تحقیقات بذر (علوم و تکنولوژی بذر)
سال:1391 | دوره:2 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

یکی از روش های مناسب برای به حداقل رساندن پراکسیداسیون لیپید در بذرها زوال یافته، تیمار آبگیری و خشک کردن یا هیدروپرایمینگ می باشد که می تواند باعث افزایش درصد و سرعت جوانه زنی و سبز شدن بذرهای زوال یافته شود. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر هیدرو پرایمینگ بر جوانه زنی بذور زوال یافته بذر برنج در دانشگاه زابل در سال 1388 به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد.تیمارها شامل زوال بذر در 5 سطح (0، 48، 72، 96 و 144 ساعت) و هیدروپرایمینگ در 3 سطح (0، 5 و 10 ساعت) بود. در این روش بذرهای برنج رقم قائم پس از زوال یافتن در دمای 43 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 100 درصد، به مدت 5 و 10ساعت در آب قرار داده شدند. نتایج نشان داد که با افزایش سطوح زوال، مولفه های جوانه زنی شامل درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، یکنواختکی جوانه زنی، طول کلئوپتیل، طول ریشه بذری، وزن خشک گیاهچه، مقدار استفاده از ذخایر بذر، کارایی استفاده از ذخایر بذر، شاخص ویگور اول و شاخص ویگور دوم کاهش یافت، اما میزان این کاهش برای بذرهای پرایمینگ شده کمتر بود. در کلیه سطوح زوال، بذرهای پرایمینگ شده نسبت به شاهد زمان کمتری طول کشید تا به 50 درصد جوانه زنی برسند. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که هیدروپرایمینگ باعث بهبود بذرهای زوال یافته و به دنبال آن افزایش مولفه های جوانه زنی برنج می شود.

به منظور ارزیابی اثر شرایط انبارداری بر ویژگی های جوانه زنی و بنیه بذر گندم یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با چهار تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1389 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل زمان انبارداری بذور بر حسب روز (0، 7 و 14)، اندازه بذر (ریز و درشت) و واریته گندم (فلات، گاسکوژن، سایونز، پیشتاز، بهار و طوس) بودند. هر واحد آزمایشی شامل 25 عدد بذر بود که در بین 3 لایه کاغذ مرطوب (2 لایه در زیر و 1 لایه در رو) با فواصل منظم قرار داده شده و سپس با فشار طبیعی لوله شده و در ظروف استوانه ای به قطر 4.5 و ارتفاع 7.5 سانتی متر قرار داده شدند. شمارش جوانه زنی به مدت 8 روز طبق دستورالعمل ISTA صورت گرفت. در روز آخر، درصد گیاهچه های نرمال، طول و وزن خشک ساقه چه گندم تعیین شد. متوسط زمان جوانه زنی برای تیمارهای آزمایشی به تفکیک محاسبه شد. نتایج نشان داد که زمان انبارداری روی ویژگی های جوانه زنی و بنیه بذر گندم دارای اثرات معنی داری بود. با افزایش زمان انبارداری متوسط زمان جوانه زنی بذر گندم، 26.6 درصد افزایش یافت. زمان انبارداری از طریق کاهش درصد جوانه زنی (3 درصد)، درصد گیاهچه های نرمال (16.2 درصد)، طول ساقه چه (27.2 درصد) و وزن خشک ساقه چه (20.3 درصد) باعث ایجاد اثرات منفی بر جوانه زنی و رشد گیاهچه های گندم شد. متوسط زمان جوانه زنی و طول ساقه چه حساس ترین صفات مورد بررسی نسبت به زمان انبارداری بودند. کاهش اندازه بذر گندم منجر به افزایش متوسط زمان جوانه زنی و کاهش سایر صفات مورد ارزیابی شد. همچنین انبارداری اثرات منفی شدیدتری روی بذور ریزتر داشت.

