ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی
سال:1396 | دوره:7 | شماره:3 |تعداد مقالات:9

هدف: هدف از انجام این پژوهش، طراحی الگوی آموزشی مبتنی بر پرسش و پاسخ برای درس مطالعات اجتماعی و بررسی اثربخشی آن بر درک مفاهیم و تفکر انتقادی دانش آموزان پایه ششم ابتدایی در سال تحصیلی 96-95 بود.روش: پژوهش حاضر یک پژوهش آمیخته بوده که از دو بخش تشکیل شده است. بخش اول طراحی الگوی آموزشی مبتنی بر پرسش و پاسخ برای درس مطالعات اجتماعی بوده و بخش دوم، اعتباریابی الگو با اثربخشی بر درک مفاهیم و تفکر انتقادی است. در بخش کیفی از روش سنتزپژوهی (پژوهش تلفیقی) استفاده شد. در بخش کمی که هدف آن آزمایش تاثیر الگوی طراحی شده بر درک مفاهیم علمی و تفکر انتقادی دانش آموزان پایه ششم ابتدایی بود، با استفاد از یک طرح آزمایشی از بین دانش آموزان پایه ششم شهرستان ایذه (50 نفر پسر) شامل 2 کلاس به عنوان نمونه آماری به صورت نمونه گیری تصادفی انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل، قرارگرفتند. درک مفاهیم علمی و تفکر انتقادی در هردو گروه و در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون با ابزار آزمون تفکر انتقادی کرنل برای سنجش تفکر انتقادی و آزمون سنجش درک مفاهیم علمی برای درس مطالعات اجتماعی مورد مقایسه قرار گرفتند. با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس داده های جمع آوری شده تجزیه و تحلیل شد.یافته ها: در بخش کیفی نتایج تحقیق منجر به طراحی الگویی شد که شامل هفت بعد (مبانی، اصول، فنون و راهبردها، مراحل، انواع پرسش، اهداف و ارزشیابی) است، نتایج در بخش کمی تحقیق نشان داد که الگوی طراحی شده موجب افزایش تفکر انتقادی و درک مفاهیم در گروه آزمایش شده است.نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان داد که آموزش با الگوی پرسش و پاسخ باعث افرایش درک مفاهیم و تفکر انتقادی در درس مطالعات اجتماعی در دانش آموزان پایه ششم ابتدایی می شود، لذا به معلمان این درس توصیه می شود که به کاریرد این الگو در درس مطالعات اجتماعی جهت تقویت تفکر انتقادی و افزایش درک مفاهیم توجه کنند.

زمینه: صدها روش برای ایجاد خلاقیت در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان وجود دارد، اما ایده ها و روش های جدید خلاقیت بهتر است با علایق و سرگرمی های جوانان هماهنگ باشد.هدف: این مقاله به بررسی تاثیر نوروفیدبک آلفا/تتا بر خلاقیت هیجانی و شناختی می پردازد.روش: به این منظور 75 دانش آموز دبستانی (7 تا 12 ساله) به طور داوطلبانه در تحقیق شرکت نمودند. آموزش نوروفیدبک آلفا/تتا در 15 جلسه 45 دقیقه ای و 3 بار در هفته به صورت انفرادی اجرا شد. اثربخشی آموزش با استفاده از آزمون خلاقیت تورنس و آزمون خلاقیت هیجانی آوریل ارزیابی شد.یافته ها: تحلیل مانکوا نشان داد که آموزش نوروفیدبک آلفا/تتا در مکان Pz می تواند باعث افزایش نمرات خلاقیت شناختی و هیجانی شود (p<0.05)نتیجه گیری: نوروفیدبک آلفا/تتادر مکان های مختلف بر مولفه های مختلف خلاقیت هیجانی و شناختی کودکان موثر است.

