صنعت و دانشگاه
سال:1388 | دوره:2 | شماره:3-4 |تعداد مقالات:10

شکل گیری ارتباط سازنده دانشگاه و صنعت در راستای توسعه ملی، گذشته از نیاز به زیرساخت های تسهیل کننده ارتباط، مستلزم طراحی سیاست های اثربخش و به کارگیری ابزارهای سیاستی موثر است. از سوی دیگر، صنعت و دانشگاه، از جمله عناصر اساسی نظام ملی نوآوری هستند که طبیعتا تعامل آنها باید در قالب مبانی نظری این نظام ساماندهی شود. در این میان، فن بازار، از جمله سازوکارهایی است که می تواند از یکسو نقش موثری در عرضه دستاوردهای تحقیقاتی و فناورانه دانشگاه ها و نهادهای تحقیقاتی به صنایع ایفا کند (فشار تکنولوژی)، و از سوی دیگر، تقاضای فناورانه صنایع و نهادهای تولیدی و خدماتی را به جامعه پژوهشی کشور ارائه نماید (کشش تقاضا). این مقاله به کارکردهای فن بازار، به عنوان یک ابزار سیاستی و یکی از عناصر نظام ملی نوآوری در ایجاد ارتباط میان صنعت و دانشگاه پرداخته، وظیفه دولت را در تضمین کارایی این سازوکار مرور می کند.

توسعه ارتباط صنعت و دانشگاه بر اساس نیازها و توانمندی های دو طرف صورت می گیرد و الگوهای ارائه شده توسط صاحبنظران نیز بر همین اساس طراحی و اجرا شده است.صنعت وابسته به دولت و دانشگاه های دولتی باعث تاثیرپذیری ارگانیک این دو نهاد از دولت شده است به نحوی که عملا جهت گیری سیاست های توسعه صنعتی و دانشگاهی در سده گذشته تا حد زیادی دولت فرما و مطابق با مقتضیات سیاسی کشور بوده است.با اجرایی شدن اصل 44 قانون اساسی و روند رو به رشد خصوصی سازی در شرکت ها و سازمان های دولتی ذیل این اصل، قطعا شاهد افزایش رقابت بین این شرکت ها و سازمان ها هستیم که باعث ایجاد زمینه های تقاضای جدید برای افزایش توان رقابتی و حفظ استانداردهای کالا و خدمات خواهد شد.به علاوه آنکه با کم رنگ شدن نقش دولت، فقدان راهکارهای قانونی و حقوقی حاکمیتی برای توسعه ارتباط صنعت و دانشگاه، این ارتباط از حالت دولت فرما به ارتباط خویش فرما تبدیل خواهد شد. ارتباطی که زمینه ها، الگوها و الزامات آن کاملا ناشناخته است.طی این مقاله درصدد هستیم تا با بررسی نیازها و توانمندی های متقابل صنعت و دانشگاه در فضای گذار از نهادهای دولتی به نهادهای غیر دولتی، الگویی جامع جهت ارتباط صنعت و دانشگاه در فضای غیر دولتی ارائه کنیم.

خوداتکایی مفهومی است که در اغلب مطالعات اقتصادی پیشین متبین کننده نظام اقتصادی بسته، بوده و در اکثر موارد در اقتصادی با گرایش ساختاری بسته و روابط اجتماعی سیاسی محدود مورد توجه قرار می گیرد. ولیکن اقتصاد امروزی با نگرشهای جهانی شدن (جهانی سازی) و آزادسازی مکانیزم اقتصادی، مفهومی متمایز برای خوداتکایی (همراه با حرکت به سمت اقتصاد باز)، قائل است. شایان ذکر است خوداتکایی در مفهوم اولیه به معنی حداقل وابستگی فرایند تولید و در مفهوم دوم به معنی حداقل وابستگی خالص فرایند تولید و تجارت به خارج (بخصوص با کشور خاص) است. لذا در مطالعات اخیر وابسته سازی بالای اقتصاد خارج در کنار ایجاد وابستگی در اقتصاد درون، می تواند به مفهوم افزایش خوداتکایی نسبی باشد، البته این در حالی است که تداوم فرایند تولید با کمترین اتکا به اقتصاد خارج بتواند عمل نماید. در صورتیکه صنعت پتروشیمی ایران را به عنوان یک صنعت، فارغ از ارتباطات بالادستی و پایین دستی آن مورد ارزیابی قرار دهیم. پس از ارائه فرصت ها و تهدیدهای صنعت پتروشیمی کشور، تحلیل خوداتکایی بر مبنای فرایند تولید با مولفه هایی چون چگونگی تامین مواد اولیه، مهارت و علم و دانش و تکنولوژی و ماشین آلات، در مجموع خوداتکایی نسبی قوی را در این صنعت نشان می دهد. از سوی دیگر نیز بررسی شاخص های اقتصادی تجاری خوداتکایی صنعت پتروشیمی در بازه 18 ساله پس از جنگ تحمیلی (86-69) حاکی از کاهش شدید درجه وابستگی اقتصاد به تجارت جهانی محصولات پتروشیمی، خیز تازه در روند افزایشی وسعت ارتباطات بین المللی از سال 82، افزایش سریع تجارت درون بخشی از سال 74 و نهایتا کاهش تدریجی سهم صنعت پتروشیمی از تجارت کشور در نتیجه روند کاهشی شاخص ارزبری و سپس افزایش چشم گیر آن به دلیل روند شدیدا افزایشی ارزآوری این صنعت است. همچنین با استفاده از آزمون علیت گرانجر بیان شد که یک رابطه دو طرفه ما بین شاخص اقتصادی خوداتکایی (خالص ارزآوری) صنعت پتروشیمی ایران و رشد اقتصادی این صنعت وجود دارد. تا اینجا صنعت پتروشیمی به صورت انفعالی، فارغ از ارتباطات پسین و پیشین مورد بررسی قرار گرفت. ولیکن نگرش سیستمی به طیف صنعتی در برگیرنده صنعت پتروشیمی گویای عدم خوداتکایی این مجموعه گسترده سیستمی، به دلیل عدم توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی است. در حقیقت وفور مواد اولیه نفتی و گازی در کشور که عامل اصلی ایجادکننده خوداتکایی در بررسی انفعالی صنعت پتروشیمی بوده است؛ در نگرش سیستمی، یکی از مهمترین دلایل توسعه نامتوازن این سیستم می باشد.

