محیط زیست طبیعی
سال:1395 | دوره:69 | شماره:1 |تعداد مقالات:23

تغییر ساختار و الگوی مکانی کاربری اراضی از جمله وسعت، توزیع، شدت و فراوانی دخالت های بشری در حوزه آبخیز، عامل مهمی در درک فرآیندهای هیدرولوژیکی حوزه آبخیز در ارتباط با استفاده از سرزمین و کیفیت آب است. از آنجایی که تغییرات کاربری اراضی در حوزه آبخیز زاینده رود مشکلات محیط زیستی متعددی را برای رودخانه به عنوان منبع پذیرنده آلاینده ها به وجود آورده است، لذا دانستن چگونگی اثر الگوی مکانی و نحوه چیدمان کاربری های مختلف اراضی بر کیفیت آب به منظور تعیین بهترین فعالیت های مدیریتی بسیار حائز اهمیت است. در این راستا اثر الگوی مکانی و تغییرات کاربری اراضی کشاورزی، شهری، شهرک ها و مناطق صنعتی، در مقیاس سیمای سرزمین بر کیفیت آب رودخانه زاینده رود (یکی از مهم ترین رودخانه های فلات مرکزی ایران)، مورد بررسی قرارگرفت. سنجه های سیمای سرزمین در این مطالعه شامل، تعداد لکه، حاشیه کل، تراکم حاشیه، درصد کاربری اراضی و بزرگ ترین لکه و پارامترهای کیفیت آب شامل، COD،EC HCO3،NO3،Cl،K،Ca،COD،Na،DO، P،pH TDS، و BOD5) بود. این مطالعه در بازه 11 ساله (1375 تا 1386)، در 10 ایستگاه انجام شده است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که کیفیت آب رودخانه زاینده رود به طور قابل توجهی از مساحت و الگوی مکانی مناطق شهری متاثر شده است. افزایش حاشیه کل مناطق صنعتی اثر منفی بر کیفیت آب بالاخص TDS و COD داشته است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که میزان حاشیه کاربری ها حتی بیشتر از مساحت آن ها بر کیفیت آب تاثیر می گذارد، لذا این تحقیق می تواند اید ه های مناسب و مفیدی برای برنامه ریزان و همچنین بینشی جدید برای مدیران در پی داشته باشد.

آتش به عنوان یک عامل بوم شناختی، دارای اثرات منفی یا مثبت بر اجزای تشکیل دهنده بوم سازگان ها می باشد. در این تحقیق، اثر آتش بر برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در مراتع قشلاقی بهشهر مورد ارزیابی قرار گرفت. به طوری که یک محدوده معرف آتش سوزی در اراضی مرتعی و یک محدوده در اراضی مرتعی تبدیل شده به زراعت، جهت نمونه برداری انتخاب و در کنار هر یک از آن ها، یک منطقه همگن به عنوان شاهد (بدون حریق) تعیین شد. نمونه برداری از خاک به روش سیستماتیک- تصادفی با استفاده از سه ترانسکت 100 متری که بر روی هر یک از آن ها 10 محل نمونه برداری (جمعا 30 نمونه) به صورت تصادفی تعیین گردید، انجام شد و نمونه های خاک از عمق صفر تا 15سانتی متری برداشت گردید. خصوصیات فیزیکوشیمیایی نمونه های خاک شامل چگالی ظاهری، رطوبت، بافت، پتاسیم، فسفر، نیتروژن، کربنات کلسیم معادل، کربن آلی، اسیدیته و قابلیت هدایت الکتریکی خاک در آزمایشگاه تعیین شد. در نهایت داده های به دست آمده از طریق آزمون t و با استفاده از نرم افزار SPSS v.19 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های تحقیق نشان داد که آتش سوزی در مراتع مورد مطالعه اثر معنی داری بر کاهش رطوبت (P£ 0.01) و کربن آلی خاک (P£ 0.05) داشته ولی میزان فسفر (P≤ 0.01)، پتاسیم، قابلیت هدایت الکتریکی و اسیدیته خاک را به طور معنی داری (P≤ 0.05) افزایش داده است. در صورتی که در مراتع تبدیل شده به زراعت اختلاف معنی دار تنها در افزایش پتاسیم (P≤ 0.05) و کاهش رطوبت (P≤ 0.01) مشاهده گردید. به طور کلی نتایج نشان داد که خصوصیات شیمیایی خاک در بوم سازگان های طبیعی نسبت به مناطق دست خورده توسط انسان، واکنش مشخص و محسوس تری نسبت به آتش از خود نشان داده است. همچنین با توجه به نتایج بدست آمده، لزوم اجرای برنامه های مدیریتی نظیر کنترل شدت و مدت آتش جهت هدایت اثرات بعدی آتش ضروری به نظر می رسد.

