روابط خاک و گیاه (علوم و فنون کشت های گلخانه ای)
سال:1390 | دوره:2 | شماره:6 |تعداد مقالات:7

داشتن ساقه بلند، شاداب و قوی و زمینه سبز ناشی از برگ ها در بازارپسندی گل های بریده از جمله سوسن بسیار مهم است. هم چنین استفاده مجدد از سوخ ها در تولید محصول بعدی مستلزم داشتن ذخیره کافی و محیط سوخ بیشتر می باشد. این بررسی به منظور ارزیابی تاثیر بسترهای مختلف آلی و معدنی و تعیین مناسبترین بستر در کشت بدون خاک بر برخی صفات رویشی دو رقم گل سوسن در شرایط گلخانه ای انجام شد. آزمایش در قالب طرح کامل تصادفی با دو رقم به نام های «برنینی» (اورینتال) و «سبدازل» (آسیاتیک) و 4 تکرار اجرا گردید. تیمارها شامل ده نوع بستر مختلف آلی و معدنی کوکوپیت، ماسه، ورمیکولایت، پرلایت و بسترهای ترکیبی دو به دو با نسبت های حجمی مساوی (50 :50) از هر کدام از آنها بود. تمام گلدان ها، روزانه با 250 میلی لیتر محلول غذایی فرمول نصف هوگلند تغذیه شدند. مقایسه میانگین داده ها با استفاده از آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح احتمال %5 انجام گردید. نتایج نشان داد که بستر کشت کوکوپیت از نظر شاخص کلروفیل، وزن تر و خشک برگ و ساقه، میزان سطح برگ، ارتفاع، قطر ساقه، تعداد برگ و اندازه محیط سوخ در هر دو رقم نسبت به بسترهای معدنی برتری دارد. در هر دو رقم، بستر ترکیبی پرلایت و کوکوپیت باعث ایجاد ریشه های طویل شد. رقم «سبدازل» نسبت به رقم «برنینی» در صفات وزن تر و خشک برگ، میزان سطح برگ ها، قطر ساقه، تعداد برگ، وزن خشک ساقه، وزن تر و خشک برگ و طول ریشه در تمامی بسترها عملکرد بهتری داشت، در حالی که میانگین میزان کلروفیل و وزن تر ساقه در رقم «برنینی» در مقایسه با «سبدازل» به طور معنی داری بیشتر بود.

به منظور تعیین اثر بسترهای مختلف بر عملکرد و کیفیت سه رقم فلفل دلمه ای در سیستم کشت لوله و گلدان، آزمایشی گلخانه ای در سال 1389 در سرخون بندرعباس اجرا شد. بسترهای مختلف شامل الیاف نخل (%100)، پیت (%100)، الیاف نخل + پیت (50: 50 درصد حجمی)، الیاف نخل + پیت (75: 25 درصد حجمی) و الیاف نخل + پیت (25: 75 درصد حجمی) با سه رقم زرد Rapido، قرمز Roxcy و سبز California wonder در قالب یک طرح کامل تصادفی به صورت فاکتوریل و در سه تکرار استفاده شدند. نتایج نشان داد که بیشترین میزان وزن، طول، قطر و حجم میوه، درصد ماده خشک میوه، اسید کل، کاروتنوئید و مواد جامد محلول از رقم Roxcy به دست آمد، در حالی که بیشترین ارتفاع بوته مربوط به رقم Rapido بود. هیچ یک از صفات، بجز ارتفاع نهایی بوته، درصد ماده خشک برگ و ریشه و میزان فنول کل تحت تاثیر بستر کشت قرار نگرفتند. بر پایه نتایج به دست آمده، الیاف نخل به عنوان جایگزین کامل یا جزیی بستر پیت در کشت بدون خاک فلفل دلمه ای توصیه می گردد.

