جغرافیایی فضای گردشگری
سال:1393 | دوره:3 | شماره:11 |تعداد مقالات:8

جهانگردی از مهمترین فعالیتهای انسان معاصر است که همراه با به وجود آمدن تغییرات و تحولات بنیادی در سیمای زمین، اوضاع سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، روش زندگی انسان را دگرگون می سازد. دارا بودن شرایط مطلوب گردشگری جز مزیت ها و توان های بالقوه برای گردشگری محسوب می شود. تکنیک های گوناگونی برای ارزیابی توانهای اقلیمی مناطق توریستی وجود دارد، در تحقیق حاضر با استفاده از شاخص TCI به ارزیابی اقلیم توریسمی شهر سمنان پرداخته شده است. میچکوفسکی (1985) از بعد اثر زیست اقلیم بر گردشگری شاخصی را تحت عنوان شاخص اقلیم گردشگری (TCI) معرفی نموده است. این شاخص ترکیبی، عناصر اقلیمی که بیشترین ارتباط باکیفیت تجربه گردشگری برای غالب گردشگرها دارد را بطور منظم ارزیابی می کند. با توجه به نقشه ها و روند سالانه با توجه به نتایج حاصل از مدل TCI می توان چنین اظهار نظر نمود که در شهر سمنان، وضعیت گرمایی در فصل زمستان در حد آسایش (قابل قبول تا عالی) قرار دارد. فصل بهار دمای هوا وضعیت اقلیم گردشگری خوب تا خیلی خوب می باشد و در اواخر بهار و دو ماه اول تابستان شرایط اقلیمی برای گردشگری خارج از حد آسایش می باشد.

توسعه صنعت گردشگری در سالهای اخیر آن را به یکی از حوزه های اقتصادی دارای مزیت پایدار بدل کرده است. برنامه ریزان و مجریان کلان اقتصادی کشورها، با هدف استفاده بهینه از این مزیت اقتصادی اقدام به طراحی و اجرای برنامه های راهبردی می نمایند. یکی از راهبردهای اساسی در این صنعت، توجه به گردشگری جنگ است. کشور ما به عنوان یکی از کشوری در نیمه دوم قرن بیستم درگیر یک جنگ نابرابر بوده است دارای فرصت بسیار مناسبی برای حضور گردشگران داخلی و خارجی و دیدار آنها از مناطق جنگی و آثار مقاومت دلیرانه مردم ایران در برابر تهاجم صدام و پشتوانه های بسیار بین المللی خودش است. براین اساس به منظور مطالعه جایگاه این نوع گردشگر بر صنعت توریسم و مطالعه شرایط آن در ایران این تحقیق انجام شده است. این تحقیق به روش توصیفی – پیمایشی، بعد از بررسی و مرور ادبیات تئوریک طرح، با استفاده از پرسشنامه ای محقق ساخته، دادهای مورد نیاز جمع آوری شده است. نمونه های این تحقیق به تعداد 200 نفر به روش نمونه گیری تصادفی از بین بازدیدکنندگان مناطق جنگی انتخاب شده است. نتایج حاصله نشان می دهد که عوامل نوستالژیک و فرهنگی عوامل اصلی انتخاب این مناطق برای گردشگری و بازدید بوده است، و همچنین اکثریت نمونه های تحقیق آن را به عنوان یکی از حوزه های گردشگری مطرح کرده اند که در آینده نیز جایگاه خود را حفظ می کند. بر اساس منایج حاصله می توان گفت فقدان آگاهی مردم و فقدان برنامه ریزی از موانع اساسی این نوع گردشگری در ایران است. نداشتن موزه جامع و کامل جنگ، نداشتن یادمان های مناسب، عدم تصویرسازی مناسب و منطقی از گفته ها و خاطره های رزمندگان دفاع مقدس، توجه به مسائل ظاهری در اعزام کاروان های راهیان نور، دست نایافتنی کردن رزمندگان با تعبیرهای نادرست، عدم معرفی اهداف و آرمان های شهدا و رزمندگان، رهاکردن مناطق و استان هایی که درگیر جنگ بودند فقط به خاطر حفظ ظاهری مناطق جنگی و دولتی کردن اعزام ها به مناطق عملیاتی جنوب کشور از مسائلی است که ذهن ها را کمتر به سمت گردشگری جنگی می برد. مقاله حاضر به بررسی وضعیت گردشگری جنگ در ایران و به نتایج به دست آمده از آن اشاره می کند.

