علوم زمین
سال:1398 | دوره:29 | شماره:113 |تعداد مقالات:36

مجموعه دگرگونی موته-گلپایگان در شمال شهرستان گلپایگان در استان اصفهان واقع شده است. این مجموعه دارای انواع سنگ های دگرگونی است که از جمله آنها می توان به انواع شیست های رسی، آمفیبولیت ها، نایس ها، کوارتزیت ها و مرمرها اشاره کرد. گارنت شیست-ها از جمله شیست های منطقه هستند که از لحاظ کانیایی انواع مختلفی را شامل می شوند. این سنگ های دگرگونی شامل کانی های گارنت، کوارتز، کلریت، مسکوویت، بیوتیت، استارولیت، آندالوزیت، کیانیت و سیلیمانیت هستند. بافت های لپیدوبلاستی، پورفیروبلاستی، پویی کیلوبلاستی، چشمی و میلیپد در این شیست ها قابل مشاهده هستند. در منطقه مطالعاتی با حرکت از جنوب باختری به سمت شمال خاوری بر درجه دگرگونی سنگ ها افزوده می شود. به طوری که سنگ های دگرگونی در جنوب باختری در حد اسلیت و فیلیت هستند و به تدریج به سمت شمال خاور سنگ های دگرگونی کلریت شیست، بیوتیت شیست، گارنت شیست، استارولیت شیست، سیلیمانیت شیست و کیانیت شیست به ترتیب برونزد دارند. برونزد این سنگ ها با پدیدار شدن زون های کلریت، بیوتیت، گارنت، استارولیت، سیلیمانیت و کیانیت در منطقه همراه است. توالی این زون ها با گرادیان دگرگونی نوع بارووین در دگرگونی ناحیه ای تطابق کامل دارد. زون های کلریت، بیوتیت و گارنت مربوط به رخساره شیست سبز و زون های استارولیت، کیانیت و سیلیمانیت مربوط به رخساره آمفیبولیت هستند. به روش دماسنجی گارنت-بیوتیت برای گارنت شیست های مورد مطالعه بازه دمایی در حد 471 تا 581 به دست آمد. این دگرگونی در نتیجه برخورد قاره ای اتفاق افتاده است.

در نوامبر سال 2013، پنج زمین لرزه با بزرگی متوسط در منطقه کمان لرستان رخ دادند. پیشانی دگرشکلی زاگرس در کمان لرستان از جمله مناطقی است که رابطه میان لرزه خیزی و ساختارهای فعالش ناشناخته است. در این مطالعه ما با استفاده از شبکه موقت ایران-چین و شبکه-های لرزه نگاری ایران و عراق، زمین لرزه اصلی و پس لرزه های آنرا به روش تک رویدادی و چندرویدادی مکان یابی کردیم، با روش معکوس سازی تانسور ممان و روش اولین رسید موج طولی، سازوکار کانونی پنج زمین لرزه بزرگتر از 5/4 را بدست آوردیم و ساختار سرعتی در منطقه موردمطالعه را با استفاده از برگردان همزمان توابع گیرنده و منحنی پاشش به مدل های سرعتی، در زیر دو ایستگاه زلزله نگاری نزدیک خوشه محاسبه کردیم. مکانیسم های بدست آمده از وارون سازی گسله های معکوس با شیب 23 تا 39 درجه به سمت شمال خاور و خاور هستند. صفحه گسلی از روی توزیع پس لرزه ها و عمق رخدادها انتخاب شده است. روند ابر پس لرزه ها رخدادها با راستای گسل های شناخته شده هم خوانی ندارند. عمق سنتروئید و عمق کانونی برای هر پنج رخداد برابر 14 کیلومتر بدست آمد. نتایج بدست آمده نشان می دهند که در جبهه ی دگرشکلی کمان لرستان ضخامت سنگ های رسوبی کمتر از 8 کیلومتر است و زمین لرزه های رخ داده در جبهه ی دگرشکلی کمان لرستان همگی در پی سنگ کریستالی روی می دهند. یافته های ما ایده جدایش لرزه ای زمین لرزه های اصلی از پس لرزه های آن که توسط نیسن وهمکاران (2011) ارائه شد را حداقل در کمان لرستان زاگرس رد می کند.

در مطالعه حاضر، جهت بررسی بیواستراتیگرافی نانوفسیل های آهکی رسوبات پالئوسن – ائوسن میانی، رسوبات قسمتهای فوقانی سازند گورپی و قسمتهای ابتدایی سازند پابده در شمال شرق کازرون (تاقدیس شاه نشین) مطالعه شد. ضخامت محدوده مورد مطالعه در برش مذکور 50 متر و ترکیب سنگ شناسی آن شامل سنگ آهک مارنی، شیل مارنی و مارن می باشد. بررسی نانوفسیل های آهکی در محدوده مورد مطالعه منجر به شناسایی تعداد 180 گونه از 31 جنس از نانوفسیل های آهکی گردید. بر اساس جنس و گونه های شاخص شناسایی شده و بر مبنای زوناسیون آگنینی و همکاران (Agnini et al., 2014) بیوزون هایCNP3 تا CNP11 در رسوبات پالئوسن و بیوزونهای CNE1 تا CNE8 در رسوبات ائوسن ثبت شد که منطبق بر بیوزونهایNP3 تا NP9 (در رسوبات پالئوسن) و NP10 تا NP14 (در رسوبات ائوسن) از زوناسیون مارتینی (Martini, 1971) می باشد. بر اساس تجمع نانوفسیل های آهکی و بیوزونهای نانوفسیلی ثبت شده، مرز پالئوسن ‒ ائوسن در حد فاصل زونهای CNP11/NP9 و CNE1/NP10 قرار گرفت که در محدوده آخرین حضور گروه Fasciculithus richardii و ضخامت 22 متری می باشد. انقراض جنس Fasciculithus نیز در ضخامت 23 متری با آخرین حضور گونه Fasciculithus tympaniformis ثبت شد که شاخص ابتدای ائوسن می باشد. همچنین ظهور جنس و گونه هایی از قبیل Rhomboaster spp.، Tribrachiatus bramlettei و گونه نامتقارن Discoaster araneus مشابه با سایر نقاط دنیا در محدوده مرز پالئوسن ‒ ائوسن ثبت گردید.

