محیط زیست طبیعی
سال:1396 | دوره:70 | شماره:2 |تعداد مقالات:27

امروزه تغییرات اقلیمی باعث تغییرات زیادی در شرایط رویشگاهی گونه های گیاهی شده است. در مطالعه ی حاضر چگونگی تغییرات پراکنش گونه ی کرفس کوهی (Kelussia odoratissima Mozaff) به عنوان گونه ای دارویی و اقتصادی در مقاطع زمانی حال و آینده (2030 و 2080 میلادی، مدل Hadcm3 تحت سناریو A2) بررسی شده است. بدین منظور داده های 50 سایت حضور و عدم حضور گونه ی مورد مطالعه با استفاده از روش تصادفی طبقه بندی شده در شهرستان فریدونشهر جمع-آوری گردید و ارتباط آن با عوامل محیطی شامل فیزیوگرافی (شیب، جهت، ارتفاع) و 19متغیر اقلیمی (میانگین درجه ی حرارت روزانه، بارندگی سالیانه و. . . ) با استفاده از مدل رگرسیون افزایشی تعمیم یافته (GAM) مشخص و با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) نقشه ی پراکنش بالقوه ی گونه ی کرفس کوهی تولید گردید. مهمترین عوامل محیطی تأثیرگذار بر پراکنش این گونه، میانگین درجه ی حرارت سالیانه، بارندگی سالیانه، ارتفاع و شیب تعیین شد. ارزیابی مدل با استفاده از ضرایب آماری کاپا و سطح زیر منحنی پلات های ROC به ترتیب 97/0 و 98/0 تعیین شد که نشان دهنده ی تطابق بسیار بالای مدل با واقعیت زمینی است. نتایج حاصل از پیش بینی پراکنش گونه ای تحت سناریو A2 طی سال های 2030 و 2080 میلادی بیانگر کاهش رخداد گونه ی کرفس کوهی و جابجایی این گونه به سمت مناطق مرتفع است. این جابجایی به دلیل کاهش بارندگی سالیانه و افزایش میانگین دما تحت این سناریو است. نتایج این پژوهش برای مقاصد مدیریتی در توسعه ی پایدار اکوسیستم های مرتعی، مخصوصاً حفاظت و احیای رویشگاه گونه ی کرفس کوهی کاربرد دارد.

علی رغم اهمیت بسیار زیاد اکوسیستم ها، خدمات آن در تجزیه وتحلیل ها و تصمیمات مربوط به قراردادهای اقتصادی، کمتر از حد برآورد می شود. چالش اصلی در مباحث مدیریت کلان منابع زیست محیطی، تضمین لحاظ نمودن ارزش واقعی خدمات و کارکردهای اکوسیستم در تمامی سطوح تصمیم گیری در این حوزه است. در این مطالعه، به منظور تعیین ارزش کارکردهای غیر استفاده ای اکوسیستم مرتعی پارک ملی بمو و درنهایت ارزش های وجودی، میراثی و انتخاب آن، از روش ارزش گذاری مشروط و استخراج داده ها با استفاده از گزینش دوگانه ی دو حدی صورت گرفت. نتایج نشان داد که متغیرهای پیشنهاد، اخلاق گرایی-پیامدگرایی، جدید بودن اطلاعات بروشور، شدید بودن خسارت وارده به پارک، تمایل برای مشارکت، هدف حفظ حیات وحش و تنوع زیستی، هدف حفظ چشم انداز و گردشگری، تحصیلات، درآمد ماهیانه ی خانوار، حداقل درآمد مورد انتظار خانوار، بعد خانوار و عضویت در سازمان های مردم نهاد از مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر تمایل به پرداخت پاسخگویان جهت حفاظت از پارک ملی بمو است. همچنین متوسط تمایل به پرداخت برآورد شده ی پاسخگویان 60329 ریال و ارزش کارکردهای غیر استفاده ای این پارک، 571/704 میلیارد ریال در سال 1391 است که به طور تقریبی معادل 26/0 درصد از تولید ناخالص داخلی استان فارس است.

در این تحقیق سعی می شود تا ارزش تفرجی پارک جنگلی شهید کوهنانی بلوران واقع در شهرستان کوهدشت، استان لرستان به روش هزینهه ی سفر فردی برآورد شود. داده های مورد نیاز از طریق تکمیل پرسشنامه و مصاحبه ی حضوری با 150 بازدیدکننده از این پارک در سال 1393 جمع آوری شدند. برای بررسی تأثیر متغیرهای توضیحی بر تعداد دفعات بازدید، از مدل رگرسیونی خطی استفاده شده است. برای این منظور، تابع سفر با فرم های تابعی خطی، لگاریتمی، خطی-لگاریتمی و لگاریتمی-خطی برآورد شده است. از میان این فرم ها، براساس معیارهای اقتصادسنجی، فرم تابعی خطی انتخاب شد و پارامترهای این مدل با استفاده از روش حداقل مربعات معمولی برآورد شدند. مازاد مصرف کننده برای هر فرد در حدود 430 هزار ریال به ازای هر بازدید و ارزش تفرجی سالانه برای هر هکتار از اراضی پارک با توجه به مساحت 15/1094 هکتاری فعلی آن در حدود 66 میلیون ریال محاسبه شد. نتایج همچنین نشان داد که متغیرهای هزینه، درآمد، مسافت و تحصیلات از نظر آماری به ترتیب در سطح یک درصد، پنج درصد، و ده درصد معنی دار شدند.