به علت مشکلات محیط زیستی ناشی از فعالیت های معدن کاری مطالعه و بررسی آلاینده های حاصل از چنین فعالیت هایی از جمله فلزات سنگین در مناطق بهره برداری از معادن ضروری به نظر می رسد. تحقیق حاضر با هدف تعیین غلظت فلزات سنگین مس، سرب و روی در ریشه دو گونه از گیاه درمنه شامل درمنه کوهی (Artemisia aucheri) و درمنه دشتی (Artemisia sieberi) در اراضی طبیعی اطراف معدن مس دره زرشک بدون در نظر گرفتن نقش سایر معادن منطقه انجام شد. به همین منظور منطقه مطالعاتی بر اساس عواملی که مهم ترین آن ها جهت باد غالب و فاصله از معدن بود به 10 بخش تفکیک شده و با استفاده از روش نمونه برداری تصادفی تعداد 10 نمونه درمنه و 3 نمونه خاک سطحی از هر منطقه برداشت شد. مقدار فلزات مورد نظر در نمونه ها بعد از هضم اسیدی با استفاده از دستگاه ICP-OES اندازه گیری شد. بر اساس نتایج به دست آمده میانگین غلظت فلزات مس، سرب و روی در ریشه گیاه درمنه در کل منطقه به ترتیب شامل 9.20، 1.65 و 22.30 بود. حداکثر غلظت مس، سرب و روی به ترتیب در روستای حسن آباد، معدن و روستای بیشه مشاهده شد. حداقل غلظت برای مس در بالادست تغلیظ و برای سرب و روی در روستای دره گازه دیده شد. بین غلظت فلزات در تمام مناطق اختلاف معنی دار (0.05> p) وجود داشت و به طور کلی با افزایش فاصله از معدن کاهش در غلظت فلزات مشاهده شد. نتایج همبستگی پیرسون نشان دهنده وجود همبستگی معنی دار (0.01> p) بین غلظت مس و سرب در خاک و ریشه گیاه بود. پس از مقایسه غلظت ها با مقادیر طبیعی و بحرانی مشخص شد که غلظت های موجود در محدوده طبیعی برای گیاهان قرار دارند.

با توجه به مضرات ازن بر سلامت انسان و محیط زیست و افزایش آن در دهه های گذشته، بررسی و پیش بینی میزان آن در هوا از اهمیت بالایی برخوردار است. پیش بینی غلظت ازن در هوا می تواند برای پیشگیری و کنترل توسط مسوولان استفاده شود. در این مقاله پارامترهای مهم و تاثیرگذار بر غلظت ازن با استفاده از داده های پایش کیفیت هوا ایستگاه های آزادی و امام خمینی طی سال های 2009 تا 2010، بررسی شده است. در این راستا متغیرهای هواشناسی شامل رطوبت نسبی، دما، فشار، سرعت و جهت باد با غلظت ازن به کمک همبستگی خطی و تحلیل مولفه های اصلی تحلیل شد. مطالعه همبستگی بین متغیر های مختلف هواشناسی با غلظت ازن نشان داد که غلظت ازن تحت تاثیر پارامترهای رطوبت نسبی، دما و سرعت باد است. تاثیر پارامترهای رطوبت نسبی و دما را می توان با توجه به عملکرد فتوشیمیایی و نقش این فرآیند در تولید ازن توصیف کرد. در حالی که همبستگی ازن با پارامتر سرعت باد نشان دهنده انتقال ازن از مناطق دیگر است. در ادامه سعی شد از یک شبکه عصبی پرسپترون چندلایه جهت پیش بینی غلظت ازن استفاده شود. ورودی های این شبکه عبارتند از رطوبت نسبی، دما و سرعت باد که قبلآ تاثیر آنها بر غلظت ازن اثبات شده است. نتایج اجرای شبکه عصبی توسعه داده شده در ایستگاه های میدان آزادی و امام خمینی در تهران نشان داد که مدل طراحی شده میزان غلظت ازن را با دقت 67 تا 97 درصد در 24 ساعت آینده تخمین می زند. نتایج این تحقیق و مدل توسعه داده شده می تواند برای مدیریت بهتر آلودگی هوا و کنترل غلظت ازن توسط مدیران شهری مورد استفاده قرار گیرد.