دریای خزر به عنوان بزرگ ترین دریاچه جهان، در دوره های مختلف شاهد نوسانات زیادی بوده است. منطقه مورد مطالعه در استان مازندران در جنوب شرقی دریاچه خزر است. این تحقیق در محدوده نواحی ساحلی خلیج گرگان، زبانه ماسه ای میانکاله با هدف بررسی نوسانات سطح آب دریایی خزر بر سواحل این منطقه انجام گرفته است. تحقیق حاضر به وسیله ترکیبی از بررسی های میدانی و مطالعه عکس های هوایی و تصاویر ماهواره ای در طی بازه زمانی 40 انجام گرفته است. این مطالعه تأثیر تغییرات سطح آب دریا در سواحل جنوب شرقی (خلیج گرگان و زبانه ماسه ای میانکاله) را مورد بررسی قرار داده است. تأثیر پیشروی و پسروی دریا از 1975 تا 2014، مساحت خلیج گرگان، زبانه ماسه ای میانکاله، احداث دیوارهای محافظتی، موج شکن، سیل گرفتگی زمین های کشاورزی، جاده ها و تغییرات کاربری زمین مورد بحث قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان داد که بالا آمدن سطح آب باعث از بین رفتن محدوده ساحلی این منطقه شده است. فعالیت انسان در جهت استفاده از زمین های سواحل به طور ناخواسته منجر به تغییر شکل و تخریب آن شده است.

اکتشاف مواد معدنی در منطقه اسفندقه واقع در جنوب خاور استان کرمان به دلیل تنوع کانسارهای فلزی نظیر کانسارهای مس سولفید توده ای آتشفشان زاد، اسکارن آهن و منگنز آتشفشانی، پیچیدگی خاصی دارد. این تحقیق با هدف ارائه مدل اکتشافی این نوع کانی زایی ها و تهیه نقشه پتانسیل معدنی با استفاده از داده های دورسنجی انجام شد. از تصاویر سنجنده های ASTER و OLI و روش های پردازش تصویر متنوعی شامل ترکیب رنگی نسبت های باندی، تحلیل مؤلفه های اصلی و شاخص های QI و SI برای شناسایی هاله های دگرسانی های گرمابی استفاده شد. اعتبارسنجی نتایج از طریق مطالعات صحرایی و بررسی های آزمایشگاهی صورت گرفت. دگرسانی های آرژیلیک، فیلیک، پروپیلیتیک و کانی های اکسید و هیدروکسیدهای آهن از طریق ترکیب رنگی نسبت های باندی نظیر (B6)/(B4+B7) در رنگ قرمز، (B5)/(B4+B6) در رنگ سبز و (B8)/(B7+B9) در رنگ آبی سنجنده ASTER بارزسازی شدند. نقشه برداری دگرسانی گرمابی نیز با تحلیل مؤلفه اصلی باندهای انتخابی 2، 4، 6 و 7 سنجنده OLI و باندهای 4 تا 9 سنجنده ASTER و نیز مجموعه ای مرکب از باندهای 2 و 4 سنجنده OLI به همراه باندهای 4 تا 9 سنجنده ASTER موفقیت آمیز بود. باندهای فروسرخ حرارتی ASTER برای محاسبه شاخص های QI و SI جهت بارزسازی هاله های سیلیسی استفاده شدند. نقشه پتانسیل معدنی منطقه اسفندقه شامل هفت ناحیه مستعد همچون معادن مس سرگزکوه، منگنز حسین آباد و سنگ آهن اسفندقه با تلفیق نقشه های دگرسانی به روش منطق فازی به دست آمد. نتایج نشان داد با انتخاب مناسب سنجنده ها و روش های پردازش تصویر می توان در مراحل شناسایی و پی جویی اقدام به مدل سازی اکتشافی و نهایتاً تهیه نقشه پتانسیل معدنی کرد.

هدف اصلی در این مطالعه، بررسی امکان تخمین پارامتر شاخص منطقه جریانی در سنگ های کربناته با استفاده از ادغام مفهوم واحدهای جریان هیدرولیکی و مدل های تراوایی تشدید مغناطیس هسته است. برای بررسی قابلیت تخمین شاخص منطقه جریانی با استفاده از روش تشدید مغناطیس هسته از دو مدل اصلی تراوایی تیمور-کوتز و T2 میانگین، با توجه به گستردگی استفاده از آنها در سرتاسر دنیا، استفاده شده است. یکی از مهم ترین نکات در این مطالعه استفاده از نتایج آزمایش تشدید مغناطیس هسته در آزمایشگاه بر روی مغزه بوده که در ایران سابقه نداشته است. در این مطالعه 24 نمونه کربناته انتخاب و آزمایشات تخلخل، تراوایی و همچنین تشدید مغناطیس هسته بر روی آنها انجام شد. سپس با استفاده از نتایج آزمایشات تخلخل و تراوایی، شاخص منطقه جریانی مغزه تعیین و به عنوان شاخصی جهت ارزیابی دقت روش تشدید مغناطیس هسته در تخمین شاخص منطقه جریانی در نظر گرفته شد. با استفاده از پارامترهای به دست آمده از آزمایش تشدید مغناطیس هسته و مدل های تراوایی تشدید مغناطیس هسته، مقدار شاخص منطقه جریانی تخمین و با مقدار شاخص منطقه جریانی مغزه مقایسه شد. با توجه به نتایج به دست آمده به نظر می رسد مدل های تراوایی تشدید مغناطیس هسته، با ضرایب معمول، توانایی مناسبی برای تخمین شاخص منطقه جریانی را ندارند و نیاز به اصلاح ضرایب با توجه به جنس سنگ ها وجود دارد.

گروه انارک با سازند های زلدو ( قزلین-آسلین) و سازند تیغ معدنو (ساکمارین) در ازبک کوه (ایران مرکزی) بیش از 180 متر ضخامت دارد که شامل کنگلومرا، شیل، ماسه سنگ، ماسه سنگ آهکی، آهک و بین لایه های دولومیتی است. در توالی های سازند زلدو، تجمع گونه مرجانی Pseudozaphrentoides winsnesi Flü gel, 1995 در دو افق با فراوانی زیاد در بخش بالایی لایه های قزلین وجود دارد. این اجتماع مرجانی بر اساس نوع فونا، تنوع و فراوانی، آرایش کورالیت ها و نیز میکروفاسیس رخساره های رسوبی، بیانگر زیستگاه دیرینه مرجانی سطح پایین (تیپ A و زون اکولوژیکی A2)" است؛ این زیستگاه معرف شرایط سخت اکولوژیکی است که تنها تعداد معدودی از مرجان های منفرد می توانستند عوامل محدودکننده موثر بر زندگی مرجان ها را تحمل کنند. بر اساس مطالعات میکروفاسیس، محیط زندگی این اجتماع مرجانی در نواحی تپه های ماسه ای و حاشیه تپه های ماسه ای (لاگون به سمت تپه های ماسه ای و دریای باز به سمت تپه های ماسه ای) در یک پلاتفرم کم عمق تشخیص داده شده است.

