم زبان دوم در دانشجویان دانشگاه می باشد. شرکت کنندگان در آزمون، دو گروه از دانشجویان مقطع کارشناسی رشته زبان و ادبیات انگلیسی هستند. بررسی نتایج آماری علاوه بر بررسی محتوایی مصاحبه انجام شده، بیانگر آن است که درست کردن کار پوشه با محتوای نمودارهای مفهومی برای دانشجویان مفید می باشد. نتایج این تحقیق، استفاده از کار پوشه را به عنوان ابزاری آموزشی برای پیش برد فرایند یادگیری و تقویت مهارت خواندن و درک مطلب، و نیز افزایش سطح علمی دانشجویان پیشنهاد می کند.

در این مقاله، پدیده بینامتنی قرآنی و مفاهیم آن را در نمونه هایی از شعر ابو مام بررسی می کنیم، روابط و کنش دوسویه بین قرآن و متن شعر این شاعر را نشان می دهیم و تاثیر آن را در تولید معنا بیان می کنیم. پدیده بینامتنی قرآنی دارای جنبه های هنری و شیوه های سبک شناسی گوناگونی است. در این پژوهش، نوع ارتباط شاعر را با قرآن نشان می دهیم و بر مبنای نوع کارکرد، شکل های متفاوتی از بینامتنی قرآنی را تحلیل می کنیم تا کنش خلاق میان قرآن و متن شعر را مجسم کنیم؛ علاوه بر آن، تکنیک های متنوع بینامتنی را در بافت شعری بررسی می کنیم.