پژوهش های پنبه ایران
سال:1395 | دوره:4 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

پنبه یک گیاه مهم و استراتژیک است. این گیاه نسبت به کمبود پتاسیم حساس است. بعضی از گیاهان مثل پنبه در جذب و استفاده پتاسیم تفاوت ژنتیکی دارند. هدف از انجام این تحقیق بررسی کارآیی جذب و کارآیی استفاده پتاسیم در چند ژنوتیپ پنبه در دو خاک مختلف و معرفی ژنوتیپ برتر می باشد. به این منظور یک آزمایش گلدانی بر روی 20 ژنوتیپ مختلف پنبه به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار انجام شد. فاکتور اول شامل20 ژنوتیپ پنبه و فاکتور دوم سه محیط کشت شامل شن شسته با خاک های دارای رس غالب اسمکتایت (کردکوی) و ایلایت (رحمت آباد) و شاهد (شن شسته بدون خاک) بود. گیاهان تا 40 روز رشد کردند و سپس برداشت گردیدند. مقادیر وزن ماده خشک و پتاسیم در قسمت های برگ و ساقه گیاه اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که ژنوتیپ های مختلف پنبه پاسخ های متفاوتی در محیط کشت های گوناگون داشتند. ژنوتیپ های سپید و N2G80 درخاک رحمت آباد، تابلادیلا در خاک کردکوی و گلستان در تیمار شاهد بیش ترین جذب پتاسیم و ژنوتیپ های خورشید درخاک رحمت آباد، ارمغان در خاک کردکوی و M16 در تیمار شاهد کم ترین جذب پتاسیم را نشان دادند. میزان جذب پتاسیم در خاک کردکوی نسبت به دو تیمار دیگر (شاهد و رحمت آباد)، به دلیل وجود کانی غالب اسمکتایت و به دنبال آن تخلیه زیاد پتاسیم، کاهش یافت. نتایج نشان داد که ژنوتیپ خورشید، ارمغان و M16 با کم ترین وزن خشک و کم ترین میزان جذب پتاسیم در گروه غیر کارا و ژنوتیپ های NN2A19، N2G80،SKT133 و BC244 با بیش ترین وزن ماده خشک و جذب متوسط پتاسیم به عنوان ژنوتیپ کارا در نظر گرفته شدند. ژنوتیپ سپید با بیش ترین عملکرد ماده خشک و بیش ترین جذب پتاسیم، از نظر جذب پتاسیم کارا ولی از نظر استفاده پتاسیم در گروه غیرکارا قرار گرفت. بقیه ژنوتیپ ها با وزن ماده خشک و جذب پتاسیم متوسط در گروه با کارآیی متوسط طبقه بندی شدند.

به منظور بررسی تاثیر شوری بر فعالیت برخی اسیدهای آمینه و میزان فعالیت تعدادی از آنزیم های آنتی اکسیدان در ژنوتیپ های پنبه (Gossypium hirsutum L.) آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی انبار الوم واقع در استان گلستان اجرا گردید. تیمار آزمایشی شامل هفت ژنوتیپ پنبه به نام های چکوروا، اوپال، شیرپان 539، 43200، سیلند، ساحل و سپید که در خاکی با هدایت الکتریکی عصاره اشباع معادل 14.8 دسی زیمنس بر متر در زمان کشت مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای آبیاری از آب سد وشمگیر با شوری 3-2.5 دسی زیمنس بر متر استفاده گردید. جهت سنجش آزمایشات از برگ های پنجم و ششم و ساقه های گیاه سی روزه نمونه گیری انجام شد. نتایج نشان داد که شوری خاک تاثیرمعنی داری بر عملکرد و صفات فیزیولوژیک ارقام داشته و با شدیدتر شدن تنش شوری فعالیت آنزیم های کاتالاز، پراکسیداز، پلی فنلاکسیداز و اسیدآمینه های پرولین و گلیسین بتائین افزایش یافت. همچنین در بین ارقام، از نظر فعالیت پراکسیداز و مقدارپرولین وگلیسین بتائین در سطح یک درصد اختلاف معنی دار وجود داشت و فعالیت کاتالاز و مقدار گلیسین بتائین در شرایط شور در رقم سپید بالاتر از سایر ارقام بود و فعالیت پراکسیداز و محتوای پرولین در رقم اوپال بیشترین افزایش را داشت. طبق نتایج بدست آمده از مقایسه عملکرد ارقام در مزرعه نیز رقم اوپال با 2256 کیلوگرم درهکتار وش بیشترین عملکرد و رقم چکوروبا با 1399 کیلوگرم در هکتار کمترین عملکرد در بین هفت رقم را داشت.