نهشته های زغالسنگی قشلاق در گستره رسوبات سازند شمشک با ترکیب ماسه سنگ، کنگلومرا، سیلتستون، آهک و آرژیلیت قرار گرفته اند. به منظور بررسی های کانی شناسی و ویژگی های ساختاری لایه های زغالسنگی قشلاق، از یازده لایه زغالسنگ از چهار معدن در حال استخراج نمونه برداری گردید. با استفاده از پتروگرافی، آنالیزهای XRD، FT-IR و Raman، رخداد کانی ها به همراه ساختار زغالسنگ های این ناحیه مورد بررسی قرار گرفتند. مطالعه نمونه های دستی و مقاطع صیقلی، حضور کانی های رسی، پیریت، کالکوپیریت، سیدریت و کوارتز را تایید می نمایند. همچنین حضور کانی-های کائولینیت، کوارتز، سیدریت، دولومیت، کلسیت، پیریت، مونت موریلونیت و بیوتیت توسط طیف های XRD به اثبات رسید. باند های آلی-معدنی نظیر: OH, CO2, CH3, Si– O, S– S, C– S, Al– OH کانی های کربناته، C=C آروماتیک و CH آروماتیک و آلفاتیک توسط FT-IR در لایه های زغالسنگ قشلاق تشخیص داده شده اند. طیف سنجی Raman باند گرافیتی (G) در محدوده cm− 1 1585-cm− 1 1581 و باند نقص (D1) در محدوده cm− 1 1352-cm− 11341 در لایه های زغالستگ قشلاق مشاهده گردید. باند گرافیتی دارای شدت قوی می باشد و پهن شدگی چندانی را نشان نمی دهند.

گرانیتویید کودکان در فاصله 100 کیلومتری جنوب بیرجند، 18 کیلومتری شمال معدن قلعه زری و در شرق ایران واقع شده اند. این توده نفوذی متعلق به پهنه آتشفشانی-نفوذی بلوک لوت است. این سنگ های نفوذی (ائوسن-الیگوسن) از نظر پتروگرافی شامل دیوریت، مونزودیوریت، کوارتزمونزودیوریت، تونالیت، تونالیت پورفیری، گرانودیوریت، گرانیت و گرانیت پورفیری هستند. سنگ های نفوذی در این محدوده دارای سرشت ماگمایی کالک آلکالن با پتاسیم بالا تا شوشونیتی، متا آلومین و گرانیتویید های از نوع I هستند. غنی شدگی LILE نسبت به HFSE (93/124-12/38RbN/YN: )، آنومالی منفی Nb و Ti و میزان نسبتأ بالای LREE نسبت به HREE (03/12-74/6LaN/YbN: ) در تمامی نمونه ها، از شاخصه های ماگماتیسم های مرتبط با فرورانش و وجود آنومالی مثبت K و Pb از نشانه های درگیر شدن ماگمای اولیه با سنگ های پوسته ای در این محدوده است. در نمودار های عنکبوتی، موازی بودن روند نمونه ها حاکی از خاستگاه مشابه آنهاست. نسبت های عنصری و نمودارهای مختلف نشان از تشکیل این توده نفوذی در یک حاشیه فعال قاره ای با ضخامت پوسته ای کمتر از 45 کیلومتر در مرحله قبل از برخورد دارد. ماگمای والد در نتیجه ذوب بخشی (کمتر از 5 درصد) از یک پریدوتیت غنی شده واقع در گوه گوشته ای (اسپینل لرزولیت) ایجاد شده است.

سازند آسماری متشکل از رخساره های کربناته و گاهی تبخیری در زمان الیگو-میوسن نهشته شده است. واحد تبخیری که در بخش پایینی سازند آسماری قرار دارد انیدریت قاعده ای نامیده می شود. به منظور بررسی و ارائه مدل رسوبی این واحد تبخیری، انیدریت قاعده ای و رخساره های همراه در برش های سطحی و نگارهای چاه پیمایی در فروافتادگی دزفول بررسی شدند. با بررسی هفت برش سطحی در تاقدیس های بنگستان، سفید، آسماری و اناران، هفت ریزرخساره کربناته از دو زیر محیط پهنه ی کشندی و لاگون در قاعده سازند آسماری شناسایی شدند. این رخساره ها متعلق به محیط رمپ داخلی می باشند. رخساره انیدریت شامل یک توده تبخیری مجزا و بدون اجزاء کربناته می باشد. در این واحد تبخیری دو بافت ریز بلور (آلاباستر) و درشت بلور (پورفیروبلاست) تشخیص داده شده، که از تبدیل انیدریت به ژیپس به وجود آمده است. با توجه به بررسی و تفسیر نگارهای گاما، نوترونی، صوتی و چگالی 20 چاه از 15 میدان نفتی فروافتادگی دزفول مشخص شد که انیدریت و هالیت در قاعده ی سازند آسماری نهشته شده اند. انیدریت در بیش تر چاه های فروافتادگی دزفول و هالیت با مقدار کمی انیدریت در سه چاه که در مرکز حوضه فروافتادگی دزفول می باشد، حضور دارند. بر اساس نتایج حاصل از بررسی نگارهای چاه پیمایی و ریزرخساره های سازند آسماری، مدل محیط رسوبی انیدریت قاعده ای نشان از یک محیط رسوبی آب کم عمق-حوضه کم عمق می باشد.

