بوطیقای معماری
سال:1401 | دوره:2 | شماره:7ویژه نامه |تعداد مقالات:3

در ده سال گذشته، طبیعت و طراحی بیوفیلیک، توجه گسترده ای را در معماری به ویژه در پاسخ به چالش های رو به رشد محیطی به خود جلب کرده و برای آن چهارچوب های متفاوتی تعریف شده است. «استفان آر. کلرت»، اولین پژوهشگری بود که به تعریف چهارچوبی جامع برای طراحی بیوفیلیک در حوزه معماری پرداخت که با بکارگیری از این اصول ساختمان هایی با رویکرد بیوفلیک می توان احداث کرد؛ حال با این مسئله رو به رو می شویم که آیا معماری و ساختمان های بیوفیلیک فقط از ده سال گذشته بوجود آمده و یا اصولی که امروزه به ساختمان ها بیوفیلیک مربوط می شود، در معماری و بناهای گذشتگان وجود داشته است؟ روش تحقیق مقاله حاضر توصیفی-تحلیلی و پیمایشی بصورت میدانی است که با تعریف چگونگی پدید آمدن معماری بیوفلیک و بررسی چهارچوب های تعریف شده آن توسط کلرت پرداخته و سپس با مطالعه ویژگی های باغ شاهزاده ماهان و تطبیق آن با اصول تعریف شده، این نتیجه حاصل شده که معماری بیوفلیک پدیده ای تازه ابداع شده ای نیست و در اصول طراحی بناهای گذشگان وجود داشته است و درنهایت می توان از بیوفیلیک به عنوان عنصری نام برد که در طول تاریخ وجود داشته و بشر در دهه گذشته فقط توانسته بیوفیلیک را در چهارچوبی جامع را مکتوب کند.

همه بناها و معماری آن، کم وبیش بر معنایی دلالت دارند. هر بنایی معنایی خاص را در ذهن بیننده تداعی می کند ک همبتنی بر دانش نشانه شناسی است. همچنین طبیعت مشحون از جلوه های نمادین و نشانه شناختی است که قابلیت کاربرد در دروس پایه طراحی معماری را دارد. ازسویی دیگر، «آلتشولر» تریز را تحت عنوان «فن آوری خلاقیت و نوآوری» می داند که می توان آن را علم «خلاقیت شناسی» دانست. جامعه آماری تحقیق اساتید دانشگاهی دانشگاه برتر کشور و حجم نمونه با استفاده از فرمول مورگان برای اعتبار تحقیق، 150 نفر محاسبه شد که به روش تصادفی انتخاب گردیدند. همچنین برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه استاندارد سنجش خلاقیت تورنس و عابدی (2018) و پرسشنامه محقق ساخته فرآیند حل مسئله از طریق تکنیک TRIZ استفاده گردید و پایایی آن ها از طریق آلفای کرونباخ برای ارتباط معنادار آموزش نشانه شناسی مبتنی بر طبیعت در ارتقا خلاقیت در دروس پایه معماری و فرآیند حل مسئله از طریق تکنیک TRIZ بترتیب 873/0 و 905/0 بدست آمد. برای تحلیل داده های گردآوری شده از آزمون رگرسیون خطی ساده استفاده شد و نتایج پژوهش نشان داد که بین آموزش نشانه شناسی مبتنی بر طبیعت و ارتقاء خلاقیت دانشجویان از دید کارشناسان و خبرگان دانشگاهی با فرآیند حل مسئله از طریق تکنیک TRIZ رابطه معنی داری وجود دارد. و همچنین نتیجه حاصل شد که بین آموزش نشانه شناسی مبتنی بر طبیعت با انتخاب ابزار در حل مسئله (اسکیس راندو و ماکت) از طریق تکنیک TRIZ رابطه معنی داری دارد که با عنایت به بتای محاسبه شده رابطه آموزش نشانه شناسی مبتنی بر طبیعت با انتخاب ابزار در حل مسئله (اسکیس راندو و ماکت) از طریق تکنیک TRIZ تایید می شود. همچنین در پایان راهکارهایی جهت ارتقا کاربست دانش نشانه شناسی مبتنی بر طبیعت و الگوهای طبیعی در ارتقا میزان خلاقیت دانشجویان مورد اشاره قرار گرفته است.

با رجوع به تاریخ و جریان مباحثات درباره رابطه فُرم و عملکرد در ساختارهای زیستی، می توان اشاره کرد که در نیمه 1850، «داروین»، موقعیت را مغتنم شمرد و با استفاده از نظریه «فون هامبولت»، ادعا نمود که «طبیعت»، فُرم هایی را انتخاب نموده است که بهترین تطابق و مناسبت را با محیط استقرار خود ایجاد نموده اند که ریشه شکلگیری معماری بیوفیلی، بیومیمکری و بیومورفیک بوده است. در دوران بعد از انقلاب اسلامی معماران متعددی با بهره گیری از مضامین مختلف به طراحی معمارانه مبتکرانه ای پرداختند که مشحون از زمینه های ابداع و خلاقیت در معماری بوده است. در این میان بهره گیری از مضامین سنتی معماری ایران همزمان با اشاره به ابداع در معماری بعد از انقلاب اسلامی، گونه ای جدید از بکارگیری مضامین سنتی را در معماری روز نشان دادند. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی و روش دلفی است. همچنین از روش استدلال منطقی نیز برای انطباق و تحلیل مولفه های عملکردی و فرمی بناهای فاخر با شاخصه های معماری بیومورفیک و بیومیمیکری استفاده شده است. همچنین از «روش دلفی مبتنی بر تحلیل عاملی» نسبت به پرسش از 150 نفر از اساتید دانشگاهی درباره سنخیت شناسی هر بنا طی یک قالب و جدول مشخص با ویژگی های معماری بیومورفیک و بیومیمیکری استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که بیشینه آثار فاخر بعد از انقلاب دارای سنخیت معناداری با ویژگی های معماری بیومیمکری نبوده و تنها درصد اندگی ویژگی های بیومورفیک داشته اند. در عین حال در بسیاری آثار شاخص های معماری بیوفیلی دیده شده و هیچ یک از آن ها معماری زومورفیک محسوب نمی شوند.