فرآیند و کارکرد گیاهی
سال:1393 | دوره:3 | شماره:7 |تعداد مقالات:11

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

برای بررسی تنوع ژنتیکی صفات مرفولوژیک و تحمل به خشکی گیاهچه ای در 7 گونه جنس براسیکا (Brassica) تعداد 36 نمونه در دو آزمایش جداگانه مزرعه ای (بررسی تنوع ژنتیکی) و آزمایشگاهی (بررسی تحمل به خشکی گیاهچه ای) در سال 1390 در دانشگاه صنعتی اصفهان مورد ارزیابی قرار گرفتند. طرح آماری مورد استفاده در مزرعه بلوک های کامل تصادفی (36 نمونه به عنوان تیمار) با 4 تکرار بود. نتایج تجزیه واریانس آزمایش مزرعه ای نشان داد که بین نمونه های مورد مطالعه از نظر صفات عملکرد و اجزای عملکرد اختلاف معنی داری وجود داشت. همچنین مقایسه میانگین نشان داد که گونه B. carinata دارای بیشترین عملکرد دانه بود. تجزیه به مولفه های اصلی در مجموع 57 درصد از تغییرات کل را توجیه نمود و توانست تا حدودی گونه ها را از همدیگر جدا کند. در آزمایش دوم نمونه ها از نظر تحمل به تنش خشکی از طریق شاخص های مرحله جوانه زنی در آزمایشگاه به صورت طرح فاکتوریل مورد بررسی قرار گرفتند. تیمارهای تنش خشکی القا شده توسط پلی اتیلن گلیکول (6000) شامل شاهد (آب مقطر)، پتانسیل 3- و 6- بار بودند که از طریق یک مطالعه مقدماتی تعیین شدند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد تاثیر سطوح خشکی، ژنوتیپ و اثر متقابل آنها برای صفات مورد بررسی معنی دار بود. صفت طول ریشه چه نسبت به سایر صفات حساسیت بیشتری به کاهش پتانسیل آب داشت و با کاهش پتانسیل آب محیط، طول ریشه چه ها افزایش نشان دادند. نتایج حاصل از شاخص های درصد کاهش و شاخص تحمل نیز بیان کننده تحمل به خشکی بالای گونه وحشی B. nigra و پس از آن گونه های B. oleracea و B. juncea نسبت به دیگر گونه ها از جمله گونه کلزای زراعی (B. napus) بود. تجزیه بای پلات براساس مولفه های اصلی نشان داد که گونه B. fruticulosa و B. napus (گونه زراعی) حساسترین و گونه وحشی B. nigra متحمل ترین به تنش خشکی بودند که می توان از این گونه ها در برنامه های اصلاحی آتی از جمله بررسی امکان انتقال ژن های تحمل به خشکی به گونه زراعی استفاده کرد.

یکی از آثار سوء تنش رطوبتی بر رشد و تولید گیاهان زراعی کاهش جذب عناصر ریز مغذی توسط ریشه گیاهان می باشد. لذا به منظور بررسی اثر محلول پاشی عناصر آهن و روی بر برخی صفات فیزیولوژیک و مورفولوژیک لوبیا قرمز (رقم اختر) تحت شرایط تنش رطوبتی این آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. آبیاری به عنوان کرت اصلی در سه سطح ( آبیاری پس از 50، 75 و 100 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر) و محلول پاشی عناصر ریزمغذی به عنوان کرت فرعی در چهار سطح (محلول پاشی با آب (شاهد)، سولفات آهن، سولفات روی و ترکیب سولفات آهن و سولفات روی (هر کدام با غلظت سه در هزار)) به کار برده شدند. نتایج نشان داد تاخیر در آبیاری محتوای نسبی آب برگ، میزان کلروفیل، ارتفاع بوته، تعداد شاخه جانبی و عملکرد دانه را کاهش و نشت الکترولیت ها، میزان پرولین و قندهای محلول برگ را نسبت به تیمار شاهد افزایش دادند. اثر تیمارهای محلول پاشی بر تمامی صفات مورد مطالعه بجز قندهای محلول برگ و ارتفاع بوته معنی دار شد. محلول پاشی آهن و روی به طور معنی داری محتوای آب نسبی برگ، میزان کلروفیل، تعداد شاخه جانبی و عملکرد دانه را افزایش و نشت الکترولیت ها و میزان پرولین در برگ را کاهش داد. با توجه به نتایج به دست آمده محلول پاشی با آهن و روی با بهبود خصوصیات فیزیولوژیک و ایجاد تحمل در گیاه باعث شد که گیاه دیرتر با شرایط تنش رطوبتی مواجه شده و در نتیجه عملکرد بهتری تولید کند.

