داروهای گیاهی
سال:1391 | دوره:3 | شماره:3 |تعداد مقالات:11

مقدمه و هدف: در ایران 8 گونه از جنس Dracocephalum متعلق به تیره نعناعیان وجود دارد که اهمیت زیادی از نظر کاربرد در صنایع آرایشی، غذایی و به ویژه در صنایع دارویی دارند.Dracocephalum kotschy یکی از گونه های مهم انحصاری در ایران می باشد که با نام زرین گیاه مشخص می شود، در طب سنتی کاربرد فراوانی دارد. به منظور بررسی اثر هورمون های مختلف رشد و ریزنمونه بر روی باززائی مستقیم زرین گیاه D.kotschy با استفاده از تکنیک کشت بافت، این تحقیق مورد بررسی قرار گرفت.روش تحقیق: در مطالعه حاضر تنظیم کننده رشد سیتوکینین BAP و اکسین های IBA و NAA با غلظت های متفاوت و هم چنین ریزنمونه های نوک ساقه، هیپوکوتیل و برگ های کوتیلدونی در تکثیر زرین گیاه و ریزازدیادی مورد ارزیابی قرار گرفتند.نتایج و بحث: نتایج نشان داد بهترین تیمار و ریزنمونه بر باززائی مستقیم زرین گیاه محیط کشت پایه MS حاوی 5 میلی گرم در لیتر BAP و 0.2 میلی گرم در لیتر NAA بر ریزنمونه نوک ساقه می باشد. ریزنمونه های باززائی شده در محیط کشت MS حاوی 1 میلی گرم در لیتر BAP و 0.5 میلی گرم در لیتر IBA رشد طولی داشتند و هم چنین در همان محیط رشد طولی، ریزنمونه ها ریشه دار شدند. گیاهچه های ریشه دار شده سپس به مرحله مقاوم سازی منتقل شدند. پس از سازگاری گیاهچه های زرین گیاه حاصل از باززائی، 95 درصد از گیاهچه های منتقل شده به گل خانه دارای رشد مناسب بودند.توصیه کاربردی/صنعتی: با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق می توان اقدام به تکثیر و تولید ماده موثره گیاه دارویی و بسیار ارزشمند زرین گیاه نمود البته یکی از مهمترین محاسن این روش جلوگیری از انقراض و حفاظت گونه در خارج از زیستگاه خواهد بود.

مقدمه و هدف: جنس «کاکوتی(Ziziphora L.) » متعلق به خانواده نعناعیان (Lamiaceae)، دارای گونه های داروئی و معطره بسیار ارزشمندی است که تاکنون بالغ بر 25 گونه از این جنس در جهان و 4 گونه یک ساله و چند ساله از ایران گزارش شده است. در این تحقیق ترکیب های شیمیائی اسانس دو گونه کاکوتی (Z.tenuior L.، Z.clinopodioides Lam.) منطقه قمصر کاشان مورد بررسی قرار گرفته است.روش تحقیق: سرشاخه های گل دار گونه های مذکور در بهار سال 1390 جمع آوری و به روش های مختلف شامل تقطیر و استخراج با بخار هم زمان با حلال آلی (SDE)، کلونجر، اسانس گیری با بخار سرد (با استفاده از امواج فراصوت) و تقطیر با بخار آب اسانس گیری شدند. برای شناسائی ترکیب های تشکیل دهنده اسانس، از دستگاه های گاز کروماتوگرافی(GC) و گاز کروماتوگرافی متصل شده به طیف سنج جرمی(GC/MS) استفاده شد.نتایج و بحث: عملکرد اسانس در روش های مختلف، در گیاه کاکوتی یا Z.tenuior بین 0.2 تا %2.3 و در گیاه کاکوتی کوهی یا Z.clinopodioides بین 0.3 تا %1.3 متغییر بود. 18 ترکیب شیمیائی در اسانس سرشاخه های گل دار گیاه کاکوتی و 33 ترکیب در اسانس گیاه کاکوتی کوهی شناسایی شدند. اجزای اصلی اسانس کاکوتی شامل پولگون (%80.0-%90.1) و پیپریتنون (%4.5-%7.1) بودند. بیشترین ترکیب های تشکیل دهنده اسانس کاکوتی کوهی شامل پولگون (25.9-%35.2)، پی پریتنون (%10.1-%27.9)، منتول (%11.4-%17.5) و منتون (0-%7.7) بودند. حضور درصد بالای منتول در اسانس گیاه کاکوتی کوهی، باعث مرغوبیت اسانس این گیاه شده است. بهترین راندمان اسانس در دو گیاه، متعلق به روش تقطیر و استخراج با بخار همزمان با حلال آلی بودتوصیه کاربردی/صنعتی: با توجه به خلوص 81 درصدی ترکیب پولگون در اسانس گیاه کاکوتی و با در نظر داشتن بازده حدودا دو درصدی استحصال اسانس، می توان در صورت کشت مکانیزه این گیاه، ترکیب مورد نظر را خالص سازی نمود.