تخریب زمین در اکوسیستم های خشک و نیمه خشک به عنوان یکی از مشکلات عمده ی زیست محیطی در قرن بیست و یکم است که بر جمعیت جهان اثرگذار است. هدف از این پژوهش، بررسی روابط پوشش گیاهی با خصوصیات خاک و تعیین مهم ترین عوامل محیطی مؤثر در تفکیک تیپ های رویشی اراضی اطراف تالاب آلماگل است. نمونه برداری به روش سیستماتیک ‐ تصادفی انجام شد. برای تعیین همبستگی عوامل محیطی با پوشش گیاهی و در ارتباط با ویژگی های محیطی از آنالیز تطبیق متعارفی و برای رج بندی تیپ های رویشی از آنالیز خوشه ای با استفاده از نرم افزار CANOCO وPC – ord استفاده شد. نتایج آنالیز خوشه ای در 50 درصد تشابه هفت گروه گیاهی به دست آمد و نتایج آنالیز تطبیق متعارفی نشان می دهد که گیاهان پاسخ متفاوتی به عوامل محیطی می دهند؛ به طوری که گرو ه های گیاهی تشکیل دهنده اجتماعات گیاهی از عوامل محیطی یکسانی متاثر می شوند. رستنی های رطوبت پسند و رطوبت گریز کاملا از هم مجزا شده است. رطوبت پسند ها شامل: Rumex acctatus، رطوبت گریز ها شامل: Artemisia siberi, Hordeum morinum اجتماعات در دامنه ها و در ارتفاع شامل: Salsola turcomaniea, Phalaris minor اجتماعات شور پسند شامل: Salicornia europae, Salsola aurontiaceae اجتماعات غیر شور: Plantago cornopus, Juncus inflexus را شامل می شود. نتایج این تحقیق نشان داد که عوامل محیطی بر استقرار و پراکنش موزاییکی جوامع گیاهی مؤثر است و مهم ترین عوامل موثر بر تفکیک جوامع گیاهی اسیدیته و شوری خاک هستند.

در دهه های اخیر توسعه ی شهری سبب تغییرات زیر بنایی در ساختار و کارکرد اکولوژیکی سیمای سرزمین شده است. یکی از مهم ترین اثرات افزایش سطوح شهری بر محیط زیست شکل گیری جزیره ی حرارتی شهری (UHI) است. درک اثرات الگو و ساختار سیمای سرزمین بر جزیره ی حرارتی شهری برای بهبود شرایط اکولوژیکی ضروری است. هدف از این مطالعه بررسی رابطه میان سنجه ها و دمای سطح زمین که بتواند به طور مؤثری اثر ساختار سیمای سرزمین شهر نیشابور را بر جزیره ی حرارتی شهری شناسایی کند. این مطالعه مبتنی بر رهیافت اکولوژی سیمای سرزمین است و از سنجه ها برای ارزیابی ساختار اکولوژیک شهر استفاده شده است. تحقیق حاضر ازنظر نوع، کاربردی و ازنظر روش، توصیفی-تحلیلی است. تصاویر ماهواره ای مربوط به سنجنده ETM+ ماهواره ی لندست در تاریخ آگوست (2010) برای بررسی جزایر حرارتی و تهیه ی نقشه ی درجه ی حرارت سطحی مورداستفاده قرار گرفت. همچنین از نقشه ی کاربری اراضی با مقیاس 2000/1 جهت تدقیق اطلاع بهره گرفته شد. نتایج نشان داد که ساختار اکولوژیک شهر و ترکیب و توزیع فضایی آن رابطه ی معناداری با درجه ی حرارت سطحی دارد. چهار سنجه ی LPI, LSI, NP و PLAND دارای بیشترین اثر و بالاترین میزان همبستگی با درجه ی حرارت سطحی هستند.

