طب و تزکیه
سال:1389 | دوره:19 | شماره:3 (مسلسل 78) |تعداد مقالات:8

قطب های علمی طی دهه های گذشته همواره در پی دستیابی به آخرین یافته ها و اعتلای موقعیت علمی، گسترش مرزهای دانش، تربیت نیروی پژوهشگر، ایجاد محیطی پویا و مولد و ارتقای ارتباطات علمی و موثر بین المللی بوده اند. در ایران نیز از سال 1379 قطب های علمی به عنوان نهادهای عالی مولد علم به ساختار علمی پژوهشی کشور پیوستند. بدون تردید ارزشیابی عملکرد نهادهای جدید التاسیس از تکالیف مدیریت ارشد علمی کشور بوده و نتایج آن به درک بهتر و شناخت هر چه بیشتر فعالیت این نهادها می انجامد. ارزیابی قطب ها موجب می شود تا ذینفعان به میزان ارتقای و استقرار کیفیت در فعالیت های علمی قطب آگاه شوند و از بازخوردهای آن برای برنامه ریزی پویا و توسعه فعالیت های علمی بهره ببرند. در راستای انجام چنین تکلیفی، معاونت آموزشی وزارت بهداشت در سال 1388 طراحی ارزشیابی قطب های علمی کشور را در دستور کار خود قرار داد. این مقاله با هدف ارائه چگونگی طراحی و به کارگیری ابزار و نیز محتوی ارزشیابی قطب های علمی کشور بر اساس شاخص های «درونداد»، «فرآیند» و «برونداد آموزشی، پژوهشی، فناوری و خدمات» تدوین شده است. این ارزشیابی از این نظر که به تمام جنبه های مدیریت از قبیل تامین و تربیت نیروی انسانی، تامین منابع مالی، فراهم آوری تجهیزات، فرایندهای توانمندسازی و تولید علم و بالاخره بروندادها در عرصه آموزش، تحقیق، صنعت و خدمت توجه داشته است، نوعی ارزشیابی جامع تلقی می شود. این روش به قطب های علمی اجازه بدهد تا توان خود را نسبت به حداکثر توان در حیطه هایی که برای آن حداکثر امتیاز منظور شده است ارزشیابی نمایند و در جهت تکمیل امتیاز حیطه مربوطه در صورت نداشتن امتیاز کافی اقدام نمایند.

ایران کشوری با تمدنی کهن سال است که در دوره های ویژه ای از تاریخ خود شاهد شکوفایی دانش پزشکی بوده است. برای نمونه، یکی از دوران های بالندگی پزشکی در ایران، دوره ساسانیان (625- 226 م) بوده است. در آن دوران، شهر گندی شاپور واقع در جنوب شرقی ایران، نزدیکی شوش در استان خوزستان کنونی، از مراکز عمده علمی- فرهنگی بوده و شهر مزبور که در سده سوم میلادی بازسازی گردیده بود، به زودی به مهم ترین مرکز علمی دوران باستان تبدیل شد. در مدرسه گندی شاپور، بر گسترش پزشکی در دوره اسلامی باقی گذاشت. در مدرسه گندی شاپور، میراث پزشکی ایران، یونان و هند حفظ شد و گسترش یافت و پس از آن به سرزمین های اسلامی و سپس به غرب راه یافت. بیمارستان گندی شاپور نیز به عنوان الگویی برای تاسیس بیمارستان ها، در سرزمین های اسلامی مورد استفاده قرار گرفت. آنچه در این نوشتار ارائه شده پیشینه مختصری از مدرسه گندی شاپور و تاثیر آن بر گسترش دانش پزشکی در دوره باستان است.

