داروهای گیاهی
سال:1391 | دوره:3 | شماره:4 |تعداد مقالات:8

مقدمه و هدف: بومادران زاگرسی (Achillea filipendulina) یکی از مهم ترین گونه های خانواده کاسنی است و از جمله گیاهان دارویی و زینتی باارزش محسوب می شود. شرایط آب و هوایی بر کیفیت و کمیت ترکیبات موثره گیاهان دارویی اثر می گذارد. لذا، تعیین فصل مناسب، جهت برداشت گیاه بومادران باعث بالا رفتن عملکرد ماده موثره می شود. هدف از این مطالعه بررسی اثر تنوع فصلی بر عملکرد اسانس و برخی خصوصیات مورفوفیزیولوژیک بومادران زاگرسی است.روش تحقیق: در این تحقیق، آزمایشی در قالب طرح اسپلیت پلات بر پایه بلوک کامل تصادفی با دو ژنوتیپ از گونه A. filipendulina در سه تکرار اجرا شد. نمونه های اندام هوایی در هر فصل با استفاده از دستگاه کلونجر اسانس گیری گردید و عملکرد اسانس فصول مختلف مورد ارزیابی قرار گرفت.نتایج و بحث: ژنوتیپ Afc کمترین میزان را از لحاظ صفات ارتفاع، طول برگ و عرض برگ در فصل زمستان نشان داد در حالی که ژنوتیپ Af21 بیشترین میزان را از لحاظ صفات ارتفاع و عرض برگ در فصل تابستان نشان داد. محدوده عملکرد اسانس بین ژنوتیپ ها در فصول مختلف از 0.01 تا 0.84 درصد متغیر بود. بیشترین و کمترین میزان عملکرد اسانس به ترتیب مربوط به ژنوتیپ های Afc در فصل تابستان و Af21 در فصل زمستان بود. کمترین و بیشترین میزان تجمع پراکسید هیدروژن به ترتیب مربوط به ژنوتیپ Af21 در فصل بهار و Afc در فصل زمستان بود. علاوه بر این، میزان تجمع مالون دی آلدهید از 0.3 تا 3.37 (نانوگرم بر وزن تر) متغیر بود. ژنوتیپ های Afc در فصل بهار و Af21 در فصل تابستان به ترتیب کمترین و بیشترین میزان تجمع مالون دی آلدهید را از خود نشان دادند.توصیه کاربردی/ صنعتی: با توجه به نتایج حاصل از تحقیق حاضر، جهت حصول حداکثر عملکرد وزن خشک و میزان اسانس، برداشت گیاه به منظور اسانس گیری در اوایل تابستان توصیه می شود.

مقدمه و هدف: شهرستان بوشهر با وسعتی بالغ بر 177.1 کیلومترمربع در مرکز استان بوشهر قرار دارد. وجود خط ساحلی با خلیج فارس و حضور رودخانه حله در این شهرستان سبب تنوع زیستگاه در منطقه شده است. با توجه به این تنوع زیستگاه، انجام این مطالعه لازم به نظر می رسد.روش تحقیق: با جمع آوری نمونه های گیاهی در طی سال های 1390 الی 1392 و سپس تهیه نمونه های هرباریومی از آن ها و شناسایی توسط فلورهای در دسترس و نگهداری این نمونه ها در هرباریوم دانشگاه علوم پزشکی بوشهر این مطالعه آغاز و سپس داده ها مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.نتایج و بحث: نتایج حاکی از شناسایی 63 گونه گیاهی دارویی متعلق به 36 خانواده و 55 جنس در منطقه بود. پرجمعیت ترین خانواده گیاهی کاسنی (Asteraceae) با 9 گونه و بزرگترین جنس نیز بارهنگ (Plantago) با 5 گونه بود. وجود این تعداد گونه گیاهی دارویی نشان دهنده تنوع زیستی نسبتا خوب در منطقه می باشد.توصیه کاربردی/ صنعتی: قدمت استفاده مردم بومی از گیاهان دارویی و تنوع زیستی خوب گیاهان دارویی در منطقه می تواند سبب استفاده های بهینه صنعتی از این یافته ها باشد.

