روانشناسی افراد استثنایی
سال:1396 | دوره:7 | شماره:25 |تعداد مقالات:9

مربیان بخش قابلت وجهی از روز را با دانش آموزان کم توان ذهنی می گذرانند و از تجربیات زیسته آن ها می توان اطلاعات مفید و گران بهایی استخراج کرد. بر این اساس هدف پژوهش حاضر کشف تجربه زیسته مربیان دانش آموزان کم توان ذهنی در ارتباط با ویژگی ها، رفتارها، تعاملات، واکنش های بین خود و دانش آموزان کم توان ذهنی بود. این پژوهش کیفی با استفاده از روش پدیدارشناسی اجرا شد. شیوه گردآوری اطلاعات استفاده از مصاحبه های نیمه ساختاریافته بود. بر این اساس از بین مربیان دانش آموزان کم توان ذهنی 19 نفر بر اساس معیارهای ورود به پژوهش انتخاب شدند. به منظور تحلیل داده های مصاحبه ها از روش کلایزی استفاده شد. پس از استخراج موضوعی و طبقه بندی آنها، یافته ها شامل 5 مضمون اصلی (تغییر باورها، عدم هماهنگی در ارائه خدمات، تاثیر شغل در زندگی شخصی، ملزومات مربی گری و انتظارات والدین) و 15 مضمون فرعی بود. ارتباط این مضامین اصلی و فرعی در اصل مقاله آورده شده است. واکاوی تجارب مربیان دانش آموزان کم توان ذهنی نشان داد که این گروه به شیوه های مختلفی از این دانش آموزان تاثیر می پذیرند و قادرند تاثیرات مختلفی نیز بر آنها داشته باشند. بر این اساس می توان از تجارب آنان جهت حل مسائل و مشکلات دانش آموزان، والدین و مربیان بهره برد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه مهارت های حرکتی با مهارت های اجتماعی و رفتارهای چالشی در کودکان با اختلال طیف اوتیسم انجام شد. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل تمامی کودکان پسر با اختلال اوتیسم در مراکز ویژه اوتیسم شهر تهران در سال 96-1395 بودند. با روش نمونه گیری خوشه تصادفی تعداد 50 پسر با اختلال طیف اوتیسم در دامنه سنی 5 تا 14 سال به عنوان گروه نمونه انتخاب شدند. از فرم معلم مقیاس مهارت اجتماعی الیوت و گرشام، مقیاس تجدیدنظر شده رفتارهای تکراری و مقیاس رشد حرکتی درشت اولریخ 2 برای جمع آوری داده ها استفاده شد. از آزمون های آماری همبستگی پیرسون، رگرسیون، آزمون تی برای تحلیل داده ها استفاده شد. نتایج نشان داد مهارت های حرکتی با مهارت های اجتماعی همبستگی مثبت و معنادار و مهارت های حرکتی با رفتارهای چالشی رابطه منفی و معنادار دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که زیرمقیاس های جابجایی و کنترل شئ آزمون مهارت حرکتی 48 درصد توانایی پیش بینی مهارت اجتماعی و 24 درصد توانایی پیش بینی رفتارهای چالشی در کودکان با اختلال اوتیسم دارند. با توجه به نتایج پژوهش، به نظر می رسد مهارت های حرکتی به عنوان یک عامل پیش بینی کننده توانایی ارتباط اجتماعی و کاهش رفتارهای چالشی می تواند یک متغیر مداخله ای و درمانی موثر برای بهبود و افزایش مهارت های اجتماعی و کاهش رفتارهای چالشی باشد.

پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی برنامه بازی های زبان شناختی بر عملکرد خواندن در دانش آموزان پسر با نارساخوانی سنین 8 تا 12 ساله به روش آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه گواه انجام شد. نمونه پژوهش شامل 30 نفر به روش نمونه گیری هدفمند از بین دانش آموزان سنین 8 تا 12 ساله از یک مرکز اختلال یادگیری شیراز انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه 15 نفره آزمایش و گواه جایگزین شدند. به منظور جمع آوری داده ها از آزمون تشخیص خواندن پیش و پس از اجرای مداخله آموزش برنامه بازی های زبان شناختی استفاده شد. در فاصله بین پیش آزمون و پس آزمون افراد گروه آزمایش به مدت 16 جلسه 45 دقیقه ای در 8 هفته متوالی آموزش برنامه بازی های زبانشناختی را دریافت کردند. نتایج تحلیل کوواریانس چندمتغیره نشان داد که آموزش برنامه بازی های زبان شناختی به طور معناداری بر عملکرد خواندن دانش آموزان پسر با نارساخوانی تاثیر دارد. بنابراین می توان از برنامه بازی های زبان شناختی برای بهبود سرعت، درک مطلب و دقت خواندن در دانش آموزان با نارساخوانی استفاده کرد.