زمینه و هدف: وضعیت سلامت روانی کارکنان دولت به جهت ارتقای و ارتباط آن با میزان فرسودگی شغلی جهت کاهش موارد آسیب زا مورد توجه مسوولین ذیربط قرار گرفته است.روش بررسی: این تحقیق به روش همبستگی- همخوانی به بررسی وضعیت سلامت روانی و میزان ارتباط آن با فرسودگی شغلی در بین کارکنان حوزه ستادی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بر روی 384 نفر و با توجه به تناسب جنسیت کارکنان شاغل در آن وزارتخانه انجام گردید. جهت تعیین وضعیت سلامت روانی کارکنان از پرسشنامه سلامت روان گلد برگ که مشتمل بر 28 سوال و دارای چهار مقیاس اختلالات اضطراب و خواب، سلامت جسمانی، اختلال کارکرد اجتماعی و افسردگی و همچنین پرسشنامه فرسودگی شغلی ماسلاچ که مشتمل بر 22 سوال و در سه مولفه مسخ شخصیت، عدم موفقیت فردی و خستگی عاطفی است استفاده گردید.یافته ها: در این مطالعه که 384 شامل 151 نفر مرد و 233 نفر زن از کارکنان شاغل در این وزارتخانه با سوابق و وضعیت های استخدامی متفاوت مورد مطالعه قرار گرفتند. پس از اجرای آزمون و جمع آوری نتایج از آمار توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین، نمودار و...) و جهت آزمون سوال های پژوهش از آمار استنباطی (t مستقل، رگرسیون چند متغیره با استفاده از روش گام به گام) استفاده شد.نتیجه گیری:1- قدرت پیش بینی اضطراب و اختلال در خواب بیشتر از افسردگی و افسردگی بیشتر از اختلال در عملکرد اجتماعی و اختلال در عملکرد اجتماعی بیشتر از علایم جسمانی می باشد.2- بین سطح سلامت روان در کارکنان زن و مرد، تفاوت معناداری وجود ندارد.3- بین سطح فرسودگی شغلی در کارکنان زن و مرد، تفاوت معناداری وجود ندارد.

زمینه و هدف: پیشرفت تحصیلی دانشجویان و عوامل موثر در آن از اولویت های پژوهشگران و همچنین مدیران آموزشی دانشگاه هاست. هدف این مطالعه تعیین عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تهران (پردیس همت) در سال تحصیلی 88- 89 می باشد.روش بررسی: این مطالعه مقطعی در سال تحصیلی 1388- 1389 در دانشگاه علوم پزشکی تهران (پردیس همت) با 670 نمونه انجام شد. اطلاعات لازم از طریق سیستم سما شامل اطلاعات دموگرافیک و آموزشی (معدل کل، تعداد دروس مردودی و ترم های مشروطی) جمع آوری گردید. تجزیه و تحلیل از طریق آزمون های t-test، آنالیز واریانس یا شکل های ناپارامتری آن و پیشگویی معدل کل دانشگاه، دروس مردودی و ترم های مشروطی با استفاده از رگرسیون چندگانه و لجستیک در نرم افزار SPSS نسخه 15 انجام شد.یافته ها: بالاترین معدل متعلق به انستیتو روان پزشکی و کم ترین آن در دانشکده پزشکی بود. همچنین دانشکده پزشکی بالاترین تعداد دروس مردودی را داشت. %28.6 دانشجویان دروس مردودی و %8.4 آن ها ترم مشروطی داشتند. متغیرهای تعداد دروس مردودی، تعداد ترم های مشروطی، جنس، مقطع تحصیلی، دانشکده و معدل کل به عنوان متغیرهای پیش گو برای پیش گویی معدل کل، تعداد دروس مردودی و تعداد ترم های مشروطی وارد مدل رگرسیون شدند. همچنین همین متغیرها برای پیش گویی وجود ترم های مشروطی و وجود دروس مردودی با استفاده از رگرسیون لجستیک به کار گرفته شدند.نتیجه گیری: جنس، مقطع تحصیلی و دانشکده از جمله عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی می باشند. پذیرش دانشجویان تکمیلی و دختر، استفاده از سهمیه های بومی و ارائه امکانات رفاهی می تواند بر این پیشرفت موثر باشد. پذیرش تعداد زیاد دانشجو در مقاطع پزشکی عمومی و تحصیلات تکمیلی نیز خود از جمله دلایل عدم موفقیت این دانشجویان می باشد.

