پژوهش های زبانی
سال:1390 | دوره:2 | شماره:1 (پیاپی 2) |تعداد مقالات:7

اصولا هر زبانی برای بیان مفاهیم جدید از امکانات و فرایندهای متعددی استفاده می کند تا برای آن مفاهیم، صورت های لفظی وضع نماید. این فرایندها شامل مواردی نظیر ترکیب، اشتقاق، تصریف، ابداع و غیره است. فرایند ترکیب، کلمات/ ستاک های مرکب را خلق می کند و فرایندهای اشتقاقی و تصریفی از طریق وندافزایی بر کلمات/ ستاکهای از پیش موجود و یا بالقوه به زایش کلمات جدید می پردازند. این ستاک ها می توانند بسیط و یا مرکب باشند. مساله اصلی این نوشتار، تحلیل کلمات مرکب فعلی در چهارچوب نظریه صرف مبتنی بر واژه قاموسی است که از سوی مارک آرونف در سال 1994 معرفی گردیده است.در تحلیل این کلمات، وجود یک ستاک فعلی مرکب مقید فرض می شود که در اثر فرایند ترکیب دو ستاک واژگانی حاصل شده است. سپس فرایندهای واژه سازی (اشتقاق، تصریف) بر این ستاک مرکب اعمال می گردد. بنابراین اثبات وجود این نوع ستاک، امری ضروری است، بدین علت که پایه بسیاری از فرایندهای واژه سازی است و بدون فرض آن برخی از فرایندهای زایای واژه سازی صورت نمی گیرد.

در این مقاله برآنیم تا ضمن تبیین فرایند ترجمه به مثابه کنشی زبانی- فرهنگی، پیامدهای حاصل از تاثیرات پنهان ترجمه از زبان انگلیسی را بر مقوله وجهیت زبان فارسی مورد بررسی قرار دهیم و در قالب یک مطالعه اولیه آن دسته از صورت های دستوری و نقش های گفتمانی افعال وجهی را که در اثر ترجمه تغییر پیدا کرده اند شناسایی کنیم. برای انجام این کار، داده ها از گونه مکتوب روانشناسی تعلیم و تربیت انتخاب گردیدند و سپس در قالب دو گروه متون ترجمه شده و تالیفی در دو مقطع زمانی متفاوت به لحاظ مدت و میزان تماس زبانی دو زبان فارسی و انگلیسی، طبقه بندی شدند. در نهایت پس از تجزیه و تحلیل داده ها میزان قوت و ضعف صافی فرهنگی زبان فارسی و همگرایی یا واگرایی افعال وجهی بررسی و ارزیابی شدند.

در این مقاله چگونگی رابطه بین بن ماضی و بن مضارع در چهارچوب رویکرد بهینگی تجزیه و تحلیل می شود. از آن جایی که تحلیل این موضوع در چهارچوب رویکرد اشتقاقی منجر به استفاده از قواعد و فرایندهای واجی می شود که طبیعی نیستند، در این مقاله این موضوع در چهارچوب رویکرد بهینگی که یکی از رویکردهای محدودیت بنیاد می باشد تحلیل می شود. در این تحلیل محدودیت های حاکم بر بن ماضی افعال بی قاعده زبان فارسی معرفی می شوند و در نهایت با ارائه دو محدودیت نشان داری نقض پذیر به صورت [-son+cont]C, agree voice به تبیین این مساله پرداخته می شود.