مقدمه و هدف: گونه پونه سای برگه دار Nepeta bracteata Benth.، گیاهی دارویی و متعلق به تیره نعناعیان است که استان خراسان یکی از خاستگاه های رویشی آن می باشد. در حال حاضر نیز به دلیل اثرات منحصر به فرد آن به طور گسترده در طب سنتی مورد بهره برداری قرار می گیرد. هدف از این مطالعه بررسی جایگاه و موارد مصرف این گیاه در طب سنتی و بومی استان خراسان است.روش تحقیق: در این راستا تحقیقی در سال 1391، از طریق تکمیل پرسش نامه و مصاحبه حضوری با عطاری ها و هم چنین افراد ساکن در روستاهایی که در مجاورت رویشگاه های طبیعی این گیاه زندگی می کنند، به انجام رسید.نتایج و بحث: نتایج تحقیق حاضر نشان داد که عمدتا اندام هوایی به ویژه گل های گیاه، توسط افراد محلی به جهت درمان بیماری های تنگی نفس، سرماخوردگی، سردرد و نیز درمان استرس به عنوان آرام بخش، مورد استفاده قرار می گیرد. در عطاری ها نیز عمدتا به جهت گیاه درمانی بیماری های تنفسی و ریوی همانند آسم، اسپاسم ریه، تنگی نفس، حساسیت فصلی، درمان سرفه های ناشی از سرماخوردگی، گرفتگی یا فشردگی قفسه سینه، خس خس سینه، خلط آور، التهاب مزمن مجاری تنفسی و عفونت لوزه ها و حتی در درمان سرطان ریه مورد مصرف قرار می گیرد. علاوه بر آن، جهت درمان بیماری های دیگری از قبیل بیماری های اعصاب و استرس و بیماری های گوارشی مثل درد دل، قولنج، عفونت های روده و معده هم چنین جهت رفع ضعف بدن و تقویت سیستم ایمنی بدن و در مواردی جهت جلوگیری از ریزش مو و در رفع نامنظمی عادت ماهیانه مورد بهره برداری قرار می گیرد. متداول ترین روش های تهیه و آماده سازی آن شامل دم کردن، جوشاندن و عرق گیری است.توصیه کاربردی/ صنعتی: این مقاله که کاربردهای بومی و سنتی این گیاه را بررسی کرده است، می تواند زمینه های پژوهشی ارزشمندی را در اختیار محققان قرار دهد تا با تکیه بر دانش بومی و فن آوری های روزآمد، ابهامات در استفاده از این گیاه را برطرف کرده و زمینه اهلی سازی و بهره برداری گسترده از این گیاه را فراهم نماید.

مقدمه و هدف: بشر از دیرباز گیاهان دارویی را به عنوان موهبت های طبیعی دانسته و به عنوان ابزاری موثر در التیام دردهایش استفاده کرده است. گیاه دارویی مورد (مورت) (Myrtus communis L.) از جمله گیاهانی است که به واسطه شرایط خاص رویشگاهی و رشد و توسعه در مناطق گرم و نامساعد در حفظ و نگهداری ارکان محیط زیست در این مناطق نقش به سزایی دارد. در این تحقیق تنوع فیتوشیمی اسانس جمعیت های مختلف مورد در استان های فارس و کهگیلویه و بویراحمد مورد بررسی قرار گرفت.روش تحقیق: نمونه های برگ جمعیت های مختلف مورد از استان های فارس (سیدان، چشمه علی و سیمکان) و کهگیلویه و بویراحمد (ده دشت و گچساران) در مرحله گلدهی در سال 1391 جمع آوری شدند. اسانس حاصل از روش تقطیر با آب با استفاده ازGC-MS  مورد تجزیه فیتوشیمیایی قرار گرفت.نتایج و بحث: نتایج فیتوشیمیایی تحقیق حاضر نشان داد که برای نمونه های جمع آوری شده از مناطق گچساران، ده دشت، سیمکان، چشمه علی و سیدان به ترتیب 33، 11، 41، 11 و 35 ترکیب شناسایی شد. مهمترین ترکیبات شناسایی شده در اسانس جمعیت های مختلف عبارت از لینالول، آلفاپینن، لیمونن و 1.8- سینئول مهمترین ترکیبات با بیشترین مقدار در هر دو استان فارس و کهگیلویه و بویراحمد بودند. تجزیه خوشه ای با استفاده از روش UPGMA و بر اساس فاصله مربع اقلیدسی، نمونه ها بر اساس صفات مورد بررسی (درصد ترکیبات) به سه گروه مجزا تقسیم شدند. بر اساس این گروه بندی نمونه های استان کهگیلویه و بویراحمد (گچساران و ده دشت) به علاوه نمونه سیدان در استان فارس که از لحاظ جغرافیایی نسبت به نمونه های دیگر این استان به مرز کهگیلویه و بویراحمد نزدیک تر است در یک گروه قرار گرفتند که خود نشان دهنده تطابق تنوع شیمیوتایپی با محل جمع آوری نمونه ها است. اثر اغلب فاکتورهای محیطی به جز مقدار بارندگی بر میزان ترکیبات اسانس مورد در این آزمایش معنی دار نبود.توصیه کاربردی/ صنعتی: نتایج تحقیق حاضر نشان داد که بین جمعیت های مختلف از نظر عملکرد اسانس و ترکیبات مهم ثانویه موجود در اسانس برگ مورد تنوع معنی داری حاصل شد.

