تحقیقات بذر (علوم و تکنولوژی بذر)
سال:1391 | دوره:2 | شماره:4 |تعداد مقالات:8

به منظور بررسی اثر شوری بر جوانه زنی و شاخص تحمل به تنش گیاهچه چند رقم گندم، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در دانشگاه بوعلی سینا همدان انجام شد. تیمار ها شامل پنج رقم گندم (الوند، توس، سایسون، نوید و بزوستایا) و شوری حاصل از نمک کلرید سدیم در پنج سطح (صفر، 50، 100، 150 و 200 میلی مولار) بود. نتایج نشان داد که با افزایش شوری درصد جوانه زنی، طول ساقه چه، طول ریشه چه و وزن خشک گیاهچه گندم کاهش و میانگین مدت زمان جوانه زنی بذر افزایش یافت. بین ارقام گندم در صفات مورد بررسی تفاوت معنی داری وجود داشت. به غیر از صفت درصد جوانه زنی، در سایر صفات، اثرات متقابل رقم در شوری معنی دار گردید. دو رقم الوند و نوید با افزایش سطح شوری در مقایسه با سایر ارقام در صفات طول ساقه چه، طول ریشه چه و وزن خشک گیاهچه از شاخص تحمل به شوری بالاتری برخوردار بودند. رقم بزوستایا در صفت وزن خشک گیاهچه تا سطح 50 میلی مولار نمک، تحمل به شوری بالایی داشت. اما با افزایش تنش، وزن خشک گیاهچه آن به شدت کاهش یافت. رقم سایسون کمترین تحمل به تنش را در صفات گیاهچه نشان داد به طوری که طول ساقه چه، طول ریشه چه و وزن خشک گیاهچه رقم سایسون در بالاترین سطح شوری نسبت به شاهد به ترتیب با 86.8، 82.4 و 61.7 درصد کاهش، نسبت به سایر ارقام افت بیشتری نشان داد. رقم توس نسبت به دیگر ارقام گندم از نظر صفات گیاهچه، دارای تحملی حد واسط به شوری بود.

حضور فلزات سنگین یکی از مهمترین تنش های محیطی است که می تواند منجر به کاهش رشد گیاهان شود. تجمع این فلزات به دلیل ایجاد سمیت در خاک های کشاورزی می تواند تهدیدی برای تولید گیاهان زراعی باشد. از طرفی مطالعات زیادی نشان دادند که کاربرد میکروارگانیسم ها می تواند سمیت فلزات سنگین را کاهش دهد. به همین دلیل در پژوهش حاضر اثر قارچ تریکودرما (Trichoderma virens) و باکتری های محرک رشد آزوسپریلیوم (Azospirillum brasilense) و ازتوباکتر (Azotobacter chroococcum) بر بهبود مولفه های جوانه زنی و رشد گیاهچه شوید (Aniethum graveolens) به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال 1391 مورد بررسی قرار گرفت. عوامل مورد بررسی شامل چهار سطح پرایمینگ (شاهد، قارچ تریکودرما، باکتری آزوسپریلیوم + ازتوباکتر و تلفیق قارچ و باکتری) و چهار سطح نیترات مس (صفر، 40، 80 و 120 میلی گرم در لیتر) بود. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که پاسخ مولفه های جوانه زنی به سطوح نیترات مس متفاوت بود به طوری که روند پاسخ صفات طول ریشه چه، ساقه چه و گیاهچه به صورت خطی و کاهشی (به ترتیب با شیب -0.005، -0.017 و -0.022)، ولی در صفات وزن تر و خشک ریشه چه، ساقه چه و گیاهچه این روند از نوع درجه دوم بود. به جز سرعت جوانه زنی روزانه در سایر صفات، روند تغییرات در سطوح پایین تنش به صورت افزایشی ولی در سطوح بالای آن کاهشی بود و بیشترین میزان این صفات در سطوح متوسط نیترات مس به دست آمد. با این وجود اثر تیمارهای بیولوژیک و بر همکنش آن با سطوح عنصر سنگین در هیچ کدام از صفات مورد بررسی معنی دار نبود. در مجموع به نظر می رسد تکرار چنین آزمایش هایی در سایر مراحل رشدی و بسترهای کشت دیگر می تواند اطلاعات کامل تری در این زمینه فراهم آورد.

