اخلاق پزشکی
سال:1391 | دوره:6 | شماره:20 |تعداد مقالات:7

مقدمه: از زمان ورود مفهوم سلامت معنوی توسط موبرگ (1971 م.) تاکنون تعاریف متعددی در مورد این مفهوم ارائه شده است و در روش سنجش آن نه در تحقیقات تجربی و نه در تعابیر متداول اتفاق نظری وجود نداشته است. هدف اصلی این مقاله ارائه یک تعریف جامع از سلامت معنوی و تعریف عملیاتی مولفه ها و شاخص ها و تحلیل مقیاس های سنجش سلامت معنوی بر اساس فرهنگ بومی ایران است.روش: این مطالعه بر مبنای یک رویکرد روش شناختی است. داده ها با روش اسنادی گردآوری شده است. برای تحلیل مفهومی داده ها از روش واکر و آوانت (2005 م.) استفاده شده است. پس از گردآوری داده ها، فضای مفهوم واژه ای سلامت معنوی ترسیم شده و موقعیت کالبدی مولفه ها و شاخص های آن تعیین گردیده است.یافته ها: معنویت حالتی از بودن است لیکن سلامت معنوی حالتی از داشتن است. سلامت معنوی به برخورداری از حس پذیرش، احساسات مثبت، اخلاق و حس ارتباط متقابل مثبت با یک قدرت حاکم و برتر قدسی، دیگران و خود اطلاق می شود که طی یک فرآیند پویا و هماهنگ شناختی، عاطفی، کنشی و پیامدی شخصی حاصل می آید. شناخت معنوی، عواطف معنوی، کنش معنوی و ثمرات معنوی مولفه های اصلی سلامت معنوی اند.نتیجه گیری: سلامت معنوی آدمیان را بایستی بر مبنای فرایندی از کنش متقابل انسان در جهان هستی و یک قدرت برتر و حاکم قدسی تعریف کرد. در سنجش سلامت معنوی افراد دیدگاه ما نسبت به سلامت معنوی نباید تحت بررسی واقع شود بلکه در این سنجش باید شناخت ها، کنش ها، عواطف و ثمرات شخصی افراد مورد بررسی قرار گیرد.

هر چند از طرح موضوع سلامت معنوی بیش از پنج دهه می گذرد ولی همچنان ابعاد این رکن با اهمیت ناشناخته باقی مانده است؛ به همین دلیل هرکس با توجه به پارادایم حاکم و مبتنی بر جهان بینی خود سعی کرده است تعریفی ارایه دهد و مولفه های آن را بیان کند ولی تاکنون اتفاق نظری پدید نیامده است. علت اصلی مشکل بودن تعریف، بازگشت می کند به دو عامل اصلی. عامل اول عبارت است از نوع جهان بینی، نگرش و پارادایم حاکمی که معمولا در پس هر نگاه و قضاوتی وجود دارد. عامل دیگری که در مرحله دوم نقش آفرینی می کند و به نوعی وابسته به همان عامل اول می باشد عبارت است از عدم توافق در مفهوم واژگانی چون سلامت، معنویت، دین، روح، روان، بیماری و دیگر عناصر مرتبط. سلامت معنوی در اصطلاح پزشکی با رویکرد مادی گرا، فرایندی است که با بهره گیری از آن می توان به درمان بیماران جسمی کمک کرد. ولی در اصطلاح غیرپزشکی یا پزشکی معنی گرا، سلامت معنوی فرایندی است که علاوه بر بهره گیری در درمان جسمی بیماران، می تواند در درمان روحی و روانی بیماران نیز مفید باشد و از آن بالاتر می تواند شرایطی را در جامعه پدید آورد که سلامت اجتماعی را نیز افزایش دهد و در نهایت به کمال و تعالی همه جانبه انسان و انسانیت کمک کند.