نانومواد به عنوان یکی از مهم ترین ابتکارات علم جدید در نظر گرفته می شوند. نانوذرات خیلی واکنش پذیر هستند. این خاصیت به میزان زیادی به اندازه (1 تا 100 نانومتر)، سطح بزرگ و محلولیت بالای آن ها وابسته است. در بین همه ریزمغذی ها، آهن بیشترین مقدار را در گیاهان دارد. آهن بخش کاتالیزوری بسیاری از آنزیم های اکسیداسیون و احیا است و برای سنتر کلروفیل مورد نیاز است. در این مطالعه، نانو اکسیدآهن در 6 سطح مختلف (0، 5، 10، 20، 30 و 40 میکرولیتر) و محیط غذایی هوگلند کامل (محتوی کلات آهن) به عنوان شاهد به مدت 70 روز به گیاه پریوش داده شد. نتایج نشان می دهد نانوذرات اکسیدآهن باعث افزایش معنی دار تمامی پارامترهای رشد برگ و مقدار کربوهیدرات برگ در مقایسه با گیاهان کنترل شده است ولی هیچ اثری بر مقدار پرولین و مقدار آنتی اکسیدان ها و تراکم روزنه برگ نداشته است. بیشترین مقدار پارامترهای رشد برگ در سطح30ml  نانوذرات اکسیدآهن بدست آمد و کمترین مقدار این پارامترها در سطح0m1  نانوذرات اکسیدآهن بدست آمد. بیشترین مقدار پرولین، فعالیت آنتی اکسیدانتی در سطح صفر ml آهن سنجش گردید، از این جهت غلظت صفر ml آهن برای گیاه تنش محسوب می شود. بنابراین استفاده از کود نانوذرات اکسیدآهن به دلیل کاهش اثرات مضری که کودهای شیمیایی در محیط دارند پیشنهاد می شود.

به منظور ارزیابی تاثیر غلظت های مختلف سالیسیلیک اسید (0، 0.75 و 1.5 میلی مولار) بر ویژگی های مورفولوژیک و فیزیولوژیک سورگوم رقم پگاه، تحت شرایط تنش شوری (0، 5، 10 و 15 دسی زیمنس بر متر)، آزمایشی در سال 1391 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار به اجرا درآمد. نتایج نشان داد تنش شوری سبب کاهش معنی دار ارتفاع ساقه و سطح برگ سورگوم گردید و این کاهش در سطح 15 دسی زیمنس بر متر، شدیدتر بود. در مقابل، برگ پاشی با سالیسیلیک اسید، افزایش این ویژگی ها را به همراه داشت. همچنین، افزایش سطح تنش شوری و نیز برگ پاشی سالیسیلیک اسید با افزایش مقدار فعالیت آنزیم های کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز، پراکسیداز و آسکوربات پراکسیداز و نیز کلروفیل همراه بود. در مجموع می توان نتیجه گیری کرد که برگ پاشی سورگوم با سالیسیلیک اسید، موجب بهبود رشد و افزایش تحمل این گیاه در برابر تنش شوری گردید. در واقع، سالیسیلیک اسید با افزایش سیستم دفاع آنتی اکسیدانی موجب کاهش تنش اکسیداتیو و نیز افزایش رنگیزه های فتوسنتزی و در نهایت پارامترهای رشد گردید.