به منظور بررسی اثر تیمارهای مختلف شکستن کمون بر روی گیاه هرز تلخه دیم، آبی آزمایشی در آزمایشگاه کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی بجنورد در سال 1389 انجام شد. طرح آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی عبارت از نوع بذور تلخه (دیم، آبی)، اسیدسولفوریک غلیظ 98% در سطوح شاهد (صفر) 15c، 30 دقیقه و جیبرلین اسید با غلظت 500 میلی گرم در لیتر (ppm) در سطوح شاهد (صفر) یک و سه ساعت بودند. نتایج نشان داد که مدت زمان کاربرد اسید سولفوریک و مدت زمان کاربرد اسید جیبرلین و نوع بذر اثر معنی داری بر درصد جوانه زنی و مدت زمان کاربرد اسیدسولفوریک و جیبرلین بر صفت یکنواختی و اثر اسید سولفوریک به تنهایی بر صفت دوز تا 10 درصد جوانه زنی داشت. اثر هیچ یک از تیمارهای آزمایشی بر صفات سرعت جوانه زنی و روز تا 90 درصد جوانه زنی معنی دار نبود. اما اثرات متقابل اسید و جیبرلین بر صفات درصد جوانه زنی و یکنواختی در سطح احتمال آماری 1% درصد و اثر متقابل جیبرلین و بذر نیز در سطح احتمال آماری 5% درصد معنی دار بود.

به منظور مطالعه کیفیت بذر ارقام گندم نان، آزمایشی در سال 88-1387 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار، با ارقام گندم زرین، الوند، شهریار و سرداری و 10 زمان برداشت انجام گرفت. بذرها با فواصل 7 روز از 20 تا 83 روز بعد از گلدهی برداشت شدند و صفات مربوط به وزن هزاردانه، درصد و سرعت جوانه زنی، وزن خشک گیاهچه و هدایت الکتریکی بذور اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که اثر رقم و زمان برداشت بر کلیه صفات معنی دار بود و اثر متقابل رقم × زمان برداشت فقط بر صفات وزن خشک گیاهچه و درصد جوانه زنی معنی دار شد. در بین ارقام بالاترین سرعت جوانه زنی، وزن هزاردانه و کمترین زمان جوانه زنی و هدایت الکتریکی به رقم سرداری اختصاص داشت. تنوع موجود در پاسخ درصد جوانه زنی ارقام به سطوح مختلف زمان برداشت چندان زیاد نبود و این بیانگر عدم توانائی آزمون جوانه زنی برای شناسائی توانائی سبزشدن متفاوت بذور بین ارقام بود. منحنی پاسخ تغییرات زمان و سرعت جوانه زنی، وزن هزاردانه و هدایت الکتریکی در زمان های برداشت از نوع درجه دوتکه ای بود و بهترین زمان برداشت بذر از لحاظ خصوصیات مرتبط با قدرت بذر در محدوده 51-55 روز پس از گلدهی تعیین شد که در آن کمترین هدایت الکتریکی (7.50 میکروزیمنس بر سانتی متر بر گرم) و بیشترین سرعت جوانه زنی (16.29 بر ساعت) مشاهده شد. این در حالی بود که تجزیه رگرسیون وزن خشک گیاهچه ارقام در برابر زمان های برداشت حاکی از بالابودن وزن خشک گیاهچه در بذوری بود که در بازه 41-43 روز برداشت شده بودند. در کل می توان گفت که با وجود تفاوت در پاسخ ارقام به زمان برداشت، اما بنظر می رسد که بهترین زمان برداشت بذر همان بازه 51-55 روز پس از گلدهی باشد که در آن بیشترین قدرت بذر نیز مشاهده شد و می تواند بعنوان تاریخ رسیدگی فیزیولوژیک بذر نیز تلقی گردد.

به منظور بررسی تاثیر سطوح مختلف تنش شوری بر مولفه های جوانه زنی بذر و رشد گیاهچه چهار رقم اصلاح شده ریحان آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی و با چهار تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. فاکتور اول شامل 8 سطح شوری حاصل از کلرید سدیم (صفر، 50، 75، 100، 150، 200، 250 و 300 میلی مولار) و فاکتور دوم 4 رقم تجاری ریحان دارویی (کشکنی لولو، کومین هوجا، روبی و ژینوس) (Keshkeni luvelou، Comin Hoja، Rubi و Genoes) بودند. صفاتی همچون درصد، سرعت و میانگین زمان جوانه زنی، شاخص و انرژی جوانه زنی، شاخص بنیه بذر، طول ریشه چه، ساقه چه و طول گیاهچه و وزن تر و خشک گیاهچه بدست آمدند. نتایج نشان داد که با افزایش سطح شوری تمام صفات مورد بررسی در هر چهار رقم کاهش قابل ملاحظه ای نشان داد بنحویکه جوانه زنی تمام ارقام مورد آزمایش از سطح شوری 200 میلی مولار به بالا بطور کامل متوقف شد. همچنین ارقام مختلف تا سطح شوری 150 میلی مولار بطور متوسط تا 51 درصد جوانه زنی داشتند و با افزایش سطح شوری به 200 میلی مولار جوانه زنی بطور چشمگیری کاهش یافت (2.23 درصد). در رقم های ژینوس و کومین هوجا میانگین درصد و سرعت جوانه زنی و شاخص بنیه بذر بطور معناداری نسبت به ارقام دیگر بیشتر بود. بطور کلی در هر چهار رقم مورد آزمایش تا سطح شوری 75 میلی مولار حداقل 50 درصد گیاهچه ها سالم باقی ماندند اما افزایش سطح شوری بیش از این مقدار خارج از دامنه تحمل اکثر گیاهچه های جوانه زده در هر چهار رقم بوده و گیاهچه ها قادر به ادامه رشد تحت این شرایط نبودند.

