زراعت و فناوری زعفران
سال:1395 | دوره:4 | شماره:3 |تعداد مقالات:6

مدیریت تغذیه و اندازه بنه مادری، از مهم ترین عوامل موثر بر رشد و عملکرد زعفران به شمار می روند. به منظور بررسی اثر کمپوست زباله شهری و وزن بنه مادری بر شاخص های عملکرد گل و ویژگی های رشدی بنه زعفران، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه بیرجند، در سال زراعی 94-1393 اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 سطح کمپوست زباله شهری (0، 5، 10 و 20 تن در هکتار) و 3 سطح وزن بنه مادری (شامل گروه های وزنی 4-0.1، 8-4.1 و 12-8.1 گرم) و در 3 تکرار اجرا گردید. صفاتی نظیر تعداد و عملکرد گل تر، طول و وزن کلاله، وزن بنه، تعداد بنه دختری و تعداد جوانه در بنه مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که کمپوست زباله شهری بر وزن بنه همراه با فلس، تعداد بنه دختری و عملکرد گل تر و کلاله تاثیر معنی داری داشت، بطوریکه بالاترین وزن بنه همراه بافلس و تعداد بنه دختری (به ترتیب، 21.33 گرم در بنه و 2.11 عدد) از تیمار 10 تن در هکتار و پایین ترین آنها (16.47 گرم در بنه و 1.66 عدد) در شاهد به دست آمد. وزن بنه های مادری نیز، عملکرد گل وکلاله، وزن بنه و قطر بنه دختری را تحت تاثیر معنی دار خود قرار داد، بطوریکه بالاترین وزن تازه و خشک کلاله (به ترتیب، 0.31 و 0.11 گرم در متر مربع) از بنه های 12-8.1 گرم و کمترین آن ها (0.06 و 0.03 گرم در متر مربع) از بنه های 4-0.1 گرم بدست آمد. همچنین، اثر بر همکنش وزن بنه و کمپوست زباله شهری بر عملکرد گل و کلاله زعفران معنی دار گردید، بطوریکه بیش ترین عملکرد گل و کلاله تر (به ترتیب 9.36 و 0.41 گرم در متر مربع) از تیمار 10 تن در هکتار کمپوست و بنه های 12-8.1 گرم بدست آمد. بر اساس نتایج این تحقیق، استفاده از کمپوست زباله شهری (10 تن در هکتار) و بنه های مادری درشت (12-8.1 گرم) به عنوان موثرترین تیمارها در این آزمایش، می‏توانند نقش موثری در افزایش رشد بنه و عملکرد گل زعفران داشته باشند.

به منظور مطالعه تنوع ژنتیکی و زراعی زعفران، شش اکوتیپ از نقاط مختلف استان خراسان (مشهد، تربت جام، گناباد، تربت حیدریه، قاین و بیرجند) جمع آوری و در طی دو سال زراعی 93-1391 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج مزرعه ای نشان داد که اختلاف معنی داری بین اکوتیپ ها از لحاظ اکثر صفات زراعی و کیفی مورد مطالعه وجود دارد. به طوری که تجزیه خوشه‏ای، اکوتیپ‏های تربت حیدریه، مشهد و تربت جام را در یک خوشه‏ و اکوتیپ‏های بیرجند، قاین و گناباد را در خوشه‏ دیگر گروه بندی نمود. همچنین نتایج حاصل از مقایسه میانگین نشان داد که اکوتیپ‏های تربت حیدریه و مشهد به ترتیب به‏ عنوان بهترین‏ اکوتیپ‏های زعفران در ارومیه شناخته شدند. از طرفی نتایج ژنتیکی نشان داد که از بین 30 جفت آغازگر SSR مورد استفاده، 22 جفت آغازگر (73%)، در مجموع 44 آلل چندشکلی را شناسایی نمودند (میانگین 2 عدد). میانگین شاخص شانون (I)، تنوع ژنتیکی (h) و محتوی اطلاعات چندشکلی (PIC) به ترتیب 0.688، 0.424 و 0.402 تخمین زده شد که این نتایج از وجود تنوع ژنتیکی در بین اکوتیپ های زعفران خبر می دهد و این تنوع توسط تجزیه های دیگری از جمله تجزیه واریانس مولکولی مورد تایید قرار گرفت. از طرفی نتایج حاصل از تجزیه خوشه‏ای داروین، هر کدام از اکوتیپ‏های بیرجند، مشهد و گناباد را در یک خوشه‏ و سه اکوتیپ تربت حیدریه، قاین و تربت جام را به دلیل شباهت بالا همگی را در یک خوشه‏ قرار داد و این گروه بندی توسط تجزیه به مولفه‏های اصلی مورد تایید قرار گرفت. قابل ذکر است شباهت ژنتیکی بالایی بین اکوتیپ‏های زعفران (90-65 درصد) تخمین زده شد. در مجموع نتایج حاصل از این تحقیق ضمن بیان این موضوع که نشانگرهای ریزماهواره ابزار مفیدی برای ارزیابی تنوع ژنتیکی و گروه‏بندی اکوتیپ های زعفران هستند. این موضوع را نیز تایید نمود که زعفران گیاهی منومورف نبوده و می توان تنوع مفیدی را جهت استفاده در برنامه های اصلاحی شناسایی کرد.

