پژوهش و برنامه ریزی روستایی
سال:1397 | دوره:8 | شماره:1 (پیاپی 24) |تعداد مقالات:9

. مقدمه توجه به افزایش سطح کیفیت سکونت گاه های روستاییان به عنوان دغدغه اصلی برنامهریزان و مدیران میباشد. در چنین بستر و زمینهای رویکرد سنجش کیفیت محیط در مناطق روستایی در پرتو مبلمان روستایی میتواند به عنوان رهیافتی مناسب برای شناخت و درک تفاوتها و نامتعادلیهای کیفیت محیط زندگی روستایی در جهت دستیابی به هدف زندگی مطلوب روستایی باشد تا از این طریق بتوان در راستای در دستیابی به توسعه پایدار، پایدارسازی جمعیت روستایی و. . . تلاش کرد. لذا اهمیت پرداختن به این موضوع از این جهت است که محیط روستایی مطلوب با میزان جذابیت خود و اثرگذاری بر ذهن انسان موجبات پویایی و سرزندگی و حضور بیشتر ساکنین در فضای روستایی می شود و بدین طریق امنیت خاطر، حس تعلق خاطر، افزایش حس شادکامی و. . . تحقق می یابد. بنابراین با توجه به ابعاد اصلی پژوهش (مبلمان روستایی) و همچنین شاخص های تعریف شده برای بعد (کیفیت محیطی) در فرایند پژوهش، سوال اصلی تحقیق بدین صورت مطرح می شود که تغییرات کیفی محیط سکونت گاه های روستایی تا چه اندازه ناشی از احداث مبلمان روستایی است؟ 2. مبانی نظری تحقیق ارتقاء کیفیت محیط در سکونت گاه های روستایی در ابعاد مختلف از اهداف مدیران و برنامه ریزان روستایی می باشد و در همه شرایط تلاش می گردد تا محیط مناسبی برای زندگی روستاییان فراهم شود. کیفیت محیط تحت تاثیر اجزا و عناصر مختلفی است که یکی از آن عناصر کالبدی، مبلمان روستایی می باشد که در فضای روستایی قرار دارد. مبلمان روستایی از آن جهت که موجب بالا بردن کیفیت زندگی روستایی و زمینه رشد و شکوفایی خلاقیت در روستاییان می شود از اهمیت بسیاری برخوردار است. از این رو در جامعه امروز باید طراحی فضاها و مبلمان روستایی به شکلی صورت گیرد که بتواند پاسخگوی نیاز افراد باشد. بنابراین با ﻃ ﺮ اﺣ ﯽ ﻣ ﻨ ﺎ ﺳ ﺐ و ﺑ ﻪ ﮐ ﺎ رﮔ ﯿ ﺮ ی ﻣ ﺒ ﻠ ﻤ ﺎ ن روﺳ ﺘ ﺎ ﯾ ﯽ ﻣ ﺘ ﻨ ﺎ ﺳ ﺐ ﺑ ﺎ ﻣ ﺤ ﯿ ﻂ روﺳ ﺘ ﺎ و نیاز روستاییان و با افزایش کیفیت مبلمان از جنبه های گوناگون از جمله استحکام، جانمایی، خوانایی و مواردی دیگر؛ بهبود دسترسی، زیبایی بخشی، حس شادکامی، تقویت بهداشت محیط و مواردی نظایر آن که ماحصل آن ارتقاء کیفیت محیط در سکونت گا های روستایست محقق می شود. لذا ارتقاء کیفیت محیط روستایی در گرو افزایش امکانات روستایی از جمله افزایش تعداد مبلمان نیست، بلکه تاکید بر استانداردهای رفاهی و تفریحی با در نظر گرفتن شرایط اجتماعات روستایی در زمینه های گوناگون است. بنابراین در مقیاس کلان، توسعه زیرساخت های مناسب و مدیرت آنها به منظور پاسخگویی به نیاز اقشار مختلف در راستای ارتقاء کیفیت محیط امری ضروری است. 3. روش تحقیق پژوهش حاضر از نظر هدف و نوع جزء تحقیقات کاربردی و از نظر ماهیت و روش در گروه تحقیقات توصیفی و تحلیلی است. جمع آوری داده ها از طریق روش کتابخانه ای و مطالعات میدانی با استفاده از پرسش نامه می باشد. برای عملیاتی سازی مطالعه، متغیرهای تحقیق در قالب 14 شاخص کیفیت مبلمان و 10 شاخص کیفیت محیط در قالب طیف لیکرت طراحی گردید. روایی شاخص ها نیز از طریق پانل تخصصی و بررسی پایایی پرسش نامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ انجام گرفت که مقدار آن 0. 99 بدست آمد که نشان دهنده قابلیت زیاد ابزار پرسش نامه است. جامعه آماری پژوهش شامل تمام روستاهای دهستان زوارم شیروان است که به صورت تمام شماری و انتخاب نمونه از جامعه آماری به صورت نمونه گیری تصادفی ساده و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران در سطح خطای 06/0می باشد که 237خانوار به عنوان نمونه انتخاب شدند. در نهایت با ارتقای نمونه ها در روستاهای کم جمعیت به سطح حداقل لازم، تعداد258 خانوار به عنوان حجم نمونه آماری به دست آمده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از دو روش آمار توصیفی و استنباطی و همچنین تصمیم گیری چندشاخصه (MCDM) استفاده شده است. 4. یافته های تحقیق یافته های تحقیق بر اساس آزمون خی دو نشان داد که میزان رضایت افراد از مجموع مبلمان روستایی در حد متوسط می باشد. در بین شاخص های ده گانه کیفیت محیط می توان گفت که متوسط نظر پاسخ دهندگان نسبت به اثرگذاری مبلمان روستایی در کیفیت محیط با توجه به میانگین فرضی (2. 5) در سطح زیاد بوده به گونه ای که کمترین اثرگذاری مبلمان روستایی مربوط به شاخص بهبود دسترسی ها بوده است. در ارتباط با سایر متغیرها می توان اظهار داشت که در بین ابعاد کیفیت مبلمان، ابعاد خوانایی پایین تر از میانگین فرضی قرار دارد، لذا وضعیت خوانایی مبلمان در سطح ضعیف بوده است که می تواند عاملی تاثیر گذار در پایین آوردن کیفیت محیط باشد. نتایج حاصل از همبستگی اسپیرمن و رگرسیون خطی ساده نیز نشان داد با توجه به اینکه مقدار sig برابر با 0. 000 است که کوچکتر از 0. 05 و معنادار است ارتباط و اثر معنی دار و خیلی قوی بین مبلمان روستایی و کیفیت محیط روستایی وجود دارد. لذا مبلمان روستایی تاثیر معناداری در افزایش کیفیت محیط روستا دارد. نتایج حاصل از مدل تحلیل رابطه خاکستری نیز نشان داد روستاهای فجرآباد، زوارم و حسین آباد در رتبه های اول تا دوم و روستای قزل حصار در رتبه نهم قرارگرفته اند. به این معنی که سه روستای اول از کیفیت مبلمان بالاتر و روستای آخر از کیفیت مبلمان پایین تری نسبت به سایر روستاها برخوردارند. همچنین نتایج حاصل از مدل ویکور نشان داد که روستای حسین آباد با کسب رتبه 1 و روستای قزل حصار با کسب رتبه 10 در مقایسه با دیگر روستاها از نظر شاخص های ده گانه کیفیت محیط به ترتیب دارای وضعیت مطلوب و نامطلوب بوده اند. بنابراین مشخص می شود که روستاهای مورد مطالعه دارای تفاوت قابل ملاحظه ای به لحاظ برخورداری از شاخص های ده گانه کیفیت محیط هستند. نتایج حاصل از همبستگی اسپیرمن هم نشان داد کیفیت مبلمان روستایی عاملی اثرگذار در تغییرات کیفی سکونتگاه های روستایی است. 5. بحث و نتیجه گیری بر اساس آزمون رگرسیون خطی ساده و همبستگی اسپیرمن مشخص شد مبلمان روستایی تاثیر معناداری در ارتقاء کیفیت محیط روستا دارد. به گونه ای که کیفیت مبلمان روستایی نیز عاملی اثرگذار در تغییرات کیفی سکونتگاه های روستایی است. لذا انجام مطالعات اجتماعی در خصوص نیازها، سلایق و الگوهای رفتاری اقشار مختلف روستایی جهت منظور کردن در استقرار انواع مبلمان در روستا، حفظ، بهسازی و ساماندهی مبلمان موجود و رسیدگی به مبلمان های تخریب شده از سوی دهیاران در روستاها، فراهم نمودن زمینه جذب گردشگر با توجه به پتانسیل و قابلیت های موجود (مانند فراهم نمودن مکان اقامتی برای ماندن گردشگران در روستا)و توجه به عواملی که در اشتیاق و مراجعه بیشتر روستاییان به مبلمان در فضاهای مختلف دخیل هستند و در ارتقای کیفیت محیط اثر گذار می باشد پیشنهاد می شود.