رویشگاه مانگرو منطقه گابریک در شرق استان هرمزگان، از مهم ترین مناطق حفاظت شده حرا است. این منطقه در سواحل عمان واقع شده است. این گستره به دلیل قرار گرفتن در شرایطی از قبیل احداث سد جگین بر رودخانه گابریک، خشک شدن جنگل و از بین رفتن درختان حرا به علت وجود تپه های ماسه ای و آلودگی ها در معرض تهدیدات بیشتر و احتمالا نابودی قرار گرفته است. با توجه به اهمیت این زیستگاه دریایی، برخی از پارامترهای رسوب شناسی و ژئوشیمیایی رسوبات بستر این مانگروها مورد سنجش قرار گرفته است. در این مطالعه به منظور دانه بندی از روش هیدرومتری و برای تعیین میزان ماده آلی از کوره الکتریکی در دمای 500 درجه به مدت 6 ساعت استفاده شد. میزان کربنات کلسیم به روش تیتراسیون مورد سنجش قرار گرفت و برای تعیین غلظت فلزات سنگین سرب، روی و نیکل، تجزیه شیمیایی به روش جذب اتمی با دستگاه جذب اتمی مدل Thermo-solaar (دقت 1 mg/g) انجام پذیرفت. نتایج حاصله نشان داد که در رسوبات مورد مطالعه، برتری با ذرات در اندازه ماسه بوده و میزان متوسط کربنات کلسیم 27% و مواد آلی 3.36% است. دامنه غلظت عناصر برای سرب، روی و نیکل به ترتیب با مقدار میانگین 67.63، 69.63 و 86.53 (بر حسب mg/g) در نمونه های برداشت شده به دست آمد. با محاسبه شاخص های مولر، ضریب آلودگی، درجه آلودگی اصلاح شده، شاخص ارزیابی ریسک اکولوژی و مقایسه مقدار عناصر نسبت به میانگین شیل و استانداردهای چین و آمریکا مشخص شد که رسوبات بستر مانگرو منطقه گابریک نسبت به عنصر روی فاقد آلودگی و نسبت به عناصر سرب و نیکل دارای آلودگی است. میزان هیچ یک از فلزات بر اساس استانداردهای جهانی، در حد بحرانی نمی باشد. ریسک اکولوژیک کل فلزات کم است. با توجه به این نکته که خور گابریک، منطقه اصلی صیادی (اسکله صیادی) در شهرستان جاسک است، بالا بودن میزان آلودگی سرب و نیکل را شاید بتوان به تعمیر و نگهداری شناورهای صیادی، قاچاق و تخلیه ترکیبات نفتی در منطقه و ورود فاضلاب انسانی نسبت داد.

جهت بررسی مقاومت به فلز سنگین سرب کلون 62.154 تبریزی (P. nigra) همزیست شده با قارچ های میکوریز آربوسکولار آزمایشی گلخانه ای به صورت آزمون فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کاملا" تصادفی با دو فاکتور 1) تلقیح قارچی در 4 سطح (شاهد، تلقیح با G. mosseae، تلقیح با G. intraradices و تلقیح با G. mosseae + G. intraradices) و 2) سرب در 4 سطح (0، 100، 500 و 1000 میلی گرم بر کیلوگرم (ppm) خاک) انجام شد. در پایان دوره رویش، درصد کلنیزاسیون میکوریزی و پارامترهای فیزیولوژیکی نهال ها اندازه گیری گردید. نتایج نشان داد که در تمام سطوح سرب، درصد کلنیزاسیون میکوریزی ریشه نهال ها در تیمارهای تلقیحی به طور معنی داری نسبت به شاهد (بدون تلقیح میکوریزی) بیشتر بود، ولی سه تیمار تلقیح قارچی از این لحاظ با یکدیگر اختلاف معنی داری نداشتند. همچنین، در تیمارهای مورد بررسی افزایش غلظت سرب درصد کلنیزاسیون میکوریزی ریشه را کاهش نداد. فتوسنتز، هدایت روزنه ای، تعرق، غلظت CO2 بین سلولی و کارآیی مصرف آب نهال های P. nigra در برابر تیمارهای سرب و تلقیح قارچ و تاثیر متقابل این دو تیمار بدون تغییر باقی ماند. به طور کلی، نتایج تحقیق حاضر نشان داد که تلقیح قارچی تاثیری بر پارامترهای فیزیولوژی نها ل های P. nigra و به تبع آن مقاومت گیاه در برابر تنش سرب نداشت. این درحالی است که با توجه به پارامترهای بررسی شده (درصد کلنیزاسیون میکوریزی و پارامترهای فیزیولوژی)، کلون مورد مطالعه مقاومت خوبی نسبت به تنش فلز سنگین سرب در غلظت های بررسی شده نشان داد. لذا این کلون به عنوان یک گونه پیشنهادی می تواند برای تحقیقات آتی گیاه پالایی خاک های آلوده به سرب مورد توجه پژوهشگران قرار گیرد.