صنعت گردشگری یکی از مهمترین و پرجاذبه ترین فعالیتها در جهان امروز است، این صنعت که به عنوان موتور توسعه از آن نام برده می شود به علت اهمیتی که از نظر اجتماعی اقتصادی دارد روز به روز بیشتر مورد توجه قرار گرفته و دولتها به آن اهمیت میدهند. درکنار توجه به درآمدزایی و اشتغال زایی مقوله آموزش در این زمینه بسیار حائز اهمیت می باشد.کشور ایران با ویژگیهای طبیعی خاص برای شیفتگان اکوتوریسم منطقه بسیار مستعد در زمینه جذب گردشگران طبیعی در سطح بین المللی می باشد. با این وجود موانع و مشکلات زیادی درصنعت اکوتوریسم ایران وجود دارد که علاوه بر تخریب و کاهش کیفیت طبیعت و جلوه های طبیعی و مصنوعی به کاهش جاذبه سرزمین های تحت تاثیر برای گردشگران داخلی و خارجی منجر شده و فرایند توسعه پایدار این صنعت را با وقفه و اختلال مواجه ساخته است و یکی از عوامل موثر در این بین عدم وجود آموزشهای صحیح محیط زیستی می باشد.اهداف نهایی نگارنده تحقیق عبارت بوده از شناسایی اهداف آموزشی محیط زیست، تدوین راهکارهای عملی در آموزش محیط زیست، تعیین اولویتهای آموزشی و پیشنهادهای لازم برای اجرای دوره های آموزش محیط زیست و همچنین بازنگری دوره های آموزشی می باشد. روش مطالعه در این پژوهش به صورت توصیفی تحلیلی وکتابخانه ای است که به تحلیل قوت ضعف تهدیدها و فرصت هایی که دراین زمینه وجود دارد، با استفاده ازمدل برنامه ریزی راهبردی SWOT پرداخته شده است.

استان کرمانشاه یکی از مناطقی است که در کشاکش جنگ تحمیلی آسیب فراوانی دیده و در دوران سازندگی نیز از توسعه مطلوبی برخوردار نشده است. یکی از زمینه های رشد این استان می تواند صنعت گردشگری باشد. استان کرمانشاه استعدادهای تاریخی، طبیعی، زیارتی- مذهبی و انسانی فراوانی دارد که عمدتا ناشکفته باقی مانده است. از این استعدادها می توان در جذب گردشگر و نهایتا کمک به توسعه اجتماعی و اقتصادی بهره گرفت. پارک جنگلی طاقبستان با ارائه سطوح مختلفی از خدمات زیست محیطی برای مردم، در دامنه جنوبی کوه طاقبستان و در بالا دست شمال غربی آثار تاریخی طاقبستان شهر کرمانشاه واقع شده است. این خدمات دارای ارزش های اقتصادی هستند که غالبا برآورد آنها با معیارهای عادی مشکل می باشد، زیرا درآمد مالی مستقیم ایجاد نمی کنند، اما منافعی مانند افزایش کیفیت زندگی و فرصت های تفرجی را دربردارند، که عمدتا با لحاظ نمودن برخی از شاخص ها می توان ارزش اقتصادی آنها را برآورد نمود. در این مطالعه به بررسی پارک جنگلی طاقبستان با استفاده از روش هزینه سفر منطقه ای پرداخته شده است. نتایج نشان داد که متغییرهایی مانند سن، سطح سواد و مقدار درآمد ماهانه باز دید کنندگان دارای تاثیر چشمگیری بر استفاده از تفرجگاه دارند. بررسی سطح درآمد ماهانه بازدیدکنندگان نشان داد که میان این متغییر و تعداد روزهای بازدید از تفرجگاه و نیز تمایل به پرداخت ورودیه، همبستگی بالایی وجود دارد. این نتایج به دست آمده چندان دور از انتظار نبود؛ چنانکه نتایج مشابهی برای پارک های ایالات متحده به دست آمده است. نتایج همچنین نشان داد که سطح تحصیلات نیز نقش مهمی در جذب گردشگران به پارک جنگلی طاقبستان داشت. چنانکه بیشترین تعداد بازدیدکنندگان با سواد بودند. سطح سواد رابطه مستقیم با میزان درآمد دارد؛ چنانکه با افزایش سطح تحصیلات، فرصتهای فراغتی افراد نیز افزایش می یابد. بررسی مطالعات انجام شده در برخی از تفرجگاه های کشور نشان می دهد که این مناطق برای نوجوانان تا میان سالان از جاذبه بیشتری برخوردارند. اما نتایج ما نشان داد که بیشترین تعداد بازدیدکنندگان (48 درصد) در محدوده سنی 35-20 سال قرار داشتند. درآمدزایی پارک جنگلی طاقبستان که در بهار و تابستان 1393 محاسبه شد، برابر با مقدار 78704248 تومان به دست آمد نتایج نشان دهنده لزوم توجه بیشتر و تدوین طرح جامع توسعه گردشگری استان برای پارک های جنگلی است که می تواند به عنوان ابزاری موثر در برنامه ریزی و مدیریت طرح های توسعه ای مورد استفاده قرار گیرد.