پایداری زیست محیطی جزو چهار محور اصلی توسعه ی پایدار است و یکی از فاکتورهای اصلی پایداری زیست محیطی، شاخص آلودگی هوا است. شهر اهواز هشتمین کلان شهر بزرگ ایران است که مسئله ی ریزگردها و تمرکز صنایع نفتی، این شهر را مستعد ناپایداری زیست محیطی (آلودگی هوا) کرده است. ارزیابی های زیست محیطی دقیق و مناسب می تواند ما را در رسیدن به توسعه ی پایدار زیست محیطی کمک کند، لذا توجه به آن در سیاست گذاری ها و برنامه ریزی ها برای دستیابی به یک برنامه ریزی مناسب، همگام با متغیرهای محیط طبیعی امری اجتناب ناپذیر است. با استناد به نوع داده های تحقیق، این تحقیق کاربردی بوده و داده ها به صورت اسنادی و کتابخانه ای گردآوری شده اند. در این تحقیق 5 آلاینده ی شاخص اصلی آلودگی هوا که عبارتند از: میانگین غلطت گازهای مونوکسید کربن (CO)، دی اکسید گوگرد (SO2)، دی اکسید نیتروژن (NO2)، ازون (O3) و میانگین غلظت ذرات معلق زیر 10 میکرون (PM10) طی سال های 1388 الی 1391 مورد بررسی قرار گرفت. جهت ارزیابی میزان پایداری مدل چند ضلعی جایگشت کامل شاخص های مصنوعی (FPPSI) به کار گرفته شد. این مدل که مدلی جدید در ارزیابی توسعه ی پایدار است، تا کنون در ایران مورد استفاده قرار نگرفته است. نتایج این تحقیق بیانگر این مطلب است که شرایط زیست محیطی شهر اهواز در سال های 1388 تا 1391 از نظر شاخص آلودگی به ویژه غلظت ذرات معلق زیر 10 میکرون به سمت ناپایداری سوق پیدا کرده است. به عبارت دیگر ذرات معلق زیر 10 میکرون و گاز ازون بیش از سایر آلاینده ها در ناپایداری زیست محیطی شهر اهواز تأثیر داشته است و گاز مونوکسید کربن کمترین نقش را در آلایندگی هوای شهر اهواز داشته است.

افزایش رو به رشد جمعیت و به تبع آن افزایش روزافزون پسماندهای جامد شهری و روستایی اهمیت مدیریت پسماندهای جامد را دو چندان می کند. مکان یابی صحیح و اصولی پسماندها تأثیر بسزایی در مدیریت آن ها دارد. بنابراین، دراین پژوهش به منظور اولویت بندی مکان های مناسب دفن پسماند در مراتع نازلوچای ارومیه از سیستم های پشتیبانی تصمیم گیری شامل روش TOPSIS و AHP استفاده شد. مراحل این تحقیق شامل تعیین معیارهای مؤثر، تهیه ی نقشه های معیارها، تشکیل ماتریس تصمیم-گیری، تعیین وزن معیارها، محاسبه ی نرخ ناسازگاری، محاسبه ی راه حل ایده آل مثبت و راه حل ایده آل منفی، محاسبه ی نزدیکی نسبی به راه حل ایده آل مثبت، رتبه بندی زیرحوضه های مراتع نازلوچای ارومیه و در نهایت تهیه ی نقشه ی پراکنش جغرافیایی مناطق مناسب دفن پسماند جامد شهری بود. پژوهش حاضر با استفاده از بسته های نرم افزاری & TOPSIS EXPERT CHOISE و ARC GIS صورت گرفت. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که زیرحوضه ی B11 اولویت مناسب اول، زیرحوضه ی ABCDE-INT1 اولویت دوم و زیرحوضه های AFGH-INT، C1، B1-INT به ترتیب در اولویت های مناسب سوم تا پنجم قرار گرفتند و زیرحوضه های J3، J111 وJ11-INT با اولویت های چهل و یکم تا چهل و سوم، کمترین تناسب را جهت دفن پسماند داشتند. زیرحوضه ی B11 بیشترین میزان عمق خاک و عمق آب های زیرزمینی و کمترین میزان بارش، تعداد چاه، تراکم آب های سطحی، شیب و ارتفاع را نسبت به سایر حوضه ها دارد. همچنین بافت خاک این حوضه متوسط و کاربری فعلی آن رها شده است. در حالی که زیرحوضه ی J11-INT شرایط عکس را دارا است.