1. مقدمه ویژگی بارز ساختار اقتصادی سکونتگاه های روستایی کشور عدم وتنوع در زمینه های شغلی و اتکاء منابع درآمدی به کشاورزی و زیربخش های آن می باشد، این امر موجب تبدیل سکونتگاه های روستایی به فضاهای سکونتی کم توان و در نهایت انسداد توسعه روستایی گردیده است. رفع این معضل در گرو کاهش اتکاء اقتصاد روستا و به تبع آن خانوارهای روستایی به بخش کشاورزی و ایجاد فرصت های شغلی و منابع درآمدی متنوع غیرزراعی است. در الگوی توسعه پایدار، یکی از گزینه های مورد تاکید رعایت اصل تنوع در فعالیت های اقتصادی است. بانک جهانی نیز در قالب الگوی فوق، بر اهمیت فعالیت های اقتصاد غیرزراعی و چندبخشی تأکید کرده است. از آنجا که نگرانی از کیفیت زندگی به عنوان یک اصل اساسی، پیوسته مورد نظر برنامه ریزان و مدیران امر توسعه است، سؤال اصلی تحقیق بدین صورت مطرح می گردد: تنوع فعالیت های اقتصادی (زراعی و غیرزراعی) تا چه حد بر کیفیت زندگی روستاییان در دهستان گلمکان مؤثر بوده است؟ 2. مبانی نظری تحقیق موضوع کیفیت زندگی از آغاز دهه 1990 به بعد، در ادبیات نظری و توسعه، اهمیت فوق العاده ای یافته است و مبنای تمایز و دسته بندی های نوین کشورها در سال های اخیر شده است این اصطلاح دربرگیرنده مهمترین عواملی است که شرایط زندگی در جامعه و رفاه شخصی افراد را تعیین می کنند. کیفیت زندگی مفهوم گسترده ای است که دارای معانی گوناگونی برای افراد و گروه های مختلف می باشد. برخی آن را به عنوان قابلیت زیست پذیری یک ناحیه، برخی دیگر به عنوان سنجه ی برای میزان جذابیت و برخی به عنوان رفاه عمومی، بهزیستی اجتماعی، شادکامی، رضایت مندی و. . . تفسیر کرده اند. با این وجود، هنوز تعریف قابل قبول جهانی برای این مفهوم صورت نگرفته است. زیرا بسیاری از محققان بر این باورند که کیفیت زندگی مفهومی چندوجهی، نسبی، متأثر از زمان، مکان، ارزشهای فردی و اجتماعی است. به نظر می رسد تنوع مشاغل با کاهش ریسک خانوار در بحران های مختلف من جمله نوسانات بازار، خشکسالی و امثالهم و به مدد تعدد منابع درآمدی آسیب پذیری را کاهش داده و موجب بهبود کیفیت زندگی روستائیان میشود. بررسی های انجام شده نشان می دهد دو نوع تنوع در اقتصاد نواحی روستایی قابل حصول است: 1-تنوع در فعالیت های کشاورزی(زراعی): که تنوع در الگوی کشت محصولات، فعالیت های دامداری، نظام های پرورش آبزیان، پرورش زنبور عسل، کشت های گلخانه ای و امثالهم می پردازد و 2-تنوع در فعالیت های غیرکشاورزی(غیرزراعی): که در نتیجه تنوع در فعالیت های غیرزراعی (صنعت و خدمات) حاصل می گردد. پیاده سازی این رهیافت می تواند منجر به ایجاد امنیت در شبکه اجتماعی روستا، معیشت خانوار و سرمایه گذاری های دولتی و خصوصی گردد. 3. روش تحقیق روش انجام تحقیق با توجه به ماهیت کار، توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری منطبق بر سکونتگاه های روستایی دهستان گلمکان و واحد تحلیل روستا است. تجزیه و تحلیل داده ها به کمک رگرسیون گام به گام انجام گردید. در این مطالعه «کیفیت زندگی» متغیر وابسته است که در سه بعد اجتماعی، اقتصادی و محیطی-کالبدی به کمک 48 شاخص کمی گردید. متغیر مستقل تنوع معیشتی است که در دو بخش «کشاورزی» و «غیرکشاورزی» مورد بررسی قرار گرفت. جامعه آماری مورد بررسی 15 روستای بالای 20 خانوار دهستان گلمکان در شهرستان چناران است. به کمک فرمول کوکران 236 خانوار به عنوان نمونه در این روستاها به صورت تصادفی مورد بررسی قرار گرفت. روایی سازه کیفیت زندگی به وسیله «تحلیل عاملی تأییدی» مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به اینکه کیفیت زندگی با 48 شاخص دارای میزان درصد واریانس تبیین شده برابر با 65. 72 درصد است، مفهوم کیفیت زندگی از اعتبار سازه ای برخوردار می باشد. همچنین مقدار آلفای کرونباخ 0. 83 به دست آمد. که نشان می دهد ابزار تحقیق از قابلیت اعتماد و یا پایایی لازم برخوردارمی باشد. 4. یافته های تحقیق به منظور بررسی میزان اثرگذاری متغیر مستقل بر وابسته از رگرسیون گام به گام (Stepwise) استفاده شد. در این مطالعه دو متغیر تنوع فعالیت های اقتصادی کشاورزی و غیرکشاورزی وارد مدل شد و تنها متغیر تنوع در فعالیت های اقتصادی غیرکشاورزی در مدل باقی ماند و تنوع در فعالیت های اقتصادی بخش کشاورزی از مدل خارج شد. نتایج رگرسیون نشان می دهد که تنوع فعالیت های اقتصادی غیرکشاورزی تأثیر معنی داری در تغییرات متغیر وابسته (کیفیت زندگی روستاییان) داشته است و تغییری به اندازه ی یک واحد انحراف معیار در فعالیت های غیرکشاورزی موجب 0. 6 انحراف معیار تغییر در کیفیت زندگی می شود. معادله رگرسیون با ضریب بتای استاندارد به شکل زیر می باشد: (تنوع فعالیت های غیرکشاورزی) (0. 6) + (5. 795) = (کیفیت زندگی در نواحی روستایی) در واقع بین تنوع فعالیت های اقتصادی غیرکشاورزی و کیفیت زندگی رابطه خطی و مستقیم وجود دارد. بدیهی است توسعه فعالیت های غیرکشاورزی در مناطق روستایی می تواند موجب تسریع رشد اقتصادی و بهبود توزیع درآمد گردد. همچنین این مشاغل در بلندمدت، فرصت های درآمدی خانوارهای روستایی را متنوع ساخته و آسیب پذیری درآمد آنها را در برابر نوسانات اقتصادی و محیطی کاهش می دهد. 5. بحث و نتیجه گیری بهبود کیفیت زندگی روستائیان بدون توجه به توسعه اقتصاد روستا محقق نخواهد شد. نتایج تحقیق حاکی از این امر است که تنوع در فعالیت های اقتصادی غیرکشاورزی در کیفیت زندگی خانوارهای روستاهای مورد بررسی به میزان 0. 6 انحراف معیار موثر بوده است. اهمیت بخش غیرکشاورزی بدان جهت است که حتی اگر کشاورزی دچار رکود شود، اقتصاد روستایی غیرزراعی ممکن است بعضی از خسارات را مرتفع سازد. بررسی ها نشان می دهد در برخی کشورها فعالیت های غیرکشاورزی بالغ بر 50 درصد از اشتغال روستایی و هم چنین سهم مشابهی از درآمد خانوارهای روستایی را به خود اختصاص داده است. با توجه به نتایج تحقیق پیشنهاد می شود نسبت به گسترش فرصت های شغلی جدید در بخش صنعت و خدمات اقدام گردد.