زمینه: امروزه دانش آموزان برای ورود به عصر دانایی و روبه رو شدن با تحولات شگفت انگیز قرن بیست و یکم باید به طور فزاینده ای مهارت های پژوهش و حل مساله، روحیه ی جست و جوگری و مهارت های تفکر انتقادی و خلاق را برای تصمیم گیری مناسب و حل مسائل پیچیده در خود تقویت کنند، آموزش مهارت های تفکر و یادگیری از طریق روش های یاددهی – یادگیری فرایند مدار و مبتنی بر پژوهش یا حل مساله ضروری به نظر می رسد.هدف: پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی مطلوب برنامه درسی مطالعات اجتماعی بر اساس رویکرد پژوهش محوری انجام شد.روش: پژوهش به روش کیفی- کمی انجام شد. جامعه آماری این تحقیق در فاز کیفی تفکرات و اندیشه های صاحبنظران درباره پژوهش محوری است که در قالب کتب، اسناد، مقالات، مجلات، متون و سایت های اینترنی مطرح شده است و در فاز کمی تمامی صاحبنظران تعلیم و تربیت در رشته برنامه ریزی درسی و حوزه مطالعاتی پژوهش محوری بود که به روش نمونه گیری هدفمند تعداد 15 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شد. ابزار گردآوری اطلاعات در فاز کیفی تکنیک تحلیل محتوای گلیزر و استراوس و کاربرگ های تحلیل محتوا و در فاز کمی نیز پرسشنامه محقق ساخته متشکل از گویه های اهداف و محتوا در حوزه شناختی، ارزشی نگرشی و مهارتی بود. پس از برازش اهداف و محتوای مطالعات اجتماعی با توجه به مولفه های پژوهش محوری با تکنیک تحلیلی-استنتاجی اقدام به پیشنهاد روش های تدریس و ارزشیابی شد.یافته ها: نتایج بدست آمده نشان می دهد که بر اساس مولفه های استخراجی اکثر قریب به اتفاق صاحبنظران اذعان داشتند که اهداف و محتوای برنامه درسی مطالعات اجتماعی بر اساس رویکرد پژوهش محوری باید ویژگی هایی همچون حل مساله، تفکر انتقادی، کنجکاوی، فعالیت محور بودن، خود رهبری و خلاقیت داشته باشند.همچنین با اتکا به مبانی نظری و تجربیات کشورهای پیشرو روش های تدریس(روش مساله محوری، کاوشگری، اکتشافی، بحث گروهی، ایفای نقش بدیعه پردازی، بارش مغزی و روش مشارکتی.) و روش های ارزشیابی:( ارزشیابی مداوم، خود ارزیابی، بحث آزاد، هدف آزاد، پوشه کار، ارزشیابی گروهی و فردی، بازخورد دوره ای، ارائه گزارش و همتایان سنجی)پیشنهاد شدند.

زمینه: مدیریت کلاس یکی از مهمترین چالشهای آموزشی در مدارس است. اگر مدیریت کلاس به خوبی انجام نگیرد، حتی اگر معلمان به خوبی از مهارت های تدریس برخوردار باشند باز هم برقراری ارتباط در جریان تدریس مختل می شود.هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه سبک مدیریت کلاس مبتنی بر خلاقیت با کیفیت زندگی در مدرسه و اضطراب دانش آموزان انجام شده است.روش: روش تحقیق پژوهش حاضر یک طرح توصیفی از نوع همبستگی بوده است. جامعه آماری تحقیق حاضر شامل کلیه دانش آموزان دوره اول متوسطه شهرستان ورامین در سال تحصیلی 96-95 است که این تعداد برابر 7100 نفر می باشد. حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان 364 نفر تعیین شد. جهت گردآوری داده های لازم از سه پرسشنامه مدیریت کلاس ولفگانگ و گلیکمن (1986)، پرسشنامه اضطراب (BAI) از آیرون برگ و همکارانش (1990) و پرسشنامه کیفیت زندگی در مدرسه اندرسون و بروک (2000) استفاده شد. روایی پرسشنامه ها محتوایی و پایایی آنها توسط آلفای کرونباخ محاسبه و تایید شده است. داده ها توسط نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها: ضریب همبستگی بین سبک مدیریت کلاس تعاملگرا و اضطراب دانش آموزان برابر با 0.140- می باشد که در سطح 99 درصد معنادار است (P<0.01) علاوه براین ضریب همبستگی بین سبک مدیریت کلاس تعاملگرا و کیفیت زندگی در مدرسه دانش آموزان برابر با 0.529 می باشد که در سطح 99 درصد معنادار است (P<0.01)نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نشان داد از بین سبکهای مدیریت کلاس تنها بین سبک مدیریت کلاس تعاملگرا که ارتباط نزدیکی با خلاقیت دارد با میزان اضطراب دانش آموزان رابطه منفی و معناداری وجود دارد. همچنین، از بین سبکهای مدیریت کلاس تنها بین سبک مدیریت کلاس تعاملگرا با کیفیت زندگی در مدرسه دانش آموزان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

