روانشناسی بالینی و شخصیت
سال:1394 | دوره:13 | شماره:12 |تعداد مقالات:12

این مطالعه با هدف تعیین اثربخشی گروه درمانی شناختی وجودگرا بر سلامت معنوی و تصور از خدا والدین فرزندان مبتلا به سرطان با استفاده از شیوه نیمه آزمایشی با پیش – پس آزمون، گروه گواه با گمارش تصادفی و با پیگیری شش ماهه انجام گردید. برای این منظور 30 والد (24 تا 54 ساله) که فرزندشان به دلیل ابتلا به بیماری سرطان در بیمارستان محک تحت درمان پزشکی قرار داشته و داوطلب شرکت در برنامه مشاوره بودند به تصادف در دو گروه آزمایشی و گواه گمارده شدند. قبل از مداخله درمانی، هر دو گروه با پرسشنامه سلامت معنوی (1982) و پرسشنامه وضعیت مذهبی (RSI (2003 مورد ارزیابی قرار گرفتند. گروه آزمایشی در دوازده جلسه 90 دقیقه ای گروه درمانی شناختی وجودگرا که به صورت 2 جلسه در هفته اجرا گردید شرکت نمودند، در حالیکه گروه گواه در این مدت از هیچ گونه مداخله رسمی روانشناختی استفاده نکردند. در پایان مداخله، هر دو گروه مجددا با آزمون های مذکور مورد ارزیابی قرار گرفتند. این ارزیابی برای گروه آزمایش در فاصله 6 ماهه درمان نیز مجددا اجرا گردید. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS-16 برای اجرای آزمون آماری تحلیل کوواریانس پردازش شدند. نتایج حاکی از وجودتفاوت معنی دار در میزان سلامت معنوی و تصور مثبت از خدا در دو گروه به نفع گروه آزمایش (p<0.05) بود. این نتایج در پیگیری 6 ماه بعد گروه آزمایش برای هر دو متغیر، همچنان تداوم داشت و نشان داد گروه درمانی شناختی وجودگرا می تواند در افزایش سلامت معنوی و ایجاد تصور مثبت از خدا در والدین فرزندان مبتلا به سرطان اثر گذار باشد.

نشخوار فکری و شیوه های حل مساله از جمله متغیرهای مهم و اثرگذار در سلامت روانی افراد هستند. پژوهش حاضر با هدف تعیین نقش تعدیل کننده شیوه های حل مساله در رابطه بین نشخوار فکری و افسردگی انجام گرفت. نمونه پژوهش 200 نفر از دانشجویان دختر مقطع کارشناسی دانشگاه آزاد قم بودند که از آن ها خواسته شد پرسش نامه های مقیاس افسردگی بک (BDI-II)، مقیاس شیوه های حل مساله کسیدی و لانگ و مقیاس پاسخ های نشخواری (RRS) را تکمیل کنند. نتایج پژوهش نشان دادند که بین شیوه های سازنده حل مساله (اعتماد، گرایش و خلاقیت) با افسردگی و نشخوار فکری همبستگی منفی معنادار و بین شیوه های غیرسازنده حل مساله (درماندگی، مهارگری به جز اجتناب) با افسردگی و نشخوار فکری رابطه مثبت معناداری وجود دارد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون تعدیلی نشان داد که از بین شیوه های حل مساله تنها شیوه های اعتماد و مهارگری در رابطه بین نشخوار فکری و افسردگی نقش تعدیل کننده دارند. استنتاج ما بر آن است که شیوه های حل مساله و نشخوار فکری از مهم ترین پیش بینی کننده های شدت افسردگی هستند.

اختلالات اضطرابی از شایعترین مشکلات در بین کودکان می باشد که می تواند به مشکلات کارکردی منجر شود. اکثر مطالعات خانوادگی بیانگر همپوشی بالای اختلالات اضطرابی کودک و خانواده وی بوده اند. با توجه به تمهیدات یاد شده، هدف مطالعه حاضر، تعیین تفاوت بین اضطراب صفت-حالت و ابعاد کمال گرایی مادران کودکان با و بدون علائم اضطرابی می باشد. بر این اساس نمونه ای متشکل از 110کودک (55کودک مبتلا به اضطراب و 55 کودک غیر مبتلا به اضطراب) به همراه مادرانشان مورد مطالعه قرار گرفتند. کودکان مضطرب از طریق نمونه گیری در دسترس انتخاب و کودکان غیر مضطرب بر اساس همتا سازی متغیر های جمعیت شناختی با گروه مضطرب، از مدارس ابتدایی شهر مشهد انتخاب شدند. مادران کودکان مورد بررسی پرسشنامه های اضطراب صفت-حالت، ابعاد کمال گرایی فراست و سیاهه رفتاری کودک (فرم والد) را تکمیل نمودند.مقایسه نتایج دو گروه بر اساس آزمون t مستقل انجام شد. نتایج نشان داد که مادران کودکان مضطرب به طور معناداری سطوح بالاتر از اضطراب صفت-حالت، انتظارات والدینی، انتقادد والدینی، نگرانی درباره اشتباهات، استاندارد های بالا و تردید را نسبت به مادران کودکان بدون علائم اضطرابی دارند.نتایج این پژوهش نشانگر ارتباط اضطراب کودکان با برخی از عامل های والدینی از قبیل اضطراب و ابعاد کمال گرایی مادران بوده است. پس شایسته است در ارزیابی و درمان کودکان مضطرب به برخی از عوامل والدینی توجه داشت.