پژوهش حاضر در سال زراعی 94-1393 به منظور بررسی اثرات شوری آب آبیاری بر برخی تغییرات بیوشیمیایی ژنوتیپ های پرتوتابی شده موتانت پنبه در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان با استفاده از آزمایش کرت های خرد شده بر پایه ی طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل سه سطح آب آبیاری با شوری های 4 (شاهد)، 8 و 12 دسی زیمنس بر متر به عنوان کرت های اصلی و سه ژنوتیپ شایان، موتانت ال-ام-1673 و ال ام-1303 به عنوان کرت های فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد اثر آبیاری با آب شور بر همه ویژگی ها به جز قندهای احیایی و غیراحیایی از نظر آماری معنی دار بود. اثر ژنوتیپ فقط بر میزان نشاسته و برهمکنش آبیاری با آب شور و ژنوتیپ بر قندهای محلول و قندهای غیر احیایی، نشاسته و کاروتنوئید معنی دار بود. در شرایط آبیاری با شوری 12 دسی زیمنس بر متر میزان پروتئین محلول و قندهای محلول به میزان 50 درصد و پرولین به میزان 45 درصد نسبت به شاهد افزایش یافت. فعالیت آنزیم پراکسیداز در شوری 8 نسبت به شوری 12 دسی زیمنس بر متر به میزان 28 درصد افزایش یافت. افزایش شوری سبب کاهش میزان کلروفیل (40 درصد نسبت به شوری 8 دسی زیمنس بر متر) و افزایش رنگیزه های کمکی از جمله کاروتنوئیدها (50 درصد) و آنتوسیانین ها (23 درصد) شد. عدم اختلاف معنی دار بین ژنوتیپ ها در اکثر صفات و با توجه به خصوصیت تحمل به شوری ژنوتیپ شایان می توان نتیجه گرفت که دو ژنوتیپ ال ام 1303 و ال ام 1673 نیز همانند ژنوتیپ شایان دارای تحمل بالایی به شوری هستند. با توجه به بالاتر بودن میزان قندهای محلول، قندهای احیایی و کاروتنوئید در ژنوتیپ ال ام 1303، می توان نتیجه گرفت که این ژنوتیپ از وضعیت فیزیولوژیک بهتری در برابر شوری نسبت به ژنوتیپ شایان برخوردار باشد.

به منظور ارزیابی خصوصیات مورفولوژیکی متمایزکننده ارقام پنبه و همبستگی بین صفات مختلف با نوع گونه، پژوهش حاضر در سال 1394 در ایستگاه تحقیقات پنبه هاشم آباد گرگان بر روی ارقام پنبه ساحل، گلستان، سپید، SKT-133، M-13، لطیف، ترمز 14 ، باربادنس و دکتر عمومی از دو گونه مختلف Gossypium hirsutumوG.barbadense در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا شد. خصوصیات مورد بررسی شامل ارتفاع، تعداد و طول شاخه های زایا و رویا و تعداد گره ها، تعداد و وزن غوزه ها، وزن بذر، عملکرد وش و درصد کیل الیاف ارقام بودند. براساس نتایج، برای تمام خصوصیات مورد بررسی، اختلاف معنی دار آماری در سطح احتمال یک درصد مشاهده شد که نشان دهنده وجود تفاوت های بارز و قابل تمایز در بین ارقام مورد بررسی بود. خصوصیات مربوط به شاخه های رویا و زایا از روند خاصی در بین ارقام دو گونه تبعیت نکردند و این صفات را نمی توان وابسته به گونه دانست. از طرفی صفات ارتفاع گیاه، تعداد غوزه، وزن غوزه، وزن بذر و درصد کیل الیاف را می توان به نوع گونه نسبت داد، به طوری که ارقام دکتر عمومی از گونه G.barbadense و SKT-133 از گونه G.hirsutum به ترتیب بیش ترین و کم ترین تعداد غوزه را تولید کردند. وزن غوزه از 3.25 گرم در رقم باربادنس تا 5.29 گرم در رقم ساحل متغیر بود. بیش ترین درصد کیل الیاف (42.2 درصد) مربوط به رقم گلستان بود و رقم باربادنس از گونه G.barbadense کم ترین درصد کیل الیاف را داشت. عملکرد وش همبستگی مثبت و معنی داری با وزن غوزه و عملکرد چین اول داشت. در مقابل، تعداد غوزه همبستگی منفی با درصد کیل الیاف داشت. طبق نتایج مقایسات گروهی، گونه G.hirsutum از نظر صفات درصد کیل الیاف 10.9 درصد، طول بلندترین شاخه رویا 27.5 سانتی متر، عملکرد چین اول 753 کیلوگرم در هکتار، عملکرد کل 791 کیلوگرم در هکتار و وزن غوزه 1.39 گرم نسبت به گونه G.barbadense برتری داشت به طوری که بالا بودن این صفات نسبت به سایر صفات زراعی بیش ترین تاثیر را بر عملکرد نهایی داشتند. لذا آگاهی از روابط بین صفات و تاثیر آن بر عملکرد کل می تواند در افزایش تولید این گیاه ارزشمند مفید باشد.