زمینه: خلاقیت و نوآوری مفهومی است جامع و کلی که افزایش آن به عنوان یک ضرورت، جهت ارتقای سطح زندگی، رفاه بیشتر، آرامش و آسایش انسان ها، همواره مدنظر دست اندرکاران اقتصاد و دولتمردان بوده است. خلاقیت برای بقاء هر سازمانی لازم است. در طی زمان سازمان های غیر خلاق از صحنه محو می شوند و اگرچه چنین سازمانی ممکن است در عملیاتی یا در مقطعی از عمر خود موفق باشد ولی سرانجام مجبور به تعطیل یا تغییر سیستم می شود.هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر مدیریت استعداد بر خلاقیت سازمان با نقش میانجی اعتماد سازمانی دبیران متوسطه تربت حیدریه انجام شد.روش: این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش، جزء تحقیقات توصیفی- همبستگی به شمار می رود. جامعه آماری کلیه دبیران مقطع متوسطه شهرستان تربت حیدریه، به تعداد 700 نفر بوده اند که از میان آنها 200 نفر به شیوه نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه استفاده گردید. برای سنجش روایی، از روایی محتوا و تحلیل عامل تاییدی و سنجش پایایی از ضریب آلفای کرنباخ استفاده شد. برای داده ها از روش مدل سازی معادلات ساختاری با رویکرد روش حداقل مربعات جزئی با استفاده از نرم افزار smart pls تجزیه و تحلیل شدند.یافته ها: نتایج این پژوهش نشان می دهد تاثیر مدیریت استعداد بر خلاقیت سازمان به میزان 0.48، مدیریت استعداد بر اعتماد سازمانی به میزان 0.50 و اعتماد بر خلاقیت به میزان 0.45 تاثیر مثبت و معناداری داشته اند. در نهایت اعتماد سازمانی نقش میانجی گری در تاثیر مدیریت استعداد بر خلاقیت به میزان 0.38 دارد.نتیجه گیری: به کارگیری مدیریت استعداد به افزایش خلاقیت کارکنان در سازمان منجر می‏شود و اگر زمینه بروز خلاقیت فراهم آید فرایند عملکرد سازمانی بهبود می یابد و هر چه در این سازمان، اعتماد سازمانی بیشتر باشد، میزان خلاقیت در سازمان را افزایش می دهد.