بیواسموپرایمینگ روشی جهت بهبود تاثیرات بیولوژیکی به واسطه وارد کردن اصلاحات فیزیولوژیکی است که ضمن افزایش جوانه زنی بذر به جلوگیری از بیماری گیاهچه کمک می کند. هدف این پژوهش انتخاب باکتری های مناسب در جهت افزایش کارایی بذر و رشد گیاه، با بکارگیری یک روش مناسب پرایمینگ برای استقرار این عوامل بر روی بذر بود که بتواند بر شاخص های جوانه زنی بذر و بنیه گیاهچه و حفظ جمعیت باکتری روی بذرها موثر باشد. در این پژوهش بذرهای گندم رقم چمران با 10 سویه باکتری مطلوب از انواع باکتری های محرک رشد گیاه و 1سطح پتانسیل اسمزی پلی اتیلن گلیکول (-0.6 Mpa) به طور همزمان برای تیمار بذرها استفاده شد تا بر اساس میزان تاثیر آنها بر قابلیت جوانه زنی بذر، شاخص های بنیه گیاهچه (شاخص طولی و وزنی بنیه گیاهچه، میانگین طول ساقه چه) و بررسی جمعیت باکتری روی بذرها پس از تیمار و در طی انبارداری، بتوان در مورد موثر بودن این روش تلفیقی بحث نمود. در ارزیابی شاخص های بنیه گیاهچه از طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار و در ارزیابی جمعیت باکتری روی بذر از روش فاکتوریل برپایه طرح کاملا تصادفی با 5 تکرار در آنالیز داده ها استفاده شد. نتایج نشان داد که تلفیق دو روش بیوپرایم و اوسموپرایم که با عنوان تیمار «بیو- اسموپرایمینگ» معرفی شد نسبت به «بیوپرایمینگ» بر صفات مختلف مرتبط با رشد اولیه گیاهچه برتری نشان نداد، اما در حفظ جمعیت باکتری روی بذر در 30 روز پس از تیمار موثر بود. از سوی دیگر، تیمار تلفیقی نسبت به شاهد و عدم تلقیح بذرها، در تمامی صفات مورد بررسی اختلاف معنی دار و برتری نشان داد که بیانگر تاثیر مثبت و افزایشی این تیمار در مقایسه با بذرهای تیمار نشده بود.

به منظور بررسی نسبت های مختلف دامینوزاید بر گیاهچه های تولیدی ارقام سیب زمینی در شرایط درون شیشه ای، آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی در سه تکرار انجام شد. فاکتور اول شامل چهار سطح از ماده دامینوزاید (به عنوان تنظیم کننده رشد گیاهی) (0، 40، 80 و 120 میلی گرم در لیتر) و فاکتور دوم شامل پنج رقم سیب زمینی عاری از ویروس (ساتینا، ساوالان، مارفونا، آگریا و کایزر) بود. در طی دوره رشد صفات طول گیاهچه، تعداد برگ و تعداد ساقه در گیاهچه در شرایط آزمایشگاهی یادداشت برداری گردید. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که بین سطوح مختلف دامینوزاید از نظر تعداد برگ، طول گیاهچه در شرایط درون شیشه ای بین ارقام از نظر کلیه صفات به جز تعداد ساقه در گیاهچه اختلاف معنی دار وجود داشته است. اثر متقابل دامینوزاید × ارقام از نظر صفات تعداد برگ و تعداد ساقه در گیاهچه اختلاف معنی داری نشان داد. ماده دامینوزاید باعث افزایش تعداد برگ و ساقه در گیاهچه های ارقام سیب زمینی گردید. ارقام کایزر و مارفونا از نظر صفات تعداد برگ در گیاهچه در سطح 40 میلی گرم در لیتر دامینوزاید دارای بیشترین مقدار بودند. نتایج این پژوهش نشان داد که ماده دامینوزاید به عنوان تنظیم کننده رشد گیاهی باعث افزایش تعداد برگ و ساقه و کاهش فاصله بین میان گره ها در گیاهچه های ارقام سیب زمینی گردید. کاهش فاصله گره ها باعث افزایش ضریب تکثیر گیاهچه ها و کاهش هزینه تولید می شود.