مقدمه: با وجود پذیرش بعد معنوی سلامت از طرف محافل علمی و سازمان جهانی بهداشت، چالش هایی در مفهوم سلامت معنوی وجود دارد. هدف از مطالعه حاضر، شناسایی شاخص های سلامت معنوی از دیدگاه آموزه وحیانی می باشد.روش: در پژوهش حاضر، از روش تحلیلی اسنادی و مفهومی استفاده شد. برای این منظور با مراجعه به منابع دست اول، از قبیل کتب معجم قرآنی و تفسیری از قبیل المیزان، نمونه، تفاسیر موضوعی و نیز جستجو در پایگاه های اینترنتی مختلف مقالات و نشریات مرتبط با معارف قرآنی و روان شناسی، طب و دین اطلاعات لازم جمع آوری و سپس مورد تجزیه و تحلیل واقع شد.یافته ها: در رویکردهای معاصر، عده ای معنویت را در حد مجموعه ای از توانایی های به هم مرتبط و یا نوعی هوش تلقی کرده اند. گروهی هم معنویت را جریان و رویکردی می دانند که به رضایت باطنی منتهی می شود. لیکن در آموزه وحیانی، بدون در نظر گفتن معنایی معقول، نمی توان از معنویت سخنی گفت؛ چنین معنایی جز خداوند چیز دیگری نمی باشد. سلامت معنوی در بردارنده مولفه های شناختی، احساسی، رفتاری و پیامدی می باشد. انسان معنوی، برخوردار از اندیشه یا تعقل ویژه نسبت به خدا، انسان و خلقت و رابطه متقابل آنها می باشد. تعقلی که پرده ظواهر را دریده و به حقیقت باطنی دست یافته است. همه زندگی او جهت گیری الهی پیدا می کند. از حالات معنوی ویژه ای چون حب به خداوند، دگردوستی، توکل و شرح صدر برخوردار است از سلامت جسمی و روانی بیشتری بهره می برد.نتیجه گیری: شاخص های سلامت معنوی، تنها سنخی از رفتارها و یا احساسات روانشناختی از قبیل رضایت باطنی و یا آرامش درونی نیست. بلکه سلامت معنی معطوف به همه زندگی انسان معنوی می گردد. ارایه چنین تصویری از معنویت مبتنی بر معرفت شناسی، انسان شناسی و جهان شناسی قرآنی می باشد.

علوم انسانی و به ویژه آموزش پزشکی و نظام سلامت سال ها است که در حسرت پاسخگویی انسانی، ارزشی و معنوی به رنج مراجعین خود است و گرچه برخی رویکردهای مراجع محور، انسان گرا و وجودی توانسته است آموزش و خدمات را به سوی تعالی نوینی هدایت کند، اینک که دستاورد پژوهش های حوزه معنویت در سلامت امید دیگری در آموزش پزشکی و علوم انسانی را موجب شده است، در این نگارش کوشش شده است با مرور پژوهش های گوناگون به پرسش های زیر پاسخ داده شود. اینکه سلامت معنوی چیست؟ چرا متخصصان می‏بایست به این بعد توجه کنند؟ انتظار مراجعین از ما چیست؟ شواهد پژوهشی در این باره چه می‏گوید؟ ضرورت گرفتن شرح‏ حال معنوی از مراجع چیست؟ اقداماتی که پس از ارزیابی معنوی مراجع باید انجام داد چگونه هستند؟ درمان گر چه مراقبت های معنوی را می تواند در کار بالینی خود داشته باشد؟ روان درمانی از دیدگاه اسلامی به چه صورت است؟ به نظر می رسد پاسخ به این پرسش ها پاسخ به تردیدها، کوتاهی ها، و ضرورت های به کارگیری واژه و برنامه های سلامت معنوی در آموزش باشد و انتظار می رود به دنبال آن تصمیم گیران نظام سلامت و فرهنگستان علوم پزشکی منابع و الزامات توسعه آن را تسهیل نمایند.

مقدمه: تاثیر نگرش معنوی پزشکان بر بهبود بیماری عنوانی است که امروزه نظر بسیاری از متخصصان و اندیشمندان را بر خود جلب کرده است. در تحقیقات اخیر نشان داده شده است که نگرش معنوی می تواند بر روند درمان بیماری تاثیرگذار باشد. هدف اصلی این پژوهش بررسی نگرش پزشکان تهرانی پیرامون تاثیر میزان معنویت در روند درمان بیماران است.روش: جامعه آماری این تحقیق را پزشکان تشکیل می دهند. 500 پزشک به روش نمونه گیری آسان انتخاب شد. در این تحقیق از یک پرسشنامه جهت ارزیابی نگرش معنوی پزشکان در درمان بیماران استفاده شد. بر اساس اظهارات خود پزشکان، آنها به دو گروه مذهبی و کمتر مذهبی تقسیم شدند و نظرات دو گروه مقایسه گردید.یافته ها: یافته ها تاثیر نگرش مذهبی- معنوی پزشکان بر سلامت بیماران در دو گروه مذهبی از یک سو و گروه کمتر مذهبی را معنادار نشان داد (p<0.00). بدین معنی که پزشکان مذهبی در مقایسه با گروه مقابل بیشتر قائل به تاثیر مذهب یا معنویت بر سلامت بیمار بودند. 68% پزشکان مذهبی یا متوسط اعتقاد داشتند که مذهب/ معنویت در حد زیاد و حتی خیلی زیاد بر روی سلامت بیمار موثر است، در صورتی که 70% پزشکان گروه دوم اعتقاد داشتند که مذهب/ معنویت کمی تا حدودی بر روی سلامت بیمار موثر است. از کل جمعیت پزشکان در پاسخ به این سوال که مذهب- معنویت تا چه حد بر روی سلامت بیمار موثر است، 18% گزینه خیلی زیاد، 43% گزینه زیاد، 34% گزینه تا حدودی و 4% گزینه کمی را انتخاب کرده اند.نتیجه گیری: این مطالعه نشان داد که باید به پتانسیل های معنوی بیماران و پزشکان در روند درمان بیماران توجه ویژه ای داشت.

