پژوهش های دانش زمین
سال:1397 | دوره:9 | شماره:34 |تعداد مقالات:11

واحدهای مارنی در حدود 4438 کیلومترمربع از سطح استان زنجان معادل 20 درصد را تشکیل می دهند. هدف از این مطالعه بررسی مهم ترین خصوصیات فیزیکوشیمیایی موثر در طبقه بندی واحدهای مارنی استان زنجان با استفاده از تحلیل عاملی است. برای این منظور با گروه بندی و تلفیق نقشه های شیب، اقلیم و واحدهای مارنی سازندهای زمین-شناسی 18 واحد کاری تعریف شد. 120 نمونه از مواد مارنی از عمق 30-0 سانتیمتری برداشت شد و ویژگی های فیزیکوشیمیایی اندازه گیری گردید. بر اساس روش تحلیل عاملی متغیرهای فیزیکوشیمیایی برای واحدهای مارنی در سه عامل خلاصه شد. به طوریکه عامل اول مربوط به خصوصیات فیزیکی و به ویژه بافت خاک واحدهای مارنی می باشد. متغیرهای پتاسیم و سدیم محلول می تواند به عنوان معرف و متغیر اصلی عامل دوم باشد و پتاسیم محلول متغیر اصلی این عامل است. درصد مواد آلی (OC) و حد خمیری می توانند به عنوان متغیر اصلی عامل سوم انتخاب شود. بنابراین متغیرهای بافت خاک، پتاسیم و سدیم محلول و درصد مواد آلی و حد خمیری مهم ترین متغیرهایی هستند که با توجه به بیشترین ضریب همبستگی با عامل ها در منطقه ی مورد مطالعه انتخاب شدند. بدیهی است که هر یک از عامل های فوق به نحوی در خصوصیات فیزیکوشیمیایی و تفکیک و متمایز کردن واحدهای مارنی استان زنجان موثر می باشند.

رودخانه ها امروزه منافع بسیاری برای جوامع بشری دارند. یکی از این منافع برداشت شن و ماسه از بستر و کناره رودخانه ها است که آثار نامطلوبی بر مورفولوژی و اکوسیستم رودخانه به دنبال داشته است. رودخانه شیرود در شهرستان تنکابن جریان دارد که از کوه های البرز سرچشمه و به دریای خزر می ریزد. در حال حاضر در بخش جلگه ای رودخانه شیرود سه معدن شن و ماسه فعال است. معدن اول در روستای کشکو، معدن دوم در مجاورت روستای سلیمان آباد و معدن سوم نیز در روستای کچانک قرار دارد. در این پژوهش وضعیت ریخت شناسی و اثرات برداشت شن و ماسه بر کیفیت آب رودخانه مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه، 8 سایت نمونه گیری آب در طول رودخانه انتخاب و در دو زمان کم آبی و پرآبی نمونه ها برداشت و پارامترهای کیفیت آب شامل دما، pH، TSS، TDS، هدایت الکتریکی (EC)، کدورت و سختی اندازه گیری شد. جهت بررسی تفاوت مقادیر هر یک از متغیرها از روش های آماری شامل آزمون t تک نمونه ای، ویلکاکسون و فریدمن استفاده شد. بررسی تفاوت مقادیر متغیرها با استفاده از آزمون t تک نمونه ای نشان می دهد که مقادیر هریک از این متغیرها در سایت های مختلف از بالادست به سمت پایین دست تفاوت معناداری را نشان می دهد. هم چنین تغییرات در نمونه های صبح و عصر با استفاده از آزمون ویلکاکسون نیز نشان می دهد که به جز یک نمونه از NTU و سختی آب، مقدار سایر متغیرها دارای تفاوت معنی دار هستند. بررسی هر یک از نمونه ها در چهار زمان مورد برداشت با استفاده از آزمون فریدمن نشان دهنده تفاوت مشخص بین همه متغیرها در نمونه های مختلف است. با وجود معناداری تغییرات در هریک از نمونه ها، مقدار هیچ یک از متغیرها بیش از مقدار استاندارد نبوده و رودخانه در شرایط نرمال قرار دارد. مهم ترین پیامد ژئومورفولوژیک این برداشت ها، پایین رفتن و افت بستر رودخانه، فرسایش کرانه ای و ناپایداری کانال شیرود را طی سیلاب های زمستانه فراهم کرده است.