ارزیابی اثرات توسعه قبل از تصمیم گیری و اجرای پروژه ها و طرح های توسعه، منجر به شناسایی، پیش بینی، کاهش یا جبران اثرات منفی ها خواهد شد. کیفیت گزارش های ارزیابی اثرات می تواند جهت تصمیم گیری بهتر در مورد مسائل محیط-زیستی و تأثیر گذاری ارزیابی کمک نماید. برای بازنگری گزارشات در کشورهای اروپایی از روش سلسله مراتبی "لی و کالی" استفاده می شود که دارای چهار بخش کلی است و هر بخش به طبقات و زیر طبقاتی از معیارها تقسیم می گردد. در این پژوهش با اقتباس از روش لی و کالی و با در نظر گرفتن فرآیند ارزیابی اثرات ایران، برای ارزشیابی کیفیت مطالعات گزارش های ارزیابی اثرات، شش بخش در نظر گرفته شد. ابتدا تعداد 50 گزارش (سال 1376 تا 1390) از استان های مختلف کشور و انواع پروژه های نقطه ای، خطی و پلی گونی برای ارزشیابی کیفیت مطالعات بخش های مختلف انتخاب گردید سپس کیفیت مطالعات گزارش های ارزیابی با توجه به معیارهای تعیین شده توسط کارشناسان به روش دلفی مورد ارزشیابی و امتیازدهی قرار گرفت. نتایج بررسی نشان داد کیفیت مطالعات انجام شده در 76% از گزارش های ارزیابی اثرات مطلوب (خیلی خوب، خوب، متوسط) است. درگزارش های ارزیابی اثرات، بخش مربوط به تشریح پروژه با 84% مطلوبیت بالاترین کیفیت و بخش مدیریت و پایش محیط زیستی، پایین ترین مطلوبیت را داشت؛ بنابراین با بررسی کیفیت مطالعات بخش های مختلف گزارش های ارزیابی اثرات می توان به نقاط قوت و ضعف آن ها پی برد و در آینده ارزیابی اثرات مؤثرتر و دقیق تری انجام داد.

لانه ها به عنوان یک پناهگاه سودمند، در توسعه ی رفتار اجتماعی توله ها نقش دارند. اگرچه حرکت و جابه جایی در بین لانه ها یک هزینه ی اجتماعی در گوشت خواران محسوب می شود ولی این هزینه، با سود حاصل از شناخت قلمرو جبران می شود. کفتار ها برای پناه گرفتن در طول روز، زادآوری و پرورش نوزادان و استراحت دائمی از لانه ها استفاده می کنند. به منظور مشخص شدن وضعیت بوم شناختی نواحی لانه گزینی کفتار راه راه (Hyaena hyaena) در منطقه ی حفاظت شده ی هفتاد قله اراک، از روش آنتروپی بیشینه (MaxEnt) استفاده شد. بدین منظور، از 30 نقطه لانه و تعداد یازده متغیر تأثیرگذار استفاده شد. مدل 10 بار تکرار و نقشه ی میانگین پیش بینی، به عنوان نقشه ی پیش بینی کننده انتخاب شد. اعتبار سنجی مدل با استفاده از رویکرد آماری ROC انجام گرفت. نتایج نشان داد که مدل پیش بینی مناطق لانه گزینی گونه، موفق بوده است (76/0AUC=) و مدل در تمام حد آستانه ها دارای تفاوت معناداری با مدل تصادفی است (001/0P-value<). براساس نتایج حاصل از حساسیت سنجی، متغیر های کاربری اراضی (مرتع داری)، ارتفاع، شیب و تیپ های ژئومورفولوژی منطقه بیشترین تأثیر را در لانه گزینی کفتار داشته اند. لانه ی مطلوب برای این گونه در زیستگاه مذکور، تیپ های پوشش گیاهی (Artemisia aucheri، Astragalus spp، barbataStipa ) و مناطقی با جنس سنگ آهکی، خاک شنی کم عمق، جهت های شرقی و جنوب غربی با متوسط شیب 22% قابل تعریف است. نتایج این تحلیل نشان داد که با توجه به اهمیت لانه بر بقا جاندار شناسایی پارامتر های مهم در لانه گزینی، درک بهتری از وضعیت گونه را به محقق می دهد، که می تواند در درک بهتر آشیان اکولوژیک گونه مؤثر باشد.