مقدمه: مراقبت معنوی جزء مهمی از عملکرد پرستاری می باشد که در فعالیت های معمول مورد توجه کافی قرار نگرفته است بنابراین به نظر می رسد برای ارائه خدمات و مراقبت های جامع به مددجویان، لازم است به بعد معنوی به عنوان یکی از ابعاد مهم و موثر بر سلامت انسان توجه ویژه نمود. این مطالعه با هدف بررسی مقایسه ای دیدگاه دانشجویان پرستاری و پرستاران دانشگاه علوم پزشکی شهر کرمان در مورد مراقبت معنوی در سال 1390 طراحی شد.روش: پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی و مقایسه ای است. نمونه پژوهش 400 نفر (80 دانشجو و 320 پرستار) و ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه دیدگاه معنوی (SCPS) Spiritual Care Perspectives Scale بود. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS 18.0 و آزمون های تی مستقل، رگرسیون، آنالیز واریانس انجام شد.یافته ها: میانگین نمرات دیدگاه مراقبت معنوی دانشجویان 46.91±4.97 و پرستاران 45.37±4.39 بود و بین دو گروه پرستاران و دانشجویان پرستاری تفاوت معنی دار وجود داشت. (p<0.05) نمرات دیدگاه مراقبت معنوی در هر دو گروه در کسانی که در کارگاه با مضامین اخلاقی شرکت کرده بودند بالاتر بود به علاوه در پرستاران در مورد بیمارستان محل خدمت (روان پزشکی با بقیه) و سمت (پرستار با مدیران پرستاری) نیز تفاوت مشاهده شد. (p<0.05)نتیجه گیری: نتایج نشان داد نمرات دیدگاه مراقبت معنوی دانشجویان نسبت به پرستاران بالاتر است که می تواند ناشی از توجه ویژه ای که در سال های اخیر به مقوله معنویت و مراقبت معنوی در آموزش پرستاری گردیده است باشد. نظر به اهمیت موضوع پیشنهاد می شود که جهت ارتقای شایستگی پرستاران و دانشجویان پرستاری (که پرستاران آینده هستند) در زمینه مراقبت معنوی و کسب صلاحیت های لازم، برنامه های آموزشی تدوین شود.

مقدمه: تاثیری که ابتلای یک کودک به سرطان بر پریشانی والدین و اعضای خانواده اش می گذارد، کمتر از تاثیری که بر کیفیت زندگی خود او می گذارد، نیست. هدف پژوهش حاضر، مطالعه اثربخشی مداخله معنوی در کاهش پریشانی مادران کودکان مبتلا به سرطان است.روش: این پژوهش از نوع طرح های نیمه آزمایشی است. نمونه آماری که شامل است بر 12 نفر از مادران کودکان مبتلا به سرطان، که فرزندشان در بیمارستان امام حسین شهر تهران بستری بود، به صورت تصادفی انتخاب شده و تحت روان درمانی مبتنی بر مداخله معنوی قرار گرفتند. مداخله طی 6 جلسه، به فاصله هر روز، به مدت 90 دقیقه آموزش و اجرا شد. میزان پریشانی مادران در جلسه اول قبل از شروع درمان و سپس جلسه سوم و پنجم، با پرسشنامه سنجش پریشانی کسلر (k10) مورد ارزیابی قرار گرفت. 3 هفته پس از آخرین جلسه مداخله، مجددا میزان پریشانی مادران، با همان پرسشنامه ارزیابی شد و سپس نتایج مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش اندازه گیری مکرر استفاده شد.یافته ها: نتایج نشان داد که مداخله معنوی در کاهش پریشانی مادران کودکان مبتلا به سرطان موثر است.نتیجه گیری: در راستای برنامه ریزی های جامع نگر در حمایت از مادران کودکان مبتلا به سرطان، روان درمانی مبتنی بر مداخله معنوی به عنوان مقوله ای مهم تلقی می گردد و لازم است مورد عنایت بیشتر متخصصان و مسوولین ذی ربط و واحدهای روان شناسی مراکز درمانی سرطان قرار گیرد.