در این مقاله ساخت فعلی خاصی در گویش هورامی (پاوه ای) مورد بررسی قرار می گیرد که در این جستار ساخت استمراری- تاکیدی نامیده می شود و از پیوند نحوی افعال مضارع اخباری، ماضی استمراری و ماضی ساده با مصدر سازنده این افعال تشکیل می شود. بروز برخی تبعات نحوی مترتب بر تشکیل این ساخت ها را (نظیر عدم امکان حضور مفعول صریح به صورت گروه اسمی آشکار در ساخت های متعدی غیرکنایی و نیز استفاده از نظام واژه بستی به عنوان یگانه راهکار بروز موضوع درونی) می توان با تکیه بر ملاحظات حالت و مفهوم صافی حالت تبیین کرد. نظام واژه بستی به کار رفته در این قبیل ساخت ها، نظام واژه بستی فعلی است. این نظام که در آن عناصر واژه بستی همچون وندهای مطابقه به فعل متصل می شوند، دارای کارکردهای نحوی دوگانه مطابقه و معرفی موضوع است. چگونگی شکل گیری این ساخت ها را نیز می توان از منظری اطلاعاتی و با توجه به نظریه ساختار اطلاعاتی شرح و توصیف کرد. این ساخت های فعلی برای بیان نمود استمراری یا بیان تاکید بر روی عمل فعل به کار می روند. در این میان کارکرد بیان نمود استمراری به مراتب بی نشان تر است. تفاوت میان این کارکردهای دوگانه را می توان با توجه به تمایز میان کانون های تقابلی و کانون های اطلاعاتی تبیین کرد.

این مقاله در چهارچوب نظریه نمود معنایی- واژگانی لیبر (2004) به بررسی نقش معنایی پسوندهای -َ نده و - ار می پردازد. این نظریه با استفاده از شش مشخصه معنایی: ماده، پویا، مکان، وضع یا جایگاههای رویدادی استنباطی (وجرا)، مقید و ساختمند و یک اصل به نام اصل هم نمایگی، نقش معنایی عناصر واژی از جمله وندها و عملکرد آنها را در فرایندهای ترکیب، اشتقاق و تغییر مقوله بررسی می کند. در این نظریه همه عناصر واژی از جمله وندها مشخصه معنایی، اسکلت معنایی، زیرمقوله بندی نحوی و موضوع دارند؛ اما وندها یا بدنه معنایی ندارند و یا بدنه معنایی شان بسیار ضعیف است.در این مقاله، دلیل عملکرد متفاوت پسوندهای -َ نده و - ار در واژه سازی، چندمعنایی بودن و به طور کلی منشا تفاوت ها و تشابهات آنها بررسی می شود. با استفاده از این دیدگاه نشان داده می شود که نقش این وندها نقشهای معنایی کنشگری و کنش پذیری یا نقشهای نحوی فاعلی و مفعولی نیست بلکه این وندها هم مانند سایر عناصر واژی، مشخصه هایی معنایی به پایه ها اضافه می کنند و دلیل چندمعنایی بودن وندها ناشی از عملکرد متفاوت اصل هم نمایگی است نه نقش معنایی آنها.

حروف اضافه در زبان های پهلوی ساسانی و پارسی میانه ترفانی طیف نسبتا گسترده ای از مفاهیم را در بر می گیرند و در پیوند با اجزای گوناگون جمله، به تعیین نقش دستوری آنها نیز یاری می دهند. معانی برخی از حروف اضافه گاه تا حدی با دیگر حروف انطباق دارند؛ با این حال در بیشتر موارد ظرایف خاص خود را حفظ می کنند. در این مقاله مفاهیم و عملکردهای دستوری حروف اضافه در کتیبه های پهلوی ساسانی به همراه گزیده ای از متون پهلوی کتابی و پارسی میانه ترفانی بررسی و فهرست نسبتا جامعی از آنها ارائه گردیده است. موارد گوناگون همراه با نمونه هایی از متون نامبرده ارائه شده اند تا شواهد لازم در اختیار خواننده قرار گیرد.

مقاله حاضر در خصوص کتیبه ای از دوره پارتی است که در شهرستان سرپل ذهاب در استان کرمانشاه قرار دارد. این نقش برجسته پارتی دو نفر را تصویر کرده است که در دو گوشه این نقش برجسته دو کتیبه نوشته شده است. کتیبه سمت راست به سبب فرسایش چندان قابل قرائت تازه ای نیست؛ اما کتیبه سمت چپ پیش از این قرائت دیگری، یعنی گودرز پسر گیو، شده بود. نگارنده بر اساس مشاهده نزدیک و قالب گیری به قرائت دیگری، یعنی گودرز پسر اردوان، رسیده است که در این مقاله بدان پرداخته شده است.