در این مقاله، مفهوم پارک فناوری و پارک فناوری مجازی و خدمات آن معرفی شده، و نقش پارک فناوری مجازی در افزایش کارایی و اثربخشی 3 مولفه اساسی توسعه اقتصاد دانش بنیان، یعنی صنعت، دولت، و دانشگاه بررسی شده است. به منظور دستیابی به مدلی برای ارتقای سطح همکاری های سه جانبه این عوامل و کمک به پیاده سازی پارک فناوری مجازی، چارچوبی برای پارک مجازی، پیشنهاد شده است. در این چارچوب، اجزا و ارتباطات، کارکردها و الزامات پارک فناوری مجازی، مشخص شده اند.مدل ارائه شده، ضمن تبیین ارتباطات دانشگاه، دولت و صنعت در پارک فناوری مجازی، تعاملات بین آنها را در چارچوب پارک مجازی مشخص می کند. نتایج ارزیابی مدل توسط گروه متخصصان، بیانگر قوت مدل در دستیابی به اهداف مورد انتظار است.

در جهان امروز، جوامع بشری و دولت های آنها برای نقش آفرینی موثر و سهم خواهی نیازمند داشتن مولفه های استطاعت و مقبولیت لازم هستند. یکی از این مولفه ها حوزه علم و فناوری است. در این حوزه حضور دانشگاه هایی با ویژگی های منحصر به فرد از جمله دانشگاه صنعتی ضرورتی اجتناب ناپذیر است.این مقاله سعی دارد با بررسی شاخصه های دانشگاه های صنعتی در مفهوم سنتی و جدید، مفهومی جدید از این نوع دانشگاه ها را بر اساس سند چشم انداز توسعه ایران در افق 1404 برای افزایش توان علمی-صنعتی کشور و به تبع آن رشد اقتصاد دانش محور ارائه کند.به همین منظور ضمن شناسایی چالش های موجود در دانشگاه های صنعتی سنتی در کشور، نقشه جامع جدیدی مشتمل بر ساختار، ماموریت و اهداف یک دانشگاه صنعتی پیشرفته معرفی شده است که هر یک از این زیر حوزه ها با کارکردهای متنوع و ویژه مکان بنیانگذاری چهار رکن اصلی یک دولت زنده، توسعه یافته و نقش آفرین را در جهان آینده فراهم می سازد.

این تحقیق برای بررسی توانایی ها و قابلیت های دانش آموختگان دانشگاه های ایران در پاسخ به نیازهای شغلی و حرفه ای در منطقه انرژی پارس جنوبی به منظور ارائه مدلی کارامد برای ارتباط موثر صنعت و دانشگاه صورت گرفته است. به این منظور ابتدا با توجه به پیشینه تحقیق و مبانی نظری، چارچوب مفهومی برای توانایی ها و قابلیت های دانش آموختگان ارائه شد. با توجه به مولفه های این چارچوب پرسشنامه ای در پنج بخش تهیه و پس از اطمینان از روایی صوری و اعتبار آن (0.83)، داده ها از نمونه های مورد مطالعه (336 نفر شامل 96 مدیر و 242 نفر از کارشناسانی که دارای تحصیلات دانشگاهی هستند) که با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شدند گرد آوری شد. این داده ها با توجه به سوالات تحقیق و با استفاده از روش های آمار توصیفی و آمار استباطی چون آماره t تک نمونه ای و تحلیل عاملی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بر اساس نتایج بدست آمده چار چوبی پیشنهاد شد که به کمک آن بتوان رابطه مطلوبی بین آموزش های دانشگاهی در پاسخ به نیازهای بازار کار برقرار کرد. این چارچوب شامل پنج دسته مولفه اصلی فلسفه و اهداف، مبانی نظری، توانایی ها و قابلیت های دانش آموختگان دانشگاه ها (بعد فنی و ابزاری، بعد شناختی، بعد شخصیتی، بعد سازمانی، بعد مدیریتی و راهبردی و بعد ارتباطی)، ارزیابی چارچوب و عوامل محیطی است.

