پژوهش در آموزش شیمی
سال:1400 | دوره:3 | شماره:2 |تعداد مقالات:6

علم شیمی مانند اکثر علوم حالت انتزاعی دارد. به همان اندازه که محتوا در یادگیری موثر است، روش نیز بر آن تاثیر می گذارد. کار عملی و آزمایش شرط لازم برای درک مطالب و مفاهیم علمی است، ولی کافی نیست. انتطار می رود تا دانش آموز در کلاس درس با تفکر علمی و تجارب یادگیری درگیر شود تا خود مکانی برای آزمایش کردن و بروز خلاقیت به شمار آید. این امکان زمانی محقق می شود که دانش آموز درگیر گفتگوی کلاسی و تدریس باشد. براساس تحقیقات انجام شده، دانش آموزان در شیمی متوسطه بویژه موضوع اسیدها، بازها و pHبه خاطر نداشتن درک عمیق از مفاهیم اتم ها، مولکول ها، یون ها و واکنش های شیمیایی با چالش روبرو هستند. بعلاوه هدف برنامه جدید آموزش علوم تبدیل دانش آموزان به یادگیران مادام العمر است. برای این منظور علاوه بر اطلاعات و انگیزه کافی به روش مناسب برای یادگیری نیز نیاز است. پژوهش حاضر تلاش کرده است تا طراحی نوینی از مبحث pH و تعیین میزان اسیدیته مواد شیمیاییِ کتاب شیمی دوازدهم ارائه دهد. به این امید که معلمان و دانشجومعلمان با ایده گرفتن از آن، از روش های سنتی فاصله گرفته و تدریسی خلاقانه تر را در کلاس ارائه دهند و با پرورش درست دانش آموزان، به متفکران این جامعه بیفزایند.

کج فهمی های دانش آموزان و دانشجویان در زمینه پیوندهای شیمیایی ریشه در عوامل متعددی دارد که شناسایی و بررسی این عوامل می تواند در رفع آن ها مؤثر باشد. در این مقاله که به روش تحلیلی-توصیفی صورت گرفته است ابتدا یافته های حاصل از تحقیق پژوهشگران کشورهای مختلف در زمینه کج فهمی های دانش آموزان و دانشجویان در پیوند شیمیایی مورد بررسی قرار گرفت و سپس با تجزیه و تحلیل آن ها یک جمع بندی در مورد عوامل دخیل در کج فهمی های رایج در مبحث پیوندهای شیمیایی به دست آمد. این عوامل از جنبه های گوناگونی از جمله نحوه نگارش کتاب ها و متون درسی و شیوه تدریس معلّمان و اساتید مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. عواملی مانند تأکید بیش از حد بر قاعده هشتایی، روش های نادرست ارزیابی در مدارس و دانشگاه ها، استفاده از مدل های گلوله و میله، کج فهمی های پیشین و … به عنوان عوامل اثرگذار در تشدید این کج فهمی شناسایی شدند. در ادامه، مباحث مربوط به پیوند شیمیایی در کتاب های درسی شیمی متوسّطه دوره دوم کشورمان (پایه های دهم، یازدهم و دوازدهم) نیز از این منظر مورد بررسی و نقد قرار گرفته است.

دوره ابتدایی از جمله مهمترین مقاطع تحصیلی یک فرد است که مفاهیم پایه علوم در این دوره آموخته می شود. بنابراین علوم تجربی را می توان یکی از مهمترین دروس این دوره به شمار آورد. چراکه آموخته های کودکان در این درس ارتباط نزدیکی با مشاهدات دانش آموز در جهان پیرامون دارد. گاهی مشاهدات کودکان پیش از دوران مدرسه، سبب درک نادرست از پدیده های علمی می شود و دانش آموز در مورد پدیده های علمی دچار کج فهمی می شود. معلمان باید پس از شناسایی کج فهمی های دانش آموزان، با روشن ساختن حقایق علمی به آنها در صدد رفع کج فهمی های دانش آموزان بر آیند. پژوهش حاضر در صدد آن است که با بررسی پژوهش-های صورت گرفته درمورد کج فهمی های دانش آموزان دوره ابتدایی در درس علوم تجربی، به پژوهشگران، معلمان و دانشجو-معلمان کمک کند تا در صورت نیاز، سریعتر و آسان تر از تمامی پژوهش های صورت گرفته در این حیطه و نتایج آنها آگاه شوند و کج فهمی های رایجی که دانش آموزان در درس علوم تجربی دوره ابتدایی با آنها مواجه می شوند را بشناسند. مقاله حاضر مقاله ای مروری بوده و نویسندگان با بهره گیری از روش کتابخانه ای به جمع آوری، تلخیص و طبقه بندی اطلاعات پرداختند.

