مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران
سال:1397 | دوره:7 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

تولیدکنندگان داخلی با چالش های متعددی روبه رو هستند که تولید در برخی واحدهای صنعتی را متوقف یا تعطیل کرده است. طی سال های گذشته، دولت ها با اعمال سیاست های حمایتی پولی و تعرفه ای سعی کرده اند از تولید داخلی حمایت کنند، اما با وجود صرف منابع و هزینه های زیاد، این چالش­ ها در بنگاه های اقتصادی از بین نرفته است. در این مقاله، برداشت تولیدکنندگان و کارشناسان از تولید داخلی، چالش های حمایت گرایی، تحلیل، و راهبردهای کارآمد حمایت از تولید داخلی معرفی می­ شود. این پژوهش با رویکرد کیفی و با استفاده از دانش نظری و تحلیلی استادان دانشگاه و دانش عملی کارفرمایان انجام شده است. مطابق نتایج، سیاست های فعلی حمایت از تولید داخلی، چالش های متعددی از جمله در ایجاد و حفظ اشتغال و در سطح فناوری و نوآوری، و نیز چالش فساد اقتصادی و رانت به وجود آورده است. از دیگر یافته های این پژوهش، ضرورت تغییر راهبردهای حمایت از تولید داخلی است. راهبردهای فعلی مانند اعطای تسهیلات ارزان بانکی، اعمال تعرفة زیاد بر کالاهای وارداتی و اعطای یارانة انرژی ارزان، ناکارآمد است و به جای آن، دولت باید از راهبردهای کارآمدی مانند ثبات اقتصاد کلان، حمایت از پژوهش، کمک به بازاریابی منطقه ای و بین المللی، کنترل فساد اداری و بهبود فضای کسب وکار بهره بگیرد.

جامعة ایران در سدة اخیر شاهد دگرگونی های اجتماعی و سیاسی گوناگونی از جمله تغییر در نقش و پایگاه زنان و تحولات خانواده بوده است. این مقاله رابطة این دو تحول، یعنی مدرن شدن زنان (مدرنیت عینی و مدرنیت ذهنی) و تحول شیوه های صمیمیت را در شهر تبریز، طی سه نسل اخیر بررسی می­ کند. منظور از مدرنیت عینی، حضور فرد در فضاهای مدرن و مصرف محصولات جدید است. مدرنیت ذهنی نیز به خصلت های انگیزشی، نگرشی و رفتاری افراد برای انطباق با شرایط جدید گفته می شود. هدف از انجام­ دادن این پژوهش، شناخت مسیر دگرگونی صمیمیت زناشویی و عوامل مؤثر بر آن است. جامعة آماری شامل همة زنان متأهل شهر تبریز است که نمونة 997 نفری از آنان در قالب سه نسل بررسی شد. متغیرهای مستقل شامل نسل، تحصیلات، طبقة اجتماعی، مدرنیت عینی و مدرنیت ذهنی هستند. متغیر وابسته (صمیمیت) با تحلیل رگرسیونی و به­ وسیله ی نرم افزار Amos Graphics آزموده شد. نتایج تحلیل رگرسیونی نشان داد چهار متغیر مدرنیت ذهنی، مدرنیت عینی، طبقة اجتماعی و نسل، برخلاف متغیر تحصیلات، بر متغیر صمیمیت تأثیرگذارند. نتایج آزمون مدل نیز نشان می دهد داده های تجربی، مدل نظری پژوهش را تأیید می کنند. با اتکا به یافته های این پژوهش می توان گفت شیوه های صمیمیت در سه نسل مورد بررسی دگرگون شده و مدرن شدن زنان نقشی مهم در این دگرگونی داشته است.