1. مقدمه اصولاً توسعه کشاورزی تغییر بنیادی در متغیرهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هر جامعه محسوب می شود و تحقق آن، مستلزم ایجاد هماهنگی بین ابعاد گوناگون آن است. توسعه کشاورزی پایدار بدون توسعه اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی امکانپذیر نیست و توسعه اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی نیز بدون نگرش منطقی و علمی به مسأله توسعه کشاورزی در بلند مدت، راه به جایی نخواهد برد. لذا از موانع توسعه کشاورزی در کشور از یک سو می توان به کاهش اعتبارت و سرمایه گذاری، نبود زیرساخت-های فیزیکی مناسب و فقدان برنامه های راهبردی و سیاست های اصولی در این زمینه از یک سو اشاره کرد و از سوی دیگر، خرد شدن اراضی کشاورزی و پراکندگی قطعات آن یکی از چالش های ساختاری بهره برداری های سنتی در کشور است که ریشه در نظام ارباب-رعیتی دارد و امروزه از آن به عنوان یکی از موانع توسعه کشاورزی و روستایی قلمداد می شود. 2. روش تحقیق نوع تحقیق کاربردی، روش مورد استفاده توصیفی-تحلیلی و برای گردآوری داده ها و اطلاعات از روش های کتابخانه ای و پیمایش میدانی مبتنی بر پرسشنامه با سؤالات طیفی استفاده گردید. جامعه آماری این تحقیق 1216بهره بردار در نظر گرفته شده است که با استفاده از فرمول اصلاح شده کوکران 211 پرسشنامه بدست آمد و بین بهره برداران به صورت تصادفی توزیع و پخش گردید است. برای تعیین تعداد نمونه در روستاها از روش نمونه گیری طبقه بندی استفاده شده است و سهم هر یک از روستاها مشخص شده است. جهت تعیین ضریب اعتبار پرسشنامه در دهستان مورد مطالعه، پس از جمع آوری پرسشنامه های مذکور داده ها وارد کامپیوتر شدند و با استفاده از نرم افزار SPSS و روش آماره آلفای کرونباخ، اعتبار پرسشنامه به میزان 816/0 بدست آمد. که نشان از رضایت بخش بودن داده ها برای انجام تحقیق می باشد. همچنین به منظور بررسی موانع توسعه یکپارچه سازی اراضی کشاورزی در نواحی روستایی از دیدگاه کشاورزان در پنج معیار ( سرمایه گذاری، اجتماعی و فرهنگی، زیرساختی، عواملی فردی، سازمان و ارگان دولتی) مورد بررسی قرار گرفته است و اقدام به تهیه و تدوین پرسشنامه مطابق با طیف لیکرت گردید است. 3. یافته های تحقیق اصولاً توسعه کشاورزی تغییر بنیادی در متغیرهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هر جامعه محسوب می شود و تحقق آن، مستلزم ایجاد هماهنگی بین ابعاد گوناگون آن است. توسعه کشاورزی پایدار بدون توسعه اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی امکانپذیر نیست و توسعه اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی نیز بدون نگرش منطقی و علمی به مسأله توسعه کشاورزی در بلند مدت، راه به جایی نخواهد برد. لذا به منظور بررسی موانع توسعه یکپارچه سازی اراضی کشاورزی در نواحی روستایی از دیدگاه کشاورزان در دهستان فش-شهرستان کنگاور پرداخته شده است و در پی پاسخ گویی به این سوالی کلیدی که مهمترین موانع اجرای سیاست یکپارچه سازی اراضی کشاورزی در نواحی روستایی در محدوده مورد مطالعه کدامند؟ ز آزمون تحلیل عاملی بهره گرفته شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که عامل سرمایه گذاری و اعتبارات با توجیه 454/14درصد واریانس، مهمترین مانع توسعه یکپارچه-سازی اراضی کشاورزی در نواحی روستایی می باشد. ضمن اینکه عدم حمایت سازمان ها و ارگان های دولتی، ضعف زیر ساختی، عامل ها فردی و خلاقیت، فقدان مشارکت فکری و اعتماد، فقدان مدیریت و شیوه تولید، نبود دانش و آگاهی و عدم دسترسی های ارتباطی در نواحی روستایی از محدودیت های مهم توسعه کارافرینی در روستایی مورد مطالعه بوده است. از طرف دیگر، از طرف دیگر، یافته های تحقیق نشان داد که بین روستاها از لحاظ توزیع فضایی تفاوت معنادار زیادی وجود دارد، به طوری که روستای همان کفش با میزان(0) به دلیل عدم مشارکت مردم در سطوح مختلف و توجه نکردن مسئولیت برای کاهش محرومیت روستایی و از سوی دیگر به دلیل نبود زیرساخت فیزیکی و دسترسی به راه های ارتباطی دارای بالاترین رتبه و روستای آب باریکی با میزان(93/0) بدلیل فاصله زیاد نسبت کانون دهستان و به دلیل انزوای جغرافیایی دارای پائین ترین رتبه به لحاظ برخورداری از میزان موانع یکپارچه سازی در محدوده مورد مطالعه را دارا می باشند. 4. بحث و نتیجه گیری نتایج تحقیق نشان می دهد که عامل سرمایه گذاری و اعتبارات با توجیه 454/14درصد واریانس، مهمترین مانع توسعه یکپارچه-سازی اراضی کشاورزی در نواحی روستایی می باشد. ضمن اینکه عدم حمایت سازمان ها و ارگان های دولتی، ضعف زیر ساختی، عامل ها فردی و خلاقیت، فقدان مشارکت فکری و اعتماد، فقدان مدیریت و شیوه تولید، نبود دانش و آگاهی و عدم دسترسی های ارتباطی در نواحی روستایی از محدودیت های مهم توسعه کارافرینی در روستایی مورد مطالعه بوده است. از طرف دیگر، از طرف دیگر، یافته های تحقیق نشان داد که بین روستاها از لحاظ توزیع فضایی تفاوت معنادار زیادی وجود دارد، به طوری که روستای همان کفش با میزان(0) به دلیل عدم مشارکت مردم در سطوح مختلف و توجه نکردن مسئولیت برای کاهش محرومیت روستایی و از سوی دیگر به دلیل نبود زیرساخت فیزیکی و دسترسی به راه های ارتباطی دارای بالاترین رتبه و روستای آب باریکی با میزان(93/0) بدلیل فاصله زیاد نسبت کانون دهستان و به دلیل انزوای جغرافیایی دارای پائین ترین رتبه به لحاظ برخورداری از میزان موانع یکپارچه سازی در محدوده مورد مطالعه را دارا می باشند.

1. مقدمه سرمایه اجتماعی نقش مهمی در توانمندسازی جوامع روستایی دارد و تلاشی برای تضمین توسعه پایدار روستایی است؛ تقویت آن باعث افزایش مشارکت و ارتباط فرد با افراد دیگر شده و این مشارکت و انسجام باعث پایین آمدن هزینه دستیابی به اهداف و برنامه های توسعه ای می شود. بنابراین با توجه به اینکه پیشرفت و توسعه پایدار، مستلزم حضور، اعتماد و مشارکت آحاد روستاییان در روند توسعه است و این امر امکان پذیر نیست، مگر آنکه روحیه مشارکت، اعتماد و همبستگی اجتماعی را به شکلی مدرن و در قالب تشکل های دولتی و غیر دولتی در روستا بالا برد. لذا برای افزایش سطح توسعه در روستاها و دستیابی به توسعه پایدار، استفاده و تقویت سرمایه اجتماعی ضروری می باشد. 2. مبانی نظری تحقیق ﺳ ﺮ ﻣ ﺎ ﯾ ﻪ اﺟ ﺘ ﻤ ﺎ ﻋ ﯽ ﺟ ﺎ ﻣ ﻌ ﻪ ﺷ ﺎ ﻣ ﻞ رﺳ ﻮ م، رواﺑ ﻂ ، ﻧ ﮕ ﺮ ش و ارزش ﻫ ﺎ ﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﺗ ﻌ ﺎ ﻣ ﻼ ت ﺑ ﯿ ﻦ ﻣ ﺮ دم ﺣ ﺎ ﮐ ﻢ اﺳ ﺖ و ﺑ ﻪ ﺗ ﻮ ﺳ ﻌ ﻪ اﻗ ﺘ ﺼ ﺎ دی و اﺟ ﺘ ﻤ ﺎ ﻋ ﯽ ﻣ ﻨ ﺠ ﺮ شده، و عنصری مطلوب برای انجام همکاری های درون گروهی است که هرچه میزان آن بالاتر باشد دستیابی به اهداف گروه با هزینه کمتری انجام می گیرد. اگر در گروهی ویژگی هایی مانند اعتماد و هنجارهای مشوق مشارکت و سرمایه اجتماعی به اندازه کافی فراهم نباشد، هزینه های همکاری افزایش خواهد یافت و تحقق برنامه ها، پرهزینه و زمان بر خواهد بود. در مقابل، وجود سرمایه اجتماعی به میزان کافی و مناسب، سبب برقراری انسجام اجتماعی و اعتماد متقابل شده و هزینه های تعاملات و همکاری های گروهی کاهش می یابد و در نتیجه عملکرد گروه با هزینه کم و در زمان کمتر بهبود می یابد. مؤلفه های سرمایه اجتماعی نیز شامل: 1. مشارکت اجتماعی و عمل جمعی، 2. انسجام و همبستگی اجتماعی، 3. اعتماد اجتماعی، 4. هنجارها و ارزش های مشترک، 5. شبکه های اجتماعی می باشد. 3. روش تحقیق روش تحقیق حاضر، کاربردی، کمی، پیمایشی است و به منظور گردآوری اطلاعات و شناسایی روستاهای هدف تحقیق از دو روش جمع آوری اطلاعات یعنی روش اسنادی و میدانی استفاده شده است. برای جمع آوری داده ها از سطح روستاهای مورد بررسی از روش میدانی و ابزار پرسشنامه استفاده شد. در این راستا پرسشنامه ای درقالب 5 مؤلفه که شامل 35 گویه می باشد طراحی گردید. لازم به ذکر است عملیات میدانی به روش پرسشگری مستقیم انجام گرفته