بیودیزل سوختی تجدید پذیر است که با توجه به افزایش آلودگی محیط زیست، گرم شدن کره ی زمین در اثر مصرف سوخت های فسیلی و محدود بودن منابع سوخت فسیلی تولید آن در حال افزایش است. برای تولید بیودیزل، منابع مختلفی شامل چربی های حیوانی، روغن های زاید خوراکی و روغن های گیاهی وجود دارند. در این مطالعه، بیودیزل با استفاده از روغن هسته ی انگور تولید شد. بدین منظور از فرآیند ترانس استری شدن، متانول و سدیم هیدروکسید و پتاسیم هیدروکسید به عنوان کاتالیزور استفاده شد و اثر پارامترهایی نظیر دمای واکنش، زمان واکنش، نسبت متانول به روغن، مقدار کاتالیزور و نوع آن بربازدهی بیودیزل مورد بررسی قرار گرفت. بیشترین بازدهی تولید بیودیزل برای کاتالیست های هیدروکسید پتاسیم و هیدروکسید سدیم به ترتیب 99 و 95 % تعیین شد که این بازدهی در شرایط آزمایشگاهی نظیر دمای واکنش ° C70، زمان واکنش min90، نسبت متانول به روغن 1: 9 و مقدار کاتالیست 1% وزنی بدست آمد. برای آنالیز بیودیزل تولید شده در شرایط بهینه از استانداردهای بین المللی ASTM D6751 و EN14214 استفاده شد. نتایج نشان داد که خواص بیودیزل تولیدی با استفاده از کاتالیست KOH نظیر دانسیته، ویسکوزیته، نقطه ی اشتعال، نقطه ی ابری شدن، عدد اسیدی، عدد ستان، نقطه ی ریزش و دمای تقطیر به ترتیب kg/m3 860، mm2/s3/3، oC 160، oC 1، 2/0، 52، oC 5-و oC 342 و با استفاده از کاتالیست NaOH این خواص به ترتیب برابر باm3 870، mm2/s 5/3، oC 172، oC 4، 15/0، 57، oC 4-و oC 354 به دست آمدند که تمامی خواص ذکر شده در محدوده ی شرایط استاندارد قرار داشتند.

ساختارهای عظیم گیاهی بر پایه ی فرآیند فتوسنتز بنا نهاده شده است. در این پژوهش اثرات شدت های مختلف نور بر فتوسنتز برگ، تعرق، جذب و هدایت روزنه ایCO2 بررسی شد. اندازه گیری تبادلات گازی در یک جنگل دست کاشت زبان گنجشک اروپایی (Fraxinus excelsior) در اروپای مرکزی واقع در پارک ملیHainich آلمان، صورت گرفت. نرخ خالص فتوسنتز (A)، نرخ تعرق (E)، هدایت روزنه ای CO2 (Gs)، غلظت CO2 بین سلولی (Ci) و. . . برای برگ های شش پایه زبان گنجشک با استفاده از دستگاهLC-pro Plus اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که میزان حداکثر جذب خالص حدود 7/6 کیلوگرم CO2 بر هکتار در ساعت بوده است. حداکثر شدت نور استفاده شده برای فتوسنتز در تحقیق حاضر 696 میکرومول بر مترمربع بر ثانیه بود که با توجه به روند صعودی نرخ فتوسنتز به نظر می رسد حداکثر نرخ فتوسنتز در مقدارِ PPF کمی بیش از 696 باشد. نرخ تعرق و هدایت روزنه ای CO2 نیز در تمام پایه های اندازه گیری شده با افزایش شدت نور به طور نمایی افزایش داشته است و حداکثر آن در بیشترین مقدار PPF تابش شده یعنی 696 میکرومول بر مترمربع بر ثانیه بوده است. بر اساس نرخ فتوسنتزی ثابت شد که گونه ی زبان گنجشک موردبررسی، گونه ای نیمه نورپسند بوده (نقطه ی جبران نوری= 6/10 میکرومول بر مترمربع در ثانیه) که می تواند نقش گونه ای سایه پسند را در جنگل های اروپای مرکزی (حداکثر شدت فتوسنتز= 5/3) ایفا نماید. گونه ی مزبور سهم زیادی نیز در جذب کربن در اکوسیستم جنگلی اروپای مرکزی دارد؛ به طوری که جذب کربن سالانه ی آن برابر با 1324 گرم بر مترمربع در هرسال است که حدود 5/2 برابر میانگین کل گونه های موجود در اکوسیستم نام برده است.

به کارگیری روش های برآورد عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت برای انرژی های تجدید پذیر برای انجام برنامه ریزی های اقتصادی و اتخاذ سیاست های مناسب برای سرمایه گذاری در انرژی های تجدید پذیر امری ضروری به نظر می رسد. مقاله ی حاضر با استفاده از اطلاعات مقطع زمانی 245 خانوار شهری و روستایی در سه شهرستان منتخب استان خراسان رضوی (مشهد، نیشابور، سبزوار) برای سال 1393، به بررسی عوامل اقتصادی-اجتماعی مؤثر بر تمایل به پرداخت برای انرژی_های تجدیدپذیر می پردازد. برای این منظور در چارچوب ارزش گذاری مشروط انتها باز، از روش توبیت فضایی استفاده شده است. نتایج نشان داد که تمایل به پرداخت به طور معناداری تحت تأثیر عوامل مکانی قرار گرفته است. متوسط تمایل به پرداخت ماهانه ی خانوارهای مشهدی 545/48 هزار تومان است که در مقایسه با 778/43 و 261/40 هزار تومان برای ساکنین شهرستان های نیشابور و سبزوار بالاتر است. بنابراین، ساختار فضایی مؤلفه ای غیر قابل چشم پوشی در مطالعات ارزش-گذاری محسوب می شود. بر این اساس توصیه می شود که در مطالعات ارزش گذاری مورد توجه محققین قرار بگیرد.