برقراری ارتباط موثر بین صنعت و دانشگاه یکی از دغدغه های دولت ها در کشورهای مختلف دنیا به شمار می رود. بر سر راه این ارتباط همواره موانع فرهنگی، ساختاری و عملکردی مختلفی وجود دارد که دولت ها با توجه به نیاز و ساختار صنعتی و دانشگاهی خود با استفاده از مدل های مختلف در برطرف کردن آنها همت گماشته اند. در این مقاله سعی بر آن است که یکی از نمونه های موجود برای برقراری این ارتباط در کشور مورد بررسی قرار گرفته و ضمن معرفی این نمونه، تجربیات حاصل از به کارگیری آن تا حد امکان منتقل شود.

ارتباط صنعت و دانشگاه موضوعی مهم و بحث انگیز بوده و در سال های اخیر مقالات متعددی درباره آن نوشته شده است. یکی از راهکارهایی که اغلب پیشنهاد می شود و در ایران به عمل نیز نزدیک شده است، ایجاد پارک فناوری است. اما توجه به این مساله حائز اهمیت است که چنین نهادی به تنهایی ضامن ایجاد ارتباط مناسب بین دانشگاه و صنعت و به تبع آن ارتقای صنعت نیست. در هر کشور با توجه به وضعیت جغرافیایی و دسترسی به منابع طبیعی، مزیت خاصی در تولید برخی محصولات وجود دارد و تمرکز بر آن سودآوری بیشتری را به همراه خواهد داشت لذا باید در ایجاد چنین مراکزی مزایای نسبی موجود را در نظر گرفت. استفاده مناسب از این مزیت ها و تبدیل آن به محصول نهایی قابل استفاده، به عوامل متعددی نظیر وجود دانشگاه هایی با قابلیت های آموزشی و پژوهشی مناسب برای تولید دانش فنی و نیروی انسانی کارا، یک صنعت کارامد و حمایت دولتی در هر شکل ممکن از جمله پارک فناوری بستگی دارد. در سال های اخیر در صنعت پست های فشار قوی پیشرفت های قابل ملاحظه ای بوجود آمده است به گونه ای که علاوه بر تامین نیاز داخل، ارائه خدمات مهندسی به کشورهای خارجی نیز صورت گرفته است. در تحقیق حاضر سعی شده است با بررسی نارسایی دانشگاه ها در زمینه آموزشی و پژوهشی و نیز صنعت بویژه در ارتباط با صنعت پست های برق و توجه به مزیت نسبی ایران و جایگاه اقتصاد ایران در اقتصاد جهانی، پیشنهادهایی برای نحوه حمایت دولت به منظور ارتقای این صنعت ارائه شود.

ارتباط صنعت و دانشگاه موضوعی است که از سال های گذشته در جامعه مطرح بوده و اقدامات زیادی در این زمینه به صورت تئوری و عملی از قبیل مقاله، کتاب، برگزاری سمینار و انعقاد تفاهم نامه ها و قراردادهای همکاری انجام گرفته است. در مقاله حاضر، ضمن بررسی فلسفه ارتباط صنعت و دانشگاه، نظام ها و انواع همکاری های صنعت و دانشگاه بررسی شده و اقدامات وزارت نیرو برای ایجاد و توسعه ارتباط با دانشگاه ها و مراکز پژوهشی از طریق روش هایی نظیر همکاری های پژوهشی، ایجاد مراکز علمی تحقیقاتی مشترک، تجاری سازی نتایج پژوهشی و نظام نامه ارتباطات علمی مورد بحث قرار گرفته است.

رشد صنعتی در کشور باعث افزایش تقاضای انرژی در سال های اخیر شده است لذا توجه خاص به ساخت سدها و طراحی و راه اندازی نیروگاه ها امری ضروری می باشند، از طرف دیگر با توجه به وضعیت بازار و نیاز کشورهای همسایه از جمله افغانستان، عراق و آسیای میانه به نیروهای متخصص و تجهیزات پیشرفته در حوزه صنعت آب و برق، تربیت نیروهای آموزش دیده و تولید کالاهای صنعتی در این زمینه می بایست در اولویت قرار گیرد.در این مقاله ضمن بررسی وضعیت موجود فرصت ها و چالش های تاثیرگذار در این حوزه مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهند گرفت.