گردشگری گروه بندی ها و درجات بسیار متنوع و گوناگونی را تجربه کرده است که به لحاظ پویایی این فعالیت اقتصادی انسان دور از ذهن نیست. ارکان گردشگری اما معمولا ثابت و یکپارچه مورد مطالعه قرار می گیرند: حمل و نقل، اقامت، پذیرایی. در سال های متمادی که از ورود واژه توریسم به فرهنگ مردم جهان می گذرد افرادی بوده اند که از این مفهوم برداشتی فاخر و در سطحی بسیار بالاتر از نظر کیفیت، قیمت و حتی ماهیت داشته اند. خدمات دهندگان گردشگری نیز به دلایلی مانند کسب درآمد افزونتر و یا اشتغال زایی بالاتر همیشه به این نیاز دامن زده اند و با فراهم آوردن امکانات این سطح از توریسم، به گسترش آن کمک کرده اند. در ایران به دلایل متعدد با وجود نیاز به چنین خدماتی، توریسم فاخر چندان مورد توجه نبوده است. در انجام این پژوهش از روش توصیفی تلفیقی در مبانی و بیان مساله استفاده شده و به لحاظ نو بودن مفهوم در ایران، در بحث و نتیجه گیری از روش مقابله بهره گرفته شده است. نتایج به دست آمده از این پژوهش بیانگر آن است که گردشگری لوکس در ایران در طی بیست سال گذشته از رشد خوبی برخوردار بوده و علاوه بر فرصت های شغلی مستقیم و غیر مستقیم در گردشگی، دستگاه های نظارتی و کنترلی نیز اثرات مثبت اقتصادی بر جای می گذارد.

امروزه به دلیل پذیرش حجم وسیعی از گردشگران توسط شهرهای بزرگ، گردشگری شهری جایگاه قابل توجهی در میان حوزه های مختلف گردشگری یافته است. رشد و توسعه روزافزون شهرها باعث شده که امروزه مناطق شهری با جذب جمعیت و فعالیت تبدیل به مراکز اصلی ارائه خدمات، تجارت، تولید، مصرف و سکونت شوند. با وجود ارائه امکانات و تسهیلات از سوی شهرها استفاده از خدمات برای گردشگران دارای محدودیت هایی می باشد که دسترسی گردشگران را با مشکل مواجه می کند. داشتن دسترسی یکی از مهم ترین خصوصیات یک شهرخوب است.دسترسی را می توان به صور مختلف تقسیم بندی کرد دسترسی به فعالیت ها، دسترسی به کالاها و منابع، دسترسی به اماکن و دسترسی به اطلاعات. تحقیق حاضر به ارزیابی میزان و مطلوبیت دسترسی گردشگران به خدمات و عناصر گردشگری در شهر تبریز پرداخته است. بدین منظور به تحلیل پراکندگی و توزیع فضایی 23 نوع عنصر گردشگری شهری و همچنین به ارزیابی مطلوبیت نهایی دسترسی به عناصر گردشگری شهری در سطح مناطق ده گانه شهر تبریز پرداخته شد. روش تحقیق، توصیفی– تحلیلی-پیمایشی می باشد. برای جامعه آماری، مناطق ده گانه شهر تبریز و همچنین تعداد گردشگران داخلی و خارجی در سال 1390 انتخاب شد که به منظور به دست آوردن مطلوبیت نهایی هر منطقه برای دسترسی به خدمات گردشگری از مدل های AHP و TOPSIS، و جهت مشخص شدن نحوه پراکنش کاربری ها در سطح شهر، از مدل های پنج گانه میانگین نزدیک ترین همسایه؛ ضریب K، خود همبستگی فضایی، تراکم هسته ای و ضریب آماره جی و همچنین برای مشخص کردن خوشه های بحرانی و مناسب از لحاظ دسترسی از مدل GI و جهت تعیین حوزه دسترسی عناصر اقامتی گردشگران از توابع eucliden distance مدل تحلیل فضایی و service area مدل تحلیل شبکه استفاده شد. نتایج حاصل از تحلیل نشان داد که مناطق 9 و 7 دارای دسترسی نامطلوب، مناطق 6 و 5 نسبتا نامطلوب، مناطق 10 و 3 دسترسی متوسط، مناطق 1 و 4 در وضعیت نسبتا مطلوب و مناطق 2 و 8 در وضعیت مطلوب قرار دارند.