امروزه یکی از روش های متداول در اکتشاف کانسارها، مطالعات زمین­ شناسی اقتصادی است. مدل سازی داده­ های میانبارهای سیال یکی از روش­ های متداول در مطالعات زمین­ شناسی اقتصادی به شمار می­ رود. در این مطالعه از روش شبکه های عصبی مصنوعی به عنوان یکی از روش های الگوریتم یادگیری ماشین به منظور مدل سازی سه بعدی داده های میانبارهای سیال در کانسار مس پورفیری سونگون و کاربردی کردن نتایج حاصل از آنالیز میانبارهای سیال استفاده شده است. به این منظور داده های حاصل از مطالعات میانبارهای سیال مستقیماً جهت تفکیک زون های دگرسانی مرتبط با کانی زایی (پتاسیک، فیلیک و پتاسیک-فیلیک) در منطقه مورد مطالعه استفاده شده است. با توجه به ارتباطی که بین زون های دگرسانی و نیز مناطق مستعد کانی سازی در کانسارهای پورفیری وجود دارد، بر اساس 173 داده میانبارهای سیال موجود، تفکیک زون های دگرسانی در محدوده کانسار مس پورفیری سونگون بر اساس مدل سه بعدی حاصل از مطالعات میانبارهای سیال با استفاده از روش شبکه های عصبی مصنوعی صورت گرفت. بر اساس دقت نتایج حاصل از آزمایش مدل، می توان نتیجه گرفت که دقت مدل شبکه عصبی به کار گرفته شده در تفکیک زون های دگرسانی پتاسیک، فیلیک و پتاسیک-فیلیک در حدود 83 درصد بوده و مدل به کار گرفته شده به نحو مناسبی توانایی تفکیک زون های دگرسانی مرتبط با کانی­ سازی را در محدوده کانسار مس پورفیری سونگون داشته است. امروزه یکی از روش های متداول در اکتشاف کانسارها، مطالعات زمین­ شناسی اقتصادی است. مدل سازی داده­ های میانبارهای سیال یکی از روش­ های متداول در مطالعات زمین­ شناسی اقتصادی به شمار می­ رود. در این مطالعه از روش شبکه های عصبی مصنوعی به عنوان یکی از روش های الگوریتم یادگیری ماشین به منظور مدل سازی سه بعدی داده های میانبارهای سیال در کانسار مس پورفیری سونگون و کاربردی کردن نتایج حاصل از آنالیز میانبارهای سیال استفاده شده است. به این منظور داده های حاصل از مطالعات میانبارهای سیال مستقیماً جهت تفکیک زون های دگرسانی مرتبط با کانی زایی (پتاسیک، فیلیک و پتاسیک-فیلیک) در منطقه مورد مطالعه استفاده شده است. با توجه به ارتباطی که بین زون های دگرسانی و نیز مناطق مستعد کانی سازی در کانسارهای پورفیری وجود دارد، بر اساس 173 داده میانبارهای سیال موجود، تفکیک زون های دگرسانی در محدوده کانسار مس پورفیری سونگون بر اساس مدل سه بعدی حاصل از مطالعات میانبارهای سیال با استفاده از روش شبکه های عصبی مصنوعی صورت گرفت. بر اساس دقت نتایج حاصل از آزمایش مدل، می توان نتیجه گرفت که دقت مدل شبکه عصبی به کار گرفته شده در تفکیک زون های دگرسانی پتاسیک، فیلیک و پتاسیک-فیلیک در حدود 83 درصد بوده و مدل به کار گرفته شده به نحو مناسبی توانایی تفکیک زون های دگرسانی مرتبط با کانی­ سازی را در محدوده کانسار مس پورفیری سونگون داشته است.

منطقه معدنی بافت در استان کرمان در بخش جنوب خاوری کمان ماگمایی ارومیه دختر واقع شده است. این کمان به وسیله گسترش وسیعی از توده های نفوذی و سنگ های آتشفشانی سنوزوییک مشخص می شود و شرایط مطلوبی برای توسعه سیستم های هیدروترمالی و کانی سازی به خصوص کانی زایی مس پورفیری فراهم می کند. به منظور پتانسیل معدنی با هدف شناسایی مناطق پرپتانسیل، چند نقشه منفرد از شواهد شامل فاصله از توده های نفوذی، چگالی گسل، فاصله از آلتراسیون های هیدروترمالی و اثر ژئوشیمیایی چند عنصری تولید شد. مقادیر شاهد فضایی در هر نقشه با استفاده از یک تابع لجستیک از مقادیر بدون کران به بازه (1و0) انتقال یافتند. سپس نقشه های پیوسته از لایه های شاهد فازی شده توسط روش میانگین هندسی تلفیق شدند. برای ارزیابی نتایج نقشه پتانسیلی نهایی یک روش داده محور پیش بینی-مساحت به کار گرفته شد. نتایج نشان می دهد که برای مدل احتمالی (پتانسیلی) میانگین هندسی، 87 درصد از کانسارهای شناخته شده در 13 درصد از منطقه مورد مطالعه پیش بینی شده اند. از این رو، این روش می تواند برای مدل سازی پتانسیل معدنی با هدف شناسایی مناطق هدف برای اکتشاف یک نوع کانسار خاص مورد استفاده قرار گیرد.

کمپلکس ولکانو-پلوتونیک ماهیرود که به عنوان گروه چشمه استاد نیز شناخته می شود، مجموعه ای از چندین توده نفوذی و توالی های آتشفشانی-رسوبی است که در حاشیه شمال شرقی پهنه جوش خورده سیستان رخنمون دارد. سنگ های آذرین این کمپلکس شامل گدازه های آتشفشانی و آذرآواری با ترکیب آندزی بازالت، دیاباز، میکروگابرو و داسیت هستند که یک استوک تونالیتی با سن کرتاسه فوقانی (Ma 2/3 ± 4/79) دیابازها را قطع کرده است. سنگ های آتشفشانی کمپلکس ماهیرود از دیدگاه ژئوشیمی خصوصیات سری های ماگمایی کالک آلکالن و توله ایتی دارند. نمودارهای عنکبوتی بهنجار شده عناصر فرعی و REE نسبت به MORB و کندریت، الگوهایی شبیه سنگ های متعلق به محیط های بالای منطقه فرورانش (SSZ) و خصوصاً جزایر قوسی امروزی (IAT) نشان می دهند. مطالعات شیمی کانی های کلیدی موجود در سنگ های آتشفشانی، نظیر کلینوپیروکسن، نتایج مشابهی در بر داشته است. حضور احتمالی یک رشته جزایر قوسی پیشنهاد شده در این تحقیق به نام کمپلکس ماهیرود، قابل مقایسه و احتمالاً در ادامه مجموعه جزایر قوسی پاکستان از جمله چاگی-راسکوه و کوهستان به سن کرتاسه تا ائوسن است. بر اساس این واقعیت، باید اقیانوسی بزرگ تر و عریض تر از آنچه قبلاً به عنوان یک آبراهه اقیانوسی فرعی برای اقیانوس سیستان در محیط ریفت درون قاره ای پیشنهاد شده است، در نظر گرفت.

