مطالعات جامعه شناسی
سال:1389 | دوره:2 | شماره:6 |تعداد مقالات:8

در حال حاضر بیش از 50% جمعیت جهان در شهرها ساکن هستند. تراکم بالای جمعیت در مراکز شهری، باعث افزایش انواع جرایم شهری وکاهش امنیت در جوامع شهری شده است. در برخی از کلان شهرها از جمله شهر تبریز، ساکنین به طور غیرقانونی اقدام به بستن فضاهای محیط های مسکونی نموده اند که این امر این گونه فضاها را غیرقابل نفوذ کرده، در نتیجه از سرزندگی شان کاسته شده است. جایگاه برنامه ریزی شهری در امنیت اجتماعی شهروندان، شناسایی فضاهای بسته شده در قسمت شرق تبریز، سنجش پایداری محلات، اندازه گیری میزان تعلق ساکنین به محل و ارایه راهبردهایی در راستای افزایش پایداری محله های تبریز از جمله اهداف این تحقیق می باشد. روش پژوهش توصیفی و تحلیلی بوده که از ابزار پرسشنامه و مطالعات میدانی و اسنادی استفاده شده است و نتایج حاصل از تحقیقات میدانی در قالب پرسشنامه در نرم افزارهای SPSS و Arc-Gis مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند.طبق اطلاعات جمع آوری شده 52% از پاسخ دهند گان، تامین بیش تر و ایجاد حریم خصوصی را دلیل اصلی گذاشتن درب عنوان کرده اند و جلوگیری از عبور خودروها با 28% و جلوگیری از ورود افراد متفرقه با 20% علل دیگر خصوصی سازی این گونه از محیط های شهری است. یکی از معیارهای مهم در زمینه پایداری اجتماعی محله های شهری و تامین امنیت مناطق مختلف آن، مشارکت اجتماعی مردم و میزان ارتباطات اجتماعی کنشگران می باشد. در مناطقی که مشارکت اجتماعی ساکنین در سطح بالایی قرار دارد، امنیت شهری و میزان جرایم شهری کم می باشد. بین مشارکت ساکنین و امنیت شهروندان همبستگی مستقیم که برابر 0.87 است، وجود دارد. هم چنین یک همبستگی مثبت برابر 0.7 بین دو متغیر میزان درآمد و سرزندگی افراد وجود دارد. بر این اساس بالا بودن میزان تعلق به محیط، بیش تر بودن سابقه سکونت و بالا بودن سطح درآمدها از دلایل اصلی پایداری اجتماعی- کالبدی محدوه مورد مطالعه می باشد. طبق نظر ساکنین، دلیل انتخاب محل سکونتی آن ها، بالا بودن امنیت در این گونه از کوی ها و محیط های شهری است.

در تحقیق حاضر به بررسی میزان سرمایه اجتماعی گروه های سنی (جوانان، میان سالان و سالمندان) و هم چنین گروه های جنسی در دو منطقه حاشیه نشین و غیرحاشیه نشین پرداخته شده است. سه مولفه اصلی سرمایه اجتماعی که عبارت از: اثربخشی جمعی، اعتماد و مشارکت اجتماعی با معرف های (انسجام و همبستگی اجتماعی، کنترل هنجاری غیررسمی، اعتماد بین فردی، اعتماد تعمیم یافته و اعتماد نهادی، مشارکت رسمی و مشارکت غیررسمی) سنجیده شد. مطالعه حاضر با استفاده از تئوری های سرمایه اجتماعی طرح ریزی شده است. تحقیق حاضر در سطح خرد و از نوع پیمایشی می باشد و گردآوری داده ها به وسیله پرسشنامه همراه با مصاحبه انجام شده است. جامعه آماری در این تحقیق شامل 10757 نفر از افراد حاشیه نشینان مراغه و نمونه آماری بر اساس فرمول کوکران شامل 400 نفر می باشد. یک گروه 400 نفری از غیرحاشیه نشینان نیز انتخاب گردیده است که از لحاظ سن و جنس دو گروه 400 نفری با همدیگر همگن شده اند و در کل گروه شامل 800 نفر می باشد. روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای است. در این بررسی با استفاده از تحقیقات قبلی صورت گرفته در عرصه داخلی و خارجی و استفاده از روش اعتبار محتوایی سوال ها پرسشنامه طراحی گردیده اند. جهت اطمینان از پایایی سوال ها پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید که با اجرای پرسشنامه در میان 30 نفر از افراد نمونه، از اعتبار و روایی لازم برخوردار بود. یافته های تحقیق نشان دادکه میزان سرمایه اجتماعی در بین مناطق حاشیه نشین و مناطق غیرحاشیه نشین متفاوت است. هم چنین شاخص های سرمایه اجتماعی نیز به جز مشارکت غیررسمی در مناطق حاشیه نشین و غیرحاشیه نشین متفاوت بود و این شاخص ها در مناطق غیرحاشیه نشین بیش تر بوده است. در کل نتایج پژوهش نشان داد که حجم سرمایه اجتماعی موجود در مناطق غیرحاشیه نشین بیش تر از مناطق حاشیه نشین است.