بررسی تغییرات مکانی و زمانی کاربری اراضی اطلاعات خوبی را به طراحان، برنامه ریزان و مدیران جهت برنامه ریزی دقیق ارائه می دهد. یکی از روش های مورد استفاده برنامه ریزان و مدیران جهت مدیریت تغییرات کاربری اراضی، مدل سازی آن می باشد. تحقیق حاضر با هدف پیش بینی تغییرات کاربری اراضی حوزه ی آبخیز هراز با استفاده از رگرسیون لجستیک و زنجیره ی مارکوف انجام شد. جهت تهیه ی نقشه ی کاربری اراضی منطقه ی مورد مطالعه از تصاویر سری ماهواره های لندست (1367-L5-TM، 1379 L7-ETM+-و 1392-L8-OLI) استفاده شد. برای این منظور الگوریتم حداکثر احتمال و نرم افزار ENVI 4. 8 برای هر سه مقطع زمانی استفاده شد. سپس مدل سازی پتانسیل انتقال با استفاده از مدل ساز تغییر سرزمین (LCM) و روش رگرسیون لجستیک (LR) انجام گرفت. جهت پیش بینی کاربری اراضی 1404 از دوره های واسنجی 1379-1367، 1392-1379 و 1392-1367 با استفاده از زنجیره ی مارکوف و مدل پیش بینی سخت استفاده شد. نتایج ارزیابی دوره های واسنجی با استفاده از روش GEOMOD و پارامترهای (N(n)، N(m)، H(m)، M(m)، K(m)، P(m) و P(p)) و آماره های کاپا نشان داد که دوره ی واسنجی 1392-1367 بالاترین صحت را جهت پیش بینی تغییرات کاربری اراضی سال 1404 داشت. نتایج تغییرات کاربری اراضی حاکی از آن بود که طی دوره ی 1392-1367، میزان کاهش جنگل، مرتع و زراعت آبی به ترتیب 20/4، 09/5 و 63/0 درصد بوده است. همچنین طی دوره ی مذکور مناطق مسکونی، باغ و اراضی فاقد پوشش گیاهی به ترتیب 28/1، 20/2 و 62/6 درصد افزایش یافتند. بیشترین تغییرات در این دوره تبدیل اراضی جنگلی و مرتعی به باغات (4/8836 هکتار)، مسکونی (1/5165 هکتار) و اراضی فاقد پوشش گیاهی (4/26598 هکتار) است. همچنین نتایج مدل سازی کاربری اراضی برای سال 1404 نشان داد که مساحت اراضی جنگلی و مرتعی نسبت به سال 1392 به ترتیب 18/2978 و 41/6367 هکتار کاهش و زراعت آبی، اراضی مسکونی، باغی و اراضی فاقد پوشش گیاهی به ترتیب 86/391، 38/29، 42/1453و 94/7214 هکتار افزایش خواهند یافت.

شناخت شرایط زیست اقلیمی هر مکانی، می تواند اولین گام در انجام بسیاری از مطالعات محیطی باشد. درواقع آگاهی از توانمندی و محدودیت های زیست اقلیمی، برنامه ریزی و مدیریت بهتر فعالیت های انسانی را هموار می سازد. این پژوهش باهدف شناخت شرایط زیست اقلیمی ایران انجام شد. برای این منظور از داده های روزانه ی متغیرهای اقلیمی (دمای هوا، رطوبت نسبی، سرعت باد و ابرناکی) 193 ایستگاه همدید استفاده شد. ابتدا بر اساس شاخص دمای معادل فیزیولوژیک، شرایط زیست اقلیمی هرکدام از ایستگاه ها بررسی شد. سپس میانگین بلندمدت شرایط زیست اقلیمی در هر ایستگاه برای تمام سال محاسبه شد. سرانجام پایگاه داده ای از شرایط زیست اقلیمی بلندمدت تمامی ایستگاه های موردمطالعه (با ابعاد 193*366) ایجاد گردید. با استفاده از چنین پایگاه داده ای، شرایط زیست اقلیمی در گستره ی ایران به کمک روش کریجینگ به صورت روزانه میان یابی شد. در ادامه نقشه های زیست اقلیمی ایران در مقیاس ماهانه ترسیم گردید. نتایج این پژوهش گویای تنوع بسیار زیاد شرایط زیست اقلیمی ایران در بازه ی زمانی و مکانی است. در ایران یک مکان می تواند در طول سال هم از شرایط خیلی سرد و هم از شرایط داغ برخوردار باشد. به همین صورت در یک زمان مشخص نیز، در گستره ی ایران شرایط زیست اقلیمی چنین تضادی را نشان می دهد. در هر ماه یکی از شرایط زیست اقلیمی بر گستره ی ایران حاکمیت بیشتری دارد. به عنوان مثال در دوازده ماه سال، به ترتیب شرایط کمی گرم (7/27 درصد)، گرم (3/29 درصد)، خیلی گرم (8/30 درصد)، داغ (5/45 درصد)، داغ (2/42 درصد)، خیلی گرم (38 درصد)، گرم (3/31 درصد)، آسایش اقلیمی (2/28 درصد)، خنک (2/29 درصد)، خنک (5/33 درصد)، خنک (1/30 درصد) و کمی خنک (1/28 درصد) در گستره ی ایران حاکم است. براین اساس آبان ماه زمانی است که گستره ی وسیعی از ایران (2/28 درصد) شرایط آسایش اقلیمی را تجربه کرده است. در ماه های دیگر از وسعت مناطقی که شرایط آسایش را دارند کاسته شده است.