مقدمه و هدف: گل راعی یا هوفاریقون (Hypericum perferatum L.) حاوی هایپرسین و هایپرفورین می باشد که با رسپتورهای اوپیوئیدی و گابا باند می شوند. اثرات فارماکولوژیک متعددی مانند ضددردی، آرام بخشی، تسکین دهنده، ضداسپاسم، ضدتشنج، ضدافسردگی و ضدباکتریایی آن به اثبات رسیده است. در این پژوهش دو سطح چای کوهی (250 mg/kg.bw و 500) بر مورفومتری اندام های گوارشی رت های ویستار بررسی شد.روش تحقیق: از میان 54 سر موش آزمایش با 6 تکرار، اثر عصاره هوفاریقون در سه تیمار ارزیابی شد. 3 سر موش از هر تیمار جهت مورفومتری معده، روده کوچک و بزرگ و نیز طحال به طور تصادفی انتخاب شدند. تیمارها عبارت از گروه کنترل (دریافت کننده آب مقطر)، گروه دو و سه به ترتیب دریافت کننده عصاره هوفاریقون سطح (250 mg/kg.bw و 500) بودند. موش ها به مدت 30 روز و به صورت یک روز در میان، عصاره هوفاریقون را از طریق گاواژ دریافت کردند. در انتهای آزمایش پس از بی هوشی، اندام های مورد نظر ارزیابی شدند.نتایج و بحث: یافته ها حاکی از آن بود که سطح 250 mg/kg.bw عصاره در مقایسه با گروه کنترل، باعث افزایش معنی دار وزن روده بزرگ شده است (p<0.05). هم چنین طول روده بزرگ در سطح 250 mg/kg.bw و 500 در مقایسه با گروه کنترل افزایش معنی دار داشته است (p£0.05).توصیه کاربردی/ صنعتی: با توجه به نتایج حاصل از تحقیق حاضر می توان از این گیاه در افزایش وزن استفاده کرد.

مقدمه و هدف: هیپرلیپدمی از ریسک فاکتورهای اصلی در پیشرفت بیماری های قلبی عروقی می باشد. آویشن دنایی (Thymus deanensis Celak) و مرزه بختیاری (Satureja bachtiarica Bunge) گیاهانی دارویی و معطری هستند که شاید به دلیل داشتن متابولیت های ثانویه مهم در آن ها نقش مناسبی در بهبود هیپرلیپدمی داشته باشند.روش بررسی: در این تحقیق اثرات هیپولیپدمیک اسانس دو گونه مذکور در موش های صحرایی تغذیه شده با جیره غذایی پرچرب مورد بررسی قرار گرفتند. تعداد 40 سر موش صحرایی نر و ماده بالغ (20 سر در هر گروه) با میانگین وزن 190 تا 220 گرم به صورت تصادفی به 5 گروه 8 تایی تقسیم شدند. گروه های آزمایشی در این مطالعه شامل 1) جیره شاهد؛ 2) جیره شاهد + جیره پر چرب؛ 3) جیره پر چرب + لوواستاتین؛ 4) جیره پر چرب + اسانس آویشن دنایی (دز 200 میلی گرم بر کیلوگرم)؛ 5) جیره پر چرب + اسانس مرزه بختیاری (دز 200 میلی گرم بر کیلوگرم) بودند. یک هفته بعد از شروع جیره غذایی خاص، حیوانات به مدت سه هفته تحت تیمارها فوق قرار گرفتند. پس از طی این مدت سرم و پلاسما جهت اندازه گیری لیپیدها و انجام سایر آزمایشات بیوشیمیایی جدا شد.نتایج و بحث: نتایج آزمایش نشان داد که اسانس آویشن دنایی در موش های صحرایی تغذیه شده با جیره غذایی پرچرب به صورت معنی داری سطح لیپوپروتئین های با چگالی پائین (LDL) را کاهش داد (p<0.05). هم چنین اسانس مرزه بختیاری تا حدودی سطح لیپوپروتئین های با چگالی بالا (HDL) را افزایش داد (p>0.05). تفاوت آماری معنی داری بر میزان تری گلیسریدهای سرم خون موش های صحرایی مشاهده شد (p<0.05)، به طوری که کمترین و بیشترین میزان تری گلیسریدها به ترتیب متعلق به گروه دریافت کننده اسانس آویشن دنایی و گروه دریافت کننده جیره پرچرب بود.توصیه کاربردی/ صنعتی: نتایج آزمایش نشان داد که اسانس آویشن دنایی و مرزه بختیاری دارای اثرات آنتی لیپدمیک قوی در موش های تغذیه شده با جیره - غذایی پرچرب می باشد.