است. در تحقیق حاضر، سطح تحلیل 22 روستای دهستان حسن آباد، بخش مرکزی اسلام آباد غرب و جامعه آماری پژوهش شامل 2399 خانوار با جمعیت 9596 نفر می باشد. روایی تحقیق با استفاده از نظر اساتید و کارشناسان دانشگاه مورد تأیید قرار گرفت. همچنین پایایی پرسش نامه با روش آلفای کرونباخ محاسبه و معادل 83/. می باشد. برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شده است. براین اساس حجم نمونه 331 خانوار برآورد شده است که برای پوشش دادن احتمال خطا، حجم نمونه را به 350 خانوار افزایش داده ایم. توزیع حجم نمونه در روستاهای مورد بررسی با روش انتساب متناسب می باشد. البته جهت پرهیز از خطا و امکان مقایسه روستاها، در روستاهای با جمعیت 15 خانوار و کمتر تمام شماری صورت گرفته است. 4. یافته های تحقیق بررسی مؤلفه های سرمایه اجتماعی در روستاهای مورد بررسی نشان می دهد که روستاهای سیاه خور با امتیاز 44/128 در بالاترین رتبه، تنگ شوهان سفلی با امتیاز 94/126 در رتبه دوم و شیت کمرزرد با امتیاز50/126 در رتبه سوم قرار گرفتند. همچنین روستاهای کمره علیا با امتیاز 09/115، کریم حاصله سفلی با امتیاز 66/114 وکمرزرد با امتیاز 09/114 به ترتیب در پایین ترین رتبه ها قرار گرفته اند. از مجموع 22 روستای مورد بررسی 9 روستا (9/40 درصد) به عنوان روستاهای دارای سرمایه اجتماعی بالا، 5 روستا (73/22 درصد) به عنوان روستاهای دارای سرمایه اجتماعی متوسط و 8 روستا (37/36 درصد) به عنوان روستاهای دارای سرمایه اجتماعی ضعیف شناخته شده اند. به منظور سنجش تفاوت روستاهای مورد بررسی از نظر سرمایه اجتماعی، براساس معیارهای جمعیت، تعداد افراد دارای تحصیلات دانشگاهی، درصد افراد باسواد، درصد شاغلین و فاصله روستاها از مسیر اصلی گروهبندی شدند. نتایج گویای آن است که از نظر سرمایه اجتماعی بین گروه های جمعیت، تحصیلات دانشگاهی، درصد افراد باسواد و درصد شاغلین تفاوت معنادار در سطح اطمینان 99 درصد وجود دارد، درحالیکه در گروه فاصله از مسیر اصلی تفاوت معناداری مشاهده نشد. به بیان دیگر عامل فاصله روستاها از جاده اصلی تأثیری بر میزان سرمایه اجتماعی آنها نداشته است. همچنین بین مؤلفه های سرمایه اجتماعی ارتباط مثبت و معنادار در سطح اطمینان 99 درصد برقرار است و فقط ارتباط بین انسجام اجتماعی و شبکه های اجتماعی در سطح اطمینان 95 درصد می باشد. 5. بحث و نتیجه گیری که نتایج بدست آمده نشان می دهد در برخی از مؤلفه های سرمایه اجتماعی همچون مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی و شبکه های اجتماعی که مرتبط با عملکرد نهادهای محلی می باشند، این نهادها عملکرد و برنامه ریزی کافی نداشته اند بطوریکه در جلب اعتماد و مشارکت مردم و همچنین ایجاد و تقویت شبکه های اجتماعی چندان موفق نبوده اند، در حالیکه مؤلفه های انسجام اجتماعی و ارزش ها و هنجارهای مشترک که بیشتر تابع خصوصیات و ویژگی های قومیتی و بومی روستاها هستند وضعیت بهتری نسبت به مؤلفه های دیگر دارند و از نظر میزان تأثیرگذاری در اولویت اول و دوم قرار دارند. پیشنهادات زیر برای تداوم و افزایش سرمایه اجتماعی در منطقه مورد مطالعه رائه می شود: 1. حضور مسئولین محلی به صورت دوره ای و مداوم در روستاها، برگزاری جلسات هم اندیشی با روستاییان پیرامون مشکلات و مسائل روستاها و شفاف سازی طرح ها و اقدامات انجام گرفته و ارائه گزارش عملکرد به مردم. 2. تقویت پایبندی به ارزش های ملی و مذهبی علی الخصوص در میان جوانان روستا و افزایش تعاملات و ارتباطات بین ساکنین و مسئولین محلی و نیز استفاده از این پتانسیل به منظور آموزش و ترویج، حس همدلی و انسجام اجتماعی روستاییان. 3. استفاده از هنجارها و ارزش های بومی و محلی و تقویت آنها، ترویج آموزه های دینی که بر مشارکت اجتماعی مردم در جامعه تأکید نموده اند و نیز آموزش و افزایش آگاهی روستاییان در خصوص اهمیت مشارکت و نقش آن در جامعه. 4. ایجاد و تقویت سازمان های مردم نهاد و تعاونی های مختلف و تغییر نگرش روستاییان در زمینه فعالیت های جمعی و عضویت در تشکل ها و انجمن های محلی.

1. مقدمه یکی از مسائلی که به شدت توجه همگان را به خود معطوف داشته، مسکن و توسعه پایدار آن و همگام با آن توسعه انسانی است. مسکن پایدار از نقش با اهمیت تری در ثبات خانواده، رشد اقتصادی و اجتماعی و بالا بردن ضریب ایمنی افراد و خصوصا ارتقای فرهنگی و آرامش روحی اعضای خانواده دارد و در کل سیستم نیز تاثیر می گذارد. یکی از راههای مهم آگاهی از وضعیت مسکن پایدار استفاده از شاخص های پایداری مسکن می باشد. این شاخص ها بیانگر وضعیت کمی و کیفی مسکن روستایی از یک طرف و بهبود بخشی برنامه ریزی مسکن از سوی دیگر برای یک افق بلند مدت است. لذا انجام پژوهش در خصوص شناسایی و تبیین عوامل و دلایل پایداری محیطی مسکن روستایی در محدوده مورد مطالعه و ارائه پیشنهاداتی در این بخش با هدف اصلاح روشها و بهبود امور بعنوان یک ضرورت مطرح است. بنابراین ما در این مقاله سعی داریم به اهداف زیر دست یابیم: ارزیابی و تبیین شاخصها و نماگرهای مسکن روستایی پایدار در نواحی مختلف روستایی؛ شناسایی سطح پایداری محیطی مساکن روستایی؛ و متناظر با این اهداف، ما در این تحقیق به دنبال پاسخگویی به این سوألات هستیم: پایداری مساکن روستایی در روستاهای مورد مطالعه بر اساس شاخص های پایداری محیطی در چه سطحی است؟ با توجه به وضعیت پایداری مساکن روستایی چه پیشنهادات و راهکارهایی برای بهبود آن می توان ارائه کرد؟ 2. روش تحقیق تحقیق حاضر بر مبنای هدف از نوع تحقیقات کاربردی می باشد زیرا به منظور توسعه دانش کاربردی (توسعه روستایی از طریق پایداری مسکن روستاها) می باشد، بدون تردید نتایج حاصله از آن می تواند در برنامه ریزی ها قابل استفاده باشد. جامعه آماری این تحقیق روستاهای شهرستان مریوان می باشد که به صورت تصادفی ساده تعداد 6 به عنوان نمونه تحقیق انتخاب گردید. برای تعیین حجم نمونه افراد نیز از فرمول کوکران استفاده شد که تعداد نمونه سرپرستان خانوار 295 بدست آمد و برای نمونه برداری از روش طبقه بندی تصادفی استفاده شد. یعنی براساس میزان جمعیت (تعداد خانوار) و به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. لازم بدست بذکر است که پایایی پرسشنامه به روش آلفای کورنباخ، 89/0 که نشان از قابل اطمینان بودن ابزار تحقیق می باشد. 3. یافته های تحقیق در این تحقیق با استفاده از روش استنتاج فازی(FIS) در محیط نرم افزار Matlab به تحلیل داده ها و سنجش و ارزیابی سطح پایداری محیطی مساکن روستایی در محدوده مورد مطالعه پرداخته شده است. مراحل و نتایح روش استنتاج فازی این تحقیق به این شرح می باشد: 1) دسته بندی و تعریف متغیرها: از آنجا که تحلیل داده ها به روش استنتاج فازی و در محیط Matlab صورت می گیرد و با توجه به بالا بودن حجم کار در مرحله تعریف پایگاه قواعد فازی 12 گویه طراحی شده بود در نتیجه جهت سنجش پایداری محیطی مسکن روستایی 4 مولفه به صورت همگن تقسیم بندی شده است. 2) تعیین نوع تابع عضویت و تعریف دامنه ی مقادیر بر اساس طیف پنج سطحی لیکرت (از 1 تا 5): در این مرحله برای هر یک از گویه های تحقیق دامنه ای از 1-تا 6+ در قالب تابع عضویت مثلثی تعیین شده و درجه عضویت نیز با سه حالت خوب، متوسط و بد(ضعیف) دسته بندی شده است. 3) تعریف قوانین فازی و تشکیل پایگاه قواعد فازی: در این مرحله با توجه به تعداد حالات ترکیبی ممکن برای گویه های هر یک از مولفه ها و بر مبنای قاعده «اگر – آن گاه» (if-then) اقدام به تعریف قوانین و تشکیل پایگاه قواعد فازی شد که با توجه به اینکه هر مولفه حاوی 3 گویه بود نهایتاً با توجه به تعداد جایگشت ممکن در ترکیب سه گانه ی این گویه ها و محدودیت سیستم در حالت none(پوچ) 55 قانون برای هر مولفه تعریف شد که در مجموع برای مولفه های چهارگانه ی محیطی، تخریب محیطی، بهداشت محیطی، تناسب محیطی (1) و تناسب محیطی (2)، 220 قانون فازی تعریف شده