اضطراب اجتماعی به عنوان یکی از اختلالات شایع در گستره کودکی، نوجوانی و بزرگسالی، به دلیل ایجاد مشکلات متعدد در سازگاری و عملکرد افراد مبتلا و همبودی با بسیاری از اختلالات دوره بزرگسالی نظیر اضطراب، افسردگی و اختلال شخصیت اجتنابی کانون توجه بالینی بوده است. بدین خاطر الگوهای درمانی متعددی برای ترمیم این اختلال طراحی شده است. یکی از این الگوها، آموزش ذهن آگاهی است. بر این اساس هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی درمان کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی (MBSR) بر کاهش نشانه های اضطراب اجتماعی نمونه ای از دانشجویان دختر ایرانی مبتلا بوده است. بر این اساس، 21 آزمودنی مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی بر اساس پرسشنامه هراس اجتماعی (SPIN) و مصاحبه بالینی ساختار یافته بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (SCID-I) انتخاب شدند که 10 نفر در گروه آزمایش و 11 نفر در گروه کنترل جایگزین شدند. گروه آزمایشی تحت درمان هشت جلسه ای ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس (MBSR) قرار گرفتند و گروه کنترل در انتظار ماند. آزمودنی ها قبل از شروع و بعد از اتمام درمان، پرسشنامه هراس اجتماعی (SPIN) را تکمیل نمودند. تحلیل داده ها با استفاده از مقایسه میانگین مربوط تفاضل نمرات پیش آزمون – پس آزمون آزمودنی ها بر اساس آزمون یو من ویتنی، انجام شد. نتایج بدست آمده نشان داده که برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی منجر به کاهش نشانه های اضطراب اجتماعی در ابعاد ترس، اجتناب، و ناراحتی فیزیولوژیک مبتلایان شده است. بر اساس یافته های این پژوهش برنامه ذهن آگاهی به رغم تعلق به فرهنگی متفاوت، در کاهش نشانه های اختلال اضطراب اجتماعی و سایر متغیرهای وابسته موثر بوده است.بنابر این به نظر می رسد که می توان از این برنامه در مراکز درمانی، برای نمونه های مبتلا به اضطراب اجنتماعی، با توجه به محدودیت های تحقیق کنونی و رعایت احتیاط های بالینی، استفاده نمود.

در سال های اخیر پژوهش های زیادی جهت تبیین نظریه جهت گیری هدف، به عنوان یکی از دیدگاه های مهم در زمینه انگیزش و بررسی پیشایند ها و پیامد های آن انجام شده است. یکی از عوامل مهم و اثرگذار بر جهت گیری هدف، پنج عامل بزرگ شخصیت است. این پژوهش با هدف تعیین رابطه بین پنج عامل شخصیت و جهت گیری هدف طراحی و اجرا گردید. پژوهش حاضربر اساس روش توصیفی – همبستگی انجام شد. بدین منظور380 نفر از دانشجویان دانشگاه پیام نور بیرجند با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. داده ها با استفاده از دو پرسشنامه پنج عاملی شخصیت (BFI) و جهت گیری هدف الیوت و مک گریگور جمع آوری و در دو سطح آمار توصیفی شامل میانگین و انحراف استاندارد و آمار استنباطی شامل ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه به شیوه همزمان تحلیل گردیدند. یافته ها نشان داد که تمامی روابط میان پنج عامل بزرگ شخصیت و چهار نوع جهت گیری هدف، به جز در مورد وظیفه مداری و جهت گیری عملکردی-رویکردی، معنادار است. نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه نیز نشان داد که متغیر های برون گرایی و گشودگی تجربه پیش بین های معناداری برای جهت گیری های تسلطی-رویکردی، عملکردی- رویکردی و عملکردی- اجتنابی و متغیر های برون گرایی و وظیفه مداری پیش بین های معناداری برای جهت گیری تسلطی- اجتنابی هستند. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که میان پنج عامل شخصیت و جهت گیری هدف رابطه وجود دارد و شخصیت پیش بین معناداری برای جهت گیری هدف است.