در خاک های آهکی و شور، تاثیر سوء بعضی از یون ها نظیر بی کربنات، بور، منیزیم و به خصوص سدیم و عدم تعادل صحیح میان غلظت عناصر غذایی عامل اصلی کاهش رشد به حساب می آیند. آزمایشی گلخانه ای برای مطالعه تاثیر سدیم و منیزیم بر برخی خصوصیات رشدی و میزان کلروفیل نهال های پسته (رقم بادامی - زرند) در محیط پرلیت به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی و با چهار تکرار انجام شد. تیمارها شامل سه سطح سدیم (صفر، 45 و 90 میلی مولار کلرید سدیم) و چهار سطح منیزیم (صفر، 0.5، 1 و 2 میلی مولار منیزیم از منبع سولفات منیزیم) بودند. از محلول غذایی هوگلند تصحیح شده برای آبیاری گلدان ها استفاده شد. نتایج نشان داد که با افزایش سدیم، وزن خشک برگ، ارتفاع ساقه، سطح برگ و غلظت کلروفیل a به صورت معنی داری کاهش یافت. با افزایش منیزیم از صفر به سطح 0.5 میلی مولار (هوگلند کامل)، وزن خشک برگ و ریشه کاهش معنی داری یافت. هنگامی که غلظت منیزیم به 2 میلی مولار رسید کاهش وزن خشک برگ شدیدتر شد، اما وزن خشک ریشه را تحت تاثیر معنی دار قرار نداد. کاربرد 2 میلی مولار منیزیم هم چنین شاخص های ارتفاع ساقه، تعداد و سطح برگ، غلظت کلروفیل a و کلروفیل کل را به ترتیب 18، 25، 19، 42 و 41 درصد نسبت به شاهد کاهش داد. برهمکنش شوری و منیزیم نیز نشان داد که در سطح صفر سدیم و با افزایش منیزیم، وزن خشک اندام هوایی و ریشه، ارتفاع ساقه و سطح برگ کاهش معنی داری یافت. ولی هنگامی که سدیم به 90 میلی مولار رسید، نه تنها کاهش معنی داری صورت نگرفت بلکه وزن خشک برگ بیش از %60 افزایش یافت.

به منظور بررسی تاثیر سطوح مختلف نیتروژن و مولیبدن بر صفات کمی و کیفی و تجمع نیترات در خیار سبز رقم «سلطان» یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی شامل سطوح مختلف نیتروژن (238 و 310 میلی گرم در لیتر) و مولیبدن (0.01، 0.10 و 1 میلی گرم در لیتر) در سه تکرار در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان در سال 1388 به صورت آبکشت به اجرا درآمد. نتایج نشان داد که اثر سطوح مختلف نیتروژن و مولیبدن بر عملکرد و شاخص های رشد گیاه شامل میانگین وزن، طول و قطر تک میوه و کلروفیل برگ در سطح احتمال %1 معنی دار است. با افزایش میزان نیتروژن محلول غذایی، میزان کلروفیل برگ افزایش ولی عملکرد میوه و میانگین طول، وزن و قطر تک میوه کاهش یافت. افزایش سطح مولیبدن محلول غذایی باعث کاهش شاخص های رشد و عملکرد خیار سبز شد. به طوری که بیشترین عملکرد میوه از تیمار حاوی 0.01 میلی گرم مولیبدن در لیتر محلول غذایی به دست آمد که با تیمار 0.1 میلی گرم در لیتر تفاوت معنی داری نداشت. ولی در تیمار حاوی 1 میلی گرم مولیبدن در لیتر، عملکرد به مقدار زیادی کاهش یافت. اثر سطوح مختلف نیتروژن و مولیبدن محلول غذایی بر غلظت نیترات میوه در سطح %1 معنی دار بود. افزایش سطح نیتروژن محلول غذایی، غلظت نیترات را از 1356 به 2122 میلی گرم در کیلوگرم بافت خشک میوه خیار سبز افزایش داد که از حد مجاز آن (1500 میلی گرم در کیلوگرم بافت خشک میوه) بیشتر بود. افزایش سطح مولیبدن محلول غذایی از 0.01 به 0.1 میلی گرم در لیتر بدون تاثیر بر عملکرد، غلظت نیترات را از 1961 به 1703 میلی گرم در کیلوگرم بافت خشک میوه کاهش داد. افزایش غلظت نیتروژن محلول غذایی باعث افزایش معنی دار غلظت نیتروژن، پتاسیم و کلسیم و کاهش غلطت فسفر، منیزیم و مولیبدن میوه شد. هم چنین با افزایش غلظت مولیبدن محلول غذایی، غلظت آهن، منگنز و مولیبدن در میوه افزایش، ولی غلظت مس کاهش یافت. نتایج به دست آمده نشان می دهد که افزایش غلظت مولیبدن در محلول غذایی در محیط کشت آبکشت بدون کاهش عملکرد باعث کاهش غلطت نیترات در میوه خیار سبز می شود.