کانسار مس کهک در توالی آتشفشانی-رسوبی ائوسن ناحیه قم و در کمان ماگمایی ارومیه-دختر واقع شده است. در این توالی، قدیمی ترین واحد سنگی کریستال توف است که بر روی آن واحدهای سنگی توف، آندزیت، ماسه سنگ، کنگلومرا و سنگ آهک قرار می گیرند. سنگ های میزبان ماده معدنی در این کانسار، آندزیت و توف است که در آن شکل هندسی ماده معدنی به شکل چینه کران می باشد. براساس مطالعات کانه نگاری، کانی ها شامل پیریت، کالکوپیریت، کالکوسیت، مس طبیعی، بورنیت، گالن، کوولیت، دیژنیت و مالاکیت هستند که با مگنتیت و هماتیت همراهی می شوند. با توجه به مطالعات کانی شناسی، دو نوع دگرسانی فراگیر و مرتبط با کانه زایی در سنگ های آتشفشانی منطقه دیده می شود. دگرسانی پروپیلیتیک شاخص دگرسانی فراگیر است. دگرسانی های کربناتی، سیلیسی، کلریتی، اپیدوتی و زئولیتی از دگرسانی های مهم همراه با کانه زایی در این کانسار محسوب می شوند. ساخت و بافت ماده معدنی به شکل دانه پراکنده، پرکننده فضای خالی، رگه-رگچه ای، لامینه مانند و جانشینی است. در کانسار مس کهک، دو مرحله مهم برای رخداد کانه زایی قابل تفکیک است. مرحله اول وقوع آتشفشانی و تشکیل پیریت در متن سنگ های میزبان (آندزیت و توف) و ایجاد شرایط احیایی است. مرحله دوم مربوط به دیاژنز و ورود سیالات اکسیدان غنی از مس است که سبب جانشینی مس به جای آهن در پیریت و تشکیل سولفیدهای مس و هماتیت و رخداد کانه زایی شده است. کانسار مس کهک، شباهت های زیادی را از نظر ویژگی های ژئومتری، سنگ میزبان، کانی شناسی، ساخت و بافت و الگوی تشکیل با کانسارهای مس تیپ مانتو در دنیا نشان می دهد.

مطالعات چینه نگاری سنگی و چینه نگاری زیستی سازند سروک در برش الگو، واقع در تنگ سروک در شمال باختر بهبهان نشان می دهد ضخامت این سازند 710 متر است که به 4 واحد چینه ای تقسیم می شود. سازند سروک در برش الگو بر روی شیل های سیاه رنگ وآهک های تیره رسی سازند کژدمی با مرز تدریجی قرار گرفته است. این سازند با مارن های گورپی همبری از نوع ناپیوستگی فرسایشی دارد. در این بررسی 8 جنس و 9 گونه از روزن بران پلانکتونیک، 34 جنس و 33 گونه از روزن بران کف زی شناسایی شد. 4 زیست زون بر اساس زیست زون های ارائه شده توسط Wynd (1965)و 2 زیست زون بر اساس زیست زون های ارائه شده توسط Premoli Silva and Verga (2004) به شرح زیر شناسایی شد. 4 زیست زون شناسایی شده بر اساس زیست زون های ارائه شده توسط Wynd (1965)عبارتند از: 1-Favusella washitensis range Zone # 23, 2-''Oligostegina'' facies # 26، 3-Rudist debris # 24، 4-Nezzazata – Alveolinids Assemblage Zone # 25 و 2 زیست زون شناسایی شده بر اساس زیست زون های ارائه شده توسط Premoli silva and Verga (2004) عبارتند از: 1-Muricohedbergella planispiraZone, 2-Ticinella primula Zone بر اساس زیست زون های شناسایی شده سن سازند سروک آلبین تا سنومانین است و بر اساس میکروفسیل های پلانکتونیک Whiteinella sp. و Muricohedbergella planispira مرز احتمالی بین آلبین و سنومانین قابل تفکیک است.

ترکیب عمومی توده گرانیتوئیدی چلتیان که در منتهی الیه جنوب شرقی زون سنندج-سیرجان قرار گرفته است، ترونجمیتی Al پایین با ماهیت تولئیتی تا ترانزیشنال می باشد. این توده درون نهشته های رسوبی-آتشفشانی اوایل مزوزوئیک نفوذ نموده است. برپایه سن سنجی بلورهای زیرکن که به روش(SHRIMP) Pb-U انجام شد، سن توده مورد مطالعه187. 5± 3. 2 میلیون سال برآورد شده است. توده مورد مطالعه دارای Al2O3 کمتر از 15wt. %، نسبت Sr/Y پایین، REE کمتر تفریق یافته و نسبت (La/Yb)N پایین می باشد. در نمودارهای عنکبوتی عادی شده نسبت به گوشته اولیه نمونه های مورد مطالعه غنی شدگی از عناصر LILEs مانند K، Rb، Ba و Th نسبت به HFSEs مانند Nb، Ta و Ti نشان می دهند که ویژگی شاخص سنگ های وابسته به کمان می باشد. براساس ویژگی های زمین شناسی و ژئوشیمیایی ماگمای منشأ توده مورد مطالعه از ذوب بخشی دهیدراسیون سنگ مادر مافیک با ترکیب آمفیبولیتی در فشار کم حاصل شده و در یک حوضه کششی وابسته به فرورانش در اوایل ژوراسیک میانی جایگزین شده است.

به منظور مطالعه زیست چینه نگاری سازند پابده در شمال شرق کازرون، برش موردک انتخاب شد. در این برش سازند پابده اساسا از مارن، شیل و آهک مارنی تشکیل شده است. مطالعه نانوفسیل های آهکی منجر به تشخیص 70 گونه و 28 جنس گردید. مطابق با اولین ظهور و آخرین حضور گونه های شاخص و گسترش تجمعات فسیلی، بایوزون هایDiscoaster multiradiatus Zone (NP9/CP8a/CNP11), Tribrachiatus contortus Zone (NP10/ CP8b-CP9a/ CNE1-CNE2), Discoaster binodosus Zone (NP11/ CP9b/ CNE3), Tribrachiatus orthostylus Zone (NP12/ CP10/ CNE4), Discoaster lodoensis Zone (NP13/ CP11/ CNE5), Discoaster sunlodoensis Zone (NP14/ CP12/ CNE6-CNE8), Nannotetrina fulgens zone (NP15/ CP13/ CNE9-CNE11), Discoaster tanii nodifer Zone (NP16/ CP14a/ CNE12-CNE15), Discoaster saipanensis Zone (NP17/ CP14b/ CNE15-CNE16), Chiasmolithus oamaruensis Zone (NP18/CP15a/CNE17-CNE18), Isthmolithus recurvus Zone (NP19/CP15b/CNE18-CNE19), Sphenolithus pseudoradians Zone (NP20/ CP15b/ CNE20), Ericsonia Subdisticha zone (NP21/CP16a-b/CNE21-CNO1), Helicosphaera reticulate Zone (NP22/ CP16c/ CNO2), Sphenolithus predistintus Zone (NP23/ CP17-CP18 / CNO3-CNO4) مطابق زون بندیهای استاندارد جهانی شناسایی شد. در نتیجه این مطالعه و بر اساس زون های تعیین شده سن سازند پابده در برش موردک از پالئوسن پسین (تانتین) تا الیگوسن (روپلین-چاتین) پیشنهاد می شود.