است. 4) ترکیب خروجی های حاصل از هر یک از قوانین فازی و ارزیابی مولفه های چهارگانه: در این مرحله نتایج حاصل از ارزیابی داده ها بر مبنای پایگاه قواعد فازی که در مراحل قبل تشکیل شده بود برای هر گویه محاسبه شد و میانگین حاصل از 295 پرسشنامه برای هر گویه و نهایتاً هر مولفه محاسبه گردید. بگونه ای که این مقدار برای تخریب محیطی، بهداشت محیطی، تناسب محیطی (1) و تناسب محیطی (2) به ترتیب 273/0، 313/0، 370/0 و 352/0 به دست آمده است. 5) ترکیب نتایج حاصل از تحلیل مولفه های چهارگانه با استفاده از گامای فازی: از آنجا که ما برای ترکیب مقادیر عضویت از عملگر «و» فازی استفاده شده و این عملگر اشتراک مجموعه هاست. بدین معنی که حداقل درجه عضویت اعضا را استخراج می کند و از تابع مینیمم در همپوشانی استفاده می کند و معادل اشتراک (Intersect) تعریف می گردد. نتایج این مرحله هم که از طریق ضرب نتایج حاصل از ضرب جمع فازی در جمع جبر فازی بر اساس رابطه ای مربوطه به دست می آید نشان می دهد که گامای فازی به ترتیب 09/0، 22/0 و 52/0 می باشد که این امر بیانگر وضعیت نامطلوب پایداری محیطی مساکن روستایی در این منطقه بوده است. 4. بحث و نتیجه گیری در این تحقیق برای سنجش پایداری محیطی مسکن روستایی در روستاهای کلکجان، برده سفید، تازه آباد صوفی بله، ینگیجه، باغان و پیله در شهرستان مریوان واقع در استان کردستان، بنا به اقتضای روشی که برای تحلیل نتایج مورد استفاده قرار گرفت از مولفه-های تخریب محیطی، بهداشت محیطی و تناسب محیطی استفاده شد. برای ترکیب نتایج حاصل از سنجش این مولفه ها توسط مدل استنتاج فازی نیز از gamma fuzzy استفاده شد. نتایج تحقیق بیانگر آن است که وضعیت پایداری محیطی مساکن روستایی منطقه مورد مطالعه بر اساس ضرایب 5/0، 7/0 و 9/0 گامای فازی به ترتیب 09/0، 22/0 و 52/0 می باشد که این امر بیانگر وضعیت نامطلوب پایداری محیطی مساکن روستایی در این منطقه بوده است؛ به ویژه از لحاظ تخریب محیطی که ساخت مساکن روستایی منطقه همسو و هماهنگ با محیط زیست پیرامون خود نبوده و منجر به از بین رفتن مراتع، اراضی کشاورزی و تغییر کاربری این اراضی شده است و در ادامه نیز جهت بهبود این وضعیت با توجه به نتایج سنجش مولفه های پایداری محیطی مسکن روستایی یعنی تخریب، بهداشت و تناسب محیطی، راهکارها و پیشنهاداتی ارائه شده است.

1. مقدمه بی عدالتی جنسیتی در طراحی و اجرای برنامه های توسعه ی نواحی روستایی باعث شد تا توجه به بحث مهم تحلیل جنسیتی جلب شود. در این راستا پژوهش حاضر ارزیابی وضعیت نظام های زعفران کاری شهرستان های تربت جام و باخرز را به لحاظ تحلیل جنسیتی و نقش زنان روستایی در تولید این محصول و منافع حاصل از آن، مورد بررسی قرار داده است. واژه جنسیت یک مفهوم اجتماعی است که شامل رفتارها، نقش های اجتماعی و اندیشه های اجتماعی است که فرهنگ حاکم بر هر جامعه به عهده دو جنس زن و مرد می گذارد. در این پژوهش، تحلیل جنسیتی شامل تحلیل کلیه ی فعالیت ها و نقش های زنان و مردان در فرآبند تولید (کاشت، داشت و برداشت ) زعفران و نیز تحلیل وضعیت زنان و مردان از نظر منافع مرتبط با این فعالیت است. 2. مبانی نظری تحقیق مفهوم جنسیت، پنج دهه پیش به محتوای توسعه راه یافت و به دنبال آن رویکردهای متفاوت برای دستیابی به توازن جنسیتی در جهان مطرح گردید. تحلیل جنسیتی نوعی روش شناسی است که تصویر جامعی از سهم و نقش زنان و مردان را در جامعه مورد نظر به نمایش می گذارد. در این اطلاعات مبتنی بر تفکیک جنسیت افراد به عنوان واحد تحلیل گردآوری می شوند. فرض اصلی رهیافت تحلیل جنسیتی این است که لزوما" همه ی اعضای خانواده به صورت برابری در کلیه منابع به دست آمده توسط کل خانواده سهیم نیستند. تحلیل جنسیتی به سوال هایی مانند چه کسی چه کار می کند؛ چه کسی مالک چیست؛ چه کسی تصمیم می گیرد، چه کسی از نتیجه تصمیم ها بهره مند می شود، و چه کسی بازنده است پاسخ می گوید. تحلیل جنسیتی به شیوه تقسیم قدرت، مسئولیت و حق می پردازد. 3. روش تحقیق جامعه آماری این پژوهش روستاهای شهرستان های تربت جام و باخرز می باشند. این شهرستان ها در جنوب شرقی استان خراسان رضوی واقع شده اند و از مناطق مهم کشت زعفران در این استان هستند. برای انجام این تحقیق به طور هم زمان از روش تحقیق کمّی و کیفی بهره گرفته شد تا بتوانیم واقعیت های بیشتری را کشف نماییم. بدین منظور، برای کسب اطلاعات اولیه از روش تحقیق توصیفی و کتابخانه ای استفاده گردید، هم چنین پرسشنامه ای برای خانوارهای زعفران کار تهیه و حدود 252 پرسشنامه از زعفران کاران در جامعه نمونه تکمیل گردید. تا به کمک آن سهم گروه های مختلف جنسی و سنی در مراحل مختلف تولید و فروش زعفران مشخص شود. داده ها با آزمون های T-TEST، MANOVA و دانکن با نرم افزار SPSS مورد آنالیز قرار گرفت. جهت تعیین سهم و نقش زنان و مردان از متغیرهای مشارکت فیزیکی اعضای خانواده بهره بردار و کارگران و متغیر میزان بهره مندی از منافع حاصله از تولید، استفاده شد. 4. یافته های تحقیق یکی از اهداف این پژوهش تعیین میزان مشارکت فیزیکی زنان و مردان در فرآیند تولید زعفران (شامل کاشت، داشت، برداشت، فرآوری و بازاریابی) می باشد. یافته ها نشان می دهد میانگین مشارکت زنان در امور کاشت امتیاز 16/0 از 1 را به خود اختصاص داده در حالی که این رقم برای مردان 84/0 است. در مرحله داشت سهم زنان در جمع آوری علف های هرز 2/32 درصد می باشد. میانگین مشارکت زنان در امور داشت امتیاز 12/0 از 1 را به خود اختصاص داده در حالی که این رقم برای مردان 88/0 است. میانگین مشارکت زنان در امور برداشت امتیاز 55/0 از 1 می باشد که این رقم برای مردان 45/0 است. میانگین مشارکت زنان در امور فرآوری 49/0 از 1 و در بازاریابی 15/0 می باشد که این رقم برای مردان به ترتیب 51/0 و 85/0 بوده است. به طور متوسط میزان مشارکت زنان موجود در نمونه در فرایند تولید زعفران 28/0 از سقف یک امتیاز است که بیشترین میزان مشارکت برحسب معیار فوق در مرحله برداشت با 55/0 و فرآوری با 49/0 مشاهده شده است. در مرحله داشت و بازاریابی مشاهده شده که زنان به ترتیب با 12/0 و 15/0 درصد کمترین مشارکت را دارا بوده اند. در وجین کردن و هرس گیاهان، زنان از نیروهای اصلی به حساب می آیند و بالاخره در مرحله برداشت، تقریبا می توان گفت نقش زنان در چیدن گل زعفران تعیین کننده است. هدف دیگر پژوهش، بررسی وضعیت دسترسی دو جنس به منافع مرتبط با زعفران است. بر اساس یافته ها ی پژوهش مشاهده می گردد به طور متوسط مرد خانواده 16/74 درصد درآمد حاصل از تولید و فروش زعفران را به خود اختصاص می دهد. 5. بحث و نتیجه گیری بین میزان مشارکت مردان (مرد خانواده، پسران خانواده و کارگران مرد) و زنان (همسر، دختران خانواده و کارگران زن) تفاوت معنی داری وجود دارد. میزان مشارکت مردان (24/0) به طور معنی داری از میزان مشارکت زنان در تولید زعفران (094/0) بیشتر بوده است. بین میزان بهره مندی مردان) و زنان تفاوت معنی داری وجود دارد. یافته های استنباطی نشان گر وجود اختلاف معنادار بین مشارکت و درآمد حاصل از زعفران در بین دو جنس است. علاوه بر این میزان دسترسی مردان به منابع خارج بسیار بیش تر از زنان روستایی می باشد. نتیجه تحلیل جنسیتی محصول زعفران این دو شهرستان نیز نشان داد که هرم قدرت تصمیم گیری از سرپرست خانواده یعنی مردان و پسران شروع و به زن و دختران خانواده ختم می شود، یعنی مردان بیش ترین حق تصمیم گیری را دارند. بعد از آنان، پسران خانواده و در پایان زنان (مادر ) و دختران خانواده قرار دارند. در جامعه مورد پژوهش مشاهده گردید که هنوز زنان روستایی با اندک معلومات کسب شده از خانواده و محیط محدود و بسته ی زندگی خود، به کشاورزی با شیوه ی سنتی اشتغال دارند، در حالی که با حجم کشاورزی در شهرستان های تربت جام و باخرز حکم می کند که خود از آموزش های حرفه ای اولیه و تکمیلی برخوردار باشند.