مقدمه و هدف: آنتی اکسیدان های شیمیایی، اکسیداسیون چربی و ترکیبات حاصل از آن به عنوان عوامل سرطان زا در مواد غذایی شناخته می شوند. در این مطالعه اثر اسانس میوه گلپر برفی با نام محلی کرسوم بر اکسیداسیون روغن و خواص فیزیکوشیمیایی چیپس سیب زمینی در مقایسه با آنتی اکسیدان های متداول BHA و  TBHQبررسی شده است.روش تحقیق: اسانس میوه گلپر برفی به روش تقطیر با آب توسط کلوینجر استخراج شد و توسط روش GC/MS به منظور تعیین ترکیب شیمیایی آن تجزیه شد. اسانس به روغن سرخ کردن چیپس های سیب زمینی در غلظت 3000 قسمت در میلیون اضافه گردید و اثر آنتی اکسیدانی آن بر چیپس های تولیدشده با اندازه گیری عدد پراکسید، تیوباربیتوریک اسید و اسیدیته روغن استخراجی از چیپس مورد ارزیابی قرار گرفت. BHA و TBHQ به عنوان آنتی اکسیدان های متداول در غلظت 200 قسمت در میلیون اضافه شدند و روند کاهش اکسیداسیون در 45 روز ارزیابی شد.نتایج و بحث: اسانس میوه گلپربرفی مانند آنتی اکسیدان های سنتزی می تواند اکسیداسیون را کاهش دهد. تست TBA نشان داد که اسانس گلپر برفی در کاهش واکنش اولیه TBA نسبت به BHA موثرتر است در حالی که TBHQ کمترین مقدار را داشته است.توصیه کاربردی/ صنعتی: اسانس میوه گلپربرفی دارای فعالیت آنتی اکسیدانی است که می تواند به عنوان آنتی اکسیدان طبیعی در مواد غذایی در طول نگهداری استفاده شود.

مقدمه و هدف: اولئوروپین ماده اصلی برگ زیتون است که اکثر خواص فارموکولوژیک برگ زیتون مربوط به آن می باشد. هدف اصلی در این پژوهش بررسی امکان به کارگیری برگ زیتون در صنایع غذایی (صنعت کیک) و به دنبال آن استفاده از خواص دارویی آن است.روش تحقیق: در تحقیق حاضر عصاره اتانولی برگ زیتون در سطوح 0، 0.1، 0.2، 0.3، 0.4 گرم (نسبت به 50 گرم آرد) به خمیر کیک اسفنجی افزوده شد و میزان اولئوروپین آن به وسیله دستگاه HPLC اندازه گیری شد، هم چنین آزمون حسی هدونیک پنج نقطه ای با حضور بیست پنلیست انجام گرفت و صفاتی مانند طعم، پس طعم، بافت، رنگ، بو و پذیرش کلی مورد ارزیابی قرار گرفت.نتایج و بحث: طبق آزمون حسی انجام شده، نمونه حاوی 0.1 گرم عصاره، از نظر فاکتورهای طعم و پس طعم تفاوت معنی داری با نمونه شاهد نداشت؛ علاوه بر آن در مورد فاکتور بافت، نمونه های حاوی 0.1 و 0.2 گرم عصاره از نظر مصرف کننده تفاوت معنی داری با نمونه شاهد نداشتند. به طور کلی تنها سطح 0.1 گرم عصاره (به ازای 50 گرم کیک) از نظر مصرف کننده قابل پذیرش بود که در آن 0.003 گرم اولئوروپین موجود بود. هم چنین از نظر میزان چربی، پروتئین و خاکستر اختلاف معنی داری بین تیمارها مشاهده نشد.توصیه کاربردی/ صنعتی: برگ زیتون حاوی اولئوروپین به عنوان منبع غنی از مواد فنولیک با خواص دارویی فراوان می تواند در صنایع غذایی به خصوص کیک استفاده شود.