هدف این پژوهش پیش بینی استرس ادراک شده بر اساس باورهای فراشناختی و ذهن آگاهی در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوکان بود. پژوهش حاضر از نوع همبستگی (پیش بین) است و جامعه آماری شامل تمامی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوکان در سال تحصیلی 93 بودند که تعداد آنها 1800 بود. آزمودنی های این پژوهش 229 (119 دختر و 110 پسر) دانشجوی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوکان بودند که به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند و مقیاسهای باورهای فراشناختی MCQ-30))، 5 عامل ذهن آگاهی (FFMQ) و استرس ادراک شده (Perceived stress scale-14) را تکمیل کردند. داده های پژوهش با استفاده از نرم افزار spss ویراست 19 و روشهای آماری تحلیل رگرسیون چندگانه به روش همزمان و آزمون تی مستقل دو گروهی شد. یافته ها نشان داد که باورهای فراشناختی و ذهن آگاهی هر دو توانستند تغییرات مربوط به استرس ادراک شده را به صورت مثبت و معنادار پیش بینی کنند (P<0.001). همچنین میزان استرس ادراک شده در دانشجویان دختر بیشتر است (P<0.001). نتایج نشان داد که باورهای فراشناختی و ذهن آگاهی نقش مهمی در استرس ادراک شده دانشجویان دارد. بنابراین در حضور متغیرهای باورهای فراشناختی و ذهن آگاهی احتمال بروز استرس ادراک شده کاهش می یابد.

اتیسم اختلالی با رفتارهای نابجا مانند رفتارهای کلیشه ای، نقص در ارتباط و تعامل اجتماعی است. از طرفی خانواده نقش اساسی را در تضمین سلامت و رفاه کودکان بازی می کند، آموزش چگونه مواجه شدن با رفتارهای ناسازگارانه کودکان اتیسم به والدین حایز اهمیت است. هدف پژوهش حاضر بررسی اثر بخشی مداخلات روانشناختی خانواده محور، کودک محور و ترکیبی بر کاهش نشانه های کودکان اتیسم در زندگی واقعی است. روش پژوهش آزمایش با طرح پیش آزمون - پس آزمون و گروه کنترل است. از مراکز توان بخشی کودکان اتیسم شهر اصفهان، 12 کودک اتیسم به همراه والدین آنها با نمونه گیری خوشه ای با توجه ملاک های ورود به پژوهش انتخاب و در پژوهش شرکت داده شدند. برای اندازه گیری نشانه های کودکان اتیسم از مقیاس درجه بندی زندگی واقعی کودکان اتیسم استفاده شد. مدل مشاوره ای- آموزشی هورن بی برا مداخلات خانواده محور و از روش تحلیل کاربردی رفتار برای مداخلات کودک محور استفاده شد. تحلیل داده های به دست آمده با روش آماری تحلیل کواریانس انجام گرفت. نتایج نشان داد که که بین نمرات 3 گروه کودکان که تحت مداخلات روانشناختی خانواده محور کودک محور و ترکیبی قرار گرفتند و گروه کنترل تفاوت معنی دار وجود دارد (p£0.001). بر اساس یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت مداخلات خانواده محور، کودک محور و ترکیبی بر کاهش نشانه های کودکان اتیسم موثر است. مداخلات ترکیبی اثر بخشی بیشتری داشته اند.