هدف این پژوهش تحلیل محتوای مقایسه ای تصاویر فصل الکتروشیمی کتاب شیمی پیش دانشگاهی با فصل 2 کتاب شیمی پایه دوازدهم بر اساس مقوله های ویلیام رومی و به روش آنتروپی شانون است. نوع پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا با به کارگیری روش آنتروپی شانون است. جامعه آماری، تصاویر فصل الکتروشیمی کتاب شیمی پیش دانشگاهی سال تحصیلی 95-94 و فصل 2 کتاب شیمی پایه دوازدهم سال 1400-1399 است. در این پژوهش ضریب درگیری بر اساس الگوی ویلیام رومی محاسبه شد، سپس بر اساس روش آنتروپی شانون ضریب اهمّیّت هر یک از مقوله های جدید محاسبه گردید. نتایج پژوهش نشان می دهد که در ویرایش جدید، ضریب درگیری کتاب درسی در بخش تصاویر تغییر چندانی نکرده و همچنان غیر فعال است. همچنین در کتاب شیمی پیش دانشگاهی تصاویر بیانگر مثال کاربردی مرتبط با موضوع و در کتاب شیمی پایه دوازدهم تصاویر تسهیل گر درک محتوای آموزشی، بیشترین ضریب اهمّیّت را به خود اختصاص دادند. طبق نتایج به دست آمده در این مقاله و پژوهش های مشابه پیشین، تغییرات کتاب درسی در بخش تصاویر، تأثیرزیادی بر افزایش ضریب درگیری نداشته است.

هدف از این پژوهش بررسی چالش ها و مشکلات آموزش آنلاین شیمی در دوران بیماری ویروس کووید-19 است. در این پژوهش از روش پرسش نامه استفاده شده که شامل پرسش های بسته و یک پرسش باز بود. جامعه آماری پژوهش100 نفر از دانش آموزان یکی از مدارس تهران و تعدادی از معلمان و دانشجومعلمان کارورزی بود که برای دانش آموزان و معلمان و دانشجومعلمان کارورزی به صورت جداگانه پرسش نامه در فرم نگار گوگل تهیه شد. طبق نتایج به دست آمده، بیشترین مشکلات مربوط به اثربخشی کم آموزش آنلاین نسبت به آموزش حضوری؛ سطح ارزشیابی بالا نسبت به سطح تدریس و نیز مشکلات مربوط به سامانه اسکای روم بود. چالش هایی که در پرسش باز مطرح شد، بیشتر شامل عدم تعامل چهره به چهره در آموزش آنلاین، عدم دسترسی دانش آموزان به تلفن همراه و اینترنت، عدم برگزاری دورة آشنایی با آموزش آنلاین و نرم افزارهای مورد نیاز برای معلمان، ارایه تکالیف زیاد و بی عدالتی در برگزاری آزمون های آنلاین بود. بنابراین، تغییر روش تدریس به آموزش آنلاین باعث به وجود آمدن مشکلات و چالش هایی برای معلمان و دانش آموزان شده که انتظار می رود با همکاری نهادهای مسئول این مشکلات برطرف گردد.

شیمی شاخه ای از علوم تجربی است. دانش شیمی در بخش های مختلف پزشکی، صنعت، کشاورزی، محیط زیست، انرژی و. . . اهمیت بی نظیری را دارد. به دلیل تجربی بودن و آزمایشگاهی بودن این شاخه از علم تجربی، نیاز روز افزون به روش های آموزشی نوین می باشد. در گذشته آموزش شیمی تنها با روش های سنتی و قدیمی صورت می پذیرفت اما امروزه در جوامع پیشرفته شیوه ها و روش های نوین و فعال جایگزین آنها شده اند. در شیوه های نوین، فراگیران نقش اصلی را در تعامل با استاد بازی می کنند. در مدارس و مراکز آموزشی ایران بطور عمده از روش های قدیمی که معلم محور یا استاد محور است استفاده می شود. یادگیری زمانی به صورت معنی دار اتفاق می افتد که مفهوم مورد یادگیری بتواند با مفاهیمی که از قبل در ساخت شناختی یادگیرنده وجود دارد ارتباط برقرار نماید. برای این منظور اساتید و معلمان باید با شیوه های نوین یاددهی-یادگیری بطور کامل آشنا باشند و قادر باشند انتقال رویکرد را از توصیفی به مفهومی و یا از سطح دانش به سطح نگرش به اجرا درآورند. آشنایی با شیوه های فعال و نوین در یادگیری و استفاده از آنها یکی از راه حل های عبور از آموزش سنتی به مدرن است. در این مقاله تلاش شده است برخی از انواع شیوه های مدرن در آموزش دانش شیمی معرفی و تبیین شود.