بررسی افق های مهره داران سازند پابده در برش های پل نعل اشکنان، کوهانک، قنبر سینی و امیدآباد (منطقه کوهرنگ) منجر به شناسایی 8 خانواده از ماهی های استخوانی Sternoptychidae, Gonostomatide, Fistularidae, Photichthyidae, Gempylidae, Myctophidae, Clupeidae, Acanthuridae, و 3 گونه از میگوهای فسیل Eopabdehus babaheydariensis, Eogordonella iranianiensis, Parsacus eocenicus گردید. هم چنین براساس فرامینیفر های ایزوله شناسایی شده از بالای افق های ماهی دار در برش-های کوهانک و پل نعل اشکنان سن افق های مورد مطالعه ائوسن میانی تعیین گردید.

رسوب گذاری کربنات های کم عمق در خلال تریاس پیشین در شمال شرق ایران (سازند سفید کوه: در پنجره آق دربند) شاخص است. این سازند به سن اسکیتین پسین در برش نمونه با ناپیوستگی بر روی سازند قره قیطان واقع شده و به طور ناپیوسته نیز در راس با سازند نظر کرده پوشیده می شود. این سازند به منظور ارزیابی مدل رسوبی، کانی شناسی اولیه کربناته و فرآیند های دیاژنزی در برش های کال فقیر (215 متر)، کال انگور (75 متر)، کال غالک (70 متر) و کال عنابه (30 متر) با استفاده از مطالعات پتروگرافی و آنالیز های ژئوشیمیایی مورد بررسی قرار گرفت. مطالعات پتروگرافی منجر به تشخیص 12 ریز رخساره که در چهار کمربند رخساره ای: جزرومدی، لاگون و سد واقع در رمپ داخلی و ریز رخساره های دریای باز مربوط به رمپ میانی و خارجی، شد. فراوانی رسوبات جزرومدی همراه با رخساره ااییدی سدی و نبود سد بزرگ ریفی و رسوبات توربیداتی (calciturbidite) حاکی از رسوب گذاری این سازند در یک سیستم رمپ هم شیب کربناته می باشد. فراوانی اجزاء اسکلتی و غیر اسکلتی از جنس آراگونیت همراه با سیمان آراگونیتی، اایید قالبی (oomold) و حضور دولومیت همراه با مقدار بالای عنصر استرانسیوم (Sr) اشاره به کانی-شناسی اولیه آراگونیت در کربنات های سازند سفید کوه در زمان تشکیل دارد. فرآیند های دیاژنزی در این سازند شامل: سیمانی شدن، دولومیتی شدن، ددولومیتی شدن، میکریتی شدن، آشفتگی زیستی، هماتیتی شدن، فشردگی، انحلال، پر شدگی رگه، فسفاتی شدن، پیریتی شدن و استیلولیتی شدن می باشند. مهم ترین فرآیند دیاژنزی در این سازند سیمانی شدن و دولومیتی شدن بوده که نهشته های سازند سفید کوه را تحت تاثیر قرار داده اند. مقادیر عناصر اصلی (Ca و Mg) و عناصر فرعی (Sr, Na Fe و Mn) (همچون مقادیر بالای Sr) نشان از رسوب گذاری سازند سفید کوه در محیط نیمه حاره ای کم عمق بوده و آراگونیت مینرالوژی اولیه بوده است. تغییرات Sr/Ca حاکی از رخداد دگرسانی دیاژنز در سیستم بسته تا کاملا باز، با واکنش بالای آب/سنگ است که دولومیتی شدن، انحلال و سیمانی شدن در مطالعات پتروگرافی موید آن است.

می توان گفت در همه فرهنگ ها، داستان های فولکلور بیانگر میزان آگاهی مردم از نیروهای طبیعت و هم چنین ارتباط بین انسان و طبیعت است. سایت های زمین شناسی و ژئومورفولوژیکی، به دلایلی مانند عجیب و غریب بودن، عظمت و رنگ های متنوع، بیشتر مورد توجه انسان ها بوده و بخشی از فرهنگ مردم را طی قرون متمادی تشکیل داده اند. در ژئومورفولوژی فرهنگی، ارتباط بین بعضی از بخش های فرهنگی یک سرزمین با زمینه های ژئومورفولوژیکی که این بخش های فرهنگی در آن شکل گرفته اند، بررسی می شود. علاوه بر این، تعدادی از این سایت ها ممکن است در بین اهالی منطقه، از احترام خاصی برخوردار بوده و از جنبه اعتقادی، دارای اهمیت باشند. در این پژوهش، طی یک دوره 10 ساله (1387-1396)، عمدتاً براساس مطالعات میدانی و تحلیلی، تعدادی از ژئومورفوسایت های کارستی، شناسایی و مورد بررسی قرار گرفت. بررسی فولکلور استان زنجان در زمینه شکل گیری لند فرم هایی مانند تنگ اندآباد، چشمه اژدها تو و غار خرمنه سر، نشان دهنده نقش لند فرم های کارست در باورهای مردم و هم چنین بیانگر یکی از ویژگی های معیشتی و اقلیمی منطقه، یعنی کمبود آب است.

