زراعت و اصلاح نباتات ایران
سال:1392 | دوره:9 | شماره:3 |تعداد مقالات:10

استفاده از مدل های ساخته شده در گیاهان زراعی برای کمک به چگونگی درک برهمکنش عوامل مهم موثر بر رشد گیاه شامل خاک، گیاه و آتمسفر بر ماده خشک تولیدی و عملکرد دانه از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. اغلب آزمایش های صورت گرفته بر مدیریت تاریخ کاشت ارقام سویا به طور تلفیقی نتوانسته اند تا اثرات مهم موثر بر رشد خاک، گیاه و آب و هوا را بر عملکرد دانه و بیوماس مورد بررسی قرار دهند. بدین منظور ما در این پژوهش مدیریت تاریخ های کاشت مختلف را در ارقام سویا توسط مدل CROPGRO-Soybean در منطقه کرج مورد برسی قرار دادیم. آزمایش به صورت کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در سال 89-1388 صورت گرفت. چهار تاریخ کاشت مختلف 29 اردیبهشت، 9 خرداد، 19 خرداد و 29 خرداد در کرت های اصلی و چهار رقم رشد نامحدود سویا شامل ویلیامز L17 ،M7 و زان به عنوان کرت های فرعی قرار گرفتند. مطابق نتایج به دست آمده در آزمایش دامنه تغییرات RMSE تمامی تیمارها برای عملکرد دانه بین 134.76-820.64 کیلوگرم در هکتار و همچنین دامنه تغییرات ضریب ویلموت برابر با 0.550-0.972 به دست آمد. همچنین در تمامی تیمارهای مورد آزمایش دامنه تغییرات RMSE برای ماده خشک کل بین 356.41-1207.33 کیلوگرم در هکتار با دامنه تغییرات ضریب ویلموت 0.895-0.989 حاصل شد. به طور کلی در تمامی تاریخ های کاشت و ارقام مختلف میزان ضریب R2 نمودار رگرسیونی مقادیر اندازه گیری شده در برابر مقادیر شبیه سازی شده (نمودار یک به یک) برای صفت عملکرد دانه برابر با 0.968 با معادلهy= 1.009x+52.58  به دست آمد. همچنین میزان ضریب R2 نمودار یک یه یک برای صفت ماده خشک کل برابر با 0.932 با معادله y= 0.624x+267.5 حاصل شد.

به منظور بررسی شاخص های رشدی ارقام گندم آبی تحت تاثیر روش های مختلف خاک ورزی آزمایشی با استفاده از طرح آماری کرت های یک بارخرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با نه تیمار و چهار تکرار در سال زراعی 90-89 اجرا شد. سه روش مختلف خاک ورزی شامل روش متداول (شخم با گاو آهن برگردان دار + دو بار دیسک عمود بر هم + لولر + بذرکار)، روش خاک ورزی حداقل (دستگاه خاک ورز مرکب شامل تیغه های برش خاک به عمق 15 سانتیمتر و غلتک + بذرکار) و روش بدون خاک ورزی (کاشت مستقیم بذور گندم در زمین زراعی با بذر کار بدون خاک ورزی بالدان برزیل) به عنوان سطوح عامل اصلی و سه رقم گندم پیشتاز، پیشگام و بهار به عنوان سطوح عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که شاخص رشد نسبی (RGR) در بین ارقام گندم روند نزولی داشته و در اواخر دوره رشد به کمترین مقدار خود رسید. شاخص تجمع ماده خشک (ADM) در رقم پیشگام کمی قبل از اتمام مرحله خطی تا انتهای دوره نسبت به دو رقم دیگر برتری نشان داد و رقم بهار داری کمترین میزان تجمع ماده خشک بود. شاخص سطح برگ (LAI) رقم پیشگام اگر چه در مراحل ابتدایی رشد، مرحله پنجه زنی و شروع رشد خطی در بینابین دو رقم دیگر قرار گرفته اما در مرحله انتهای رشد خطی که مصادف با بیشترین تابش تششع خورشیدی در مزرعه می باشد، دارای بیشترین مقدار خود و بالاتر از دو رقم دیگر قرار گرفته و این روند را تا انتهای دوره رشدی نسبت به دو رقم دیگر حفظ نمود. مقایسه روند شاخص تغییرات نسبت سطح برگ(LAR)  در سه رقم گندم مورد بررسی در طول دوره رشد نشان داد که این شاخص در هر سه رقم به صورت نزولی بوده اما به طور کلی در رقم پیشگام با آهنگ کاهش ثابت در انتهای دوره نسبت به دو رقم دیگر بالاتر قرار گرفته که خود نشان از پربرگی این رقم می باشد.