محدوده دامن  قر در شمال بردسکن، استان خراسان رضوی، واقع شده و به لحاظ ساختاری بخشی از زون تکنار است. زمین  شناسی منطقه شامل سنگ های رسوبی دگرگون شده و متاریولیت  های سازند تکنار است که مورد نفوذ دیابازهایی به شکل استوک و دایک قرار گرفته  اند. بافت متاریولیت ها پورفیری و شامل کوارتز و فلدسپار و بافت دیابازها افتیک و شامل پلاژیوکلاز، پیروکسن و هورنبلند است. سن متاریولیت ها و دیابازها با استفاده از روش U-Pb در کانی زیرکن به ترتیب 550 میلیون سال (نئوپروتروزوییک) و 8/8 میلیون سال (میوسن) تعیین شد. متاریولیت  ها ماهیت پرآلومینوس دارند و در محیط ریفت درون قاره  ای تشکیل شده  اند. غنی  شدگی جزیی عناصر LREE نسبت به HREE و ناهنجاری منفی Eu نشان دهنده تشکیل ماگما در عمق پایداری پلاژیوکلاز است. مقادیر 87Sr/86Sr اولیه (700712/0)، 143Nd/144Nd اولیه (511852/0) و میزان ε Nd I (51/1-)، نشان می  دهد که منشأ ماگما از گوشته یا پوسته زیرین است. دیابازها ماهیت توله ایتی و متاآلومینوس داشته و در زون فرورانش تشکیل شده  اند. الگوی مسطح عناصر REE این مسئله را تایید می  کند. مقادیر 87Sr/86Sr اولیه (710572/0)، 143Nd/144Nd اولیه (512716/0) و میزان ε Nd I (7/1+)، نشان می  دهد که ماگما از ذوب بخشی گوه گوشته  ای متاسوماتیزم شده توسط سیالات آزاد شده از اسلب فرورانده شده نشأت گرفته است که ضمن صعود به سمت بالا دچار آغشتگی با پوسته قاره  ای شده  اند. وجود ماگماتیسم اسیدی نئوپروتروزوییک سازند تکنار که در محیط ریفت تشکیل شده در کنار ماگماتیسم بازیک میوسن که در زون فرورانش به وجود آمده است، دریچه  ای از شرایط تکتونوماگمایی زون تکنار را در زمان  های مختلف آشکار می  کند.

رخداد منگنز کامیاران در 20 کیلومتری شمال غرب شهر کامیاران و جنوب استان کردستان واقع شده است. این کانسار به لحاظ ساختاری در زون برخوردی زاگرس-سنندج سیرجان شمالی قرار گرفته و مرتبط با افیولیت های زاگرس است. کانی زایی منگنز بصورت عدسی های منظم دنبال هم در بین واحدهای شیل و چرت رادیولاریتی افیولیت های این منطقه دیده می شود. این پژوهش بر پایه ارتباطات صحرایی، کانی شناسی و ژئوشیمی صورت گرفته است. مطالعه کانی شناسی و بافتی نشان می دهد کانی های براونیت و اوتکسیت بصورت اولیه و کانی پیرولوزیت بصورت ثانویه مهمترین کانی های منگنز دار کانسار کامیاران هستند. نسبت بالای سیلیسیم و فسیل های رادیولاریتی موجود در چرت های منگنزدار نشان دهنده تشکیل در اعماق اقیانوس است. نسبت متغیر Mn/Fe و نسبت بالای عناصر ردیاب مانند باریم و استرانسیم تاثیر منشاء سیالات گرمابی را پیشنهاد می دهد. با این وجود، وجود فسیل های رادیولاریتی، نهشت لایه مانند و برخی ویژگی های ژئوشیمایی تاثیر منشاء رسوبی را نیز پیشنهاد می دهد.

در نمونه های سطحی از لایه های آهکی سازند پابده به سن پالئوسن تا الیگوسن در جنوب خاوری استان ایلام، اثر فسیل های گوناگونی یافت شدند که به ترتیب فراوانی عبارتند از Thalassinoides، Rhizocorallium، Planolites، Chondrites، cf. Rosselia، Spirophyton و Zoophycos هستند. در میان آن ها اثرفسیل های گروه زئوفیکوس یعنی Zoophycos و Spirophyton بیش ترین فراوانی و گستردگی را دارند. تغییرات ساختاری این گروه امکان گروه بندی آن ها را در پنج دسته ریخت ساختاری (morphotype) فراهم می نماید که شامل اثرهای شبه ریزوکورالیومی، زئوفیکوس شاخه ای، اسپیروفیتونی، زئوفیکوس با نرمه های کوتاه و زئوفیکوس با نرمه های بلند است. گسترش این دسته ریخت ها در توالی های پیمایش شده، تغییرات تکاملی معینی را نشان می دهد، به گونه ای که در آغاز ساختار شبه ریزوکورالیومی و زئوفیکوس شاخه ای، شروع این نوع فعالیت زیستی می باشد. در ادامه، ساختارهای اسپیروفیتونی در بخش های میانی سازند پابده یافت شدند. در پایان، اثرهای گروه زئوفیکوس با نرمه های کوتاه و سپس با نرمه های بلند گسترش دارند. به نظر می رسد جای گیری چنین روند ساختاری هم راستا با تغییر شرایط از یک محیط آرام به محیطی پرانرژی هم خوان بوده است که تا حدودی با تغییرات سنگ شناسی همراه است.