فرقه ی طلوعی در اواخر دهه ی 30 شمسی، در منطقه ی نفت خیز جنوب و در میان قوم بختیاری ایجاد شد. این فرقه که دارای ابعاد مختلفی بود و از آن با عنوان طلوعی یا سروشی از آن یاد می­ شود، به یک فرقه یا شبه فرقه شباهت داشت که دارای آداب ورسوم و مراسم مخصوص، همراه با اوراد خاصی بود. مرام و مناسک این جریان، به نوعی افراد را به ترک دنیا و بی توجهی به آن سوق می داد. در میان بختیاری ها و در ناحیه ی مسجدسلیمان، شخصی به نام سرجیکاک (مشهور به سید جیکاک) حضور داشت که اصالتاً انگلیسی بود و با شرکت نفت انگلستان به بختیاری آمده بود. او در این ناحیه زندگی کرد و شناختی کافی از مردم به دست آورد. سپس هم­ زمان با ملی­ شدن صنعت نفت، این جریان را به راه انداخت تا مردم ناحیه را به این موضوع بی توجه کند. در این مقاله، به روش کیفی و با رویکرد پدیدارشناسانه، به بررسی یکی از جنبه های این فرقه پرداخته می­ شود. جمع آوری داده ها به روش نمونه گیری گلوله برفی و با مصاحبه با 14 نفر از افراد مختلف در شهرهای ایذه، مسجدسلیمان، فارسان، دهدز و برخی روستاهای اطراف آن انجام شد. این افراد، از برخورد با این فرقه عمدتاً تجربه ی شخصی مستقیم یا غیرمستقیم داشته اند. پرسش اصلی این پژوهش این است که آیا در فرقه ی طلوعی، عناصری از جادو وجود داشته است یا خیر. یافته های پژوهش، وجود عملی این نسبت را نشان نداد. درنهایت مشخص شد نقش افراد سرطلوع به دلیل نفوذ اجتماعی و کاریزمای شخصیتی آنان بوده است.

باور غالب در مطالعات جامعه شناسی تاریخی این است که انجمن ها و سازمان های صنفی در شهرهای ایران فعالیت نداشته­ اند، اما مقاله ی حاضر برمبنای چارچوبی جامعه شناختی نشان می دهد در اواخر سده ی میانه در ایران، پیشه وران در تعامل با سازمان های فتوت، نوعی سازمان صنفی تشیکل داده­ اند که با سازمان های صنفی قرون وسطی در غرب متفاوت است. چارچوب جامعه شناختی مقاله ی حاضر مبتنی بر یک سنخ سازمان صنفی پیشامدرن و برگرفته از آرای دورکیم است. برمبنای این چارچوب، به نظر می رسد اصناف در اواخر سده های میانه در ایران در پیوند با سازمان های فتوت صوفیانه، شکلی از سازمان صنفی به وجود آوردند که می­ توان آن را «سازمان صنفی دینی» نامید. آنچه در این دوران، سازمان صنفی را به عنوان انجمن های حرفه ای در شهرها متشکل تر و منسجم تر ساخت، فتوت صوفیانه به عنوان آیینی دینی بود که بر منافع حرفه ای اعضا اولویت داشت. این سازمان صنفی دینی، تنها با تکیه بر آیین و انجمن دینی می توانست تا حدودی از انسجام سازمان یافته و رسمیت برخوردار شود. این امر نشان می دهد تا چه حد ماهیت و سازمان ایدئولوژی حاکم بر اصناف بازار در شهرهای ایران، در هر دوره اهمیت دارد.