به منظور بررسی تاثیر آللوپاتی عصاره برگ گیاه اکالیپتوس بر جوانه زنی علف هرز خرفه، پژوهشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. در این پژوهش عصاره آبی با غلظت های صفر، 1.25، 2.5، 5، 10 و 15 گرم در لیتر از برگ تهیه و تاثیر آنها بر جوانه زنی بذرهای علف هرز خرفه بررسی شد. نتایج این پژوهش نشان داد که عصاره آبی برگ گیاه اکالیپتوس باعث تفاوت های معنی داری در جوانه زنی علف هرز خرفه گردید. با افزایش عصاره میزان جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، شاخص بنیه بذر، طول ریشه چه و ساقه چه گیاهچه کاهش یافتند. بالاترین بازدارندگی در غلظت های 10 و 15 گرم در لیتر عصاره آبی برگ مشاهده گردید. تیمارهای مختلف عصاره برگ اکالیپتوس اثر بازدارندگی متفاوتی بر روی صفت جوانه زنی علف هرز خرفه دارد، اما در کل همگی اثر کاهشی دارند. تیمار 15 بیشتر از بقیه تیمارها رشد گیاه را متوقف کرد به طوریکه نسبت به شاهد تعداد بذرهایی که جوانه زده بودند و همچنین طول گیاهچه تفاوت محسوسی دارد. ارتباط مستقیمی بین تعداد طبیعی جوانه ها و غلظت عصاره اکالیپتوس وجود دارد.

به منظور بررسی تاثیر پرایمینگ شوری بر روی جوانه زنی نخود، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در 3 تکرار تحت شرایط گلخانه انجام گرفت. فاکتور اول شامل سه رقم هاشم، آزاد و ICL480 نخود، فاکتور دوم شامل سطوح مختلف پرایمینگ در سه سطح غلظت 0، 4، 8 دسی زیمنس بر متر کلرید سدیم و فاکتور سوم شامل دو سطح شاهد و شوری 6 دسی زیمنس بر متر کلرید سدیم بود که پس از پرایمینگ اعمال شدند. نتایج نشان داد که شوری سبب کاهش طول ریشه چه و شاخص بنیه بذر می گردد. اثر متقابل رقم و شوری، سرعت جوانه زنی و درصد جوانه زنی را تحت تاثیر قرار داد و پرایمینگ 8 دسی زیمنس بر متر برای رقم ICL480 درصد جوانه زنی را در حد مناسبی بهبود داده است. نتایج همچنین نشان داد که ارقام تحت بررسی از نظر طول ساقه چه و ریشه چه، وزن خشک ساقه چه، درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و شاخص بنیه بذر با یکدیگر اختلاف معنی داری دارند. رقم هاشم مقاومترین و رقم ICL480 حساس ترین رقم به شوری بود.

امروزه تکنیک پیش تیمار بذر به عنوان عامل بهبود دهنده جوانه زنی و استقرار تحت تنش های محیطی معرفی شده است. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر پیش تیمار بذر ذرت با جیبرلیک و سالیسیلیک اسید (25 پی پی ام) و آب بر جوانه زنی بذر ذرت در شرایط تنش خشکی انجام شد. تیمارها شامل 4 سطح تنش خشکی (صفر، 3-، 6- و 9- بار) و 4 سطح (بذرهای تیمار شده با سالیسیلیک اسید و جیبرلیک اسید 25 پی پی ام، آب مقطر و شاهد بدون پیش تیمار) با 3 تکرار بودند. نتایج نشان داد که با افزایش تنش خشکی، مولفه های جوانه زنی شامل درصد جوانه زنی، شاخص جوانه زنی، درصد گیاه چه نرمال کاهش و متوسط مدت زمان جوانه زنی افزایش یافت. اما میزان این کاهش برای بذر های تیمار شده کمتر بود. بیشترین درصد جوانه زنی مربوط به پیش تیمار بذر با جیبرلیک اسید (89.33 درصد) بود. بیشترین شاخص جوانه زنی (32.54)، درصد گیاه چه نرمال (85 درصد) و کمترین متوسط زمان جوانه زنی (2.13) نیز مربوط به پیش تیمار بذر با جیبرلیک اسید در شرایط بدون تنش بود. همچنین پیش تیمار بذر فعالیت آنزیم های کاتالاز و آسکوربیک پرواکسیداز را در مقایسه با بذر شاهد افزایش داد. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که پیش تیمار بذر باعث بهبود مولفه های جوانه زنی ذرت در شرایط تنش خشکی می شود و مقاومت گیاه ذرت را در مقابل تنش خشکی در مرحله جوانه زنی افزایش می دهد.