منطقه مورد مطالعه در شمال شهر تهران قرار دارد و بخشی از رشته کوه البرز مرکزی محسوب می شود. کانسار پس قلعه در بین مختصات ˝ 15 ΄ 25 º 51 تا ˝ 54 ΄ 25 º 51 طول جغرافیایی خاوری و˝ 42 ΄ 49 º 35 تا ˝ 15 ΄ 50 º 35 عرض جغرافیایی شمالی در شمال تهران، در برگه زمین شناسی با مقیاس یکصد هزار تهران و در خاور روستای پس قلعه قرار گرفته است. توده های نفوذی موجود در این منطقه با سن بعد از ائوسن در واحدهای ولکانیکی و پیروکلاستیکی ائوسن نفوذ کرده و سبب دگرسانی این واحدها شده اند. برای نقشه برداری کانی ها و اکتشاف الگوهای دگرسانی همراه با کانی سازی پلی متال در منطقه فلززایی پس قلعه، چهار سین ماهواره ASTER و ETM مورد پردازش طیفی و تفسیر قرار گرفتند. داده های دورسنجی، منجر به بارزسازی کانی های کائولینیت و مونت موریلونیت (شاخص دگرسانی آرژیلیک)، کلریت، اپیدوت و کلسیت (شاخص دگرسانی پروپیلیتیک)، مسکوویت (شاخص دگرسانی سریسیت) و گوسان در محدوده مورد مطالعه شد. کانی سازی عمده در منطقه در توف های اسیدی دگرسان شده و به صورت پراکنده است. سنگ شناسی غالب این منطقه شامل سنگ های آذرآواری سازند کرج با سن ائوسن است. کانی های سولفوری مشاهده شده پیریت، کالکوپیریت، اسفالریت و گالن هستند. در کل منطقه، پیریت گسترش فراوانی دارد ولی کانه زایی سرب، روی، مس، طلا و نقره که روند آنها به موازات لایه بندی عمومی طبقات توف سیلیسی دگرسان شده-فلدسپاری-پیریتی است به صورت ناچیز مشاهده می شود. پیریت به صورت همزاد در میان توف ها تشکیل شده است. توف ها چه در مرحله تشکیل و چه در مرحله دیاژنز (درون زایش)، فرایند دگرسانی سریسیتی، کائولینیتی و یا کلریتی را تحمل کرده اند. از نظر ساختمانی، زون دگرسان شده کانی ساز پس قلعه به صورت عدسی و لایه های صفحه ای شکل بین واحدهای سنگی داسیت-ریوداسیت شکل گرفته اند. بر اساس مطالعه داده های دورسنجی، حضور دگرسانی های سریسیتی، آرژیلیک و پروپیلیتیک (حضور کلریت و اپیدوت) در منطقه به اثبات رسیده است؛ در نتیجه در کنار هم قرار دادن نحوه قرار گیری این دگرسانی ها نسبت به هم، می تواند تداعی کننده الگوی دگرسانی کانسارهای ماسیوسولفاید نوع کروکو باشد.

در این مطالعه تکامل ساختارهای حفاظتی فرامینیفرهای پلانکتونیک سازند آبدراز در چهار برش چینه شناسی روستای آبدراز، الگو (گردنه مزدوران)، روستای پادها و شوراب به منظور تعیین تغییرات سطح دریا موردمطالعه قرار گرفت. بامطالعه سنگ شناسی سازند آبدراز مشخص شد که برش شوراب (شرقی ترین بخش حوضه رسوبی کپه داغ) با 374 متر و برش روستای پادها با 602 متر به ترتیب کمترین و بیشترین ضخامت را در میان برش های موردمطالعه دارا هستند. درمجموع تعداد 77 گونه متعلق به 19 جنس از فرامینیفرهای پلانکتونیک مورد شناسایی قرار گرفتند. درمجموع تعداد 8 صفحه محافظت کننده دهانه اولیه در ناحیه نافی فرامینیفرهای پلانکتونیک شناسایی گردید. به ترتیب چهار نوع ساختار Porticus (Simple lip, Tooth like Porticus, Spiral Porticus, Imbricate Porticus)(متعلق به گروه مورفوتایپ شماره 2 و 3)، سه نوع ساختار Tegillum (Roll type-Tegillum, Strap-shape-Tegillum, Sheet like-Tegillum)(متعلق به گروه مورفوتایپ 3) و یک ساختار Lip (متعلق به گروه مورفوتایپ 1) به همراه فراوانی آن ها تشخیص داده شد. مطالعه آماری ساختارهای محافظت کننده ناحیه نافی نشان داد که ساختارهای Lip و Simple lip برخلاف ساختارهای Imbricate Porticus وSheet like Tegillum بیشترین فراوانی را دربرش های موردمطالعه دارند که خود نشان دهنده نهشت رسوبات سازند آبدراز در یک دریای نسبتاً کم عمق است.

باتولیت الیگوسن ساردوییه، با روند شمال باختر-جنوب خاور، در استان کرمان و در بخش جنوب خاوری کمان ماگمایی ارومیه- دختر قرار دارد و به درون واحدهای آتشفشانی ائوسن متشکل از آندزیت، آندزیت-بازالت و مقدار کمی بازالت همراه با آذرآواری ها تزریق شده است. این باتولیت از سنگ های اسیدی و حدواسط مانند دیوریت، تونالیت، گرانودیوریت و مونزوگرانیت تشکیل شده است. بررسی های شیمی دو کانی پلاژیوکلاز و آمفیبول نشان می دهد که ترکیب پلاژیوکلازها با An 24-43از الیگوکلاز تا آندزین متغیر بوده و آمفیبول با ترکیب مگنزیوهورنبلند از نوع کلسیک است. مطالعات صحرایی، سنگ شناسی و ژئوشیمیایی نشان می دهند که ماگمای سازنده این توده از نوع I، متاآلومین تا کمی پرآلومین است و در سری کالک آلکالن جای می گیرد. در الگوی عنکبوتی نرمالیز شده به گوشته اولیه، نمونه های مورد مطالعه غنی شدگی از عناصر با شعاع یونی بزرگ (LILE) مانند U، K، Pb، Sr و تهی شدگی از عناصر با قدرت یونی زیاد (HFSE) مانند Nb، Ta، Ti دارند که از ویژگی شاخص ماگماهای موقعیت زمین ساختی کمان آتشفشانی در حاشیه فعال قاره ای است. بر اساس مطالعات ژئوشیمیایی باتولیت ساردوییه به نظر می رسد که در اثر ذوب بخشی سنگ های متابازیک پوسته زیرین ایجاد شده اند.

توده نفوذی قلعه گبری با سن ژوراسیک بالایی به داخل سنگ های رسوبی ژوراسیک زیرین تزریق شده است. بر اساس مطالعات صحرایی، کانی شناسی و ژئوشیمی ترکیب سنگ شناسی منطقه شامل گرانودیوریت، مونزوگرانیت، سینوگرانیت، گرانیت غنی از کوارتز و دیوریت-گابرو می باشد. نمودارهای ژئوشیمیایی بررسی تغییرات اکسیدی و عناصر سازگار و ناسازگار نشان دهنده عملکرد توامان پدیده های تفریق، هضم، اختلاط و آلایش ماگمایی است. سنگ های مورد مطالعه از لحاظ تقسیم بندی های ژنتیکی از نوع I و سری مگنتیتی می باشند و با توجه به نمودارهای مختلف تمایز محیط تکتونیکی، در محیط قوس های آتشفشانی (VAG) قرار می گیرند. بر پایه مطالعات ژئوشیمیایی، دارای سرشت متاآلومین تا پرآلومین و از دید سری ماگمایی از نوع کالک آلکالن پتاسیم پایین می باشد. در بررسی نمودارهایREE، غنی شدگی از LREE نسبت به HREE و غنی شدگی از LILE، تهی شدگی از عناصر Nb و Ti می تواند به دلیل آلایش و وابستگی آنها به مناطق فرورانش باشد. بر پایه موقعیت قرارگیری منطقه در پهنه سنندج-سیرجان به نظر می رسد که توده نفوذی مورد مطالعه حاصل فرورانش پوسته اقیانوسی نئوتتیس به زیر پوسته قاره ای ایران مرکزی باشد.