مصرف گسترده کودهای نیتروژنی در مزارع زیر کشت گیاهان خانواده لگومینوز، به دلیل تثبیت بیولوژیک نیتروژن توسط گیاهان این خانواده، نتیجه ای جز هدر رفت سرمایه کشتکار و آلودگی های زیست محیطی بدنبال نخواهد داشت.استفاده از مایه تلقیح های ریزوبیومی در این مزارع یکی از شیوه های مدیریتی مطلوب برای حفظ سلامت خاک و ارتقای کمی و کیفی محصول به حساب می آید. برای دست یابی به موثرترین مایه تلقیح ریزوبیومی ضرورت دارد تا کشورها بطور منظم و مستمر برنامه غربال گری سویه های ریزوبیومی خود را در شرایط مختلف خاک و اقلیم دنبال نمایند. مایه تلقیح سویا نیز یکی از پرمصرف ترین مایه تلقیح های ریزوبیومی در کشور می باشد که برای بهبود کیفیت آن نیاز به معرفی سویه های موثر و کارآتر Bradyrhizobium japonicum می باشد. در این راستا در سال 1386 آزمایش مزرعه ای شامل 12 تیمار مایه تلقیح حاوی سویه های مختلف Bradyrhizobium japonicum، یک تیمار شاهد (بدون تلقیح) و تیمار کود نیتروژنه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار انجام و شاخص های رشد، عملکرد، درصد پروتئین و روغن سویا مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تجزیه آماری نشان داد که تاثیر سویه های مختلف باکتری Bradyrhizobium japonicum و کود نیتروژنه بر عملکرد دانه درسطح 5% معنی دار و در میان مایه تلقیح ها نیز مایه تلقیح شماره 4 با میانگین 5175 کیلوگرم در هکتار در گروه اول رده بندی آماری قرار گرفت. تفاوت عملکرد تیمار مورد نظر با تیمارشاهد (بدون تلقیح) 1113 کیلوگرم در هکتار بود. پس از شاهد حداقل محصول نیز از تیمارمایه تلقیح Nutri soya با میانگین 3596 کیلوگرم در هکتار بدست آمد.- تفاوت درصد پروتئین و روغن و همچنین عملکرد پروتئین و روغن دانه از نظر آماری معنی دار و تیمار (مایه تلقیح) شماره 2 با 38% پروتئین و تیمار شاهد همراه کود ازته با %23.56 روغن، حائز رتبه های اول و آخر در گروه بندی آماری گردیدند. سایر فاکتورهای رشد و تولید محصول از قبیل شاخص سطح برگ، ارتفاع بوته، وزن خشک و همچنین مقادیر نیتروژن در خاک و گیاه، به سوش های مختلف باکتری های جداسازی شده داخلی پاسخ مناسب و مثبت نشان دادند.

پیش تیمار بذر با اسید هیومیک در مواردی ممکن است سبب کاهش زمان جوانه زنی، افزایش درصد جوانه زنی و بهبود خصوصیات گیاهچه ای شود. به منظور بررسی اثر سطوح مختلف پیش تیمار اسید هیومیک بر جوانه زنی و رشد گیاهچه توده های مختلف بذور ذرت، آزمایشی در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، در سال 1388 به صورت فاکتوریل (2×6) در قالب طرح کاملا تصادفی در چهار تکرار انجام شد. فاکتور اول دو توده بذر ذرت با سال تولید مختلف و فاکتور دوم سطوح مختلف اسید هیومیک (خشک، پیش تیمار شده با آب مقطر به عنوان شاهد، 40، 200، 1000 و 5000 میلی گرم بر لیتر اسید هیومیک) بودند. نتایج نشان داد که پیش تیمار اسید هیومیک بر متوسط زمان جوانه زنی، طول گیاهچه و وزن خشک گیاهچه تاثیر معنی داری داشت، اما تاثیر آن بر درصد جوانه زنی معنی دار نبود. بیشترین و کمترین درصد جوانه زنی و متوسط زمان جوانه زنی به ترتیب در تیمار 5000 و 40 میلی گرم بر لیتر اسید هیومیک و همچنین بیشترین طول گیاهچه در تیمار 40 میلی گرم بر لیتر به دست آمد. بالاترین وزن خشک گیاهچه نیز مربوط به تیمار 40 میلی گرم اسید هیومیک بود. در مجموع می توان گفت که پیش تیمار اسید هیومیک با غلظت های پایین می تواند اثرات مناسبی بر فاکتورهای جوانه زنی ذرت داشته باشد.