1. مقدمه از آن جا که پایداری در کشاورزی خود تابعی از عوامل اکولوژیکی و اقتصادی و اجتماعی داخلی و خارجی است، از این رو تغییرات آن در ساختارهای کشاورزی نیز تاثیرگذار خواهد بود. روند رو به رشد تقطیع اراضی به قطعات کوچک در نتیجه قانون ارث، کاهش بهره وری اراضی، آب، نیروی انسانی و سرمایه در بخش کشاورزی که از پیامد های منفی اصلاحات اراضی دهه ی 1340 بوده، راهبرد ایجاد تعاونی های تولید روستایی در دستور کار دولت بود. رسالت اصلی تعاونی های تولید روستایی جلوگیری از مهاجرت بی-رویه روستائیان به شهرها و برقراری توازن بین توسعه مناطق روستایی و شهری و استفاده بهینه از منابع آب و خاک تعریف شده است. در حال حاضر در استان اصفهان در حال حاضر، 55 تعاونی تولید روستایی در13 شهرستان این استان فعالیت می کنند که بطور عمده در دو دهه اخیر تاسیس شده اند. از مجموع تعاونی های تولید کشور 13 درصد کشاورزان عضو تعاونی ها هستند و 8 درصد اراضی در کشور و 28 درصد در استان اصفهان تحت پوشش تعاونی های تولید کشور در این استان قرار دارند. لذا هدف اصلی این تحقیق سنجش پایداری نظام بهره برداری تعاونی تولید روستایی و تحلیل استراتژیک عوامل موثر بر دستیابی تعاونی به توسعه پایدار در استان اصفهان است. 2. مبانی نظری تحقیق یک جامعه در صورتی پایدار است که در آن هم شرایط انسانی و هم وضعیت اکوسیستم رضایت بخش یا در حال بهبود باشد. بر اساس این تعریف یک نظام بهره برداری هنگامی پایدار است که کشاورزان و اعضای آن نظام به شکلی از محیط زیست استفاده کنند که ضمن استفاده از ظرفیت مناسب تولید، آسیب کمتری به محیط زیست وارد نماید. از مهم ترین اجزاء هر نظام بهره برداری، شیوه و روش تولید محصول می باشد که تحت عنوان کشاورزی پایدار قلمداد می شود. پایداری اقتصادی بر حفظ یا ارتقای شرایط اقتصادی تاکید دارد. . پایداری اجتماعی نظام بهره برداری بیان گر استقلال، برابری و بهبود شرایط زندگی کشاورزان هر نظام بهره برداری می-باشد. دستیابی به این هدف مستلزم سرمایه اجتماعی، گسترش مشارکت، کمک به فقرزدایی، توانمندسازی و بهبود کیفیت زندگی است. مهم ترین بعد پایداری بر اساس اهداف کمیسیون برانتلند بعد زیست محیطی می باشد. این بدان علت است که پارادایم توسعه پایدار فی نفسه در حمایت از محیط زیست شکل گرفت. این مفهوم از نظر به معنای سازگاری یا سلامت اکولوژیک است. پژوهش گران سعی در معرفی مدل های اثر بخش به منظور سنجش پایداری نمودند. به طور کلی روش جامع و مانعی در خصوص سنجش پایداری کلیه سیستم ها وجود ندارد اما تکنیکی که در بین کلیه روش ها مشترک است به کارگیری شاخص های پایداری می باشد. . از این رو یک ارزیابی همه جانبه پایداری، باید ابعاد زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی آن را در نظر بگیرد. سنجش پایداری شامل تعیین نگرش های مهم و یافتن یک استاندارد یگانه برای رفاه است که می تواند آن ها را به درون یک مقیاس پایداری ترکیبی هدایت نماید. محققان بسیاری در سنجش پایداری نظام های بهره برداری از مولفه های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی به صورت هم زمان بهره برده اند. 3. روش تحقیق پژوهش حاضر از جمله پژوهش های ترکیبی( کمی و کیفی) به شمار می رود. بر اساس هدف، جز تحقیقات کاربردی، بر اساس نحوه گردآوری داده ها (طرح تحقیق )، توصیفی ( غیر آزمایشی) و از دسته ی تحقیقات پیمایشی می باشد. اطلاعات مورد نیاز این پژوهش به صورت اسنادی و میدانی جمع آوری گردید. به منظور بررسی وضعیت پایداری عوامل اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی موثر بر پایداری نظام بهره برداری شاخص کلی پایداری ساخته می شود. در این تحقیق برای تحلیل اطلاعات گرآوری شده از روش آنتروپی شانون استفاده شد. از روش ترکیبی، تحلیل محتوای کیفی و فن SWOT راهبردی جهت تدوین راهبرد موثر بر دستیابی تعاونی-های تولید روستایی به پایداری استفاده شد. قلمرو جغرافیایی این تحقیق استان اصفهان بوده و جامعه آماری شامل 28 شرکت تعاونی تولید روستایی فعال می باشد. 4. یافته های تحقیق نتایج بدست آمده نشان می دهد. همنین در این مطالعه مشخص گردید عوامل موثر بر پایداری شرکت های تعاونی، تحت تاثیر عوامل درونی و بیرونی (نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت ها و تهدیدها) مختلفی قرار دارد. نتایج نشان داد که5 طبقه به عنوان نقاط قوت، 5 طبقه به عنوان نقاط ضعف، 4 طبقه به عنوان فرصت و 4 طبقه به عنوان تهدید مشخص گردید. بر اساس نتایج بدست آمده از رتبه-بندی نقاط قوت، مشارکت اجتماعی و همفکری اعضای تعاونی به عنوان اولویت اول شناخته شد. در کنار جنبه های مثبت درون سازمانی که باعث پایداری می شوند، برخی جنبه های درونی منفی هم وجود دارد. عدم آگاهی و شناخت اعضا از شرکت است علاوه بر عوامل درونی مثبت و منفی یک دسته عوامل بیرونی مثبت و منفی نیز وجود دارد که در این پژوهش این دسته عوامل شناسایی و رتبه بندی شده اند. اعطای کمک بلاعوض دولت به عنوان مهم ترین فرصت بیرونی شناخته شدند. همچنین کاهش کمک دولت به شرکت در سنوات اخیر به عنوان مهم ترین تهدیدهای بیرونی شناخته شدند. 5. بحث و نتیجه گیری در نظام بهره برداری تعاونی تولید، 12 شرکت در وضعیت ناپایدار، 8 تعاونی در وضعیت نیمه پایدار و 8 شرکت باقیمانده در وضعیت پایدار قرار دارند. این تعاونی ها، از بعد اقتصادی در وضعیت ناپایدار، اجتماعی در وضعیت نیمه پایدار و زیست محیطی در وضعیت ناپایدار قرار دارد با توجه به نتایج این تحقیق، راهبردهای چهارگانه راهبرد توسعه ای، راهبرد رقابتی، راهبرد بازنگری و راهبرد تدافعی جهت ارتقای سطح پایداری شرکت ها شناسایی شده است. لذا افزایش مشارکت اجتماعی اعضا از طریق توانمندسازی سرمایه های انسانی می تواند بسترساز مشارکت اقتصادی اعضا جهت تامین نقدینگی شرکت به منظور کاهش وابستگی به دولت گردد.