این آزمایش با هدف بررسی تفاوت تاثیر زمان خاک ورزی، مقدار نیتروژن و همچنین زمان کاشت گیاه پوششی بر عملکرد و اجزا عملکرد پنبه بر روی رقم گلستان در قالب طرح فاکتوریل اسپلت پلات با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات پنبه کارکنده به مدت 2 سال اجرا گردید. آزمایش با دو تیمار اصلی به صورت فاکتوریل که شامل دو زمان خاک ورزی (خاک ورزی در روز و خاک ورزی در شب) و تیمار نیتروژن به ترتیب (50 درصد تماما قبل از کاشت پنبه و (100درصد طی دو مرحله قبل کاشت و زمان گلدهی) بودند و همچنین عامل فرعی نیز با چهار تیمار شامل (کاشت پنبه خالص و سه کاشت متفاوت گیاه پوششی ماش توام با کشت پنبه) بود. نتایج نشان داد تیمار زمان خاک ورزی بر صفات عملکرد، اجزا عملکرد و تراکم علف های هرز آن تاثیری نداشت. در مورد تیمار گیاه پوششی ماش، در مجموع این دو مرحله بیشترین تعداد علف های هرز در تیمار پنبه خالص و کمترین تعداد علف های هرز در تیمارکشت ماش قبل از کشت پنبه مشاهده شد. از نظر زمان کاشت گیاه پوششی همراه با پنبه و کود نیتروژن، بیشترین عملکرد را کشت پنبه در حالت خالص و کود بدون سرک با 2378 کیلوگرم در هکتار و کمترین عملکرد را تیمار کود 100درصد قابل توصیه و کشت ماش قبل از پنبه با 1453کیلو گرم در هکتار نشان داد. در بین تیمارها کمترین تعداد علف های هرز در تیمارکشت ماش قبل از پنبه بود و این تیمار ضمن داشتن کمترین علف های هرز پایین ترین عملکرد در واحد سطح را داشت.

به منظور بررسی فلور و ارزیابی تنوع گونه ای، کارکردی و ساختار جوامع علف های هرز مزارع پنبه استان گلستان، جمعیت علف های هرز در شهرستان های مختلف این استان در سال زراعی 1391 مورد مطالعه قرار گرفت. نمونه برداری ها به صورت تصادفی و در ادامه به روش سیستماتیک و طبق الگوی W با استفاده از کادر 0.5´0.5 متر مربعی انجام شد. جمعیت علف های هرز در مرحله غنچه دهی پنبه به تفکیک جنس و گونه شناسایی و شمارش گردید. در این مطالعه 38 گونه علف هرز متعلق به 16 خانواده ی گیاهی شناسایی گردید که بیشترین تعداد گونه را به ترتیب خانواده های Poaceae (10گونه) و Amaranthaceae (4گونه) به خود اختصاص دادند. خانواده های Poaceae،Cyperaceae و Fabaceae به ترتیب مهم ترین خانواده های گیاهی از نظر فراوانی نسبی بودند. نتایج نشان داد که 76 درصد علف های هرز موجود یک ساله و 24درصد نیز چندساله بودند. همچنین71 درصد علف های هرز گزارش شده جزو پهن برگان و 29درصد باقیمانده در گروه باریک برگان جای گرفتند. اویارسلام (Cyperus rotundus) از نظر فراوانی نسبی مهمترین علف هرز از گروه باریک برگان (جگن ها) و خارشتر (Alhagi camelorum) مهمترین علف هرز از گروه پهن برگان در مزارع پنبه استان بود. بیشترین تعداد گونه در شهرستان های علی آباد و آق قلا (هرکدام 16 گونه) و کمترین آن در شهرستان کردکوی (8 گونه) مشاهده گردید. در بین شهرستان های مورد مطالعه علی آباد و آق قلا، علی آباد و گالیکش، علی آباد و بندرگز به ترتیب با 63، 62 و 62 درصد دارای بیشترین درجه تشابه گونه ای علف های هرز و کردکوی و آق قلا با 8 درصد دارای کمترین درجه تشابه بودند. بیشترین شاخص تنوع شانون در گالیکش (2.13) و کمترین آن در کردکوی (1.57) مشاهده شد. بیشترین شاخص تنوع سیمپسون متعلق به بندرگز و بندرترکمن (0.29) و کمترین آن متعلق به گالیکش (0.15) بود.