به منظور مطالعه سنگ چینه نگاری و زیست چینه نگاری مرز کرتاسه-پالئوژن، دو برش زالوبند و هونو در شرق خور (استان اصفهان) در نظر گرفته شد. ضخامت لایه های مورد نظر در برش زالوبند 100 متر و در برش هونو 70 متر اندازه گیری شده است. این توالی در برش اول بیشتر از مارن، سنگ آهک مارنی، سنگ ماسه آهکی، سنگ آهک، ماسه سنگ و کنگلومرا و در برش دوم مارن، سنگ آهک و سنگ آهک ماسه ای تشکیل شده است. بخش پایینی این توالی سازند فرخی و بخش بالایی آن را سازند چوپانان تشکیل می دهد. در بررسی های بیواستراتیگرافی 31 جنس و 17 گونه (5 جنس و 4 گونه پلاژیک و 26 جنس و 13 گونه بنتیک) فرامینیفرا شناسایی و معرفی شده است. مطالعات فسیل شناسی سن توالی مورد مطالعه را در هر دو برش برای سازند فرخی ماستریشتین پسین و برای سازند چوپانان پالئوسن پسین تعیین کرده است. بر اساس مطالعات انجام شده در برش زالوبند، ناپیوستگی فرسایشی در مرز کرتاسه-پالئوژن و بر اساس مطالعات فسیل شناسی، تغییرات رخساره ای و سنگ شناسی در برش هونو، ناپیوستگی موازی تشخیص داده شد.

در مطالعات چینه نگاری سکانسی شناسایی دسته رخساره FSST در توالی های رسوبی از کاربرد و اهمیت بسزایی در تعیین موقعیت مرز سکانسی و مطالعات اکتشافی برخوردار می باشد. با این حال، شانس تشکیل و حفظ شدگی رخساره های مرتبط با آن در توالی های رودخانه ای بسیار کم است. در این مطالعه به علائم و شواهد شناسایی دسته رخساره FSST در مطالعات چینه نگاری سکانسی در قالب مثالی از توالی رودخانه ای سازند شوریجه (کرتاسه پیشین (Early Cretaceous)) در شرق حوضه کپه داغ پرداخته می شود. این مطالعه با تکیه بر اطلاعات کامل زمین شناسی متشکل از 4 برش چینه شناسی از رخنمون سازند شوریجه در روستای شوریجه، انجیربلاغ، گردنه مزدوران و قرقره به همراه نمودارهای چاه پیمایی و خرده های حفاری از 7 حلقه چاه و نیز داده های لرزه نگاری 3 بعدی از میدان خانگیران می باشد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که با عقب نشینی دریا در اوخر ژوراسیک-اوایل کرتاسه رخساره های دانه ریز آواری و بعضا هیبریدی متعلق به دسته رخساره FSST در قاعده سازند شوریجه تشکیل شده است. این رخساره ها در محیط های کم انرژی دشت سیلابی و دشت ساحلی تشکیل شده اند. تشکیل کانال ها و گسترش سیستم رودخانه ای در شرق کپه داغ از عوارض زمین شناسی دیگری است که در زمان افت شدید سطح آب/اساس ایجاد شده اند. بررسی های ژئومورفولوژی آماری کانال ها و رخساره های تشکیل شده نشان می دهد که کانال های مذکور در زمان افت سطح آب از نظر هیدرولیکی تعادلی بوده و بار رسوبی را عبور می داده اند (bypass).

کانی شناسی منطقه اکسیدان به عنوان اثری از اقلیم گذشته، نشانگر رخداد فرایندهای غنی شدگی برونزاد در کانی سازی Zn-Cu-(Pb-Bi-Ag) ماهور در لوت مرکزی، طی دو مرحله است: در مرحله اول که فرایندهای برونزاد در اثر آبهای جوی طی اقلیم خشک الیگوسن تا میوسن بالایی رخ داده است، کلاهک شسته شده شامل ژاروسیت، ناتروژاروسیت و گوتیت زیاد با نسبت های متغیر و مقدار کمی هماتیت و گوگرد همراه دگرسانی آرژیلی برونزاد با کانی های کوارتز، آلونیت، کائولینیت، مونت موریلونیت و ژیپس تشکیل شده است. در پاسخ به خنثی شدن محلول های برونزاد در آن اقلیم، اسمیت زونیت و مالاکیت فراوان همراه با نئوتوسیت، گرینوکیت و یا هاولئیت و کمی آزوریت، کانی های سیلیکاتی، فسفاتی و آرسناتی در منطقه غنی شده اکسیدی نهشته شده اند و غنی شدگی سولفیدی نابالغ ایجاد شده است. در مرحله دوم، آتاکامیت، پاراتاکامیت و کریزوکولا از واکنش شورابه ها و اکسیدهای مس پیشین بعد از آغاز اقلیم بسیار خشک در پلیوسن، نهشته شده و از آن زمان تا به حال حفظ شده است. ویژگی های کانی شناسی کلاهک شسته شده در ماهور رهیافتی بر نوع کانه ها و دگرسانی درونزاد فراهم می کند و نشان می دهد اسید کافی برای شستشوی مؤثر مس تأمین نشده است و بنابراین، غنی شدگی کالکوسیتی گسترده در زیر سطح ایستابی را پیشنهاد نمی کند. تفسیری که کانی شناسی منطقه اکسیدان نیز گویای آن است و نتایج گمانه های اکتشافی نیز آن را تأیید می کنند. با توجه به نوع کانی سازی ماهور و رخداد کانی سازی های مشابه در منطقه، بررسی جامع منطقه اکسیدان و نقشه کردن کلاهک های شسته شده در مقیاس کانسار و ناحیه ای می تواند به عنوان ابزار اکتشافی مناسبی برای کانی سازی های پنهان به کار گرفته شود.