وجود چند بارج (شناورهای بدون موتور) مستعمل حاوی مواد نفتی (مازوت) در محدوده ی دریایی پارک ملی نایبند در استان بوشهر و نشت مواد نفتی از آن به دریا بین سال های 89-1388 به عنوان یکی از حوادث مهم آلودگی نفتی در این منطقه قلمداد می شود. این آلودگی در نزدیکی مکانی که یکی از مناطق مهم حفاظت شده با تنوع زیستی بالا است، موجب خسارت هایی بر جمعیت ماهیان و شیلات منطقه شد. در این مقاله هدف برآورد خسارت اقتصادی آلودگی فوق بر بخش-های تولیدی استان بوشهر با استفاده از رویکرد داده-ستانده (I-O) است. نتایج با به کارگیری ضریب فزاینده تولید به تولید در جدول داده-ستانده نشان می دهند که آثار و تبعات مستقیم و غیرمستقیم کاهش تولید در بخش شیلات به واسطه ی کاهش میزان صید براثر آلودگی نفتی در پارک ملی دریایی نایبند، بیشترین تأثیر را به ترتیب بر بخش، عمده فروشی-خرده فروشی، صنعت ساخت و حمل ونقل و انبارداری داشته است که این امر به دلیل ارتباط بخش شیلات با بخش های فوق است. درمجموع نتایج مبین این است که آلودگی نفتی فوق بخش تولید در استان بوشهر را با خسارتی معادل 1022 هزار دلار (معادل 5812 میلیون ریال به قیمت سال 1394) در سال 1390 مواجه نموده است. لازم به ذکر است میزان خسارت برآورد شده تنها بخشی از خسارات وارده ی ناشی از این آلودگی است و آسیب به سایر اکوسیستم های طبیعی این منطقه را مشمول نگردیده است.

مناطق حفاظت شده ابزاری قدرتمند برای مقابله با بحران تنوع زیستی هستند و ارزیابی تهدیدات مناطق حفاظت شده، گامی اساسی برای اطمینان یافتن از حفاظت منابع و تبیین اقدامات حفاظتی در آینده است. منطقه ی حفاظت شده ی دنا یکی از غنی ترین نقاط کشور از نظر تنوع زیستی با وسعتی معادل 93780 هکتار در شهرستان سی سخت واقع شده است. در این پژوهش جهت شناسایی ریسک های موجود در منطقه از روش دلفی استفاده شد. سپس با توجه به طیف امتیازدهی لیکرت از 26 عامل ریسک شناخته شده در منطقه، 18 عامل ریسک به عنوان ریسک های نهایی در دو گروه ریسکهای طبیعی و ریسک های محیط زیستی انتخاب گردیدند. جهت تجزیه و تحلیل و اولویت بندی ریسک های شناسایی شده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و محیط نرم افزاری Expert Choice استفاده شد. نتایج نشان داد که ریسک فرسایش خاک از معیار ریسک طبیعی با وزن 105/0، ریسک تأثیرات مخرب کشاورزی محلی در منطقه با وزن 025/0 در زیرمعیار فیزیکی، ریشه کنی گیاهان مرتعی و دارویی با وزن 049/0 در زیر معیار بیولوژیکی، بهره برداری از پوشش گیاهی و جنگلی باهدف تأمین علوفه ی دام، سوخت و. . . با وزن 104/0 در زیرمعیار اقتصادی اجتماعی و عدم مدیریت جامع کارآمد از محیط زیست با وزن 074/0 در زیر معیار فرهنگی بالاترین وزن را بخود اختصاص دادند. وضع موجود مدیریت منطقه نشان دهنده ی این است که در حال حاضر برنامه ریزی مناسب و مدیریت جامع کارآمد جهت حفاظت از منطقه و امکان اجرای استفاده های چندجانبه با تأکید بر حفظ موجودیت آن اجرا نمی شود. مدیریت کنترل خطرات، اجرای بهینه ی کلیه ی ضوابط مندرج در قوانین حفاظت و بهسازی محیط و شناسایی نقاط آسیب پذیر می تواند در راستای مدیریت منطقه ی حفاظت شده دنا مؤثر باشد.