صنایع پتروشیمی یکی از کلیدی ترین و گسترده ترین صنایع فعال کشور است. به دلیل تنوع و پیچیدگی محصولات، این صنعت رنج وسیعی از آلاینده ها را نیز تولید می کند. دفع پساب های حاوی جیوه از واحدهای کلرآلکالی یکی از مشکلات اساسی این صنعت می-باشد. نتایج مطالعات مختلف نشان داده است که سیستم گیاه پالایی برای حذف جیوه از محیط های آبی بسیار کارآمد است و در برخی موارد تا حدود 95% جیوه از محلول حدف شده است. هدف از این مطالعه بررسی توانایی گیاه نی (Phragmites australis) در حذف جیوه از پساب واحد کلر آلکالی پتروشیمی بندر امام است. گیاهان برداشت شده از تالاب شادگان در محیط آزمایشگاهی به صورت هیدروپونیک در آکواریوم پلاستیکی کشت داده شدند. نمونه پساب برداشت شده از واحد کلر آلکالی به محیط کشت گیاهان اضافه شد. یک آکواریوم حاوی پساب، آب و مواد مغذی نیز به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. غلظت جیوه در نمونه های برداشت شده از ریشه گیاهان و پساب آکواریوم گیاه نی در زمان های 1، 3، 5 و 7 روز توسط دستگاه جذب اتمی varian spectraa 220 اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که گذشت زمان بر میزان جذب جیوه توسط گیاه اثر مستقیمی داشته و گیاه نی در روزهای 1، 3، 5 و 7 به ترتیب 2271.58، 3743.47، 4204.98 و 3039.32 ppm بود. همچنین در پایان مدت زمان آزمایش 96.25 درصد جیوه پساب آکواریوم گیاه نی حذف شده بود. از این رو گیاه نی برای حذف فلز جیوه از پساب صنایع پتروشیمی توصیه می شود.

بدنه های آبی شمال غرب استان آذربایجان غربی از نظر فلوراید غیر مجاز در سطح حادی قرار دارند. علیرغم نیاز به فلوئور در حد کمتر از 1.5 میلیگرم بر لیتر برای رشد دندان و استخوان، جذب بیشتر از این مقدار در انسان سبب ایجاد بیماری فلوروسیس دندانی و اسکلتی میگردد. در این تحقیق توزیع و غلظت فلوراید در محدوده ای به وسعت 6000 کیلومتر مربع از آبهای چاه، چشمه، قنات و آب سطحی در 414 نمونه آبی و 48 نمونه خاک و سنگ مطالعه شد. نتایج نشان میدهد که غالب آبهای مورد استفاده در شرب و زراعت دارای فلوئور بیش از حد مجاز بوده و مقدار آن بین0.1– 6.8 میلی گرم بر لیتر متغیر است. غلظت فلوراید در مسیررودخانه های ساری سو و زنگمار و در مناطق مرکزی از حداکثر مجاز 1.5 میلیگرم بر لیتر بسیار بالاتر است. ساکنین بویژه در محور پلدشت، بازرگان و حومه به علت غلظت بالای فلوراید در آبهای مصرفی درگیر بیماری فلوروسیس دندانی میباشند. فلوراید منابع آبی به ترتیب از آبهای سطحی به چاه، چشمه و قنات کاهش می یابد. در ارتباط با لیتولوژی، غلظت فلوراید آب مناطق بازالتی از سایر سازندهای زمین شناسی بالاتر است، اما کاملا وابسته به آن نیست. فلوراید سنگهای بازالتی، خاک، و رسوبات غیر متراکم و آهک ها به ترتیب بین 217 تا 867، 355 تا932 و 116 تا 322 میلیگرم بر لیتر متغییراند. علیرغم نقش مهم سازندهای زمین شناسی و خاک های مرتبط در تغذیه فلوراید به آبهای ناحیه، انتقال فلوراید از شرق ترکیه (حوالی آتشفشان آرارات) توسط رودخانه های ساری سو و زنگمار نیز به عنوان یک منبع مهم تغذیه به شمار می آید. نتایج آزمایشها نشان می دهد که سطح فلوراید آب در بعضی مناطق بویژه آبهای قناتها و بعضی از چشمه ها بسیار پائین میباشد و لذا میتوان با مدیریت موثر این منابع، از میزان فلوراید آبهای حیاتی مصرفی مردم کاست.