مقدمه و هدف: کشور ایران در زمینه استفاده از گیاهان دارویی و طب سنتی از سابقه ای طولانی برخوردار است. منطقه یحیی آباد در 35 کیلومتری جنوب غربی نطنز در منطقه حفاظت شده کوه های کرکس واقع شده است که بخش مهمی از فلات مرکزی ایران می باشد. از بین گونه های گیاهی این منطقه گونه های زیادی وجود دارند که با توجه به منابع از ارزش دارویی برخوردارند. هدف از این تحقیق، بررسی اتنوبوتانی گیاهان دارویی منطقه یحیی آباد به منظور شناخت آداب و رسوم و نحوه استفاده توسط افراد محلی از گیاهان دارویی بود.روش تحقیق: در این تحقیق ابتدا گونه های گیاهی منطقه در طی چند نوبت در سال جمع آوری و با استفاده از منابع معتبر شناسایی گردیدند. سپس با استفاده از پرسش نامه های تهیه شده، اطلاعات افراد محلی منطقه در زمینه موارد مصرف، نحوه استفاده و قسمت های مورد استفاده گیاهان دارویی جمع آوری شد.نتایج و بحث: در این منطقه 65 گیاه دارویی به صورت رایج مصرف می شود که اکثر آن ها برای برطرف کردن درد به کار می روند، اگر چه تعداد گیاهان دارویی منطقه بیشتر می باشد اما افراد محلی در مورد کاربرد بسیاری از آن ها اطلاعاتی ندارند و از آن ها مصرف نمی کنند.توصیه کاربردی/صنعتی: با توجه به ارزش دارویی گیاهان منطقه و با عنایت به خشکسالی های اخیر که موجب تشدید چرای دام و برداشت گیاهان دارویی شده است، به نظر می رسد با اتخاذ روش ها و سیاست های حفاظتی مناسبی بتوان از بروز این مساله جلوگیری نمود.

مقدمه و هدف: گیاه خرفه (Portulaca oleracea L.) یک گونه خودرو از خانواده پورتولاکاسه است که در اغلب مناطق ایران می روید. بر اساس نتایج مطالعات انجام شده، این گونه منبعی غنی از اسیدهای چرب ضروری امگا-3 و امگا-6 می باشد. خرفه از لحاظ گستردگی، هشتمین گیاه متداول در دنیا می باشد. هدف از پژوهش حاضر، مقایسه میزان اسیدهای چرب ضروری در نمونه های دو جمعیت گرگان و سردشت می باشد.روش تحقیق: روغن موجود در برگ گیاه خرفه از طریق دستگاه سوکسله و با استفاده از حلال پترولیوم اتر استخراج شد. اسیدهای چرب قبل از تزریق به کروماتوگرافی گازی، جهت بررسی کمی و کیفی، به متیل استر تبدیل شدند.نتایج و بحث: میزان روغن استخراج شده برای نمونه گرگان و سردشت، به ترتیب %4.73 و %4.81 برای نمونه گرگان و سردشت بود. در هر دو نمونه سه اسید چرب ضروری شناسایی شد که بیشترین مقدار مربوط به لینولنیک اسید، به میزان 105.43 و 148.97 (میلی گرم اسیدچرب به گرم روغن)، پس از آن لینولئیک اسید به میزان 30.13 و 39.31 (میلی گرم اسیدچرب به گرم روغن) و کمترین مقدار مربوط به آراشیدونیک اسید به میزان 5.16 و 8.30 (میلی گرم اسیدچرب به گرم روغن)، به ترتیب برای نمونه گرگان و سردشت بود.توصیه کاربردی/صنعتی: نتایج حاصل نشان می دهد که میزان اسیدهای چرب ضروری در نمونه سردشت بیشتر از نمونه گرگان می باشد که بیانگر آن است که میزان روغن و ترکیب اسیدهای چرب روغن خرفه ممکن است تحت تاثیر شرایط آب و هوایی محل رویش آن باشد.

