آموزه های قرآنی
سال:1390 | دوره:- | شماره:14 |تعداد مقالات:8

چکیده فارسی:گرچه اصل حرمت خمر مورد اتفاق است، اما درباره کیفیت تحریم آن اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی از اندیشمندان شیعه اعلام حرمت خمر را به اوایل دوران مکه باز می گردانند؛ اما اهل سنت آن را مربوط به اواخر دوره مدینه و تحریم را به گونه تدریجی و چند مرحله ای می دانند و از این رهگذر، نظریه معروف «تحریم تدریجی خمر» را مطرح می کنند.این نظریه دارای زمینه ها و پیامدهایی است که در این پژوهش به آنها اشاره کرده و به نقد این نظریه پرداخته ایم و در نتیجه تدریج در تحریم را مردود دانسته و اعلام حرمت خمر را در اوایل دوران مدینه به اثبات رسانده ایم و در نهایت، تدریج را - در صورت اثبات آن در این مورد - مربوط به اجرای حد شرب خمر و نه اعلام حرمت آن دانسته ایم.   چکیده عربی:مع أنه لا ریب و لا خلاف فی حرمه الخمر إطلاقا، لکن یوجد خلاف فی کیفیه تحریمه، فإن بعض علماء الشیعه یرجعون إعلان حرمه الخمر إلی بدایه بزوغ الإسلام فی مکه المکرمه، لکن علماء أهل السنه یرجعونه إلی نهایه دوره الإسلام فی مدینه النبی ‹(ص) و یرون أن التحریم کان بصوره تدریجیه و فی مراحل عده و یطرحون عبر هذا الاتجاه رؤیه «التحریم التدریجی للخمر» الذائعه. تروم الدراسه الراهنه إلی تفنیدها و إلقاء الضوء علی أن لهذا الاتجاه أرضیات و نتائج أشیرت إلیها فی هذه الدراسه. و فی نهایه المطاف یرد التدریج فی التحریم و یثبت أن إعلان حرمه الخمر کان فی بدایه وصول الإسلام إلی المدینه المنوره و فی الأخیر یصل باحث هذه الماده إلی أن التدریج یتعلق بالتدریج فی إجراء حد شرب الخمر لا فی إعلان حرمته.

چکیده فارسی:تعمیم مفاهیم مطرح شده در آیات قرآن و تطبیق آن بر مصادیق نوپیدا، از دغدغه های اساسی بزرگان اسلام و اندیشمندان مسلمان است. اصطلاح جری و تطبیق یکی از ابزارهای تحقق این هدف والا محسوب می شود. هر چند از دیرباز توجه و نگاه پژوهشگران معطوف به جری و تطبیق بوده است اما در بیشتر موارد کلی و اجمالی است. نوشتار پیش رو، پژوهشی کتابخانه ای و اسنادی است که به روش توصیفی تحلیلی سامان یافته و می کوشد تا با دقت، ابعاد مختلف این قاعده تفسیری را بررسی و نیز نمونه های به کارگیری آن را در سیره معصومان (ع) گزارش، تبویب و تحلیل نماید.   چکیده عربی:من المسائل الهامه التی جلبت انتباه کبار علماء الإسلام هی تعمیم المفاهیم المطروحه فی الآیات القرآنیه و تطبیقها علی المصادیق الحدیثه. فاصطلاح الجری والتطبیق أحد الأسباب والآلیات لتحقیق هذا الهدف الراقی. مع أنه من القدیم کانت وجهه نظر الباحثین متجهه نحو الجری والتطبیق، لکن هذا الاتجاه کان فی کثیر من الموارد بصوره کلیه و إجمالیه. الدراسه الراهنه والتی تعتبر دراسه مکتبیه و إسنادیه، ترمی إلی مناقشه جوانب و أبعاد هذه المسأله المختلفه و قد تم ذلک علی منهج توصیفی تحلیلی و تطلع إلی معالجتها بدقه. کما تحاول أن تعرض نماذج عن استغلال هذا المنهج فی سیره المعصومین (ع)Œ. فالغرض الأساس و الهام هو نقل و تبویب و تحلیل هذا الأسلوب. کما تجدر الإشاره إلی أن أهم أقسام استخدام الجری والتطبیق فی سیره أهل البیت Œ(ع) المشرقه هی: عرض المکانه السامیه للمعصومین (ع)Œ، تقویم المنحرفین والضالین، تحلیل الظروف الاجتماعیه و نقدها و کذلک بیان الأخبار الغیبیه.