این مقاله به بررسی تحلیلی اخلاق مدنی در جهان مدرن اختصاص دارد که بر اساس آراء و اندیشه های جامعه شناسان مکتب فرانکفورت و پست مدرن تدوین شده است. در این بررسی جهت دستیابی به دیدگاه های این متفکران، به پاره ای از آثار تعدادی از این اندیشمندان مراجعه شده است، که عبارتند از: آدورنو، هورکهایمر، مارکوزه، هابرماس، بودریار، لیوتار و دریدا.بررسی حاضر یک پژوهش کیفی است که بر اساس رویکرد تفسیری- تفهمی به مطالعه تطبیقی و انتقادی نظرات ارائه شده می پردازد.نتایج به دست آمده از این یافته ها حاکی است که میان آراء جامعه شناسان در دو نحله فکری، تفاوت ها و شباهت های قابل تاملی وجود دارد. بر اساس نکاتی که کم و بیش مورد اتفاق نظر این اندیشمندان است، می توان تصویری کلی از وضعیت اخلاق مدنی در جهان مدرن ترسیم نمود. این تصویر حاکی از وجود معضلات و بحران هایی در حیات جمعی انسان ها در جوامع مدرن می باشد.

این تحقیق اولا در صدد شناسایی یک الگوی رهبری بومی برای روزنامه های دولتی و غیر دولتی و ثانیا مقایسه الگوی رهبری در روزنامه های دولتی و غیر دولتی است. به این منظور ابتدا تمام الگوهای رهبری موجود مطالعه و با تلفیق آن ها با الگوی رهبری اسلامی که متناسب با شرایط جمهوری اسلامی ایران می باشد. 134 شاخص به عنوان شاخص های مطلوب الگوی رهبری بومی احصاء گردید و این شاخص ها در اختیار56 نفر از اساتید مدیریت رسانه و مدیران روزنامه های کشور قرار داده شد که پس از تحلیل عاملی 68 گویه در چهار طبقه به دست آمد که به ترتیب فاکتور رهبری فرهمند با 32 گویه، فاکتور یادگیرندگی با 18 گویه، فاکتور ارزشی. اخلاقی با 12 گویه و فاکتور مهارت های ارتباطی (همدلی) با 6 گویه حاصل شد که پس از اجرای پرسشنامه در یک محیط پایلوت و محاسبه آلفای کرونباخ شش گویه حذف و در نهایت به ترتیب فاکتور رهبری فرهمند با 32 گویه، فاکتور یادگیرندگی با 16 گویه، فاکتور ارزشی. اخلاقی با 9 گویه و فاکتور مهارت های ارتباطی (همدلی) با 5 گویه حاصل شد. در آخرین مرحله اجرای تحقیق و با هدف شناسایی تفاوت های احتمالی الگوی رهبری در روزنامه های دولتی و غیر دولتی، پرسشنامه در میان کارکنان چهار روزنامه توزیع و جمع آوری گردید که نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که در هر چهار بعد فرهمندی، یادگیرندگی، ارزشی. اخلاقی و همدلی، تفاوت معنی داری بین الگوی رهبری در روزنامه های دولتی و غیر دولتی وجود دارد.