این مطالعه به منظور تعیین اثرات تنش رطوبتی بر شاخص های رشد و خصوصیات فنولوژیکی گیاه دارویی آویشن کوهی Thymus kotschyanus طی دو سال زراعی 1389 و 1390 انجام شد. آزمایش با سه تیمار آبیاری شامل 20، 50 و 80 درصد تخلیه آب قابل استفاده در خاک به ترتیب T20، T50 و T80 و در قالب بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان به اجرا درآمد. تنش باعث کاهش معنی دار وزن خشک (DM)، سطح برگ (LAI)، سرعت رشد محصول(CGR)  و میزان درجه روز - رشد(GDD)  مورد نیاز تا تمامی مراحل فنولوژیک شد و تنها تاثیر ناچیز و غیر معنی داری بر سرعت اسیمیلاسیون خالص(NAR)  و سرعت رشد نسبی(RGR)  داشت. با افزایش شدت تنش از T20 به T80 متوسط DM به میزان 60 درصد کاهش یافت. بیشترین مقادیر CGR در مراحل آغاز غنچه دهی، بیشترین LAI در %50 گلدهی و بیشترین DM در مرحله %100 گلدهی مشاهده شد. تنش باعث گردید تا وقوع هر یک از مراحل فنولوژیکی در تیمار تنش شدید بین 100 تا 150 درجه روز - رشد زودتر از تیمار عدم تنش اتفاق افتد. مقادیر DM در سال دوم (152 گرم در مترمربع) بیش از دو برابر سال اول (67 گرم در مترمربع) بود. با توجه به نتایج بدست آمده برای دستیابی به بالاترین میزان تولید این گیاه در مزرعه شرایط بدون تنش رطوبتی و در مرحله 100 درصد گلدهی توصیه می شود. همچنین پیشگیری از وقوع تنش در مرحله آغاز غنچه دهی بیشترین تاثیر را در افزایش سرعت رشد محصول و عملکرد این گیاه دارد.

پژوهش حاضر به منظور تعیین بنیادی بودن، مکانیسم و میزان تحمل به تنش خشکی در گیاهچه های ژنوتیپ های مختلف گندم انجام شد. در آزمایش اول٬ نحوه تاثیرگذاری تنش خشکی ایجاد شده با استفاده از پلی اتیلن گلیکول و مانیتول در غلظت های مختلف مورد بررسی قرار گرفت و سپس به دلیل اعمال تنش خشکی ملایم توسط این محلول ها، در بقیه آزمایش ها از روش قطع آبیاری کامل استفاده گردید. نتایج آزمون تعیین تحمل گیاهچه ها در سنین مختلف (3، 4 و 7 روزه) نشان داد که چهار روزگی آستانه تحمل گیاهچه های گندم به تنش خشکی شدید می باشد و تمامی ژنوتیپ ها می توانند بیشتر از سه هفته تنش را به خوبی تحمل نموده و احیا شوند. بر اساس نتایج٬ ژنوتیپ مرودشت به عنوان یک ژنوتیپ ایرانی دارای تحمل بنیادی به تنش خشکی انتخاب شده و نتایج حاصل از اعمال تنش در زمان های مختلف در آزمایش بعدی (30-10 روز) نشان داد که حتی طولانی ترین دوره تنش به خوبی توسط گیاهچه تحمل شده و مراحل رشد به خوبی ادامه دارد. این تحقیق همچنین افزایش میزان قندها در شرایط تنش و کاهش آنها در زمان آبیاری مجدد را نشان داد. استفاده از محیط های مختلف (دارای محلول غذایی یا آب مقطر، با یا بدون بذر) در شرایط تنش خشکی نقش بذر در القای تحمل را نشان داد و بر لزوم اتصال گیاهچه به بذر برای بروز تحمل به خشکی تاکید کرد.

در اکثر نقاط ایران به دلیل وجود شوری آب و خاک مشکلات زیادی در زمینه پرورش چمن در فضای سبز شهری وجود دارد. یکی از راهکارهای مناسب جهت حل این مشکل استفاده از گیاهان بومی متحمل به شوری می باشد. بر این اساس پژوهشی به منظور بررسی تاثیر چهار سطح شوری (شاهد با شوری 0.36، 4، 8 و 16 دسی زیمنس بر متر) بر شاخص های مورفولوژیک و فیزیولوژیک در گونه بومی علف گندمی بیابانی به صورت طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا در آمد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد با افزایش شوری رنگ، وزن تر و خشک اندام هوایی و ریشه، محتوای آب نسبی برگ ها و میزان پتاسیم موجود در اندام هوایی و ریشه کاهش یافت. همچنیین شوری باعث افزایش سدیم اندام هوایی و ریشه، نشت یونی برگ ها، پرولین و فعالیت آنزیم های کاتالاز، پراکسیداز، آسکوربات پر اکسیداز گردید. با توجه به کاهش کیفیت ظاهری (رنگ)، محتوای آب نسبی برگ ها و همچنین افزایش نشت یونی غشا به نظر می رسد افزایش تولید پرولین و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی نتوانسته است خسارات ناشی از تنش شوری را کاهش دهد. تمامی شاخص های اندازه گیری شده در این آزمایش از همان شوری 4 دسی زیمنس بر متر تفاوت معنی داری را با شاهد نشان داد. به طور کلی نتایج این آزمایش نشان داد گیاه علف گندمی بیابانی حساس به شوری بوده و تحمل آن کمتر از 4 دسی زیمنس بر متر می باشد.