غلظت بهینه کلسیم در خاک های شور عامل مهمی در کنترل شدت سمیت برخی یون ها است، مخصوصا در گیاهانی که به آسیب کلر و سدیم حساس هستند. به منظور بررسی اثر شوری و کلسیم تکمیلی بر رشد رویشی، عملکرد میوه و غلظت برخی عناصر غذایی در ریشه، شاخساره و میوه توت فرنگی (Fragaria ananaassa Duch) رقم سلوا، تحقیقی گلخانه ای در محیط کشت بدون خاک، به صورت فاکتوریل 3´5 در قالب طرح کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارها شامل سه سطح شوری (صفر، 20 و 40 میلی مولار از منبع کلرید سدیم) و پنج سطح کلسیم تکمیلی (صفر، 5 و 10 میلی مولار از طریق افزودن به محلول غذایی، 0.5 و 1 درصد به صورت محلول پاشی از منبع کلرید کلسیم) بود. نتایج نشان داد که افزودن کلرید سدیم به محلول غذایی بر وزن خشک ریشه، شاخساره و وزن تازه میوه تاثیر منفی گذاشت و کاهش وزن خشک شاخساره و میوه بیشتر از ریشه بود. کاربرد کلسیم تکمیلی نه تنها سبب بهبود رشد رویشی و عملکرد میوه نگردید، بلکه سبب کاهش آنها نیز شد. تیمار کلرید سدیم (شوری) سبب افزایش غلظت سدیم ریشه، شاخساره و میوه گردید و کاربرد سطوح 5 و 10 میلی مولار کلسیم تکمیلی غلظت سدیم ریشه را کاهش داد. با افزودن شوری به محلول غذایی، غلظت کلسیم شاخساره در برخی تیمارها کاهش پیدا کرد، اما غلظت کلسیم ریشه و میوه تحت تاثیر قرار نگرفت. کاربرد کلسیم تکمیلی سبب افزایش غلظت کلسیم در همه اندام های توت فرنگی گردید. با کاربرد کلرید سدیم، غلظت پتاسیم در ریشه کاهش، اما در میوه افزایش یافت و در شاخساره تحت تاثیر قرار نگرفت. غلظت پتاسیم ریشه در حضور کلسیم تکمیلی تغییر نکرد. غلظت پتاسیم شاخساره فقط در کاربرد تنهای کلسیم تکمیلی کاهش پیدا کرد و غلظت پتاسیم میوه با کاربرد کلسیم تکمیلی افزایش نشان داد. با کاربرد شوری و کلسیم تکمیلی غلظت منیزیم ریشه در تمام تیمارهای آزمایش و غلظت منیزیم شاخساره در برخی تیمارها در مقایسه با شاهد کاهش نشان داد. به طور کلی، کاربرد کلسیم تکمیلی با وجود این که سبب افزایش غلظت کلسیم در اندام های مختلف گیاه شد اما در کاهش اثرات منفی شوری بر رشد رویشی و عملکرد میوه توت فرنگی موثر نبود.