در این مقاله به تعیین عوامل مرتبط با مشارکت اجتماعی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز پرداخته شده است. یک مطالعه پیمایشی از نوع همبستگی می باشد و سوال اصلی این تحقیق این است که: عمده ترین عوامل مرتبط با مشارکت اجتماعی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز کدام ها هستند؟ جامعه آماری تحقیق حاضر دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز هستند که 25611 نفر اعلام شده است. از این تعداد 386 نفر با استفاده از فرمول کوکران و با روش نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند، که عبارتند از 195 نفر مرد و 189 نفر زن با میانگین سنی 23 سال که 67 نفر متاهل و 319 نفر مجرد بودند. برای اندازه گیری متغیر مشارکت اجتماعی 13 سوال 6 گزینه ای، متغیر هویت اجتماعی 7 سوال 5 گزینه ای و متغیر رضایت از خدمات دانشگاه 10 سوال 5 گزینه ای با استفاده از طیف لیکرت بودند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماری spss انجام شد و از آزمون های آماری همبستگی پیرسون، تحلیل واریانس t تست استفاده شده است. یافته ها نشان داد بین هویت اجتماعی، رضایت از خدمات دانشگاهی، با مشارکت اجتماعی دانشجویان رابطه وجود دارد و میزان مشارکت اجتماعی دانشجویان بر اساس جنسیت آنان متفاوت است و مشارکت اجتماعی دانشجویان پسر بیشتر از دختر است.

موضوع پژوهش حاضر بررسی عوامل مرتبط با بازنمایی هویت در فضای اینترنت در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز در سال تحصیلی 91-1390 می باشد. چارچوب نظری تحقیق را نظریه های کنش متقابل نمادین روزنبرگ، حوزه عمومی هابرماس و آنتونی گیدنز تشکیل می دهد. روش تحقیق پیمایشی بوده و جامعه آماری کلیه دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز که تعداد آن ها طبق آمار گزارش شده از سوی دانشگاه برابر با 24686 نفر می باشد و طبق فرمول نمونه گیری کوکران 378 نمونه به شیوه نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب با حجم نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری تحقیق پرسشنامه محقق ساخته می باشد که در مقیاس طیف لیکرت 5 درجه ای و هم چنین سوال های بسته پاسخ در مورد متغیرهای زمینه ای طراحی گردید. اعتبار ابزار از طریق اعتبار محتوایی و هم چنین اعتبار سازه ای با استفاده از تکنیک تحلیل عاملی و پایایی آن با آلفای کرونباخ تعیین گردید و نتایج قابل قبول به دست آمد. برای ارائه نتایج از روش ها و آماره های توصیفی و نیز برای تجزیه و تحلیل داده ها شیوه های آماری ضریب همبستگی پیرسون، آزمون تفاوت میانگین مستقل T و تحلیل واریانس یک طرفه و هم چنین برای تبیین متغیر ملاک از روی متغیرهای پیش بین از تحلیل رگرسیون چند متغیره به روش گام به گام استفاده شد. قابل ذکر است که تمام تحلیل های فوق با نرم افزار spss نسخه 16 تجزیه و تحلیل گردیدند. نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها نشان داد که بین گمنامی در اینترنت، مهارت، فضای آزاد اینترنتی و فشارهای اجتماعی با هویت بازنمایی شده در اینترنت همبستگی مستقیم داشتند. هم چنین هویت بازنمایی شده در بین دانشجویان زن و مرد متفاوت بود. در نهایت طبق تحلیل رگرسیون چندمتغیره 34% از تغییرات متغیر ملاک (هویت بازنمایی شده) توسط متغیرهای پیش بین در تحقیق تبیین می شود. با توجه به یافته های تحقیق پیشنهاد می شود از طریق فرهنگ سازی و نیز آموزش های غیر رسمی هنجارمند امکاناتی را فراهم آورد تا از این طریق جوانان بتوانند به تعریف مناسبی از هویت دست یابند.