شهرستان لردگان به سبب بهره مندی از توان های محیطی و گردشگری از مزیت نسبی برخوردار است. هدف این پژوهش شناخت قابلیت ها، جاذبه ها، تنگناها و مشکلات گردشگری شهرستان لردگان با استفاده مدل SOWT است و ارائه راهکارهای مناسب جهت توسعه صنعت گردشگری و توسعه ی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی شهرستان است. ابزار گردآوری اطلاعات و داده ها، استفاده از روش های اسنادی و مطالعات میدانی بوده است. نوع تحقیق کاربردی، توسعه ای و روش بررسی آن توصیفی، تحلیلی است. یافته های تحقیق نشان می دهد که بخش گردشگری در شهرستان لردگان دارای استعدادهای بالقوه و بالفعل فراوانی برای جذب گردشگران است که در توسعه شهرستان نقش دارد. با این حال این شهرستان به رغم دارا بودن استعدادهای فراوان تاکنون نتوانسته است به خوبی گردشگران را جذب کند و در صورت جذب، قادر به نگهداری آن ها نبوده است که این امر به دلیل کمبود امکانات و تسهیلات گردشگری شهرستان است. راهکارهای مناسب این پژوهش، جهت توسعه صنعت گردشگری شهرستان، برنامه ریزی های علمی، سرمایه گذاری های هدفمند، ساماندهی جاذبه ها و قابلیت های گردشگری شهرستان از طریق جذب سرمایه گذاری های خصوصی و دولتی برای رشد توریسم شهرستان و در کنار آن توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و فیزیکی شهرستان و در نتیجه نزدیک شدن به توسعه پایدار است.

از جمله عوامل موثر در گردشگری، آب و هوا است. آب و هوا در انتخاب مکان و زمان گردشگری تاثیر قابل توجهی دارد. گردشگران برای انتخاب مقصد گردشگری، زمانی را در نظر می گیرند که بیشترین آسایش آب و هوایی را داشته باشد و همچنین در انتخاب مکان گردشگری، مکانی را انتخاب می کنند که دارای بیشترین آسایش آب و هوایی باشد.برنامه ریزان و متخصصان امر گردشگری هم برای برنامه ریزی زمانی و مکانی گردشگری، به آسایش آب و هوایی توجه زیادی دارند تا بتوانند خاطره ای خوش برای گردشگران ایجاد نمایند.در این پژوهش با استفاده از داده های آب و هوایی شهر اصفهان و شهرهای خواهرخوانده اش و با کاربرد مدل شاخص دمای معادل فیزیولوژیک، پراکنش زمانی و مکانی آب و هوای آسایش گردشگری تهیه شد.نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که در بین شهر اصفهان و خواهرخوانده هایش شهر داکار و هاوانا با هفت ماه قابل قبول، بهترین شرایط را از نظر اقلیم آسایش گردشگری دارد. و شهر اصفهان و ایروان و لاهور با سه ماه قابل قبول، پایین ترین رتبه را دارد.در بین ماه های سال هم بهترین ماه ها، می، با تعداد 10 شهرقابل قبول و ژوئن، سپتامبر، اکتبر با تعداد هفت شهر قابل قبول، بهترین وضعیت را دارند و ماه ژانویه با فقط دو شهر دارای شرایط قابل قبول، بدترین شرایط را دارند.