نارساخوانی رایج ترین مقوله ناتوانی یادگیری است که به تاخیر و نارسایی در توانایی خواندن مربوط و با نارسایی قابل ملاحظه در پیدایش مهارت های شناخت واژگان و فهم مطالب خوانده شده مشخص می شود. هدف پژوهش حاضر تعیین تاثیر تکنیک خودآموزی بر مهارت های خواندن و خودکارآمدی تحصیلی دانش آموزان با نشانگان نارساخوانی بود. پژوهش با روش نیمه آزمایشی و طرح پیش آزمون پس آزمون با گروه گواه انجام شد. جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان دختر نارساخوان پایه های سوم و چهارم ابتدایی شهرستان کرج بوده است که در سال تحصیلی 93-1392 مشغول به تحصیل بودند. تعداد 30 نفر از این افراد با روش نمونه گیری تصادفی چندمرحله ای انتخاب و در دو گروه آزمایش و گواه، به روش تصادفی، جایدهی شدند. برای جمع آوری داده ها از آزمون هوش وکسلر، چک لیست نارساخوانی، پرسشنامه خودکارآمدی تحصیلی و آزمون عملکرد خواندن استفاده شد. نتایج تحلیل واریانس و کوواریانس نشان داد که آموزش تکنیک خودآموزی به دانش آموزان نارساخوان گروه آزمایش در بهبود عملکرد خواندن، سرعت خواندن، درک مطلب، خودکارآمدی تحصیلی آنان موثر بوده است. همچنین آموزش با این روش موجب کاهش خطاهای خواندن در دختران نارساخوان شد. پیشنهاد می شود از تکنیک خودآموزی برای بهبود عملکرد خواندن در دانش آموزان با نارساخوانی استفاده شود. همچنین می توان این تکنیک برای بهبود عملکرد تحصیلی و باور به توانمندی در برابر تکالیف و مشکلات تحصیلی در مدارس استفاده کرد.

هدف پژوهش حاضر طراحی الگوی توسعه حرفه ای معلمان ابتدایی مدارس استثنایی گروه کم توان ذهنی بود. پژوهش با روش آمیخته اجرا شد. در بخش کیفی، جامعه آماری شامل کلیه خبرگان آموزش و پرورش و علوم تربیتی بود. نمونه آماری 15 نفر بودند که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. در بخش کمی، جامعه آماری شامل تمامی معلمان ابتدایی گروه کم توان ذهنی شهر تهران به تعداد 347 نفر بودند. بر اساس فرمول کوکران تعداد 200 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. داده ها با روش مصاحبه نیمه ساختاریافته و پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری شد. برای تحلیل داده های کیفی از روش تحلیل مضمون و برای تحلیل داده های کمی از روش حداقل مربعات جزئی استفاده شد. نتایج نشان داد که الگوی توسعه حرفه ای معلمان شامل سه مولفه محتوا، زمینه و فرایند است. مولفه محتوا با بیشترین بار عاملی در جایگاه اول و مولفه های زمینه و فرایند در مرتبه های بعدی قرار داشتند. شاخص پیش بینی کنندگی حاکی از آن بود که مولفه های توسعه حرفه ای از قدرت بالایی برای پیش بینی توسعه حرفه ای معلمان برخوردارند.

هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی برنامه سال های باورنکردنی بر مهارت های اجتماعی کودکان با کم توانی ذهنی خفیف بود. روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان 6 تا 11 سال با کم توانی ذهنی بودند که در سال تحصیلی 96-1395 در مدارس استثنایی شهرستان خمینی شهر به تحصیل اشتغال داشتند. با روش تصادفی ساده 30 کودک همراه با والدین آن ها به عنوان نمونه انتخاب و در دو گروه 15 نفره آزمایش و گواه قرار داده شدند. برنامه سال های باورنکردنی طی 12 جلسه به صورت هفته ای یک جلسه به والدین گروه آزمایش آموزش داده شد. طی این مدت شرکت کنندگان گروه گواه هیچ گونه مداخله ای دریافت نکردند. ابزار پژوهش مقیاس مهارت های اجتماعی بود. نتایج تحلیل کوواریانس چندمتغیری نشان داد که برنامه سال های باورنکردنی بر مهارت های اجتماعی و مولفه های آن در زمینه های قاطعیت، خویشتن داری و همکاری تاثیر معنادار داشته است. بنا بر نتایج حاضر می توان از برنامه سال های باورنکردنی به والدین، جهت افزایش مهارت های اجتماعی کودکان کم توان ذهنی خفیف استفاده کرد.