زعفران (Crocus sativus L.) گیاهی نیمه گرمسیری و گران بها است که توسط بنه تکثیر می شود. با توجه به اهمیت وزن بنه در عملکرد زعفران، بررسی اثر عوامل مختلف ازجمله تنش آبی بربنه اهمیت می یابد. بدین منظور تحقیقی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی طی سال های 1394-1392 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند انجام شد. تیمار زئولیت در چهار سطح (Z0: صفر، 0.5:Z1، 1:Z2 و 2:Z3 درصد وزنی) و تیمار آبیاری در سه سطح (I1: آبیاری سنتی، I2: آبیاری با تخلیه 70 درصد رطوبتی و I3: آبیاری کامل) در سه تکرار در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که سطح مصرف زئولیت اثر معنی داری بر متوسط وزن بنه، تعداد بنه با وزن کمتر از 2 گرم، تعداد بنه با وزن بین 6 تا 8 گرم و تعداد بنه خواهری داشت (P£0.01). مدیریت آبیاری نیز اثر معنی داری بر متوسط وزن بنه (P£0.01)، تعداد بنه با وزن بین 6 تا 8 گرم و تعداد بنه خواهری داشت (P≤0.05). وزن بنه در تیمارهای بدون کاربرد زئولیت (Z0I1، Z0I2 و Z0I3) نسبت به Z3I3 کاهش معنی داری داشتند (P≤0.05). همچنین تیمارهای Z3I3، Z3I2 و Z1I3 بیشترین و تیمارهای Z0I1 و Z0I2 کمترین تعداد بنه های خواهری را داشتند. با در نظر گرفتن کاهش مصرف زئولیت و آب آبیاری، تیمار Z2I1 را می توان به عنوان مناسب ترین تیمار پیشنهاد کرد به طوری که وزن بنه را نسبت به تیمارهای Z0I1، Z0I2 و Z0I3 به ترتیب 26.64، 23.88 و 17.81 درصد افزایش داد.

زعفران (Crocus sativus L.) محصولی ارزشمند و نیمه مقاوم به خشکی است که می تواند در شرایط بسیار متفاوت آب و هوایی مورد کشت و کار قرار گیرد. مهم ترین ترکیب های شیمیایی زعفران را کروسین و مشتق های کروستین تشکیل می دهند. زعفران موارد استفاده مختلفی دارد، از جمله در صنایع غذایی به عنوان عامل عطر و طعم و همچنین در صنایع دارویی به عنوان ضد اسپاسم، ضد نفخ، آرامبخش، ضد افسردگی و بیماریهای قلبی. در این پژوهش، نمونه های زعفران از شهرستان مرند با ارتفاع 1360 متر و کاشمر با ارتفاع 1000 متر از سطح دریا جمع آوری شدند و در شرایط مناسب و یکسان خشک گردیدند. همچنین نمونه تجاری از شرکت معروف بسته بندی زعفران در بازار نیز تهیه گردید. میزان ترکیبات موثره نمونه های زعفران شامل، کروسین، پیکروکروسین و سافرانال مورد ارزیابی قرار گرفت. بر اساس نتایج به دست آمده، در نمونه های جمع آوری شده از مرند، بیشترین میزان ترکیبات کروسین و پیکروکروسین مشاهده گردید (میزان جذب به ترتیب 306 و 118). همچنین فعالیت آنتی اکسیدانی نمونه های زعفران نیز به روش احیای رادیکال آزاد DPPH اندازه گیری شد. نتایج به دست آمده نشان داد که زعفران اکوتیپ مرند میزان ترکیبات موثره و فعالیت آنتی اکسیدانی بیشتری نسبت به اکوتیپ کاشمر دارد. بطور کلی با توجه به خشکی روزافزون و مسئله کم آبی در منطقه آذربایجان و کیفیت بالای زعفران برداشت شده از زعفران زارهای شهرستان مرند، زعفران می تواند به عنوان محصولی جهت کشت و کار وسیع در این منطقه قابل توصیه باشد.