ترکیب و تنوع گونه ای جوامع گیاهی در طول زمان با تغییر شرایط محیطی در اثر آشفتگی های انسانی یا طبیعی، تغییر می-کند. بنابراین اندازه گیری تنوع گونه ای می تواند در تجزیه و تحلیل آشفتگی و مدیریت بوم سازگان مفید باشد. لذا در این تحقیق تأثیر عوامل آشفتگی شامل "چرای دام" و "آتش سوزی" بر پوشش گیاهی جنگل های دانه زاد بلوط پارک دالاب، در استان ایلام، در مقایسه با مناطق کمتر دست خورده، بررسی گردید. اطلاعات مربوط به پوشش گیاهی، خاک و سایر متغییرهای محیطی در آشفتگی های مختلف در قالب 77 قطعه نمونه ی مستطیلی شکل به مساحت 256 متر مربع و به صورت تصادفی برداشت شد. برای ارزیابی تنوع گونه ای از مدل های غالبیت تنوع استفاده گردید. نتایج رسته بندی تحلیل تطبیقی متعارفی نشان داد که طبقات آشفتگی "چرای دام" و "آتش سوزی" در کنار عوامل خاکی و توپوگرافی به عنوان تأثیر گذارترین عوامل بر ترکیب گیاهی شناخته شدند. نتایج حاصل از الگوهای فراوانی گونه های گیاهی نشان داد که طبقات آشفتگی چرای بی رویه دام در ابتدا با مدل هندسی تطابق یافته است به طوری که یک حرکت از این مدل به سمت لوگ نرمال مشاهده می شود و این فرض را که جوامع تحت تأثیر آشفتگی، یک تغییر از وضعیتی با تخریب کمتر به سوی شرایطی با تخریب بیشتر که تحت تأثیر آشفتگی های شدید طبیعی و انسانی به وجود آمده را حمایت می کند. تطابق طبقه ی آشفتگی آتش سوزی با سری لگاریتمی نیز بیان کننده ی نابالغ بودن این جوامع است که این موضوع با توجه به شروع توالی ثانویه در این قسمت، منطقی بوده و این فرضیه را تأیید می نماید. در صورتی که رویشگاه فاقد آشفتگی فقط با مدل لوگ نرمال تطابق داشت. این مدل نشانگر جوامع بالغ با غنا و تنوع گونه ای بالا می باشد.

در این مطالعه بزرگنمایی زیستی فلزات سنگین در موجودات از سطوح تروفیک مختلف دریای خزر بررسی گردید. موجودات فراوان و ساکن در سه منطقه ی آستارا، انزلی و چابکسر مورد بررسی قرار گرفتند. سه گونه ی بی مهره شامل ماکرو زئو پلانکتون Mnemiposis leidyi، صدفCerastoderma glucaum، سخت پوست Balanus improvisus و پنج گونه ی ماهی شامل دو گونه ی گاو ماهی کفزی از جنسNeogobius، گل آذین ماهی Atherina boyeri، شاه کولی Alburnus chalcoides و ماهی سفید Rutilus kutum و پستاندار دریای خزر Phoca caspica موجودات مورد مطالعه را تشکیل دادند. مقادیر ایزوتوپ های پایدار کربن 13 و نیتروژن 15 در اولین مصرف کنندگان سه منطقه تفاوت معنی دار نشان دادند. گونه ی فک دارای بالاترین مقدار 15Nδ و سطح تروفی بود. غلظت بیشتر فلزات در ماکرو زئو پلانکتون، صدف و سخت پوست اندازه گیری شده درحالی که در عضله ی ماهیان و فک در حد سنجش دستگاه نبود. بیشترین غلظت کبالت و نیکل در صدف و بیشترین غلظت روی، استرانسیوم و منگنز در سخت پوست سنجش گردید. ضریب همبستگی منفی بین غلظت بیشتر فلزات و سطح تروفی که بیانگر عدم بزرگنمایی زیستی فلزات در زنجیره ی مورد مطالعه بود، مشاهده شده است. نتایج ارزیابی ها نشان داد که مقدار شاخص آلودگی فلزات (MPI) در منطقه ی انزلی بیشتر از مناطق آستارا و چابکسر بوده است. نتایج این بررسی ضمن آنکه توانایی برخی گونه ها را به عنوان شاخص زیستی در سطح منطقه ای و بین المللی نشان داده، امکان مقایسه ی میزان آلودگی دریای خزر را نسبت به بسیاری از نقاط دنیا فراهم نموده است.