زمینه: پژوهشگران و محققان، مشتاق به یادگیری بیشتر در مورد ظرفیت مشخصه انسان برای تولید ایده های جدید، رویکردهای جدید و راه حل های جدید هستند اما برخی از افراد غیرمتخصص همچنان خلاقیت را صرفا به عنوان یک محصول استعداد و ویژگی های فردی می بینند. هر چند گیلفورد در خطابه برجسته خود به انجمن روانشناسی امریکا (گیلفورد،1950) محققان را بطور جدی ترغیب کرد که به خلاقیت به عنوان یک فرایند شناختی و اجتماعی و نیز یک ویژگی شخصیت بپردازند، اما این زمینه برای سالهای زیادی باقی نماند.هدف: هدف پژوهش حاضر، تعیین نقش واسطه ای خودتفسیری(مستقل / وابسته) در رابطه بین عزت نفس و خلاقیت بود.روش: پژوهش حاضر از نظر روش، توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری در این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پسر سال سوم شهر کرج بود که در سال تحصیلی 96-95 مشغول به تحصیل بودند که تعداد 300 دانش آموز دبیرستانی براساس روش نمونه برداری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند و پرسشنامه عزت نفس (روزنبرگ،1965) مقیاس تجدیدنظرشده خودتفسیری(سینگلیس، 1994) و پرسشنامه سنجش خلاقیت (تورنس، 1965) را تکمیل کردند.یافته ها: نتایج تحلیل رگرسیون نشان دادند که: الف) عزت نفس پیش بینی کننده مثبت معنادار خلاقیت بود، ب) خودتفسیری مستقل/وابسته پیش بینی کننده مثبت معنادار خلاقیت بود و پ) خود تفسیری (مستقل / وابسته) در رابطه بین عزت نفس و خلاقیت نقش واسطه ای مهمی ایفا می کند.نتیجه گیری: با توجه به یافته های این پژوهش، می توان نتیجه گرفت که خلاقیت بیشتر از اینکه تحت تاثیر ویژگی های فردی باشد تحت تاثیر ساختارهای اجتماعی و ویژگی های فرهنگی خواهد بود. همچنین تربیت افرادی که خودپذیری بالا و نگرانی کمتری برای نظرات دیگران دارند باید در اولویت کار خانواده ها و دستگاه آموزش و پروش قرار بگیرد، زیرا پرورش این ویژگی ها، زمینه را برای شکل گیری عزت نفس بالا و بروز تفکر واگرا فراهم می کند که تضمین کننده رفتارهای خلاق است.

هدف: این پژوهش با هدف پیش بینی رفتار نوآورانه معلمان براساس باورهای غیرمنطقی و تفکر سیستمی آنان انجام گرفت.روش: پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری کلیه معلمان مدارس ابتدایی شهر بیرجند در سال تحصیلی 96-95را که تعداد 1340 نفر بودند را شامل شد. نمونه مورد مطالعه بر اساس جدول مورگان 297 معلم برآورد که به شیوه نمونه گیری خوشه ای تصادفی انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. جهت گردآوری اطلاعات از پرسشنامه های تفکر سیستمی پالما، باورهای غیرمنطقی برنارد و رفتار نوآورانه کانتر استفاده شد. داده های گردآوری شده با استفاده از رگرسیون چندگانه و t-test تک نمونه ای با کمک spss مورد تحلیل قرار گرفت.یافته ها: نتایج نشان داد تفکر سیستمی و رفتار نوآورانه معلمان در سطح بالاتر از متوسط قرار دارد. همچنین نتایج نشان داد که از بین مولفه های تفکر سیستمی، تنها یادگیری مستمر پیش بینی کننده باورهای غیرمنطقی معلمان است (p<0.05)، یادگیری مستمر بیشتر از شناخت مدل های ذهنی می تواند رفتار نوآورانه آنان را پیش بینی کند (p<0.01) همچنین از بین مولفه های باورهای غیرمنطقی، نگرش نسبت به دانش آموزان بیش تر از نگرش نسبت به مدرسه و تحمل پایین می تواند رفتار نوآورانه معلمان را پیش بینی کند (P<0.01)نتیجه گیری: با توجه به نتایج پژوهش در خصوص تبیین رفتار نوآورانه معلمان بر اساس تفکر سیستمی و باورهای غیرمنطقی آنان و از آنجا که باورهای غیرمنطقی نیز بر اساس تفکر سیستمی قابل پیش بینی است، لزوم توجه دست اندرکاران و مسوولین طراحی دوره های ضمن خدمت نسبت به برگزاری دوره هایی به منظور بهبود تفکر سیستمی معلمان جهت کاهش باورهای غیرمنطقی و بهبود رفتارنوآورانه معلمان بسیار مهم می نماید.