چکیده فارسی:این نوشتار پس از مفهوم شناسی تربیت و تبیین جایگاه آن در حقوق کودک، به معرفی قرآن و کنوانسیون حقوق کودک به عنوان دو نظام واره تربیتی پرداخته است. پس از بررسی تطبیقی که به دو لحاظ کیفی و کمی صورت پذیرفت، این امر نمایان شد که کنوانسیون حقوق کودک از کاستی ها و نارسایی های فراوانی در زمینه تربیتی برخودار است. در نهایت این نتیجه به دست آمد که تربیت کودک در قرآن از جایگاهی ممتاز و جامع تر نسبت به کنوانسیون برخوردار است.   چکیده عربی:تتطرق هذه الدراسه بعد المعرفه علی مفهوم التربیه و بیان مکانتها فی حقوق الطفل إلی التعریف بالقرآن و اتفاقیه حقوق الطفل کنظامین للتربیه و بعد الدراسه المقارنه التی حقنت بصوره کمیه و کیفیه و کلیه، ثبتت أن اتفاقیه حقوق الطفل تعانی من نقائص و سلبیات کثیره فی حقل التربیه و فی نهایه الجوله وصلت إلی أن لتربیه الطفل فی القرآن الکریم مکانه مرموقه و سامیه بالنسبه إلی هذه الاتفاقیه.

چکیده فارسی:جامع بخاری به عنوان مهمترین کتاب نزد بخش گسترده ای از مسلمانان شایسته توجه است. چگونگی استفاده بخاری از کتاب خدا در جامع خویش و ویژگی های قرآن در این کتاب پرسشی است که این نوشتار درصدد پاسخ به آن است. به رغم اینکه بخاری در عرصه هایی چون خداشناسی دچار خطا گشته و احادیثی را آورده که با قرآن همخوانی ندارد، ولی در بخش های دیگری چون فقه، ابتکار او در عنوان گیری از آیات قرآن در جامع خویش و استفاده از قرآن به شیوه های مختلف شایسته توجه است، ولی از بین دانشمندان برجسته با گرایش به حدیث تنها علامه بزرگوار مجلسی است که در استفاده از قرآن و توجه به آن از بخاری پیشی گرفته است.   چکیده عربی:لا شک و لا ریب أن جامع البخاری یعتبر من أهم الکتب عند جمع غفیر من المسلمین و قد لفت هذا الکتاب اعتناءهم اللائق والمناسب. السؤال الذی یرید باحث هذه الدراسه الإجابه علیها هی کیفیه استخدام البخاری للقرآن الکریم فی جامعه و کذلک خصائص القرآن فی هذا الجامع. وبالرغم من أن البخاری قد أخطأ فی مجالات کمعرفه الله و ذکر أحادیث غیر ملائمه للقرآن الکریم، لکن أسلوبه فی مجالات أخری کالفقه، فی أخذ العنوان من الآی القرآنیه و استفادته من القرآن بشتی الطرق ممتاز و جدیر بالتأمل والانتباه. ولکن مع ذلک کله، من العلماء البارزین المنتمین إلی النزعه الحدیثیه، هذا هو العلامه المجلسی الذی تقدم البخاری فی استخدام القرآن والاکتراث له.