هدف پژوهش حاضر پیش بینی خودتنظیمی رفتاری کودکان کاشت حلزون شده شنوایی بر اساس رشد زبان و دلبستگی ایمن با نقش واسطه ای گفتار با خود بود. در این پژوهش همبستگی تعداد 114 کودک کاشت حلزون شده با دامنه سنی 3 تا 7 سال که حداقل یک سال از برنامه کاشت حلزون آنها گذشته بود با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. آزمون رشد زبان، مصاحبه اختلال در دلبستگی، مشاهده ساختارمند خودتنظیمی، بر روی کودک و مقیاس ساختارمند گفتار با خود، بر روی مادران آنها اجرا شد. برای تحلیل داده ها از تحلیل مسیر استفاده شد. نتایج نشان داد که رشد زبان و دلبستگی ایمن واریانس گفتار با خود را پیش بینی می کنند. همچنین رشد زبان و دلبستگی ایمن با واسطه گری گفتار با خود، توانایی پیش بینی واریانس خودتنظیمی رفتاری را دارند. نتایج نشانگر نقش واسطه ای گفتار با خود برای رشد زبان و دلبستگی ایمن بود. این امر در درجه اول نقش فرزندپروری و دلبستگی را در تحول زبان و از طرف دیگر در رشد خودتنظیمی نشان می دهد و می تواند در راستای کاهش مشکلات رفتاری، اهمیت توجه به متغیرهای والدمحوری و زبان محوری را در برنامه های پیشگیری و توانبخشی نشان دهد.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی و فهم الزام های تحولی-تعاملی در آموزش دانش آموزان با آسیب شنوایی انجام شده است. این پژوهش با رویکرد کیفی و استفاده از راهبردهای پژوهش موردی انجام شد. با استفاده از فن بیشترین تفاوت یا تشابه دو فرد با آسیب شنوایی به عنوان موردهای پژوهش انتخاب شدند. داده ها با ابزارهای مشاهده فیلم ها، بررسی اسناد، مصاحبه نیمه ساختاریافته از موارد انتخابی و اطرافیان آنان در خانه و مدرسه جمع آوری و با استفاده از روش تفسیر تاملی تحلیل شد. ملاک های قابلیت پذیرش، اعتماد، انتقال و تایید برای اعتبارسنجی مدنظر قرار گرفت. درک و بازنگاری تجربه مشارکت کنندگان این امکان را می دهد که بیان کنیم موارد انتخابی پژوهش به رغم میزان آسیب شنوایی یکسان و امکان بهره مندی از آموزش تلفیقی در امر تحصیل توفیقی متفاوت داشته اند. این تمایز که متاثر از الگوهای تعاملی والدین و چگونگی تسلط افراد به قابلیت های پایه رشد هیجانی کارکردی حاصل شده است، برخلاف باور رایج منوط به تقویت حس شنوایی نبوده است. بر این اساس میت وان نتیجه گرفت که تفاوت دانش آموزان با آسیب شنوایی از منظر میزان تسلط به قابلیت های پایه رشد هیجانی کارکردی ماهیت نیازهای آنان را در محیط آموزشی نه تنها نسبت به افراد سایر گروه های با نیاز ویژه، بلکه نسبت به یکدیگر متفاوت می نماید. لذا در راستای تحقق عدالت تربیتی توصیه می شود در انجام مداخلات و تعیین ویژگی عناصر برنامه درسی، به ویژه در دوره دبستان، نسبت به فهم و بهبود کیفیت تجربیات دانش آموزان با آسیب شنوایی در تسلط به قابلیت های پایه هیجان کارکردی در تعامل با بافت تحصیلی و خانوادگی توجه شود.

پژوهش حاضر با هدف تعیین تاثیر آموزش حل مساله محور بر مشکلات رفتاری دانش آموزان انجام شد. روش پژوهش شبه آزمایشی از نوع پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه بود. تعداد 120 دانش آموز با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی انتخاب و با انتساب تصادفی به دو گروه 60 نفره آزمایش و گواه تقسیم شدند. پس از 10 جلسه آموزش یک ساعته به والدین و معلمان، گروه آزمایشی به مدت سه ماه برنامه حل مساله خانواده/ مدرسه محور را دریافت کردند. برای جمع آوری داده ها در سه فرم دانش آموزان، والدین و معلمان از مقیاس درجه بندی مشکلات استفاده شد. بر اساس گزارش دانش آموزان، والدین و معلمان در سه مرحله پیش آزمون- پس آزمون و پیگیری نشان داد در گروه آزمایشی بین نمرات پیش آزمون- پس آزمون در زیرمقیاس های مشکلات رفتاری تفاوت معناداری وجود داشت، اما بین نمرات پس آزمون-پیگیری در زیرمقیاس های مشکلات رفتاری تفاوت معنادار نبود. بنابراین آموزش حل مساله خانواده/ مدرسه محور بر مشکلات رفتاری دانش آموزان اثربخش است و به عنوان یک برنامه پیشگیرانه اهمیت فراوانی دارد.