هدف: هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی تاثیر توسعه نظام مالکیت معنوی در سازمان ثبت اسناد و املاک کشور (اداره ثبت شرکتها و اداره مالکیت معنوی تهران) بر نوآوری در صنعت از طریق اثر میانجی گری ایجاد انگیزه در صنعت می باشد.روش: پزوهش حاضر از نوع هدف کاربردی و از نوع مطالعه ای توصیفی-همبستگی می باشد. جامعه آماری این پژوهش 330 نفر از کارکنان شاغل در سازمان ثبت اسناد و املاک کشور (اداره ثبت شرکتها و اداره مالکیت معنوی تهران) که حجم نمونه 180 نفر با استفاده از فرمول کوکران به روش تصادفی متناسب با حجم جامعه بوده است. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه 25 سوالی محقق ساخته برای سنجش روابط بین متغیرهای پژوهش می باشد که روایی آن به دو روش محتوایی و سازه و پایایی پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ (0.935) تایید گردیده است. نرم افزار مورد استفاده نرم افزار 22 spssو Amos 21 می باشد.نتایج: نتایج حاصل پژوهش نشان داد که اگرچه مالکیت معنوی بر نوآوری در صنعت بشکل مستقیم تاثیر معناداری نداشته است، با این حال توسعه نظام مالکیت معنوی در سازمان ثبت اسناد و املاک کشور (اداره ثبت شرکتها و اداره مالکیت معنوی تهران) بر نوآوری در صنعت از طریق نقش میانجی گر ایجاد انگیزه در صنعت تاثیر غیرمستقیم معنادار و مثبتی دارد.

هدف: این پژوهش باهدف بررسی تاثیر روش تدریس بارش مغزی بر خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پسر پایه هفتم در درس کار و فناوری مدارس متوسطه اول ناحیه سه شهرستان کرج در سال تحصیلی 1394- 1395 انجام شده است.روش: روش پژوهش نیمه آزمایشی در قالب طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل اجرا شد. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان پسر پایه هفتم متوسطه اول ناحیه سه کرج است. نمونه پژوهش 64 نفر از دانش آموزان پسر پایه هفتم متوسطه اول بود که با روش نمونه گیری دسترس هدفمند انتخاب شدند و در دو گروه کنترل و آزمایش به ترتیب 32 و 32 نفر جایگزین شدند و گروه پیش آزمون و پس آزمون پیگیری بعد از دوماه استفاده شده است. برای سنجش خلاقیت، در قبل و بعد از اجرای روش بارش مغزی از آزمون خلاقیت عابدی (1372) و برای سنجش پیشرفت تحصیلی از انگیزه پیشرفت تحصیلی هرمنس (1970) استفاده شد. آموزش بارش مغزی برای گروه آزمایش به طور جداگانه، 5 جلسه 45 دقیقه ای دریافت کردند و پس از طی دوره آموزشی از دو گروه پس آزمون گرفته شد در این مدت برای گروه کنترل هیچ آموزشی اعمال نشد. برای تجزیه وتحلیل داده ها نیز از آزمون کوواریانس استفاده شد.یافته ها: نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که روش تدریس بارش مغزی در افزایش خلاقیت و پیشرفت تحصیلی گروه آزمایش موثر بوده است و تفاوت معناداری بین گروه آزمایش و کنترل در مولفه های خلاقیت (سیالی، ابتکار، بسط و انعطاف پذیری) دیده می شود.نتیجه گیری: پیشنهاد می شود از روش بارش مغزی برای افزایش خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در درس کار و فناوری استفاده شود.