در این تحقیق سازند روته با سن پرمین میانی به منظور بررسی فرآیندهای دیاژنتیکی مؤثر و کانی شناسی اولیه در برش های خور (با ضخامت 212 متر) و سنگسر (با ضخامت 106 متر) واقع در دامنه ی جنوبی البرز مرکزی و برش مکارود (با ضخامت 222 متر) واقع در دامنه ی شمالی البرز مرکزی مورد مطالعات پتروگرافی (385 مقطع نازک) و ژئوشیمیایی (60 نمونه) قرار گرفته است. طی مطالعات پتروگرافی با استفاده از میکروسکوپ پلاریزان و کاتدولومینسانس شواهد مربوط به محیط های دیاژنتیکی دریایی، متائوریکی و تدفینی در سازند روته شناسایی شده است. سیمانی شدن، سیلیسی شدن، دولومیتی شدن، تبلور مجدد و انحلال مهم ترین فرآیندهای مؤثر در سازند روته می باشند. تغییرات عناصر فرعی آهک های سازند روته و مقایسه ی آنها با نتایج ارائه شده توسط دیگر محققین نشان دهنده ی کانی شناسی اولیه ی آراگونیتی است. تغییرات 1000*Sr/Ca (wt) در برابر Mn حاکی از یک سیستم دیاژنتیکی باز در هر سه برش مطالعه شده است. براساس شواهد پتروگرافی و ژئوشیمیایی تأثیر دگرسانی در برش سنگسر کمتر از برش های خور و مکارود بوده است.

رانت امتیازی انحصاری، ثروت، مازاد و سودی غیر تولیدی، درآمدی بی تلاش و خارج از فعالیت های مولد اقتصادی همراه با بهره گیری از نفوذ سیاسی یا اقتصادی می باشد. در کشورهای دارای اقتصاد رانتی، عملا تولید فضا در چارچوب مدیریت فک شده، رانت و اقتصاد برگرفته از آن می باشد و تخریب فضا به علت فشار بورژوازی مستغلات، گتو بندی کالبدی، فضاهای رانتی، سودمحور، بوم ستیز، مردم گریز، دوگانه و تخریبی دیده می شود. مناسبات قدرت و اقتصاد فک شده فضا را می سازند و شهرساز، آلتی برای قدرت شده است و طبقات نوکیسه فضا را با هدف سوداگری تولید و بازتولید می کنند. براساس نمود اقتصاد رانتی بر سازمان فضایی شهر تهران نظیر تراکم فروشی، سرمایه داری مسکن، رانت زمین، تغییر کاربری و غیره، هدف این مقاله بررسی نمود اقتصاد رانتی بر سازمان فضایی شهر تهران می باشد. در این پژوهش از روش شبه دلفی در مصاحبه با نخبگان و افراد متخصص و جهت میزان اثرگذاری و شدت تاثیرگذاری زیرمعیارها از مدل دیماتل استفاده شده است. برای جمع آوری اطلاعات از مطالعات میدانی و کتابخانه ای استفاده شده است. یافته ها حاکی از آن است که در بین معیارهای اقتصادی، افزایش درآمد ناشی از تراکم فروشی با دارا بودن بیشترین ضریب وزنی و اثرگذاری مستقیم در جایگاه اول با کسب امتیاز 55/12، در بین معیارهای اجتماعی مولفه گتوسازی اجتماعی برابر (19/7)، در بین معیارهای سیاسی-مدیریتی مولفه اقتصاد سیاسی رانتی 43/7، در بین معیارهای کالبدی مولفه افزایش فعالیت های ساختمانی و سرمایه گذاری های ملکی با کسب امتیاز 78/10و در نهایت در بین معیارهای زیست محیطی مولفه تخریب کاربری سبز و باغات با کسب امتیاز 194/7 قرار دارند.