این مطالعه با هدف بررسی مخاطرات محیط زیستی تولید کیوی در استان گیلان با رهیافت ارزیابی چرخه حیات (LCA) در سال زراعی 92-1391 انجام شد. به این منظور حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 84 نفر تعیین گردید. اطلاعات مربوطه به صورت پرسشنامه و مصاحبه حضوری از کشاورزان جمع آوری شد. به منظور تجزیه و تحلیل اثرات محیط زیستی، از روش 14040 ISO به ازاء یک واحد کارکردی معادل با تولید یک تن کیوی استفاده شد. اثرات در قالب هفت گروه تاثیر گرمایش جهانی، اسیدیته، اوتریفیکاسیون خشکی، تغییر کاربری اراضی، تخلیه منابع فسیلی، تخلیه منابع فسفات و تخلیه منابع پتاس مورد بررسی قرار گرفتند. با تجزیه و تحلیل داده ها میزان انتشار آلاینده های NH3، N2O، NOx، CO2، CH4 و SO2 برای تولید یک تن کیوی به ترتیب 1.99، 0.30، 0.24، 25.75، 0.002 و 0.04 کیلوگرم به دست آمد. شاخص های نهایی گروه های تاثیر شامل گرمایش جهانی، اسیدیته، اوتریفیکاسیون خشکی، تغییر کاربری اراضی، تخلیه منابع فسیلی، تخلیه منابع فسفات و تخلیه منابع پتاس به ترتیب معادل 0.01، 0.12، 0.20، 0.01، 0.66، .400 و 0.03 محاسبه شدند. شاخص زیست محیطی (EcoX) و تخلیه منابع (RDI) به ترتیب 0.34 و 1.10 بودند. گروه های تاثیر اوتریفیکاسیون خشکی و تخلیه منابع فسیلی به ترتیب بیش ترین پتانسیل آسیب به محیط زیست را در قالب گروه های تاثیر زیست محیطی و تخلیه منابع داشتند. بدین ترتیب، جایگزینی منبع تامین نیتروژن از اوره به کودی با پتانسیل آلودگی کم تر محیط زیستی می تواند به عنوان راهکاری برای کاهش عواقب محیط زیستی تولید کیوی در استان گیلان مدنظر قرار گیرد.

یکی از چالش هایی که بشر با آن روبرو است، مساله تغییر اقلیم و مشکلات ناشی از آن می باشد. تغییر اقلیم پدیده ای انکار ناپذیر است. اقلیم عبارتند از شرایط متوسط جوی در یک محل که شامل عوامل تشکیل دهنده آن اعم از دما، بارندگی، رطوبت و غیره. به عبارت دیگر اقلیم، متوسط بلند مدت وضع هوای یک ناحیه است. لذا شبیه سازی شرایط جوی در یک مکان می تواند به پیش بینی وقایع حدی و رخداد های اقلیمی در آینده به طور قابل توجهی کمک بزرگی بکند. در این پژوهش نیز به بررسی و ارزیابی توان مدل ریزمقیاس نمایی لارس در داده سازی و پیش بینی اقلیم استان گیلان پرداخته شده است. براین اساس از داده های دیده بانی روزانه ایستگاه های سینوپتیک این استان که دارای طول داده حداقل 15سال بوده اند، طی سال های 1995 تا 2009 میلادی استفاده شده است. متغیرهای مورد بررسی شامل، بارش، دمای حداقل، دمای حداکثر و تابش بوده اند. نتایج این پژوهش نشان داده است که بیشترین خطای مطلق داده های تولیدشده بارش، 14.48 و مربوط به ایستگاه آستارا بوده، همچنین بیشترین اریبی بارش نیز مربوط به همین ایستگاه و به میزان 4.35- بوده است. اما عملکرد مدل در داده سازی دمای حداقل و حداکثر بسیار مطلوب بوده و بیشترین خطای مطلق دمای حداقل مربوط به ایستگاه انزلی و به مقدار 0.17 و با اریبی 0.065 بوده است. درمورد دمای حداکثر نیز ایستگاه رشت با خطای مطلق 0.26 و اریبی 0.23 بیشترین انحراف را داشته است. درمورد عملکرد مدل در پارامتر تابش نیز، ایستگاه رشت با خطای مطلق 0.31 و اریبی 0.08 بیشترین انحراف را داشته است. بر اساس نتایج بدست آمده مدل لارس، از توان لازم جهت مدلسازی اقلیمی استان گیلان برخوردار بوده است.

آتش سوزی های طبیعی با وارد آوردن خسارت های جبران ناپذیر به مناطق مرتعی و جنگلی سبب تغییر در اکولوژی منظر می شوند. هدف از این تحقیق مقایسه مدل های شبکه عصبی مصنوعی و رگرسیون خطی در پیش بینی خطر آتش سوزی جنگل ها و مراتع استان مازندران است. به این منظور، از داده های آتش سوزی شامل سطح سوخته شده و تعداد وقوع آتش سوزی و هم چنین از داده های هواشناسی در یک دوره 7 ساله (1385-1391) استفاده شد. نتایج حاصل از شبکه عصبی مصنوعی بیانگر این مطلب است که در اجرای 9 و تکرار 900 بهترین شبکه به دست آمد. نتایج این تحقیق حاکی از توانایی شبکه عصبی در پیش بینی وقوع آتش سوزی بود و هم چنین این مدل شبکه عصبی می تواند 86 درصد تغییرات وقوع آتش سوزی در جنگل و مرتع را با استفاده از پارامتر های هواشناسی پیش بینی نماید. هم چنین نتایج حاصل از آزمون همبستگی اسپیرمن نشان داد که حداکثر دما (p=0.006، r=0.896)، حداقل رطوبت نسبی (p=0.003، r=0.896 و تعداد ساعات آفتابی (p=0.010، r=0.876) دارای همبستگی مثبت سطح سوخته شده آتش سوزی هستند. نتایج رگرسیون خطی بین سطح سوخته شده و عوامل هواشناسی مورد بررسی نشان داد که ضریب تعیین مدل برابر 0.57 است. شبکه عصبی مصنوعی در پیش بینی آتش سوزی در جنگل ها نسبت به روش رگرسیون خطی یک روش سریع و قابل اطمینان بود.