هدف اصلی این تحقیق ارزیابی اختصاصی روابط بین صفات مرتبط با عملکرد وش، عملکرد دانه و برخی از صفات مهم اگرومورفولوژی در رقم تجاری ورامین، جهت استفاده از این اطلاعات در برنامه های به نژادی درآینده بود. جهت نیل به این هدف، بذور مربوطه در شرایط مطلوب محیطی، در 10 خط دو متری در هر بلوک، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال زراعی 90-1389 کشت گردیدند. صفات ارتفاع بوته، تعداد غوزه در بوته، وزن غوزه در بوته، طول برگ، عرض برگ، تعداد شاخه فرعی در بوته، طول الیاف، محتوای کلروفیل، وزن الیاف، کیل، عملکرد وش و عملکرد پنبه دانه اندازه گیری شدند. نتایج تجزیه همبستگی نشان داد که به ترتیب صفات وزن غوزه (r=0.97)، عملکرد پنبه دانه (R=0.93)، وزن الیاف (R=0.90)، عرض برگ (R=0.77)، طول الیاف (R=0.70) و طول برگ (r=0.66) با عملکرد وش همبستگی مثبت و معنی دار (p£0.01) داشتند. نتایج رگرسیون گام به گام برای متغیر وابسته عملکرد وش نشان داد که به ترتیب وزن غوزه، وزن الیاف، کیل و تعداد غوزه، به عنوان موثرترین صفات، وارد مدل رگرسیونی شدند. نتایج تجزیه علیت نیز بیانگر این بود که صفت وزن غوزه بیشترین اثر مستقیم (0.366) و صفات وزن غوزه (0.69) و کیل (0.68) بیشترین اثر غیرمستقیم (از طریق افزایش وزن فیبر) را بر روی عملکرد وش داشتند. بنابراین وزن غوزه بیشترین اثر را در افزایش عملکرد وش، به طور مستقیم و غیرمستقیم، خواهد داشت و می توان از این صفت جهت افزایش عملکرد وش در برنامه های به نژادی بهره برد. عملکرد وش و کیل هم مهم ترین صفات موثر بر افزایش وزن الیاف بودند، به طوری که این دو صفت به ترتیب بیشترین اثر مستقیم و غیرمستقیم را بر وزن الیاف داشتند. در نهایت دو صفت وزن غوزه و عملکرد وش، به عنوان مهم ترین صفات موثر بر بهبود عملکرد پنبه دانه در رقم ورامین شناخته شدند.

توسعه برداشت مکانیزه به عنوان یکی از راه کارهای اصلی برای کاهش 30 درصدی هزینه ها می تواند قدرت رقابت محصول پنبه را بالا برده و سبب حفظ این محصول در کشور گردد. برای برداشت ماشینی پنبه لازم است که قبل از برداشت از محلول های برگ ریز استفاده گردد تا محصول برداشت شده تمیز و با کیفیت باشد. به منظور بررسی اثر زمان پاشش برگ ریز و سرعت پیشروی ماشین برداشت وش چین پنبه بر کارکرد ماشین، آزمایشی در سال زراعی 1393 در ایستگاه تحقیقاتی هاشم آباد گرگان به مورد اجرا گذاشته شد. فاکتور های مورد مطالعه در این تحقیق شامل دو زمان پاشش برگ ریز (70 و 90 درصد باز شدن غوزه ها)، دو رقم پنبه (گلستان و سپید) مناسب برداشت ماشینی و سه سرعت پیشروی (1.4، 5.2 و 7.2 کیلومتر بر ساعت) بودند. طرح آزمایشی مورد استفاده در این تحقیق، اسپلیت اسپلیت پلات در قالب بلوک های کاملا تصادفی، با سه فاکتور در سه تکرار می باشد. نتایج تحقیق نشان داد که زمان پاشش برگ ریز و سرعت ماشین بر کیفیت الیاف بی تاثیر بود. اثر رقم بر کیفیت الیاف معنی دار گردید، که این اهمیت انتخاب رقم مناسب برای برداشت مکانیزه را می رساند. رقم سپید از لحاظ شاخص کیفی الیاف نسبت به رقم گلستان برتری داشته و مناسب تر برای برداشت ماشینی است. رقم سپید از لحاظ شاخص کیفی الیاف نسبت به رقم گلستان برتری داشته و مناسب تر برای برداشت ماشینی است.