به منظور تعیین مناسب ترین آزمون آزمایشگاهی برای پیش بینی سبز شدن و استقرار گیاهچه ماش در مزرعه، آزمایشی در دو مرحله بر روی بذر پنج توده ماش (رقم گوهر) در آزمایشگاه تحقیقات بذر و مزرعه تحقیقاتی ایستگاه تحقیقات کشاورزی گنبد در سال زراعی 90-1389 انجام شد. نتایج نشان داد که در میان توده های بذری از نظر آزمون های جوانه زنی استاندارد و سرعت جوانه زنی اختلاف معنی داری وجود ندارد، اما از نظر آزمون وزن خشک گیاهچه، طول گیاهچه، هدایت الکتریکی و درصد جوانه زنی بعد از تسریع پیری اختلاف معنی داری بین توده های بذری وجود دارد. بررسی نتایج آزمون های آزمایشگاهی مورد مطالعه با درصد سبز شدن گیاهچه ها در مزرعه نشان داد که آزمون های هدایت الکتریکی و آزمون تسریع پیری به خوبی می توانند درصد سبز شدن گیاه ماش در مزرعه را پیش بینی کنند. بنابراین برای پیش بینی سبز شدن بذرهای گیاه ماش می توان این دو آزمون را پیشنهاد کرد.

منحنی های هیگروسکوپیکی یا منحنی های هم دمای جذب در بررسی تبادلات رطوبتی بذر با محیط اطراف حایز اهمیت هستند و از آن می توان در کاهش صدمات وارده به بذر در طی دوره آب کشیدکی، جوانه زنی و از آن مهم تر برای انبارداری صحیح و مناسب بذر بهره جست. برای رسم این منحنی ها بذور دو رقم سحر و دی پی ایکس سویا در روی توری هایی درون ظروف دربسته حاوی آب مقطر و محلول های نمکی اشباع حاوی کلرید سدیم، کلرید پتاسیم، کلرید لیتیم، کلرید منیزیوم و برومید سدیم در معرض تیمارهای دمایی 20، 25، 30 و 35 درجه سانتی گراد به مدت 7 روز در انکوباتور قرار گرفتند تا به تعادل رطوبتی با هوای داخل ظرف برسند. سپس محتوی رطوبتی بذر مطابق دستورالعمل ISTA اندازه گیری شد. درصد روغن نیز با روش سوکسله تعیین گردید. برای مدلسازی تغییرات رطوبتی بذر نیز از معادلات تجربی مبتنی بر تنها رطوبت نسبی در دمای 25 درجه سانتیگراد استفاده شد. نتایج نشان داد که دما تاثیر چندانی بر منحنی های هم دمای جذب ندارد، ولی سبب افزایش ارتفاع منحنی پاسخ در فاز دوم و سوم جذب یا از دست داده آب می شود. در دماهای پایین میزان جذب رطوبتی بذر از محیط کمتر از دماهای بالا بود.درصد روغن رقم سحر و DPX به ترتیب 20.72 درصد و 23.26 درصد بدست آمد. نقطه چرخش منحنی هیگروسکوپیکی (حد بین آب پیوندی و آب نیمه آزاد) در رقم سحر بالاتر از رقم دی پی ایکس شد و این ارتباط مستقیمی با درصد روغن بذر داشت. هرچه درصد روغن بذر بیشتر باشد تبادلات رطوبتی بذر با محیط اطراف در رطوبت های پایین بذر و محیط کمتر بوده ولی با افزایش درصد رطوبت نسبی محیط سرعت تبادلات رطوبتی بذر با درصد روغن بیشتر، بالاتر از بذر با درصدروغن کمتر بود و این ارتباط مستقمی با وقوع فرآیند زوال در بذر دارد. شبیه سازی تغییرات محتوی رطوبتی بذر دو رقم سویا نیز نشان داد که مدل نمائی از نوع درجه دوم با مقدار ضریب تبیین بالاتر در هر دو رقم بهتر از مدل های دی آرکی وت (DAW) سوکورو (SOC) عمل کرده است. نتایج بطور کلی نشان داد که از منحنی های رطوبتی بذر می توان برای انبارداری صحیح بذر، شناخت چگونگی پاسخ بذور با توجه به ترکیب بذر از نظر درصد روغن و تعیین حد پایین رطوبتی بذر استفاده نمود.