مقدمه و هدف: دو گونه مهم خارشتر دارویی A.pseudoalhagi و A.graecorum به صورت خودرو در ایران پراکنش دارند. جوشانده ریشه خارشتر ضد هموروئید می باشد و مواد حاصل این گیاه مسهل و مدر هستند. در طب سنتی ایران ماده ترنجبین از فعالیت نوعی سخت بال پوش بر روی سر شاخه های این گیاه حاصل می شود. با توجه به خواص دارویی Alhagi، بررسی آن از جنبه های گوناگون ارزشمند است و در این تحقیق جمعیت های مختلف گونه های خارشتر از نظر رفتار میوزی مورد بررسی قرار گرفتند.روش تحقیق: در این تحقیق 17 جمعیت از دو گونه این گیاه در ایران برای اولین بار مورد بررسی سیتوژنتیکی قرار گرفتند. به این منظور سلول های مادر گرده در مراحل مختلف میوز مطالعه و عکس برداری شدند. آزمون تعیین باروری برای جمیت های مورد بررسی انجام شد. اطلاعات مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند.نتایج و بحث: تعداد کروموزوم ها در همه گونه ها 2n=2x=16 بود. جمعیت های مورد مطالعه رفتار منظمی طی میوز نشان دادند و ناهنجاری هایی مانند پل آنافازی در آنافاز I، چسبندگی در متافاز I، کروموزوم های سرگردان در متافاز I و آنافاز I، وجود بیوالنت حلقه ای و میله ای، یونی والنت، کوادری والنت و تری پلار مشاهده شد که چنین تغییرات ساختاری در کروموزوم باعث افزایش تنوع ژنتیکی شده و سازگاری با شرایط محیطی را می تواند افزایش دهد. با تجزیه و تحلیل آماری متغیرترین صفات میوزی بیوالنت حلقه ای، کیاسمای انتهایی، کیاسمای میانی و تعداد کوآدری والنت و یونی والنت بودند.B کروموزوم از یک تا 5 عدد در گونه های مورد بررسی مشاهده شد.توصیه کاربردی صنعتی: نتایج این تحقیق می تواند راه گشای پژوهش های بعدی به منظور افزایش ترکیبات موثر دارویی و بهینه سازی آن ها در گیاه خارشتر از طریق اصلاح ژنتیکی باشد.

مقدمه و هدف: همیشه بهار (Calendula officinalis L.) گیاهی علفی، یک ساله و متعلق به خانواده ستاره آسا می باشد. این گیاه از جمله گیاهان دارویی ارزشمند است که علاوه بر خاصیت دارویی جنبه زینتی نیز دارد. به منظور بررسی اثر مقادیر مختلف سالیسیلیک اسید و جاسمونیک اسید بر خاصیت فیتوشیمیایی گل همیشه بهار تحقیق حاضر انجام شد.روش تحقیق: مطالعه حاضر در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال 1390 در شرایط مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد انجام گرفت. تیمارهای سالیسیلیک اسید در چهار سطح (1- 10 -20 و 40 میلی مول)، جاسمونیک اسید در سه سطح (50- 100 و 200 میلی لیتر) به همراه شاهد (محلول پاشی آب مقطر) و تیمار محلول استون به عنوان حلال جاسمونیک و سالیسیلیک اسید مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفتند. میزان فنل کل، کارتنوئیدها و فلاونوئیدها در عصاره گل همیشه بهار تعیین شد.نتایج و بحث: اثرات تیمارهای محلول پاشی اسید جاسمونیک و سالیسیلیک بر میزان کارتنوئید و میزان پلی فنل در عصاره گل همیشه بهار در سطح احتمال 1 درصد و بر میزان فلانوئید کل در سطح 5 درصد معنی داری بودند.توصیه کاربردی/صنعتی: با توجه به نتایج حاصل از تحقیق حاضر مشخص شد که محلول پاشی تنظیم کننده های رشد به ویژه اسید جاسمونیک ممکن است سبب تغییرات ماده موثره در گل همیشه بهار شود.