چکیده فارسی:پیش از استفاده و به کارگیری گونه های مختلف روایات در تفسیر قرآن باید به کاستی ها و آسیب های آنها توجه نمود تا از رهگذر مراجعه به روایات به وادی تفسیر به رای و فهم نادرست از قرآن کشیده نشویم. آسیب ها را می توان به دو دسته مهم تقسیم نمود.الف: آسیب های بیرونی روایات تفسیری مانند: کافی نبودن روایات تفسیری، نقل به معنا شدن روایات تفسیری، کج فهمی راویان و... ب: آسیب های درونی و محتوایی روایات تفسیری مانند: اضطراب متن، اشتمال بر محکم و متشابه، تقیه ای بودن برخی روایات تفسیری، وجود روایات بطنی در احادیث تفسیری و ...   چکیده عربی:من الضروری عند استخدامنا أقسام الروایات المنوعه فی تفسیر القرآن، قبل کل شیء أن نلاحظ سلبیاتها و نقائصها حتی نبتعد عند المراجعه إلیها من الخوض فی التفسیر بالرأی و فهم الغیر الصائب من القرآن الکریم. فبإمکاننا تقسیم هذه السلبیات إلی قسمین هامین: الف) السلبیات الخارجیه للروایات التفسیریه مثل عدم کفایه الروایات التفسیریه و نقل مضمون الروایات التفسیریه و سوء فهم الرواه و .... ب) السلبیات الداخلیه والمضمونیه للروایات التفسیریه، کاضطراب المتن واشتمال الروایات للمحکم والمتشابه و صدور شطر من الروایات التفسیریه تقیه و وجود الروایات البطنیه (الغامضه) فی الأحادیث التفسیریه و ....

چکیده فارسی:اهمیت بحث جایگاه اکثریت از آن روست که امروزه بسیاری از نظام های سیاسی جهان از عنوان دموکراسی که بر پایه خواست اکثریت استوار است، برای کسب مشروعیت سود می برند. اکنون تب دموکراسی آن چنان تنور سیاست جهانی را گرم نموده که به گفته دیوید هلد «تقریبا همه کس از چپ و راست و میانه، مدعی پیروی از اصول دموکراسی است و همه اقسام رژیم های سیاسی در سراسر جهان نام خود را دموکراسی می گذارند؛ هر چند میان گفتار و کردار ممکن است تفاوت های عظیم باشد» (فولادوند، 363:1377).اندیشه نظام دموکراسی می تواند در سنجش با اصول و مبانی وحی، از زوایای گوناگون مورد بررسی قرار گیرد؛ از جمله پایه های محوری این نظام، مساله اراده اکثریت و توده مردمی است که مبنای مشروعیت آن تلقی می شود. از این رو، در این نوشتار، نخست نگاهی فشرده و گذرا به جایگاه اکثریت در دموکراسی صورت گرفته و سپس قلمرو و جایگاه آن در اسلام دنبال شده است.   چکیده عربی:جاءت أهمیه الأکثریه من أن الیوم کثیر من النظم السیاسیه فی العالم تستفید لشرعیتها من عنوان الدیموقراطیه التی بنیت علی رأی الأکثریه، ففی هذه الحاله، صار التحدث عن الدیموقراطیه فی العالم ساختا علی وجه قد دفئ محور النقاش فی الأوساط السیاسیه العالمیه کما قال دیفید هیلد «بصوره تقریبیه، کل الناس من الیمین والیسار والوسط یدعون الاتباع من مبادئ الدیموقراطیه و جمیع النظم السیاسیه فی العالم یطلقون هذا العنوان علی نظامه، بالرغم أن هیهنا فارق عظیم بین القول والعمل» (فولادوند، 1377: 363). نستطیع أن نقارن من زوایا عده، فکره النظام الدیموقراطی التی هی حصیله رأی الإنسان و مرتکزه علی قواعد و أسس هامه مع مبانی الوحی و مبادئه. فمن جمله قواعدها المحوریه، قضیه إراده الأکثریه والجمهور التی تعتبر کأساس للشرعیه. لذلک لقد تطرقنا فی البدایه إلی نظره سریعه و عابره إلی دور الأکثریه فی الدیموقراطیه و بعد ذلک، تعرضنا للأکثریه نطاقها و مکانتها فی الإسلام.