پرایمینگ یکی از تکنیک های بهبود بذر است که می تواند باعث افزایش درصد و سرعت جوانه زنی، سبز شدن و افزایش دامنه جوانه زدن بذرها در شرایط محیطی تنش زا از قبیل شوری، دما و خشکی شود. به منظور بررسی تاثیر محلول های مختلف پرایمینگ بذر بر مولفه های جوانه زنی و فیزیولوژیکی ذرت فوق شیرین، رقم Basin در شرایط متفاوت شوری آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح آماری کاملا تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. بدین منظور بذور ذرت با محلول های (کلرید پتاسیم 2 درصد، نیترات پتاسیم 3 درصد، پلی اتیلن گلایکول (8000) 10 درصد، دی هیدروژن پتاسیم فسفات 1 درصد به همراه شاهد) در دمای 20 درجه سانتیگراد به مدت 24 ساعت تیمار شدند. شوری در چهار سطح 0، 50، 100 و 150 میلی مولار کلرید سدیم در نظرگرفته شد. تجزیه داده ها نشان داد که پرایمینگ بر مولفه های جوانه زنی (سرعت و درصد جوانه زنی) و آنتی اکسیدان ها (کاتالاز و پراکسیداز) تاثیر معنی داری داشته است. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که پرایمینگ باعث بهبود مولفه های جوانه زنی ذرت شیرین در شرایط تنش شوری می شود و مقاومت گیاه ذرت شیرین را در مقابل تنش شوری در مرحله جوانه زنی افزایش می دهد.

جنس Vicia یکی از جنس های مهم طایفه Fabeae از خانواده Fabaceae شامل 150 تا 210 گونه در جهان می باشد. گونه های مختلف این جنس در اروپا، آسیا، شمال آمریکا مناطق معتدله آمریکای جنوبی و بخش حاره ای آفریقا پراکنده شده اند. گونه های مختلف این جنس به مصارف تعلیف، علوفه خشک، سیلو و همچنین کود سبز می رسد. هدف از این تحقیق ارزیابی خصوصیات خارجی بذر گونه های مختلف این جنس در ایران است که بدین منظور نمونه های گیاهی و بذری تاکسون های مختلف این جنس در طی سال های 89-1387 از سرتاسر ایران جمع آوری گردید و در ادامه کار بر اساس طول نسبی و شکل ناف و موقعیت و فاصله عدسک نسبت به ناف موقعیت گونه ها و بخش ها مقایسه گردید. این پژوهش، اولین تحقیق انجام شده در ایران است و بر اساس نتایج این تحقیق در اکثر گونه ها طول نسبی ناف دانه کوتاه بوده و تنها در 4 گونه متعلق به بخش های Vicia، Crocea و Atossa ناف بلند است که به عنوان صفت تشخیصی جهت شناسایی نمونه های بذر استفاده می شود. موقعیت و فاصله نسبی ناف از عدسک نیز صفت تشخیصی بسیار مهمی در کلیه تاکسون های بخش Hypechusa است. شکل ناف خطی نیز صفت تشخیصی مناسبی جهت تفکیک دو گونه V. grandiflora و V. venulosa از سایر گونه ها است.