به منظور بررسی اثر همزیستی قارچ مایکوریزا گونه Glomus mosseae بر مقاومت به شوری سه اکوتیپ گیاه دارویی شاهدانه، پژوهشی در سال 1391 در خاک های شور زمین های کشاورزی شمال شرق اصفهان به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. عوامل مورد آزمایش شامل سه اکوتیپ شاهدانه (اصفهان، شیراز و مشهد) و قارچ مایکوریزا گونه Glomus mosseae و تیمار شاهد (بدون قارچ) بود، که در معرض خاک شور و آب آبیاری شور مزرعه قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان دادند که وزن خشک کل گیاه، ارتفاع، تعداد شاخه های جانبی بوته در زمان گلدهی و عملکرد دانه گیاهان تلقیح یافته نسبت به گیاهان تلقیح نیافته افزایش یافت. بیشترین عملکرد دانه مربوط به اکوتیپ های مشهد و اصفهان تلقیح یافته با مایکوریزا بود. همچنین اکوتیپ شیراز تلقیح یافته بیشترین درصد پتاسیم اندام هوایی را نشان داد. در واقع میزان سدیم اندام هوایی گیاه در تیمارهای تلقیح یافته کاهش و پتاسیم آن افزایش یافت که علت آن مربوط به نگهداری یون سدیم در ریشه ها و عدم انتقال آن به اندام هوایی گیاه و ذخیره یون پتاسیم در گیاه به جای یون سدیم می باشد. که این خود یکی از دلایل بالا رفتن تحمل گیاهان تلقیح یافته با مایکوریزا، به شوری است. در این آزمایش اکوتیپ شیراز تلقیح یافته با مایکوریزا متحمل ترین اکوتیپ به شوری (از نظر افزایش نسبت پتاسیم به سدیم) شناخته شد.

عوامل مختلف زیستی، زیست - محیطی، روش برداشت و جابجایی محصول، طول دوره و نوع انبارداری بر خواص مختلف محصولات کشاورزی تاثیر می گذارند. به دلیل فرازگرا بودن و تداوم زندگی فیزیولوژیکی میوه سیب طی انبارداری، روند تغییرات بیوشیمیایی پیامدهای اقتصادی مهمی خواهد داشت. لذا برای شناخت عمیق این تغییرات و تاثیر آن بر کیفیت محصول سیب پژوهش حاضر طراحی و اجرا گردید. در این تحقیق دو رقم سیب در اواسط مهرماه سال 1391 از یک باغ در شهرستان ملکان (آذربایجان شرقی) جمع آوری و به سردخانه منتقل شد. با انجام آزمون فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی، تاثیر فاکتورهای مستقل زمان انبارداری (0، 45، 90 و 135 روز) و رقم محصول (گلدن دلیشز و رد دلیشز) روی برخی ویژگی های میوه سیب، مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج، بین دو رقم در اکثر ویژگی های بیوشیمیایی مورد مطالعه تفاوت معنی دار وجود داشت. با افزایش زمان انبارداری محتوای پروتئین، قندهای محلول، قندهای احیا کننده و pH عصاره میوه افزایش معنی دار ولی محتوای قندهای غیر احیاکننده، اسیدیته قابل عیارسنجی، مواد جامد محلول و هدایت الکتریکی عصاره کاهش معنی دار یافت. زمان انبارداری در میزان قندهای نامحلول تغییر معنی داری نداشت. می توان چنین نتیجه گیری کرد که طی انبارداری سردخانه ای تغییرات بیوشیمیایی وابسته به زمان (اگر چه با آهنگ کند) صورت گرفته و کیفیت میوه تغییر پیدا می کند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.