چکیده فارسی:مفهوم شناسی، انواع و مراتب دقیق این بلای روحی، وقتی ضرورت می یابد که روح تعاملات فردی و اجتماعی را خدشه دار نموده و در عرصه سیاست موجب ایجاد روح ماکیاولیستی در افراد و در نهایت با تفرقه و تحمیل خسارت های فراوان، اسباب فروپاشی نظام اسلامی را فراهم می آورد. این رذیله نامرئی، به اعتبار زمان گرفتار شدن، به نفاق اولیه و ثانویه، و به لحاظ حجم تخریب و زیان بخشی به سه نوع: پرخطر، کم خطر و نفاق گونه تقسیم می شود. بدیهی است عرصه وقوع هر یک و ویژگی هر مرتبه، با مرتبه دیگر متفاوت است. شناخت این مراتب، علاوه بر تنظیم درست روابط اجتماعی انسان ها، امکان مهار و برخورد صحیح با مراتب متفاوت نفاق و منافقان را میسر می سازد که نگارنده در پی اثبات لایه های متعدد آن با الهام از آیات قرآن می باشد.   چکیده عربی:نحن نحس بضروره دراسه مفهوم النفاق و أقسامه و مراتبه الدقیقه، هذه المشکله الروحیه عندما نری أنه أفسد روح الأواصر الفردیه والاجتماعیه و أسفرت فی حقل السیاسه عن تحقیق الروح الماکیاولیه فی الأشخاص و بالتالی إضافه إلی إیجاد التفرقه وإلحاق خسائر فادحه، تسبب سقوط النظام الإسلامی. هذه الرذیله غیر المرئیه تنقسم باعتبار زمن الابتلاء به إلی الأولیه والثانویه و باعتبار التخریب وإلحاق الخساره إلی أقسام ثلاثه هی: کثیر الخطر و قلیل الخطر والشبیه بالنفاق. من المعلوم أن معرفه هذه المراتب إضافه إلی دعمها فی تنظیم العلائق والصلات الاجتماعیه الصحیح و تمکن الإنسان الغلبه علیه والتعامل الصحیح مع درجات النفاق والمنافقین المختلفه. استهدف کاتب هذه الماده إثبات طبقات و درجات النفاق المنوعه مستلهما من الآی القرآنیه.

چکیده فارسی:بررسی پیوستگی میان آیات از دیرباز تاکنون مورد توجه مفسران بوده است. نخست با عناوینی چون نظم قرآن و تناسب میان آیات و سور به بررسی پیوستگی میان آنها پرداخته و فقط دید خطی - جزئی نگر داشته اند. ولی در قرن چهاردهم، مفسران و قرآن پژوهان، محققانه تر و عمیق تر و با دیدی فراتر از تناسب و نگاه جزئی نگرانه به ساختار و متن آیات پرداخته و با توجه به سیاق آنها و پیوستگی لفظی و معنایی و آوایی، به دنبال بیان پیوستگی و ارائه مجموعه ای منسجم و هماهنگ از آیات قرآن اند و اعتقاد دارند که این نوع نگاه، در تفسیر صحیح آیات قرآن و برطرف نمودن برخی از اختلافات تفسیری موثر است و حتی آن را مقدمه ای برای فهم صحیح آیات قرآن می دانند. لذا در این پژوهش به واکاوی تعابیر و اصطلاحات جدید می پردازیم.   چکیده عربی:قد اکترث المفسرون من سالف الزمن لدراسه و مناقشه الاتصال والانسجام بین الآیات القرآنیه. فقد کان هذا الاکتراث فی البدایه فی ضمن عناوین کنظم القرآن والتناسب بین الآیات والسور و کانوا یناقشون الاتصال بین الآیات. و فی هذا الصعید کانت رؤیتهم خطیه أی بصوره جزئیه لا کلیه ولکن المفسرون و باحثوا القرآن فی القرن الرابع عشر لفتوا نظرهم إلی مناقشه هذا الأمر بصوره أکثر و أعمق مما سبق و لاحظوا الآی القرآنیه من ناحیه البناء والمتن (النص) مع اتجاه أعلی درجه من التناسب والنظره الجزئیه. فإن هؤلاء الباحثین مع انتباههم إلی سیاق الآیات و اتصالها اللفظی والمعنوی والصوتی عزموا علی عرض بیان جدید للاتصال بین الآیات و کذلک عرض مجموعه منسجمه ملائمه من الآی القرآنیه. فإنهم یرتأون أن هذا الأسلوب الجدید له دور أساس فی تفسیر الآیات الصحیح وحل عدد من الخلافات التفسیریه و هذا المنهج یکون علی درجه یعتبر کمدخل علی فهم الآیات القرآنیه الصحیح. ففی دراستنا هذه و علی غرض الوصول إلی هذه البغیه، علینا أن نلاحظ التعابیر والمصطلحات القرآنیه من جدید.