1. مقدمه با توجه به ماهیت فعالیت باغداری و جنبه های مثبتی که بر این فعالیت حاکم است، تحقق اهداف توسعه پایدار نظیر کسب استقلال اقتصادی، بهبود وضع کشاورزان، جلوگیری از مهاجرت، بالا رفتن سطح رفاه جامعه روستایی و خودکفایی کشور میسر خواهد شد. توسعه فعالیت های باغداری، افزایش درآمدهای حاصل از آن و کارایی فعالیت های باغداری تابعی از توانمندسازی، افزایش توسعه ظرفیتی و ظرفیت سازی است؛ اما تحقق توسعه این بخش در مناطق مختلف با موانع و مشکلات بسیاری مواجه است که این موانع را می توان در سه دسته عوامل محیطی، عوامل اقتصادی و عوامل اجتماعی طبقه بندی نمود. شهرستان سمیرم یکی از قطب های اصلی فعالیت باغداری در استان اصفهان است که با وجود توانمندی ها و ظرفیت های فراوان به علل مختلف نتوانسته از امکانات و ظرفیت های خود برای توسعه باغداری بهره چندانی ببرد. بنابراین، این پژوهش در پی شناسایی و بررسی این مسائل می باشد که: در بخش بهره برداری های باغی دهستان پادنا شهرستان سمیرم چه موانعی وجود دارند؟ و از میان این عوامل بازدارنده کدامیک بیشترین تأثیر را بر کاهش توسعه ظرفیتی دارند؟ 2. مبانی نظری توانایی یک کشور برای دنبال کردن مسیر توسعه پایدار تا حد زیادی به وسیله ظرفیت مردم و نهادهای آن و همچنین به وسیله شرایط جغرافیایی و اکولوژیکی آن تعیین می شود. به ویژه ظرفیت سازی شامل قابلیت های انسانی، علمی، تکنولوژیکی، سازمانی، نهادی و منابع می باشد. توسعه ظرفیتی به عنوان مکمل سایر ایده ها که در تفکر توسعه در چهار دهه اخیر مطرح بوده شامل مفاهیم نهادسازی، توسعه نهادی، توسعه منابع انسانی، توسعه اداری و مدیریتی و تقویت نهادی می باشد. ترکیب عوامل و نهاده ها و سرمایه-گذاری در بهره برداری های باغی باید از دیدگاه نوآوری و به شکل بهینه تعریف گردد. به این ترتیب که ظرفیت های تولید شامل منابع آب، خاک، سرمایه و توامندی های نیروی انسانی مورد بررسی قرار گیرد و با شناسایی موانع توسعه این ظرفیت ها، جهت-گیری های لازم برای رفع مشکلات ارائه گردد. برنامه ریزی کشاورزی بیشتر به مسائل و مشکلات تولید و عرضه محصولات کشاورزی می پردازد و تلاش می کند تا علاوه بر درنظرگرفتن نیازهای غذایی جامعه و مسائل زیست محیطی، عملکرد اقتصادی کشاورزان را نیز بهبود بخشد. موفقیت این راهبرد تابع دو مؤلفه سرمایه گذاری در فرایند تولید و بهبود مکانیسم بازار می باشد. در این میان نقش باغداری و بهره برداری های باغی در توسعه مناطق روستایی چشمگیر است. دخالت هوشمندانه و برنامه ریزی های راهبردی، همه جانبه و نیز واقع بینانه، در ارتباط با بهره برداری های باغی و باغداری متناسب با شرایط هر منطقه ای قادر خواهد بود ضمن رها ساختن جوامع، به ویژه روستاییان، زمینه و بسترهایی را فراهم آورد که موجب توسعه این مناطق و در نتیجه کشور شود. 3. روش تحقیق پژوهش حاضر از نوع توصیفی-علّی و براساس براساس هدف، اکتشافی و از نوع کاربردی می باشد. به منظور گردآوری اطلاعات از روش های کتابخانه ای و میدانی از قبیل پرسشنامه، مصاحبه نیمه ساختاریافته و مشاهده مشارکتی استفاده شده است. روش تحقیق به صورت تلفیقی از روش های کیفی و کمی صورت گرفته است. محدوده مورد مطالعه در پژوهش حاضر دهستان پادنا علیا در شهرستان سمیرم واقع در استان اصفهان می باشد. جامعه آماری شامل 842 بهره بردار باغی می باشد. برای تعیین حجم نمونه از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شده است. در نهایت با استفاده از فرمول کوکران تعداد 273 پرسشنامه و براساس سهم نسبتی هر روستا، میان خانوار بهره بردار توزیع شده است. تجزیه و تحلیل داده ها به روش کمی با استفاده از آمار توصیفی و استباطی (تحلیل مسیر و مدلسازی معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار ایموس گرافیک) و روش کیفی (با استفاده از نرم افزار اطلس) می باشد. 4. یافته های تحقیق مفاهیم حاصل از تحقیقات کیفی در قالب سه مانع اصلی اقتصادی، اجتماعی و محیطی دسته بندی شده است. بررسی روابط همبستگی و اثرات میان متغیرهای مشاهده شده و پنهان پژوهش نیز با استفاده از نرم افزار ایموس گرافیک مدلسازی شده است. تحلیل مسیر مؤلفه های مشاهده شده از قبیل موانع اقتصادی، اجتماعی، محیطی، موانع توانمندسازی و عدم گسترش ظرفیت های تولیدی صورت گرفته است. بالا بودن سطح پوشش آماره از مقدار 05/0 و همچنین نزدیک به یک بودن شاخص های برازش تطبیقی، نیکویی برازش و برازش هنجار مؤید برازش مناسب مدل می باشد. وجود ضرایب مثبت نشان دهنده رابطه مستقیم متغیرهای مستقل بر متغیرهای وابسته می باشد. همچنین مدل رگرسیونی نشان می دهد که موانع اقتصادی با ضریب کل 267/0 بیشترین تاثیر را در تبیین عدم توسعه ظرفیتی دارد. به غیر از موانع اجتماعی در ظرفیت های تولیدی و توسعه ظرفیتی، تمامی وزن های رگرسیونی بین پارامترهای این سنجش و مدل معادله ساختاری بیشتر از صفر و در سطح اطمینان 90 درصد و بیشتر قرار دارند. با توجه به اینکه ساختار روایی به غیر از دو مورد در تمام مسیرها بیشتر از 96/1 برآورد شده است می توان چنین استنباط کرد که کواریانس مسیرها در سطح 05/0 معنادار است. آماره آزمون یا نسبت بحرانی نیز دارای یک توزیع نرمال استاندارد با سطح معنی داری کمتر از 05/0 می باشند. به این ترتیب فرضیه صفر بودن ضرایب در سطح خطای مشخص شده رد می شود و به این ترتیب تمام ضرایب مسیر (به جز سه مسیر) معنادار می باشند. خطای معیار در اکثر برآوردهای ضریب کمتر از 1/0 می باشد که این مطلب حاکی از میزان اثرگذاری هر مانع در عدم توسعه ظرفیتی می باشد. 5. بحث و نتیجه گیری به طور کلی موانع توسعه بهره برداری های باغی در سه دسته عوامل اقتصادی، اجتماعی و محیطی قابل بررسی هستند. تاثیرگذارترین عامل، موانع اقتصادی می باشد و از میان موانع اقتصادی نیز بیشترین تاثیر مربوط به بخش بازاریابی محصول است که در این بخش نیز دخالت واسطه ها و دلالان، هزینه های بالای تولید محصول و پایین بودن سهم باغدار از فروش محصول مهم ترین موانع در این بخش هستند. بعد از آن موانع محیطی بیشترین تاثیر را بر کاهش توسعه ظرفیتی داشته اند. موانع اجتماعی نیز به طور غیر مستقیم اثرگذار بوده است. میزان توانمندی و ظرفیت های تولیدی نیز به عنوان دو متغیر واسطه ای قادر به کاهش یا افزایش تاثیر موانع اقتصادی، محیطی و اجتماعی بر توسعه ظرفیتی بهره برداری های باغی هستند. در محدوده مورد مطالعه موانع و مشکلاتی در بهره برداری های باغی وجود دارد که از طریق ارتقاء و بهبود آن می توان به افزایش توانمندی، ظرفیت سازی، توسعه ظرفیتی و در نهایت توسعه پایدار جوامع روستایی همت گماشت.