افزودن لجن فاضلاب به خاک سبب افزایش ماده آلی خاک می شود، که ضمن بهبود ویژگی های فیزیکی خاک می تواند در تامین بخشی از عناصر غذایی مورد نیاز گیاه موثر باشد. به منظور مقایسه اثر کاربرد لجن فاضلاب با کود شیمیایی بر عملکرد و غلظت برخی عناصر غذایی پرمصرف و کم مصرف در گیاه اسفناج، آزمایشی در شرایط گلخانه به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتور اول شامل لجن فاضلاب (صفر، 10، 20، 40 و 80 گرم در کیلوگرم) و فاکتور دوم بافت خاک (لوم رسی، لوم شنی و شنی) بود. یک تیمار کود شیمیایی نیز برای مقایسه با لجن فاضلاب تهیه گردید. نتایج نشان داد که افزایش سطوح لجن فاضلاب سبب افزایش معنی دار وزن اندام هوایی گیاه اسفناج در سه بافت خاک شد. کاربرد کلیه سطوح لجن فاضلاب سبب افزایش معنی دار غلظت نیتروژن، فسفر، آهن، روی، مس و منگنز در اندام هوایی گیاه شد. غلظت هیچ یک از عناصر غذایی در اسفناج با کاربرد لجن فاضلاب به حد سمی نرسید و غلظت کادمیم و سرب در اندام هوایی گیاه با کاربرد لجن فاضلاب قابل اندازه گیری نبود. هر چند در صورت استفاده مکرر و بخصوص کاربرد سطوح بالای لجن فاضلاب، اندازه گیری و ردیابی غلظت کادمیم و سرب در گیاه ضروری است. اثر تیمار کود شیمیایی در افزایش عملکرد گیاه و غلظت عناصر غذایی کمتر از سطوح 40 و 80 گرم لجن فاضلاب در کیلوگرم خاک بود. با توجه به کمبود آهن و روی در خاک های آهکی، کاربرد لجن فاضلاب می تواند روش موثری برای مقابله با کمبود این عناصر باشد. قبل از هر گونه توصیه کاربرد لجن فاضلاب، نتایج این تحقیق بایستی در شرایط مزرعه نیز تایید گردد.

با افزایش جمعیت، روند آلوده شدن منابع آب تشدید شده و بشر نیازمند روش هایی نو و ارزان برای پالایش و بهبود کیفیت آب شده است. نیکل از عناصری است که در غلظت های کم برای ادامه حیات اکوسیستم ها ضروری است و در غلظت های زیاد مضر و آلاینده ای خطرناک به شمار می رود. این فلز از طریق منابع مختلف، از جمله پساب ها و فاضلاب های شهری و صنعتی سبب آلودگی منابع آب می گردد. پالایش سبز با گیاهان آبزی روشی نو، کارآمد و ارزان برای بهبود کیفیت آب و پساب است. در این پژوهش، پتانسیل گیاه پالایی نیکل به وسیله گیاه آبزی علف شاخی (Ceratophyllum demersum L.) که بومی بسیاری از رودخانه های ایران است، در محیط هیدروپونیک بررسی شده است. پس از تعیین pH بهینه رشد (pH= 7)، این گیاه در محلول غذایی هوگلند دارای نیکل در 4 سطح مختلف آلودگی (صفر، 1، 2، 4 و 6 میلی گرم در لیتر) طی 14 روز کشت شد. با اندازه گیری روزانه غلظت نیکل در محلول کشت، و هم چنین مقدار اولیه و نهایی این فلز سنگین در گیاه، گیاه استخراجی نیکل از پساب امکان سنجی شد و اثرات زیستی نیکل بر رشد علف شاخی با محاسبه شاخص تولید زیست توده بررسی گردید. حداکثر کارایی حذف نیکل %50 و در سطح آلودگی 1 میلی گرم در لیتر مشاهده شد. ضریب انتقال و شاخص جذب حداکثری نیکل در سطح 6 میلی گرم در لیتر، 338.65 و 5.05 میلی گرم به دست آمد. کمترین و بیشترین مقدار شاخص تولید زیست توده گیاهی 1.27 و 3.6 گرم در روز، به ترتیب مربوط به سطوح آلودگی 6 و صفر میلی گرم در لیتر بود. نتیجه کلی پژوهش این بود که پالایش سبز نیکل در محیط هیدروپونیک به وسیله گیاه علف شاخی امکان پذیر است و بررسی پتانسیل آن در مورد پساب های صنعتی پیشنهاد می شود.