مصبها با توجه به قرار گرفتن در محل تلاقی دریا و رودخانه از تنوع زیستی و اهمیت اکولوژیکی خاصی برخوردار هستند. مطالعه در مورد چرخه ژئو شیمیایی فلزات سنگین در محیط های آبی و اثر آن به خصوص بر محیط های حساس اکولوژیکی چون مصب ها همواره مورد حساسیت و دقت بوده است. یکی از مهمترین فرایندهایی که در مصب در اثر اختلاط آب دریا و آب رودخانه رخ می دهد فرآیند لخته سازی می باشد. در اثر این فرایند میزان بسیار زیادی از فلزات سنگین قبل از ورود به دریا از فاز محلول خارج می شوند و به شکل ذرات بسیار ریزی در می آیند که از ارزش غذایی بسیار بالایی برای موجودات آبزی برخوردار می باشند. فرآیند لخته سازی میزان بار آلودگی ورودی به دریا را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد. با توجه به نقش قابل توجه فرآیند لخته سازی در خودپالایی فلزات سنگین در این تحقیق لخته سازی فلزات سنگین مس، روی، سرب، منگنز و نیکل در حین اختلاط آب رودخانه تالار با آب دریای خزر مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس نتایج بدست آمده فلزات روی، منگنز، سرب، مس به ترتیب متحمل بالاترین میزان لخته سازی می شوند و این در حالی است که فلز نیکل در میان فلزات مورد مطالعه دارای پایین ترین میزان لخته سازی می باشد.

تولید دانش و یادگیری اجتماعی دو مولفه کلیدی در راستای دستیابی به مدیریت مشارکتی موفق منابع طبیعی هستند. یادگیری اجتماعی از طریق پخش و گسترش تجربیات، ایده در جهت حل مشکلات و چالش در یک فضای گروهی می تواند کارساز باشد. یادگیری اجتماعی قادر است فضای مناسبی برای یادگیری متقابل بهره برداران از منابع طبیعی در فرآیند مدیریت مشارکتی ایجاد نماید. هدف از انجام این تحقیق تحلیل شبکه یادگیری اجتماعی بر اساس پیوندهای انتقال دانش اکولوژیک بومی در چهار زیرگروه بهره برداران مرتع روستای لزور واقع در منطقه فیروزکوه و شناسایی کنشگران کلیدی در فرآیند یادگیری اجتماعی می باشد. جهت انجام این تحقیق، بر اساس روش کمی تحلیل شبکه با استفاده از پرسش نامه تحلیل شبکه ای، پیوندهای تولید و انتقال دانش اکولوژیک بومی در بین بهره برداران جمع آوری گردید. نتایج این تحقیق نشان میدهد میزان تراکم درون گروهی در زیر گروه شماره سه بیش از سایر زیرگروه ها بوده و لذا سرمایه، انسجام و یادگیری اجتماعی در این گروه بیشتر خواهد بود. نتایج شاخص تمرکز بر اساس پیوندهای بیرونی هر فرد، نشان دهنده میزان بستگی بیشتر شبکه در فرآیند پخش و انتقال دانش بومی می باشد. همچنین بر اساس شاخص مرکزیت کنشگران مرکزی در تولید و پخش دانش بومی نیز شناسایی شده اند. در نهایت می توان بیان نمود که تقویت یادگیری اجتماعی می تواند در ارتقاء ظرفیت سازگاری افراد به تغییرات زیست محیطی موثر بوده و همچنین سبب افزایش میزان موفقیت برنامه مدیریت مشارکتی منابع طبیعی خواهد شد.