دشواری های تنظیم هیجانی از طریق فاکتورهای مربوط به محیط هیجانی خانواده، سطوح استرس ادراک شده را تحت تاثیر قرار می دهند. پژوهش حاضر با هدف ارائه مدل علی برای تبیین روابط متغیرهای هیجانی خانواده (شیوه های فرزندپروری و بیانگری هیجان منفی در خانواده) با سطح استرس ادراک شده با توجه نقش میانجی دشواری های تنظیم هیجان انجام گردید. نمونه پژوهش شامل 215 دانش آموز نوجوان (168 دختر و 47پسر) و والدین آنها بودند که نوجوانان به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. جهت جمع آوری داده های پژوهش، مقیاس دشواری های تنظیم هیجانی (DERS)، مقیاس استرس ادراک شده (PSS)، مقیاس بیانگری خانواده (FEQ) توسط نوجوانان و پرسشنامه شیوه های فرزند پروری (OSQ) توسط والدین تکمیل گردید. داده ها با استفاده از روش مدل معادلات ساختاری مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج مدل تحلیل عاملی برازش قابل قبولی برای رابطه دشواری های تنظیم هیجان و بیانگری هیجان منفی در خانواده با استرس ادراک شده نشان داد. بر اساس مدل تحلیل مسیر، اثر مستقیم دشواری های تنظیم هیجان و بیانگری منفی بر استرس ادراک شده دارای ضریب معناداری بود. رابطه بین شیوه های فرزندپروری با متغیرهای استرس ادراک شده و دشواری های تنظیم هیجان در مدل سازی معادله ساختاری غیرمعنادار بود که حذف گردید. همچنین، بین بیانگری هیجان منفی در خانواده با دشواری های تنظیم هیجان رابطه معناداری مشاهده گردید. نتایج پژوهش نقش بیانگری هیجان منفی در خانواده و دشواری های تنظیم هیجان را در سطح استرس ادراک شده نوجوانان نشان می دهد.

روابط اولیه والدین با کودک و حوادث تروماتیک دوران کودکی در شکل گیری اختلالات شخصیت نقش به سزایی دارند. طبق نظر یانگ، مشخصه اختلال شخصیت مرزی حالات متغیر تفکر، احساسات و رفتار می باشد که اصطلاحا به آن «ذهنیت طرحواره ای»اطلاق می گردد. اهداف پژوهش حاضر، تعیین تفاوت سبک های دلبستگی و تجربه کودک آزاری در بیماران اختلال شخصیت مرزی و افراد بهنجار و همچنین پیش بینی ذهنیت های طرحواره ای در بیماران اختلال شخصیت مرزی بر اساس تجربه کودک آزاری و سبک های دلبستگی می باشد. جامعه پژوهش، کلیه بیماران اختلال شخصیت مرزی مراجعه کننده به بیمارستان رازی و مرکز مشاوره اندیشه مهر شهر تبریز بودند که به روش نمونه گیری هدفمند، 60 نفر (30 بیمار اختلال شخصیت مرزی و 30 نفر گروه بهنجار) انتخاب شدند.گروه بهنجار از نظر ویژگی های جمعیت شناختی با گروه بیماران اختلال شخصیت مرزی همتا شدند. هر دو گروه پرسشنامه های ذهنیت طرحواره ای (SMQ)، سبک های دلبستگی هازن و شیور (AAI)، و تجربه کودک آزاری (CASRS) را تکمیل کردند. تحلیل داده ها به کمک نرم افزارهای SPSS نسخه17 و LISREL نسخه 8.54 و به روش آزمون تحلیل واریانس چند راهه (MANOVA) و تحلیل مسیر (Path Analysis) انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد که گروه های پژوهش در سبک دلبستگی دوسوگرا و زیر مقیاس های آزار عاطفی، غفلت و آزار جنسی مقیاس تجربه کودک آزاری با هم تفاوت معناداری نشان دادند. همچنین ذهنیت های طرحواره ای توسط سبک های دلبستگی و مقیاس های کودک آزاری پیش بینی شدند که سبک دلبستگی اجتنابی و آزارهای عاطفی و جنسی سهم بیشتری را در این پیش بینی داشتند. نتایج به دست آمده از مدل طرحواره ای یانگ حمایت می کند و به نقش سبک تربیتی نامطلوب والدین و روابط اولیه منفی والدین با کودکان بر ذهنیت های طرحواره ای ناکارآمد تاکید می کند. به طوری که شکل گیری سبک دلبستگی اجتنابی، و همچنین تجربه آزارهای عاطفی و جنسی در دوران کودکی، فرد را در بزرگسالی مستعد اختلال شخصیت مرزی می کند.