اصلی ترین عامل ایجاد قدرت رنگی در زعفران ترکیبی به نام کروسین به فرمول شیمیایی C44H64O24 است. کروسین یکی از چند کاروتنویید محدود موجود در طبیعت است که به آسانی در آب حل می شود. این حلالیت یکی از دلایل کاربرد وسیع آن به عنوان رنگ دهنده در مواد غذایی و دارویی نسبت به سایر کاروتنوییدها می باشد. قدرت رنگی زعفران یکی از پارامترهای عمده تعیین کننده کیفیت زعفران می باشد که با اندازه گیری میزان کروسین موجود در آن مورد ارزیابی قرار می گیرد. روش میکرو استخراج مورد استفاده در این تحقیق از جدیدترین و ساده ترین روش های میکرو استخراج است که می تواند با موفقیت برای پیش تغلیظ و جداسازی کروسین در نمونه زعفران بکار رود. سرعت، ارزانی و آنالیز آسان در طیف سنجی UV-Vis مورد استفاده در اندازه گیری کروسین نسبت به سایر روش های اندازه گیری، از مزایای این روش است. بررسی ها نشان داد که نوع و حجم حلال پخشی و حلال استخراج در بازده استخراج تاثیر بسزایی دارد. در این پژوهش از استون به عنوان حلال پخشی و دی کلرو متان به عنوان حلال استخراج استفاده شد. تحت شرایط بهینه، منحنی کالیبراسیون در دامنه 0.15-0.00001 میکروگرم بر میلی لیتر خطی بوده و حد تشخیص روش 0.000008 میکروگرم بر میلی لیتر است. روش پیشنهادی تحت شرایط بهینه برای اندازه گیری کروسین نمونه های زعفران مناطق مختلف مورد استفاده قرار گرفته است و درصد بازیابی بسیار خوبی با خطای کم محاسبه شده است.

بیمه محصولات کشاورزی را می توان یکی از اهرم های توسعه کشاورزی دانست، زیرا با استفاده از آن هم می توان امنیت بیشتری برای تولیدکنندگان محصولات کشاورزی فراهم ساخت و هم شرایط مطلوبتری برای جلب و جذب سرمایه های خصوصی در بخش کشاورزی فراهم آورد. در این مطالعه تلاش شده است تا با استفاده اطلاعات حاصل از 118 کشاورز زعفران کار شهرستان قاین در سال 1392 و بهره گیری از سه الگوی لاجیت، پروبیت و دومرحله ای هکمن توبیت عوامل تاثیرگذار بر پذیرش بیمه زعفران مورد بررسی قرار گیرد. نتایج نشان داد که از بین الگوهای برآوردی، روش دو مرحله ای هکمن به دلیل اینکه می تواند میان عوامل موثر بر پذیرش بیمه و نیز عوامل موثر بر سطح بیمه گذاری تمایز قائل شود، از قوت بیشتری برخودار است. نتایج به دست آمده از متغیرهای الگو با هر سه مدل برآوردی نشان می دهد که متغیرهای تحصیلات کشاورز، درآمد سالیانه، استفاده از تسهیلات بانکی، سطح زیرکشت، استفاده از خدمات آموزشی مروجان، شاخص دانش بیمه ای و شاخص دانش فنی زراعی دارای تاثیر مثبت بر پذیرش و بیمه گذاری زعفران دارد و تنها متغیر سن دارای تاثیر منفی براقدام به بیمه گذاری و میزان بیمه گذاری زعفران دارد. با توجه به نتایج استفاده از دوره های آموزشی در خصوص مزایای بیمه محصول در مناطق روستایی و نیز افزایش سطح آگاهی کشاورز از انواع خدمات دهی صندوق های بیمه، زمان بیمه نمودن و میزان حق بیمه، توجه بیشتر مسوولان صندوق بیمه کشاورزی به سطوح درآمدی مختلف و تدوین راهکارهایی جهت گسترش استفاده از تسهیلات بانکی برای کشاورزان به عنوان پیشنهاد مطرح می گردد.