این پژوهش با هدف ارزیابی و انتخاب شاخص های مناسب برای زون های مختلف منطقه باغ شادی واقع در جنوب استان یزد، که دارای شش زون مختلف می باشد (زون محدودیت یافته، حفاظت شده، بازسازی، سپر بازدارنده، طبیعت گردی و دیگر استفاده ها)، انجام گرفته است. بدین منظور ابتدا از رویکرد بالا به پایین و پرسشنامه با مقیاس لیکرت برای نظرسنجی متخصصان استفاده شد و از 32 نفر نظرخواهی گردید. همچنین با استفاده از روش تحلیل سیستمی و ماتریس تاثیر به تعیین اندازه تاثیر و اهمیت شاخص ها پرداخته شد و پس از آن مهم ترین شاخص ها تعیین گردید. در ادامه با استفاده از تحلیل سیستمی برای پنج شاخص اول هر معیار، میزان تاثیر و اهمیت معیارها و شاخص ها در هر یک از زون ها تعیین شد و شاخص ها در زون های مختلف ارزیابی و سپس شاخص های مناسب برای هر کدام از زون ها تعیین گردید. با توجه به نتایج ارزیابی شاخص ها، شاخص های مربوط به وسعت منابع جنگلی و کارکردهای حفاظتی بیشترین اهمیت و کاربرد را در زون بازسازی داشتند. سطح جنگل و سایر اراضی جنگلی، مساحت تیپ های جنگلی نسبت به مساحت کل جنگل و درصد جنگل های طبیعی با تجدید حیات سالم از شاخص هایی مناسب در زون های محدودیت یافته و حفاظت شده بودند. همچنین وجود و اجرای حفاظت و برنامه مدیریتی برای منطقه دارای چشم انداز تماشایی، مساحت منطقه جنگلی در نظر گرفته شده به منظور تفرج، دسترسی برای تفرج و هزینه برای دسترسی به منطقه گردشگری از شاخص هایی مناسب برای در زون گردشگری بودند.

اکوتوریسم به عنوان الگوی گردشگری در طبیعت، بر پایه توانمندی های محیطی بنا نهاده شده است. این رویکرد در صورتی که با برنامه ریزی دقیق و امکان سنجی مناطق از لحاظ توان و توجه به تقاضای مردمی ترکیب شود، می تواند راهکاری جهت استفاده بهینه در حین حفاظت از مناطق تحت مدیریت فراهم کند. بررسی موجود مشتمل بر ارزیابی توان فعالیت های اکوتوریسمی در پناهگاه حیات وحش میانکاله در جنوب دریای خزر است. در این تحقیق پس از تعیین فعالیت های تفرجی ارجح با توجه به نظرات بازدیدکنندگان با استفاده از پرسشنامه به منظور توان سنجی آن ها از روش ارزیابی چند معیاره استفاده گردید که شامل 5 مرحله تعیین هدف، تعیین معیارها، استانداردسازی معیارها، وزن دهی فاکتورها با روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و در نهایت ترکیب معیارها با روش ترکیب خطی-وزنی است. نتایج نشان داد منطقه برای فعالیت های تعیین شده توان دارد و بیشترین تناسب طبیعی منطقه مربوط به قایق رانی با 32879.7 هکتار مطلوبیت بالا و کمترین تناسب مربوط به اردوزنی با 353.88 هکتار مطلوبیت است. فاکتورهای عمق آب و فاصله از ساحل به عنوان موثرترین فاکتورها در مکان یابی قایقرانی انتخاب شدند، سایر فعالیت ها به ترتیب تناسب شامل شنا (21665.5 هکتار)، منظره بینی (3375.63 هکتار)، پرنده بینی (1705 هکتار)، سوارکاری (444.69 هکتار) است. بطور کلی استفاده از MCE جهت توان یابی و زون بندی پناهگاه حیات-وحش به علت استفاده از اطلاعات و فاکتورهای متعدد نتایج قابل قبولی را ارائه داده و سیستم اطلاعات جغرافیایی بعنوان یک ابزار مفید اجازه ترکیب چندین فاکتور و محدودیت را برای ارزیابی توان می دهد. این فرایند تکرارپذیر به عنوان سامانه پشتیبان تصمیم نیز عمل می کند و بر اساس آن ذینفعان مختلف می توانند با تغییر وزن ها و روش های فازی سازی تا آستانه تحمل اکولوژیک منطقه نتایجی مورد توافق جمعی ببار آورند.

شناخت زیستگاه و نیازهای زیستگاهی بخش حیاتی از حفاظت حیات وحش، به خصوص گونه های در معرض خطر انقراض و آسیب پذیر می باشد. هدف از این مطالعه تعیین متغیرهای بوم شناختی و فاکتورهای زیستگاهی موثر بر پراکنش کوکر شکم سیاه در پناهگاه حیات وحش شیراحمد بود. برای این منظور نمونه برداری از این گونه در فصول بهار و تابستان سال 1389 و با 8 ترانسکت در منطقه انجام گرفت. سپس نقاط به دست آمده از حضور کوکر شکم سیاه همراه با متغیرهای توپوگرافی و انسانی در سامانه اطلاعات جغرافیایی تبدیل به نقشه شدند. در این مطالعه از تکنیک مدل سازی مکسنت برای تهیه نقشه الگوی پراکنش جغرافیایی کوکر شکم سیاه استفاده شد. نتایج ما نشان داد که دو متغیر فاصله از جاده و فاصله از چشمه بیشترین تاثیر را بر روی پراکنش کوکر شکم سیاه دارند. همچنین مطلوبیت زیستگاه گونه رابطه مثبت با متغیرهایی مانند منابع آبی و کاربری مرتع و رابطه منفی با متغیرهای فاصله از روستا و فاصله از رودخانه نشان داد. با توجه به نتایج به دست آمده و اینکه در حال حاضر این منطقه از جمله مناطق حساس در پناهگاه حیات وحش شیر احمد می باشد، می توان بیان نمود که بخش های غربی پناهگاه حیات وحش شیر احمد برای مدیریت بهتر جمعیت این گونه باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد و عوامل زیستگاهی مطلوب برای گونه در محدوده زیستگاهی ارزیابی شده تقویت شوند.