پژوهش حاضر به مطالعه ی رفتارهای زیبایی شناختی زنان طبقه ی متوسط و متوسط به بالای شهر مشهد می­ پردازد. با نمونه گیری نظری و هدفمند، تعدادی از زنان شهر مشهد انتخاب، و با استفاده از رویکرد کیفی و روش نظریه ی زمینه ای مطالعه شدند. فرایند نمونه گیری نظری تا اشباع داده ها ادامه یافت. تحلیل اطلاعات گردآوری شده با استفاده از کدگذاری باز، محوری و گزینشی صورت گرفت و یافته ها در قالب خط داستان (شامل 17 مقوله ی اصلی و 1 مقوله ی هسته)، مدل پارادایمی و نظریه ی کوچک مقیاس ارائه شدند. نتایج نشان داد که زنان به دلیل نارضایتی از بدن، در سودای آفرودیت­ شدن هستند. این سودا علاوه بر نارضایتی از بدن، از رسانه ها، مالکیت سرمایه ای و. . . منتج می شود. در چنین شرایطی، راهبردهای تغییر بدن (خرید چهره/ بازخرید بدنی، بدن زایی/ بدن زدایی و. . . ) در زنان فعال می شود، اما این راهبردها علاوه بر زیبایی، مخاطراتی نیز برای این زنان دارند. درواقع، سودای آفرودیت­ شدن این زنان، درنهایت به برساخت اجتماعی آفرودیت منجر شده و با وجود زیبایی، مخاطراتی نیز به­ همراه داشته است.

مقاله ی حاضر از منظر رویکرد تفسیرگرایی اجتماعی، درک معنایی سازه های مؤثر بر تغییرات کیفیت زندگی را در میان ساکنان منطقه ی اورامان لهون تحلیل می­ کند. محدوده ی مورد مطالعه، منطقه ی اورامان لهون در استان کرمانشاه است. مطالعه به صورت کیفی انجام گرفت و برای تولید داده، روش های مشاهده ی آزاد، مشاهده ی مشارکتی، مصاحبه ی عمیق و بحث گروهی به­ کار گرفته شد. برای تحلیل داده ها، شیوه ی تحلیل محتوای تفسیری به شکل عام استفاده شد. درمجموع، داده های تولیدشده در قالب 81 مفهوم اولیه، 8 مقوله ی عمده و 1 هسته ی مرکزی کدگذاری و تحلیل شدند. مقوله های عمده عبارت اند از: خرده نظام اقتصادی، خرده نظام اجتماعی، خرده نظام فرهنگی و خرده نظام سیاسی. مقوله ی مرکزی تبیین گرهای کیفیت زندگی هستند که دیگر مقوله ها حول آن­ ها شکل گرفته اند و بیانگر سازه های مؤثر بر تغییرات کیفیت زندگی نزد کنشگران اجتماعی محدوده ی مورد مطالعه هستند. مطابق یافته ها، سازه های تأثیرگذار بر کیفیت زندگی در میان ساکنان یک منطقه، چندبعدی و پیچیده، و متأثر از مؤلفه هایی مانند زمان و مکان، و عوامل بیرونی و درونی هستند. به همین دلیل، برای افراد و گروه های مختلف، معانی گوناگونی بر آن مترتب است. تبیین گرهای کیفیت زندگی در منطقه ی اورامان لهون برساخت­ هایی اجتماعی­ اند که بر زندگی مردم این منطقه متمرکزند. با وجود این، تنها خود اهالی منطقه هستند که می توانند به درستی قضاوت کنند و به ارزیابی عوامل و تغییرات زندگی خود بپردازند. نکته ی دیگر اینکه تعداد ابعادی که این عوامل تأثیرگذار بررسی می کنند چندان مهم نیست، بلکه آنچه اهمیتی حیاتی دارد این است که مدل پیشنهادی برای تبیین گرهای کیفیت زندگی باید چارچوبی چندبعدی داشته باشد و در آن، درنظر گرفته شود که چه چیزهایی برای افراد در تعیین تغییرات کیفیت زندگی شان مهم است.