1. مقدمه اکثر کلانشهرهای کشور چند سالی است که علاوه بر بیماری شلوغی و تراکم جمعیت گذشته-دچار ویروس ویرانگر جدیدی یعنی آلودگی هوا شده اند. این در حالی است که مسوولان امر جز تجویز نسخه های موقتی همچون تعطیلی مدارس و ادارات، گسترش محدوده طرح ترافیک، برخورد با خودروها و موتورسیکلت های دودزا و تعطیلی برخی از کارخانجات و معادن چاره ای برای درمان این معضل بزرگ نیاندیشیده اند. وقتی از مردم درباره زندگی ایده آل سوال می شود آرزو می کنند تعطیلاتی پیش بیاید تا چند روزی از شهر دور شده و به جایی بروند که دیگر از شلوغی و آلودگی خبری نباشد(با این گفته که دیگر شهر برای زندگی مناسب نیست)؛ به همین خاطر است که در حال حاضر بحث جریان های شهرگریزی و اقامت در مناطق ییلاقی خوش آب و هوا و ساخت خانه های دوم و ویلایی داغ است. تقاضای خروج صرفا مختص کلانشهرها نبوده و با کمال تعجب در شهرهای میانی و کوچک نیز شاهد چنین حرکت هایی هستیم و تقاضای روز افزون برای بهره گیری و اقامت از مناطق ییلاقی خوش آب وهوا وجود دارد. در سایه این گستردگی تقاضا، گفتمان عامه پسند خانه های دوم و ویلایی به موازات مفهوم حومه و حومه سازی قرار می گیرد که می تواند چارچوب مناسبی را برای تحلیل چرایی گرایش های ساکنان شهری به مناطق ییلاقی پیرامون فراهم سازد. می توان گفت، تقاضاهای خروج از کلانشهرها و شهرهای میانی کوچک به نواحی ییلاقی و پیرامون به طور همزمان از یک آبشخور گفتمانی یعنی تصویر شاعرانه از روستا آب می خورد تا تجربیات روزمره. در مقاله حاضر به بررسی نقش تصویر شاعرانه در شکل دهی به ترجیحات سکونتی و خاصه ساخت و اسکان در خانه های دوم پیرامون شهر پرداخته شده است. البته، نقطه شروع برای محقق تجزیه و تحلیل تصاویر منحصر به فرد از محل های خاص روستایی است که رفتارهای مهاجرتی و اسکان را تحت تاثیر قرار می دهد. 2. مبانی نظری تحقیق بخش قابل توجهی از مطالعات در جغرافیای روستایی بر موضوع تصویر شاعرانه از روستا متمرکز شده اند. تصویر شاعرانه از روستا به «تصورات عامه پسندانه» و عمومی مردم از "آرامش و سادگی زندگی دهقانی و همبستگی با طبیعت" اشاره دارد. شورت (1992) در مطالعه خود تصویر شاعرانه از روستا را این گونه توصیف کرده است: بیش از حد سالم و پاکیزه، بیش از حد روح انگیز و معنوی، بیش از حد طبیعی؛ و به طورکلی بکر و دست نخورده عاری از هر گونه ناخالصی. تصویر رایج از زندگی روستایی که ارتباط نزدیک با طبیعت دارد و هم آوایی با آهنگ زمین و فصول را به نمایش می گذارد: به عبارتی، تصویر کارت پستالی از زندگی روستایی. بل(2006) سه نوع از تصویر شاعرانه از روستا را از یکدیگر متمایز کرده است، یعنی تصویر شاعرانه شبانی از کشاورزی که منعکس کننده چشم انداز کشاورزی هنرمندانه است تا صنعتی و مهندسی شده؛ تصویر شاعرانه طبیعی از حیات وحش که تاکیدی است پیشافرهنگی، ماقبل انسانی، زمین دست نخورده و بکر و طبیعت رام نشدنی؛ و تصویر شاعرانه ورزشی از ماجراجویی که در آن روستا به عنوان زمین بازی و به نوعی خطر کردن قابل شناسایی است. وپسالینن و پیتکانن(2010) نیز مطالعه ای درباره تصاویر شاعرانه روستاهای فنلاند و ارتباط آن با گفتمان های عامه پسند خانه های دوم انجام داده اند. این پژوهش به موازات خط فکری بل یعنی تقسیم بندی چشم اندازهای طبیعی و کشاورزی، سنت های زندگی روستایی و ماجراجویانه از تصاویر شاعرانه روستایی قرار داشت. آن ها نیز بر حضور نیرومند تصاویر شاعرانه به عنوان "نقطه مشترک" ما بین زندگی سنتی و تاریخی روستایی و زندگی کالایی شده روستایی، صحه می گذارند. 3. روش شناسی تحقیق رویکرد کیفی و روش تحلیل گفتمان برای استخراج ادراک ذهنی ساکنان شهری(تجربیات تصاویر شاعرانه) در دستور کار قرار گرفت. بر همین اساس، 38 مصاحبه نیمه ساخت یافته با مالکان خانه های دوم و به صورت هدفمند به عمل آمد. مطالعه حاضر در تفرجگاه های ییلاقی پیرامون شهر سبزوار معروف به منطقه طبس صورت گرفته است: شامل روستاهای طبس، سنگ سفید، رازقند، بازقند و دیواندر. 4. یافته های تحقیق در این پژوهش گسترش خانه های دوم در روستاهای کوهستانی پیرامون شهر سبزوار مبتنی بر گفتمان های شامل چشم اندازهای طبیعی و کشاورزی، سنت های زندگی روستایی و فعالیت های تفریحی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. روایت های به دست آمده نشان داد که روستاگرایی و فضای روستایی از طریق تصاویر شاعرانه و مفاهیم ایده آل و آرمانی بازنمایی شده و فرهنگ گسترش خانه های دوم با تکیه بر این انتزاعات شکل گرفته است. به طور خلاصه، تجربیات تصاویر شاعرانه ساکنان شهری و مالکان خانه های دوم از حضور و اقامت در روستا را می توان در یک چارچوب سه گانه معرفی نمود: چشم اندازهای طبیعی به عنوان حیات وحش بکر و دست نخورده شناخته می شود؛ شیوه زندگی در خانه های دوم و حضور در روستا تقلیدی از سنت های زندگی روستایی است؛ و در نهایت، محیط سکونتگاهی برای تفریح و گذران اوقات فراغت مورد استفاده قرار می گیرد. گرچه شناسایی ادراک ذهنی ساکنان شهری(تجربیات تصاویر شاعرانه) در روستاهای کوهستانی پیرامون شهر سبزوار از بسیاری جهات منحصر به فرد است (به طورکلی این مورد مطالعاتی می تواند به عنوان فرهنگ خانه های دوم در ایران بررسی شود)، اما شباهت های فراوانی هم با فرهنگ خانه دوم در سطح جهان (کشورهای اروپایی، آمریکای شمالی و استرالیا و جنوب شرق آسیا) دارد. چراکه در روایت های بدست آمده از مالکان خانه های دوم به کلیدواژه هایی همچون چشم اندازهای بکر و دست نخورده، سنت های زندگی روستایی و تفریحات طبیعت محور برخورد می کنیم که در ادبیات عمومی گردشگری خانه های دوم و مطالعات تجربی صورت گرفته برجسته شده است. به طورکلی، تصاویر سه گانه یاد شده به هم پیوسته و از یکدیگر مجزا نیستند، اما ترکیب آنها تصویری خاصی از فرهنگ خانه های دوم ارائه می دهد، همان الگویی که در روستاهای کوهستانی پیرامون شهر سبزوار بدست آمده است. 5. بحث و نتیجه گیری بی شک تصاویر شاعرانه و بازسازی مفاهیم روستاگرایی و حومه سازی و مصرفی شدن روستا (جریان های پساتولیدگرایانه) برای تفریح و گذران اوقات فراغت با بهره گیری از طبیعت و محیط سنتی و فرهنگی روستا یکی از مهمترین دلایل گسترش خانه های دوم در روستاهای کوهستانی پیرامون شهر سبزوار محسوب می شود، اما بسیاری از مولفه های گذشته نظیر کشاورزی، قناعت و ساده زیستی در ساخت و ساز، همبستگی اجتماعی و اقدامات جمعی به آن اضافه شده و ساختار متفاوتی از تصاویر شاعرانه را عرضه می دارد.