به منظور بررسی منشاء، مسیرهای ورودی و میزان آلودگی ترکیبات PAH در رسوبات سطحی سواحل جنوب غربی دریای خزر (استان گیلان) تعداد 129 نمونه رسوب سطحی از 28 رودخانه و 5 نیم خط عمود بر ساحل استان گیلان (از آستارا تا لاهیجان، از اعماق 10، 20 و 50 متری) در بهار و تابستان 1391جمع آوری گردید. نمونه ها پس از استخراج به روش سوکسله، بوسیله دستگاه کروماتوگرافی گازی-طیف سنجی جرمی (GC-MS) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و غلظت 30 ترکیب PAH اندازه گیری شد. به منظور تعیین منشاء ترکیبات PAH از آزمون مولفه های اصلی (PCA) استفاده شد. میانگین غلظت کلی 30 ترکیب PAH ((TPAH30 در رسوبات ساحلی (565.1±266.1 ng g-1) اختلاف معنی داری (p<0.01) را نسبت به رسوبات رودخانه ها (301.9±195.7 ng g-1) نشان داد. نتایج حاصل از PCA ضمن توافق کلی با اکثر نتایج روش های دیگر جهت تعیین منشاء ترکیبات PAH، توانست بخوبی ترکیبات منسوب به 3 منشاء اصلی ترکیبات PAH (پتروژنیک، پایروژنیک و زیستی) را گروه بندی کرده و میزان اثرپذیری هر نمونه را از آنها مشخص سازد. منشاء غالب ترکیبات PAH در رسوبات مورد مطالعه پتروژنیک بدست آمد، به جز برخی رودخانه های آلوده تر منطقه همچون شفارود، کرگانرود و لوندویل چای که عمدتا منشاء پایروژنیک نشان دادند. در مقایسه با استاندارد های NOAA و کانادا تنها برخی از ترکیبات PAH پتروژنیک که عمدتا مربوط به ترکیبات PAH با وزن مولکولی کم (2 تا 3 حلقه ای) و دارای گروه آلکیل هستند، غلظت بیش از حد استاندارد نشان دادند.

برای گونه های دارای رقیب بوم شناختی اغلب فرصت توسعه تفاوت های درون گونه ای به دلیل وجود نیروی رقابت بین گونه ای اندک است. کمرکولی بزرگ یکی از گونه های شناخته شده از پرندگان صخره زی در ایران است که در محدوده زاگرس در رقابت شدید بوم شناختی با کمر کلی کوچک بوده و انتظار میرود در این محدوده به دلیل نیروی رقابت بین گونه ای فرصت توسعه تفاوت های درون گونه ای مانند دوشکلی جنسی را نداشته باشد. با وجود مطالعات گسترده در خصوص جابجایی صفات بین این گونه و گونه کمر کولی کوچک، و اهمیت شناخت جنس ها در مطالعات صحرایی تکامل در بروز یا عدم بروز دوشکلی جنسی در آن، در زون هم بوم با کمر کولی کوچک همچنان ناشناخته است. در این مطالعه از آنالیز کوواریانس برای بررسی وجود تفاوت یا عدم تفاوت معنی دار 13 صفت ریخت شناختی اولیه بین نرها و ماده ها با استفاده از یک صفت کنترل کننده پیوسته استفاده شد. به دلیل انجام مکرر آزمون کواریانس برای پرهیز از خطای نوع اول از روش تصحیح Bonferroni سلسله مراتبی برای تعیین آستانه معنی دار جدید استفاده شد. ماتریس صفات ریختی برای نر و ماده در منطقه هم بوم و منطقه ناهمجا به طور جداگانه با استفاده از تجزیه به مولفه های اصلی به منظور بررسی نحوه پراکنش افراد نر و ماده حول محور اول و دوم استفاده شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان میدهد که بین نر و ماده کمر کولی بزرگ، در هیچ یک از صفات مورد بررسی تفاوت معنی دار وجود ندارد و ابر پراکنش افراد نر و ماده در تجزیه به مولفه های اصلی در امتداد محورهای اول (اندازه) و دوم (شکل) در هر دو منطقه هم بوم و ناهمجا در هم فرو رفتگی بالایی داشته است. این نتایج پیشنهاد می کند که احتمالا دلیل دیگری برای عدم توسعه تفاوت های ریختی بین نر و ماده در گونه وجود دارد.