هدف از انجام این تحقیق بررسی روند تغییرات سرعت باد در ایستگاه سینوپتیک زابل با استفاده از روش های ناپارامتری است. دو آزمون من-کندال و شیب تخمین سن جهت تحلیل روند داده های سرعت متوسط ماهانه باد و باد بیشینه و فراوانی باد بیشینه در مقیاس ماهانه ی ایستگاه زابل با دوره مطالعاتی 1963-2014 استفاده گردید. نتایج حاصل از به کارگیری دو روش در کلیه ماه ها در سطح اطمینان 99% با یکدیگر مطابقت داشتند اما در سطح اطمینان 95%، آماره آزمون من-کندال روند خاصی را نشان نمی داد در حالی که روش شیب تخمین سن چنین روندی را تأیید می کرد. در بررسی نتایج فراوانی باد بیشینه روش شیب تخمین سن در سطوح اطمینان 95% و 99% هیچ گونه روندی را نشان نداد ولی نتایج آماره من-کندال برای ماه اوت در سطح اطمینان 95% وجود روند را در این ماه تأیید نمود. بررسی نتایج تغییرات کمیت سرعت متوسط و بیشینه باد در ایستگاه سینوپتیک زابل نشان داد که سرعت متوسط و بیشینه این ایستگاه طی دوره مطالعاتی مذکور 1963-2014 در دوره گرم سال که مصادف با دوره استیلای بادهای 120 روزه است دارای روند مثبت و افزایشی بوده است که این روند افزایشی در سرعت بیشینه بادها محسوس تر از متوسط سرعت بادها است. نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان دهنده وجود روند افزایشی معنی دار توسط هر دو آزمون به کار گرفته شده در کمیت سرعت متوسط و بیشینه باد است.

گنبد نمکی جهانی، یکی از 122 رخنمون گنبدهای نمکی جنوب ایران، در منطقه جنوب استان فارس با آب و هوای گرم و خشک واقع شده است. سنگ نمک این گنبد نمکی متعلق به سازند هرمز با سن پرکامبرین-کامبرین میانی می باشد که در بخش های شمالی و خاوری گنبد رخنمون بارزی دارد. گنبد نمکی جهانی از نظر زمین شناسی یک گنبد نمکی فعال است و شامل دو بخش مرتفع و پست که نتیجه خروج نمک در دو مرحله می باشد. در این تحقیق تأثیر گنبد نمکی جهانی بر کیفیت منابع آبی مجاور با استفاده از روش های زمین-شناسی و هیدروژئولوژیک مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد که این گنبد در تخریب کیفیت آب رودخانه فیروزآباد تاثیر قابل توجهی دارد به طوری که هدایت هیدرولیکی رودخانه که قبل از تماس 700 میکروزیمنس بر سانتیمتر است در ایستگاه پایین دست به 13000 میکروزیمنس بر سانتیمتر افزایش می یابد. همچنین آبرفت دشت آزادگان در جنوب و آبخوان آهک سروک در تاقدیس مجاور گنبد نمکی نیز تحت تاثیر شورابه های گنبد نمکی جهانی قرار گرفته اند.

گرانیتوئید بی بی مریم با روند کلی شمال باختر-جنوب خاور به درون مجموعه ی افیولیتی نهبندان، در شمال پهنه ی جوش خورده سیستان نفوذ کرده است. این توده با جنبش هم زمان با زمین ساخت در خلال جایگیری و سردشدگی، ثبت کننده ی رویدادهای زمین شناختی هر چند کوتاه مدت مرتبط با دگرریختی پوسته است. گسترش ریزساختارهای حالت ماگمایی تا حالت جامد دما پایین در این توده، گویای فرگشت ریزساختاری با کاهش محتوای مذاب در هنگام تبلور است. وجود شواهد آشکار از دگرریختی در حضور مذاب و ریزساخت های حالت جامد دمای بالا روشنگر گسترش فابریک ها در هنگام و یا اندکی پس از تبلور کامل ماگما است. با ادامه ی دگرریختی، فابریک های دما پایین همچون چرخش در دانه های دوباره تبلور یافته ی کوارتز، سوگیری خرد دانه-های کوارتز و ریزگسل ها در فلدسپار گسترش یافته اند. تراژکتوری برگوارگی ها در سراسر توده نمایانگر راستای عمومی شمال باختر-جنوب خاور است. وجود ریزساخت های هم زمان ماگمایی و سازگاری فابریک های صفحه-ای حالت جامد مزوسکوپی با راستای عمومی ساختارهای اصلی، گویای پیوستگی زمانی گسترش فابریک ها با دگرریختی در این بخش از پهنه ی سیستان است.