نگاهی اجمالی به تاریخ جوامع بشری به ما نشان می دهد که مشارکت سیاسی همیشه دارای اهمیت ویژه بوده و در هر جامعه ای بر اساس شرایط و زمینه های موجود در آن متفاوت و تعیین کننده بوده است تا جای که مقوله مشارکت و مشارکت سیاسی مورد توجه و بحث اندیشمندان و صاحب نظران جامعه شناسی و روان شناسی بوده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بیگانگی اجتماعی و میزان مشارکت سیاسی دانشجویان انجام شده است. بیگانگی که از سوی بسیاری از صاحب نظران مانعی در راه مشارکت سیاسی مردم و دیگر اقشار جامعه به خصوص دانشجویان می باشد. سوالی که مطرح است این است که بین بیگانگی و مشارکت سیاسی رابطه وجود دارد؟ نوع روش تحقیق حاضر از نوع پیمایشی و با ابزار پرسشنامه می باشد و جامعه آماری آن دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی نقده در سال 90-89 است و حجم نمونه آن با استفاده از فرمول کوکران 298 نفر به دست آمده که با استفاده از شیوه نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب با حجم اطلاعات مورد نیاز جمع آوری گردیده است. اعتبار پرسش نامه از طریق اعتبار صوری و اعتبار سازه و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ محاسبه گردید. تحلیل داده ها نیز از طریق بسته آماری نرم افزار spss نسخه 17 می باشد و برای آزمون فرضیه ها از تکنیک های آماری ضریب همبستگی اسپرمن و آزمون تفاوت میانگین بومان ویتنی استفاده شد.با توجه به تجزیه و تحلیل آزمون فرضیه های تحقیق، نتایج نشان می دهدکه بین بیگانگی اجتماعی و میزان مشارکت سیاسی دانشجویان رابطه معنی داری وجود ندارد، در بین مولفه های بیگانگی اجتماعی، احساس انزوای اجتماعی با میزان مشارکت سیاسی رابطه معنی داری وجود دارد در حالی که دیگر مولفه های بیگانگی رابطه ای با مشارکت سیاسی ندارد. بنابراین می توان نتیجه گرفت که بیگانگی اجتماعی نقشی در میزان افزایش و کاهش مشارکت سیاسی ندارد و برحسب جنسیت دانشجویان نتایج نشان می دهد که مشارکت سیاسی پسران بیش تر از دختران است.

ارزش ها، باورها و اعتقادات، پایه و اساس بینش و کنش انسان را تشکیل می دهند و در انتخاب، گزینش و انجام کنش، نقش دارند و تعیین کننده رفتار و کنش اجتماعی هستند که در آداب و رسوم، قوانین، اعتقادات و اصول مقدس و شیوه های زندگی روزمره تجلی می یابند و از نظر اهمیتی که دارند، یکسان نبوده و در مجموعه ای جای دارند که نظام ارزشی نامیده می شود. هدف اصلی این پژوهش، مطالعه گرایش های ارزشی دانشجویان ایرانی و هندی در قالب نظریه ساختار ارزشی شوارتز می باشد. جامعه آماری مورد مطالعه دانشجویان دختر و پسر دانشگاه تربیت مدرس و دانشگاه میسور هندوستان بوده است که از این میان، 690 نفر بر اساس جدول کرجسی و مورگان برحسب رشته تحصیلی، جنسیت انتخاب و با استفاده از روش پیمایش و ابزار پرسشنامه مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که میان گرایش های ارزشی دانشجویان هندی و ایرانی در سه ارزش محافظه کاری، امنیت گرایی و سنت گرایی تفاوت معناداری وجود دارد. دانشجویان ایرانی تمایل بیش تری به انتخاب ارزش امنیت گرایی در مقایسه با دانشجویان هندی از خود نشان داده اند و در مقابل دانشجویان هندی تمایل بیش تری به انتخاب ارزش محافظه کاری و سنت گرایی در مقایسه با دانشجویان ایرانی از خود نشان داده اند.