پژوهش حاضر به منظور بررسی امکان کاشت چغندرقند پاییزه در سال 1391-1390 در دشت مغان در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. تیمارها شامل تاریخ کاشت در سه سطح (اول مهرماه، بیستم مهرماه و دهم آبان ماه) و رقم در دو سطح، رقم خارجی مقاوم به بولت و رقم حساس به بولت بود. هر کرت آزمایشی شامل چهار خط هشت متری به مساحت 16 متر مربع بود. در آذر ماه پس از تنک نسبت شمارش اولیه بوته های هر کرت اقدام و مواظبت های زراعی لازم تا پایان دوره رشدی صورت گرفت. نتایج نشان داد اثر رقم بر میزان ساقه روی در سطح احتمال یک درصد و بر میزان قند خالص و شکر سفید در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. میزان ساقه روی رقم حساس 82 درصد و به طور معنی داری بیش از ارقام مقاوم (با ساقه روی 5 درصد) بود. درصد ساقه روی ارقام به شدت تحت تاثیر تاریخ کاشت قرار داشت و با تاخیر در کاشت از میزان آن کاسته شد. بر اساس جدول مقایسه میانگین ها بیشترین درصد قند (15.50) در تاریخ کاشت سوم با رقم مقاوم حاصل شد. همچنین این تحقیق نشان داد که رقم مقاوم به ساقه روی در تاریخ کاشت سوم بیشترین عملکرد ریشه (53.64 تن در هکتار) و بیشترین محصول شکر سفید (6.689 تن در هکتار) را به خود اختصاص داد.

در شهرستان الشتر هر ساله از علفکش توفوردی علیه علف های هرز در مزارع گندم دیم استفاده می شود و این عامل باعث توسعه و ازدیاد علف های هرز زیادی در مزارع شده است. بدین منظور طرحی به صورت بلوک کامل تصادفی در 4 تکرار برای بررسی کارایی علفکش های جدید بر علیه علف های هرز پهن برگ در سال زراعی 88-89 انجام گرفت. از لحاظ درصد خسارت کلی بر علف های هرز، بهترین علفکش های مورد استفاده شامل مخلوط (تریبنورون + توفوردی)، تریبنورون و سولفوسولفورون + مزوسولفورون (توتال) بود که به ترتیب 98، 91 و 91 درصد بود. بیشترین وزن خشک علف های هرز مربوط به تیمارهای علفکشی سولفوسولفورون و توفوردی به ترتیب 23.5 و 19.3 گرم در متر مربع بود همچنین علفکشهای لوگران اکسترا و بروموسید کارایی خوبی در کنترل علف های هرز نداشتند. علف های هرز گوش موشی و جغجغک بخوبی تحت تاثیر علفکش مخلوط (تریبنورون + توفوردی) و توتال قرار گرفتند و بیش از 98 درصد خسارت دیدند ولی این علف های هرز بوسیله علفکشهای بروموسید، توفوردی و لوگران اکسترا کنترل نشدند و تراکم این علف های هرز در این تیمارها با 8 بوته در مترمربع باعث کاهش عملکرد گندم به کمتر از 0.9 تن در هکتار شدند که با شاهد اختلاف معنی داری در سطح احتمال 5 درصد داشت.

