مطالعات فرهنگی و سیاسی خلیج فارس
سال:1395 | دوره:3 | شماره:7 |تعداد مقالات:7

اطلاع از موقعیت خط ساحلی و طراحی نقشه مربوطه برای اهداف ناوبری، مدیریت منابع ساحلی، حفاظت محیط زیست و توسعه پایدار سواحل بسیار حائز اهمیت است. در حال حاضر، جدیدترین و اقتصادی ترین روش برای این منظور، استفاده از داده های ماهواره ای است. در این تحقیق با به کارگیری تصاویر ماهواره ای و با استفاده از تکنیک طبقه بندی شی گرا، امکان بهره گیری از تصاویر ماهواره ای در زمینه تعیین موقعیت خط ساحلی و تهیه نقشه خط ساحلی فراهم شده است. با استفاده از تصویر ثبت شده توسط سنجنده تی- ام (Thematic Mapper) ماهواره لندست (Landsat) در سال 91 خط ساحلی در محدوده بردخون در استان بوشهر استخراج، و نقشه آن تهیه شده است. در مرحله پیش پردازش تصحیحات هندسی و رادیومتری بر روی تصویر انجام شد سپس با استفاده از تکینک طبقه بندی شی گرا، منطقه مورد مطالعه طبقه بندی، و نقشه موقعیت خط ساحلی تهیه گردید. در مرحله پایانی از دو شاخص ضریب کاپا و دقت کلی برای ارزیابی صحت طبقه بندی استفاده گردید. نتایج ارزیابی دقت بالای این روش در تهیه نقشه خط ساحلی را نشان می دهد.

این تتبع گردآوری است میان رشته های حقوق و محیط زیست که سعی شده از موضوع دور نیافتد.خلیج فارس به عنوان یک آبراه حیاتی و مهم از جایگاه ویژه ای در عرصه تحولات منطقه ای خاور میانه و بین المللی برخوردار بوده و تغییر و تحولات مداوم نظامی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و زیستی دراین منطقه موجب بروز تحولات مداوم و مختلفی گردیده است که لزوم توجهات بیشتر بر ابعاد حقوقی و قانونی فعالیتها و چالشهای مختلف پیش رو را طلب می کند. از مهم ترین و به روزترین این مسائل، بحث ساخت جزایر مصنوعی در خلیج فارس می باشد. در حقوق بین الملل، ساخت جزایر مصنوعی ممنوع نشده است، ولی کنوانسیون های ناظر به حقوق دریاها، ساخت جزایر مصنوعی را بیشتر در زمینه های پژوهشی و اکتشافی مورد توجه قرار داده است و این گونه جزایر، هیچ گونه امتیازی از جهت تحدید های مرزهای دریایی برای کشور های دارنده و سازنده پدید نمی آورد. اما ذکر این نکته لازم است که درست است که در اصل نمی توان ساخت جزایر مصنوعی را غیر قانونی دانست، ولی مفهوم امنیت در جهان امروز تنها به زمینه های سیاسی و نظامی باز نمی گردد، بلکه نابودی های محیط زیست یکی از بزرگترین نگرانی های انسان هاست که می توان ساخت این جزایر را از مهم ترین عوامل تهدید کننده محیط زیست خلیج فارس دانست. در این نوشتار سعی شد، با مروری بر کنوانسیون حقوق دریاها و کنوانسیون کویت، با رویکردی حقوقی به تحلیل و بررسی ساخت این جزایر نگریسته شود.

خلیج همیشه فارس، چون مروارید زیبایی از گذشته های دور تا به امروز، ایران اسلامی را مزین نموده است. سالانه بیش از 150 هزار تن نفت از طریق نشت به اشکال طبیعی، بهره برداری از فلات قاره، آب توازن کشتی ها و... وارد خلیج فارس می گردد، بیش از 57% آلودگی نفتی خلیج فارس مربوط به آب توازن کشتی ها و بیش از 32% مربوط به نشت طبیعی و بهره برداری از نفت فلات قاره و 11% بقیه به علت ورود فاضلاب ها و آب های رودخانه های دائمی و موقتی است. مطالعات نشان داد که، روند تولید آب آلوده به نفت تا سال 2000 میلادی در بنادر منامه، ماهشهر، خارک، بصره، بنادر کویت، عمان، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی به ترتیب معادل 418.3، 4183.2، 28.6، 87.4، 1032.1، 14.4، 0.2، 678.1، 8.1 هزارتن بوده است. در این تحقیق ابتدا به تبیین مشکلات اساسی محیط زیست منطقه و سپس راهکارهای ارائه شده در منابع مختلف علمی در پژوهش ها پرداخته شده است و در انتها پیشنهاداتی در راستای بهبود وضعیت موجود محیط زیست منطقه خلیج فارس با نگرش بر مدیریت ساماندهی شده ارائه شده است.