هدف اساسی پژوهش حاضر، تعیین ساختار عاملی «مقیاس هراس اجتماعی» (SPIN) در نمونه غیربالینی از نوجوانان ایرانی است. بدین منظور، در ابتدا، با اجرای مقیاس بر روی 311 دانش آموز دختر و پسر مقطع تحصیلی دوم و سوم دبیرستان، که به شیوه نمونه برداری خوشه ای از پنج منطقه جنوب، شمال، شرق، غرب، و مرکز تهران انتخاب شده بودند، ساختار عاملی این ابزار با استفاده از تحلیل عامل اکتشافی بررسی گردید. در این مطالعه SPIN در قالب 4 عامل مفهوم سازی شد: ترس و اجتناب از انتقاد و خجالت کشیدن، ترس از بروز نشانه های جسمی در موقعیت های تعاملی، ترس و اجتناب از غریبه ها و مراجع قدرت، و ترس و اجتناب از گردهمایی ها و مرکز توجه بودن. در ادامه به منظور وارسی ساختار مذکور از روش تحلیل عامل تاییدی استفاده شد. نتایج بیانگر برازش مطلوب ساختارهای 3، 4 و 5 عاملی بودند. ضمن این که شاخص های مدل 4 عاملی حاصل از تحلیل اکتشافی مطالعه حاضر، مطلوبیت بیشتری داشت. همچنین وارسی پایایی با استفاده از روش آلفای کرونباخ، بیانگر پایایی مناسب مدل 4 عاملی و بررسی پایایی با استفاده از میانگین همبستگی بین آیتم ها، نشان دهنده پایایی مناسب هر سه مدل 3، 4 و 5 عاملی بود. در مجموع نتایج مطالعه کنونی شواهدی برای صحت ساختار عاملی SPIN در نوجوانان ایرانی ارائه می دهند.

پژوهش حاضر با هدف آزمون روایی عاملی مقیاس غربالگری استفاده پرخطر و مشکل آفرین از اینترنت (PRIUSS) در گروهی از دانشجویان ایرانی انجام شد. در مطالعه همبستگی حاضر 200 دانشجوی کارشناسی (100 پسر و 100دختر) به نسخه فارسی مقیاس غربالگری استفاده پرخطر و مشکل آفرین از اینترنت پاسخ دادند. به منظور تعیین روایی عاملی PRIUSS از روش آماری تحلیل عاملی تاییدی و به منظور بررسی همسانی درونی PRIUSS از ضرایب آلفای کرونباخ استفاده شد. نتایج تحلیل عاملی تاییدی نشان داد که در نمونه ایرانی ساختار چندبعدی PRIUSS شامل آسیب هیجانی، آسیب اجتماعی و استفاده تکانش ورانه از اینترنت با داده ها برازش مطلوبی دارد. ضرایب همسانی درونی عامل های آسیب هیجانی، آسیب اجتماعی و استفاده تکانشورانه از اینترنت به ترتیب برابر با 0.74 تا 0.87 به دست آمد. در مجموع، نتایج مطالعه حاضر نشان داد که PRIUSS به دلیل برخورداری از یک زیربنایی نظری قوی و ویژگی های روان سنجی امیدوارکننده برای غربالگری و تلاش های پیشگیرانه در قلمرو رفتارهای اینترنتی پرخطر در نمونه جوانان ایرانی ابزار معتبری است.

هدف اساسی تحقیق حاضر تعیین مفهوم وابعاد حیا در قرآن با نیم نگاهی به روانشناسی شرم ونیز دستیابی به مدل مقدماتی حیا مبتنی بر برداشت از آیات قران بوده است پژوهش حاضر پیرو طرحی توصیفی از نوع کتابخانه ای –اسنادی است بدین خاطردر آغاز مبتنی بر واژه شناسی حیا، تمام آیات مرتبط در قرآن، مورد بررسی قرار گرفت سپس مدل مقدماتی بر اساس برداشت از آیات قرآن ترسیم گردید. یافته های پژوهش بیانگر نکات ذیل بوده است:1) واژه«حیا» در قرآن دقیقا به همین شکل نیامده است اما «استحیاء» از ریشه «ح ی» به صورت های مختلف 10 بار به کار رفته است 2) حیا به عنوان یک ویژگی بنیادین در دو گستره مطرح است صفتی است که از یک سو با معیارهای الهی و از سوی دیگر با عقل و معیارهای درونی شده الهی در تماس است این ویژگی محافظ نفس است و با توجه به دو عامل جنسیت و شرایط، می تواند بر اساس روش های متعددی در گستره بدن و رفتار خود را آشکار سازد 3) شباهت مهم دو سازه حیا وشرم در آن است که بنیادی تر از بسیاری از رفتارهای دیگر تلقی می شوند تمایز اساسی عبارت است از این که معیارهای بنیادین مورد اشاره در حیا به معیارهای دینی باز می گردد در حالی که در روان شناسی شرم این معیارها از شرایط فرهنگی اجتماعی اخذ می شوند 4) مدل مقدماتی حیا مبتنی بر برداشت از آیات قرآن، حیا را به عنوان ویژگی بنیادین محافظت از نفس بر اساس نظارت خداوند، با توجه به شرایط فردی و اجتماعی، در گستره بدن و روان مطرح می سازد.