رفتار جامعه پسند نوع خاصی از رفتار هدفمند است که به منظور رفاه دیگران انجام می شود. در کنار تنوع رفتارهای جامعه پسند، نکته ی حائز اهمیت، شرایط و زمینه ی تحقق این نوع رفتارهاست. در این پژوهش، رابطه ی ساختاری تمایزیافتگی خود و ابعاد رفتار جامعه پسند با واسطه گری هویت اخلاقی در قالب یک مدل علی بررسی می­ شود. ابتدا 239 نفر از دانشجویان کارشناسی دانشگاه شیراز به روش نمونه گیری طبقه ای متناسب انتخاب شدند. سه مقیاس معتبر شامل پرسشنامه ی فرم کوتاه تمایز خود (DSI-SE) اریک، پرسشنامه ی رفتار جامعه پسند پنر و همکاران، و پرسشنامه ی هویت اخلاقی آکویینو و رید برای سنجش متغیرهای مدل به­ کار گرفته شدند. روایی و پایایی ابزارهای مورد استفاده در پژوهش، بررسی و تأیید شد. تجزیه و تحلیل داده ها به روش تحلیل مسیر انجام گرفت و برای بررسی معناداری واسطه گری و برازش مدل، از نرم افزار ایموس استفاده شد. نتایج نشان داد که مدل با داده های این پژوهش، برازش مناسبی دارد. با توجه به یافته ها، تمایزیافتگی به­ نحو منفی، رفتار جامعه پسند معطوف به دیگران را پیش بینی می­ کند. هویت اخلاقی نیز رفتار جامعه پسند کمک رسانی را به­ نحو مثبت و رفتار جامعه پسند معطوف به دیگران را به­ نحو منفی پیش بینی می­ کند. همچنین هویت اخلاقی، نقشی واسطه ای در رابطه ی میان تمایزیافتگی خود و رفتار جامعه پسند ایفا می­ کند. درمجموع، نتایج این پژوهش نشانگر اهمیت تمایزیافتگی خود و هویت اخلاقی در رفتار جامعه پسند است.

در این پژوهش، رابطه ی فرهنگ سازمانی حاکم و تأثیر آن بر رفتار شهروندی سازمانی را با عملکرد اداری پردیس های دانشگاه فرهنگیان در استان مرکزی مطالعه می­ شود. بدین­ منظور، از پرسشنامه ی فرهنگ سازمانی دنیسون (2000) شامل ابعاد چهارگانه ی مشارکتی، یکپارچگی، انعطاف پذیری و موفقیت در مأموریت، براساس طیف لیکرت و پرسشنامه ی رفتار شهروندی سازمانیاورگانوکانوسکی (1996) استفاده شده است. این پرسشنامه شامل ابعاد پنج گانه ی رفتار شهروندی سازمانی شامل 1. نوع دوستی، 2. وظیفه شناسی، 3. ادب و مهربانی، 4. جوانمردی و 5. فضیلت مدنی است. به علت محدودیت جامعه ی آماری، نمونه گیری انجام نشد و تحقیق به صورت تمام شمار انجام گرفت. با توجه به سطح سنجش گویه ها و متغیرها و همچنین تعداد نمونه، برای بررسی رابطه ی بین فرهنگ شهروندی و رفتار سازمانی از آزمون کندال استفاده شد و درنهایت نتایج زیر به دست آمد: رابطه­ ای مستقیم و معنادار بین عملکرد سازمانی و فرهنگ سازمانی وجود دارد؛ از میان مؤلفه های ابعاد شهروندی، تأثیر ادب و مهربانی بر مشارکت سازمانی در بالاترین سطح است؛ ابعاد نوع دوستی و وجدان، در بیشتر موارد با ابعاد فرهنگ سازمانی رابطه ی معنا دار ندارد. از این رو، فقط نوع دوستی در ثبات و یکپارچگی بعد فرهنگ سازمانی مؤثر است. وجدان نیز در رشد بعد انعطاف پذیری فرهنگ سازمانی تأثیرگذار است؛ ابعاد جوانمردی، رفتار مدنی و ادب و ملاحظه (از ابعاد شهروندی سازمانی) قطعاً موجب رشد همه ی ابعاد مشارکتی شامل ثبات، انعطاف پذیری و موفقیت در مأموریت فرهنگ سازمانی می شود. نتایج مدل رگرسیون هم نشان می دهد که مدل ارائه شده تا 14 درصد بیانگر فرهنگ سازمانی است.