امروزه بیش از 3 میلیون نفر از جمعیت جهان از کمبود یک یا چند عنصر کم مصرف رنج می برند. لذا بهبود کیفیت تغذیه ای محصولات کشاورزی یکی از راهبردهای مهم مبارزه با سوء تغذیه می باشد. تحقیق حاضر به منظور برررسی تاثیر کاربرد سطوح مختلف سوپرجاذب و کودهای میکرو بر عملکرد کمی و کیفی گیاه گندم دوروم صورت پذیرفت. این آزمایش در پاییز 1390 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج واقع در ماهدشت به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. در این آزمایش فاکتور اول، پلیمر سوپرجاذب در دو سطح شامل (a1= عدم مصرف و a2= مصرف 200 کیلوگرم در هکتار) و فاکتور دوم بیومین در 4 سطح شامل (b1= عدم مصرف، b2= خاک مصرف به میزان 2 کیلوگرم در هکتار، b3= محلول پاشی به میزان 0.75 کیلوگرم در هکتار، b4= مصرف به صورت مخلوط) بود. فاکتور سوم سلنیوم در 2 سطح شامل (c1= عدم مصرف و c2= مصرف به صورت محلول پاشی به میزان 3.6 گرم در مرحله ساقه دهی) بودند. صفات مورد اندازه گیری شامل عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله، مقدار آهن، روی و سلنیوم در دانه، وزن سنبله، وزن کاه و کلش بود. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد پلیمر سوپرجاذب باعث افزایش معنی داری در صفاتی نظیر عملکرد بیولوژیک، وزن کاه و کلش، عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله، میزان آهن، روی و سلنیوم دانه گردید. همچنین کاربرد بیومین تاثیر معنی داری در افزایش اجزای عملکرد داشت و میزان آهن و روی دانه در اثر تیمار با بیومین به ترتیب از 42.29 به 63.90 و از 34.57 به 49.56 میلی گرم در کیلوگرم افزایش یافت. نتایج نشان داد کاربرد سلنیوم باعث افزایش این عنصر در دانه به مقدار 0.32 میلی گرم در کیلوگرم شد. به طور کلی یافته های این تحقیق نشان داد که کاربرد کودهای میکرو (آهن، روی و سلنیوم) منجر به افزایش این عناصر در دانه گندم گردید و می توان از آن جهت غنی سازی دانه گندم بهره مند شد.

حدود 30 درصد از اراضی تحت کشت جهان با کمبود روی مواجه می باشند. تحقیقات قبلی نشان داده که بذور غنی شده از روی قدرت رویشی خوبی دارند و تحقیق در مورد اینکه این بذور چه تاثیری در عملکرد دارد و تا چه حد می توان در مصرف بذر صرفه جوئی کرد ضروری می باشد. در این طرح بذرهای غنی شده رقم شیراز که غلظت روی آن حدود 50 میلی گرم در کیلوگرم بود را در مقایسه با بذر معمولی از همان رقم با غلظت روی سی میلی گرم در کیلوگرم با نسبت های مختلف بذر به میزان 90-120-150-180 و 210 کیلوگرم در هکتار با یکدیگر مقایسه کردیم. این طرح در دو سال اجرا شد که در سال اول آزمایش گلخانه ای و در سال دوم آزمایش مزرعه ای بود. در آزمایش گلخانه ای دو نوع بذر معمولی و غنی شده از روی و پنج میزان بذر در چهار تکرار مورد مقایسه قرار گرفتند. آزمایش مزرعه ای نیز بر پایه آزمایش فاکتوریل با طرح بلوک های کامل تصادفی شامل دو فاکتور نوع بذر در دو سطح و میزان مصرف بذر در پنج سطح در چهار تکرار اجراء گردید. نتایج آزمایش گلخانه ای نشان داد که بذور غنی شده در مقایسه با بذور معمولی به طور معنی دار عملکرد بیشتری دارند، به طوری که عملکرد دانه، کاه و کل برای بذور غنی شده به ترتیب 7.81 و 16.53 و 24.28 گرم در هر گلدان و برای بذور معمولی 5.99 و 15.19 و 21.24 گرم در هر گلدان بود. بین میزان و نوع بذر روی عملکرد دانه در هر گلدان اثر متقابل مشاهده گردید. بهترین عملکرد دانه به میزان 8.27 گرم در گلدان از بذور غنی شده با تعداد 12 عدد در هر گلدان به دست آمد. با توجه به نتایج مزرعه ای کاشت بذر غنی شده به میزان 180 و 200 کیلوگرم در هکتار به ترتیب عملکرد (5934 و 5995 کیلوگرم در هکتار) را داشته که نسبت به بقیه تیمارها از عملکرد بهتری برخوردار بوده و با توجه به صرفه جویی بذر تیمار 180 کیلو گرم در هکتار از بذر غنی شده از روی بهترین تیمار می باشد. به طور کلی می توان نتیجه گیری کرد که عنصر روی نقش اساسی در افزایش تولید و صرفه جوئی بذر دارد.