علیرغم توانمندی های حوزه خلیج فارس در زمینه گردشگری، متاسفانه تاکنون به جایگاه شایسته ای در این صنعت دست نیافته است. از جمله عواملی که می تواند صنعت گردشگری در این حوزه را توسعه و بهبود بخشد، به کارگیری ابزارها و پارامترهای موثر بازاریابی است. لذا این مقاله نقش بازاریابی و تبلیغات در توسعه صنعت گردشگری حوزه خلیج فارس را با استفاده از سیستم مدیریت مقصد مورد توجه قرار داده است. در این راستا ابتدا به بررسی کاربرد، عملکرد و ذینفعان سیستم مدیریت مقصد پرداخته، سپس با بررسی شکل گیری، رشد و توسعه این سیستم در منطقه تیرول اتریش به عنوان یک نمونه موفق، به تبین نقشی که این سیستم می تواند بر توسعه گردشگری داشته باشد، توجه نموده و ضمن برشمردن چالش های آن به ارائه راهکارهایی جهت توسعه چنین سیستمی در حوزه خلیج فارس می پردازیم. نتایج این مطالعه نشان می دهد که سازمان های فعال در زمینه مدیریت و بازاریابی مقصد خلیج فارس، در سطح ملی و بین المللی آنچنان که باید فعال نبوده واز طرفی اجرای ناقص طرح جامع توسعه گردشگری کشور در این حوزه پیاده سازی سیستم مدیریت مقصد را با چالش های فراوانی مواجه ساخته است.

منطقه خلیج فارس با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک خود همواره در طول تاریخ در معادلات سیاسی و اقتصادی جهان نقش آفرین بوده و دامنه تاثیر تحولات آن از سطح منطقه فراتر رفته و جامعه بین المللی را متاثر ساخته است. در سال های پس از جنگ سرد و حاکم شدن دیدگاه اقتصادمحوری بر جهان، اقتصاد جهانی به شدت به منابع انرژی وابسته شده است. با توجه به ذخایر عظیم انرژی در منطقه خلیج فارس وابستگی دولتها به این منطقه تا دهه های آتی هم چنان ادامه خواهد یافت. در این راستا پراکنش حداکثری شیعیان در منطقه خلیج فارس زمینه را برای ایفای نقش آنها به عنوان یکی از بازیگران اصلی و نقش آفرین در منطقه و جهان فراهم ساخته است. بهره مندی شیعیان از مزیت های مختلفی چون، برخورداری از آموزه های مذهبی قوی، سوابق تاریخی و حضور در منطقه استراتژیک خلیج فارس سبب گردیده تا امروزه از انها به عنوان یک مولفه ژئوپلیتیک یاد شود. به طوری که 70 درصد جمعیت مناطق نفت خیز منطقه خلیج فارس را شیعیان تشکیل می دهند، که از این مقوله تحت عنوان تلاقی ژئوپلیتیک تشیع و ژئوپلیتیک انرژی یاد می شود. در این راستا مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای سعی دارد تا ضمن تشریح جایگاه منطقه ژئوپلیتیک خلیج فارس به نقش این منطقه در ارتقاء منزلت ژئوپلیتیک تشیع بپردازد. مطالعات صورت گرفته حکایت از آن دارد که برخلاف نظریه های ژئوپلیتیک سنتی که خلیج فارس را جزء سرزمین های حاشیه ای به شمار می آورد، در نظریه های جدید این علم خلیج فارس به سرزمین هارتلند یا محور تبدیل شده است. از طرفی حضور حداکثری شیعیان در منطقه راهبردی و ژئواکونومیک خلیج فارس بر منزلت ژئوپلیتیک تشیع افزوده است.

ایجاد بی ثباتی در امنیت یک منطقه جغرافیایی از دو مولفه درونزا و بیرونزا ناشی می شود و هر یک از این مجموعه عوامل متاثر از یکدیگر می باشد. امنیت منطقه خلیج فارس علاوه بر اینکه متاثر از سیاست هایی است که ریشه در عوامل خارج از منطقه دارد بلکه نوع کارکرد نظام های سیاسی نیز در ایجاد ثبات و یا بی ثبات سازی امنیت این منطقه نقش موثری دارد. وجود نظام های سیاسی سه گانه حوزه خلیج فارس که تفاوت های بنیادی با یکدیگر دارند، منجر به تشدید روند بی ثباتی در این منطقه شده است. در این مقاله تلاش شده تا ضمن تبیین تفاوت های بنیادی حاکم بر نظام های سیاسی حوزه خلیج فارس، به تشریح تاثیرات هر یک از این نظام های سیاسی در ایجاد بی ثباتی در منطقه می پردازیم.

در چند دهه اخیر، استفاده از ابزارها و فناوری های ارتباطی نقش مهمی در توسعه و گسترش گردشگری در کشورهای مختلف را ایفا کرده است. فناوری کیوریسم یکی از جدیدترین ابزارهای مورد استفاده در گردشگری مجازی یا الکترونیک می باشد. در این فناروی، اطلاعات جاذبه های مختلف گردشگری از طریق نشانگرهای نصب شده در جاذبه، توسط نرم افزاری که در موبایل نصب شده است، دریافت می گردد. در این تحقیق جزیره کیش به عنوان یکی از جزایر مهم خلیج فارس، برای پیاده سازی پروژه کیوریسم انتخاب گردید. برای این کار یک مسیر گردشگری مجازی منطبق با مسیر دوچرخه سواری پیرامون جزیره تعیین شده و محل نصب نشانگرها و نحوه دریافت اطلاعات از آنها مشخص شده است. نتایج پروژه کیوریسم نشانگر این است که اجرای این پروژه می تواند در افزایش انگیزه گردشگران خارجی جهت بازدید مجدد، افزایش آگاهی و شناخت آنان از گردشگری، افزایش سرمایه گذاری ها، صرفه جویی در زمان و هزینه های گردشگری جزیره، توسعه ارتباطات، جبران کمبود نیروی انسانی متخصص گردشگری و... نقش مهم و موثری داشته باشد.