مقدمه و هدف: تنش های اسمزی در گیاهان باعث تولید رادیکال های آزاد شده و گیاهان برای پاکسازی این رادیکال های سمی راهبردهای گوناگونی را در پیش می گیرند که از مهم ترین آن ها تولید و تجمع متابولیت های ثانویه می باشد. امروزه این موضوع محققین را بر آن داشته است که از تنش های محیطی به خصوص تنش خشکی برای افزایش ترکیبات مهم ثانویه مانند فنول ها و آنتی اکسیدان ها بهره بگیرند. از جمله گیاهان دارویی ارزشمند، گیاه بومادران بیابانی (Achillea tenuifolia) می باشد که گیاهی است چند ساله که دارای بسیاری از خواص دارویی است.روش تحقیق: به منظور بررسی اثر تنش خشکی، چهار تیمار مختلف (25%، 50%، %75 و %100 تخلیه رطوبتی بر اساس ظرفیت مزرعه) با سه تکرار در گلدان های پلاستیکی واقع در گل خانه اعمال شد و پس از 30 روز، برگ نمونه ها برداشت و آزمایشات اندازه گیری کل ترکیبات فنولیک، فعالیت آنتی اکسیدانی با سه مدل سیستم DPPH، قدرت احیا کنندگی آهن و روش بی رنگ شدن بتاکاروتن اندازه گیری شد. غلظت مالون دی آلدهید و میزان تجمع پرولین نیز در برگ گیاه محاسبه گردید.نتایج و بحث: تنش خشکی در گیاه بومادران بیایانی توانست به صورت معنی داری میزان ترکیبات فنولیک و فعالیت آنتی اکسیدانی آنها (در دو مدل سیستم DPPH و بی رنگ شدن بتاکاروتن) را افزایش دهد. میزان پرولین و مالون دی آلدهید نیز با افزایش شدت تنش افزایش یافت. در حالی که بر اساس مدل قدرت احیا کنندگی، اختلاف معنی داری میان سطوح 25% و 50% ظرفیت مزرعه مشاهده نشد.توصیه کاربردی/صنعتی: با توجه به نتایج حاصل از تحقیق حاضر می توان سطح 50% ظرفیت مزرعه تخلیه رطوبتی خاک یعنی تنش ملایم را سطحی مناسب جهت تحریک بیشتر تولید ترکیبات فنولیک در این گیاه توصیه نمود. در پایان، مطالعات بیشتری در خصوص اثر تنش خشکی بر مقدار سایر ترکیبات مهم موثره در این گیاه پیشنهاد می شود.

مقدمه و هدف: گل ماهور (Verbascum songaricum) گیاهی است چند ساله علفی متعلق به تیره گل میمون و یکی از گیاهان دارویی است که در مناطق مختلف به نام های علف خرگوش، خرگوشک، گل ماهور و علف ماهور مشهور است. هدف از این مطالعه اثرات شرایط محیطی بر خصوصیات فیتوشیمیایی برگ های گل ماهور برای استخراج مواد موثره می باشد.روش تحقیق: این تحقیق در پنج مکان مرتعی به ترتیب شامل دره حوض، قهیز، سمیرم (اصفهان)، قلعه قدم و دنا (کهگیلویه و بویراحمد) انجام گرفت. گیاه مذکور در تیرماه 1390 در مرحله گلدهی از مکان های مختلف جمع آوری گردید. عصاره برگ به روش هضم استخراج گردید. سپس جهت شناسایی ترکیبات آن از روش گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی استفاده شد.نتایج و بحث: نتایج نشان داد که ترکیباتی هم چون کتون و الکل در مراتع قهیز، سمیرم و دنا بیشتر از دره حوض و قلعه قدم بود. در رویشگاه اول (دره حوض و قلعه قدم) ترکیبات هیدروکربن و آمین بیشترین میزان بودند که ممکن است متوسط دمای بیشتر مناطق باعث افزایش این ترکیبات شده است. عوامل اکولوژیکی نظیر درصد رس خاک، تبخیر و تعرق، حداکثر درجه حرارت و طول دوره خشکی اثرات بیشتری بر میزان ترکیبات به خصوص در مناطق دره حوض و قلعه قدم داشته است.توصیه کاربردی/صنعتی: با توجه به نتایج این تحقیق پیشنهاد می شود با توجه به شناخت برخی خصوصیات اکولوژیکی گیاه گل ماهور می توان زمینه های را برای کشت و تولید وسیع تر آن در زمینه دارویی و صنعتی فراهم کرد.