چکیده فارسی:
فقیهان امامیه درباره نظریه تفکیک قوا بحث و اختلاف داشته اند. فقیهانی چون علامه نایینی و مرحوم آخوند خراسانی این نظریه را پذیرفته و از آن دفاع کرده اند و فقیهانی مانند شیخ فضل الله نوری و محمدحسین تبریزی آن را نپذیرفته و بدعت، ضلالت و مخالف شرع دانسته اند. نظریه تفکیک قوا در نظام ولایت فقیه پیچیده تر به نظر می رسد؛ زیرا نظام ولایت فقیه، که همان نظام امت و امامت است، متناسب با تمرکز قوا است. در این نوشتار با بررسی سیر تحول مفهوم تفکیک قوا در طول تاریخ و دلایل مسئله از آیات، روایات و سیره عقلا و بررسی آرای صاحب نظران اثبات شده است که اولاً از دیدگاه مذهب امامیه، نظام تفکیک قوا به عنوان یک مدل حکومتی قابل قبول است و ثانیاً تفکیک قوا در نظام ولایت فقیه کارآمد تر و بالنده تر است، با عنایت به این نکته که تفکیک قوا از دیدگاه امامیه و علمای این مذهب با آنچه در اندیشه غربی مطرح است، تفاوت های فراوانی دارد.
چکیده عربی:
هنالک جدل واختلاف فی وجهات النظر بین فقهاء الإمامیة حول نظریة الفصل بین السلطات. فقهاء چون کالعلامة النائینی والمرحوم الآخوند الخراسانی یقرّون هذه النظریةویدافعون عنها، فی حین أن فقهاء کالشیخ فضل الله النوری، ومحمد حسین التبریزی یرفضونها ویعدّونها بدعة، وضلالة، ومخالفة للشرع. وتبدو نظریة الفصل بین السلطات اکثر تعقیداً فی نظام ولایة الفقیه؛ وذلک لأن نظام ولایة الفقیه، الذی هو نظام الأمّة والإمامة، یتناسب مع ترکیز السلطات وحصرها. فی هذا البحث نأتی من خلال تسلیط الضوء على مسیرة التطور التی حصلت لمفهوم الفصل بین السلطات طیلة التاریخ، واستدلالات المسألة من الآیات، والروایات، وسیرة العقلاء، ودراسة آراء أصحاب النظر، الى اثبات ما یلی: أوّلاً من وجهة نظر مذهب الإمامیة، فإن نظام الفصل بین السلطات أمر مقبول کنموذج من نماذج الحکم، وثانیاً ان الفصل بین السلطات فی نظام ولایة الفقیه أکثر فاعلیة ورقیاً. هذا طبعاً مع ملاحظة أن الفصل بین السلطات فی نظر الإمامیة وعلماء هذا المذهب، یختلف اختلافاً شاسعاً عمّا هو مطروح فی الفکر الغربی.