زمینه و هدف: محدود بودن منابع سرمایه گذاری و دیر بازدهی آن در نظام سلامت و عواملی همچون هزینه گزاف احداث بیمارستان، گرانی تجهیزات و کمبود نیروی انسانی ماهر و به تبع آن گسترش کند امکانات بیمارستانی استفاده کارای منابع و اداره مطلوب بیمارستان ها همواره مورد توجه سیاستگذاران و تصمیم گیران بخش سلامت بوده است.روش بررسی: مطالعه حاضر یک مطالعه توصیفی تحلیلی بوده که در بیمارستان های تحت پوشش وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی انجام شده است. تعداد 140 بیمارستان به عنوان نمونه با استفاده از نمونه گیری تصادفی انتخاب شده اند که 18 بیمارستان به دلیل روش مورد استفاده در تخمین از مطالعه خارج شده و 122 بیمارستان مورد مطالعه قرار گرفتند. برای تخمین کارآیی از روش تحلیل فراگیر داده ها و نرم افزار Deap2 استفاده شده است. در این پژوهش کارآیی فنی به دو روش تخمین زده شد.یافته ها: میانگین کارآیی فنی در روش اول در بیمارستان های گروه برخوردار آموزشی عمومی- برخوردار درمانی عمومی- محروم درمانی عمومی- برخوردار آموزشی تخصصی- برخوردار درمانی تخصصی به ترتیب 0.710، 0.748، 0.458، 0.559 و 0.809 بدست آمد که در این مدل بیمارستان های برخوردار درمانی و تخصصی بیشترین مقدار کارآیی را به خود اختصاص داده بودند. در روش دوم مقدار کارآیی فنی، کارآیی فنی خالص و کارآیی مقیاس به ترتیب در بیمارستان های مورد مطالعه در سال 1386 برابر با 0.436، 0.591 و 0.746 بوده است که نشان از عملکرد ضعیف بیمارستان ها دارد. مقدار کارآیی فنی نشان می دهد که بیمارستان ها بیش از %56 از نهاده ها را استفاده نمی کنند.نتیجه گیری: بر اساس نتایج مدل اول می توان نتیجه گرفت که بیمارستان هایی که در مناطق محروم قرار گرفته اند کارآیی کمتری نسبت به سایر بیمارستان ها دارند. در مدل دوم نیز کارآیی کمتری داشته اند و به طور کلی با توجه به نتایج بدست آمده در مدل دوم می توان نتیجه گرفت که علت اصلی ناکارآیی در بیمارستان ها بدلیل سوء مدیریت (0.591) بوده و حدود %71 از این ناکارآیی مربوط همین جزء می باشد و ناکارآیی مقیاس (0.746) که آن هم می تواند با مدیریت بهینه در سطوح بالاتر مدیریتی بهبود پیدا کند سهم کمتری در این ناکارآیی دارد.

مکتب طب سنتی ایران، دانشی آمیخته با هنر و فراست و ذخیره ای برخاسته از حکمت خسروانی اهالی سرزمین آریایی ایران است که در حکمت یونانی آمیخته و با محک تجربه در طول سالیان حیات انسان آزموده شده است. مکتبی که در دوران زرین شکوفایی تمدن اسلامی، و با طلوع ستارگان پرفروغ تاریخ علم، آن فرزانگان ایرانی جهان وطن، بر پایه خردورزی و با جداساختن سره از ناسره گسترش یافت و اکنون نیز توانایی حل برخی از معضلات علمی را در عرصه بهداشت، پیشگیری، تشخیص و درمان دارا است.این مکتب با ریشه ای ده هزار ساله، انسان را فقط از بعد مادی نمی نگرد بلکه به ابعاد دیگر وجود او به عنوان خلیفه الهی نیز توجه دارد. در این دیدگاه، حفظ سلامت مقدم بر درمان است، و توجه به روش زندگی و تامین هوای سالم، تغذیه درست، فعالیت کافی، استراحت به اندازه و تعادل حالات روحی- روانی شعار طب سنتی ایران است.اکنون جامعه پزشکی جهان به اهمیت روش های درمان طبیعی و مکاتب طب سنتی و مکمل پی برده است، و دانشکده ها و مراکز تحقیقاتی بسیاری در غرب و شرق جهان به پژوهش برای به کارگیری روش های مختلف طبی- که سابقه علمی و تاریخی دارند- مشغول می باشند. گسترش فوق العاده طب سنتی چین، طب تبتی، کایروپراکتیک، آیورودا، هومیوپاتی و صدها مکتب و روش گوناگون، نشان دهنده این حرکت عظیم جهانی است. این حرکت، همچنین موجب شده است که پزشکان و محققان در ایران و دیگر کشورهای جهان به شناخت مبانی طب سنتی ایران گرایش یابند. در این مقاله به اختصار دلایل لزوم احیا و توسعه طب سنتی ایران در چهار محور ارایه می گردد.

زمینه و هدف: تمایل به تجربه هیجان افراطی می تواند به رفتارهای پرخطر منجر گردد. مطالعه حاضر با هدف مقایسه هیجان خواهی بیماران HIV مثبت و افراد عادی صورت گرفته است.روش بررسی: در یک مطالعه علمی- مقایسه ای تعداد 50 بیمار HIV مثبت از میان بیماران HIV مثبت مرکز بهداشت شهرستان تبریز انتخاب و با 50 نفر از افراد عادی همگن سازی گردید. داده ها به روش مصاحبه و از طریق پرسشنامه هیجان خواهی زاکرمن (SSS) جمع آوری شد. نتایج با روش آماری t-test تجزیه و تحلیل گردید.یافته ها: بیماران HIV مثبت در ابعاد هیجان خواهی (هیجان خواهی، تجربه طلبی، ماجراجویی، تنوع طلبی) و کل مقیاس از میانگین نمرات بیش تری نسبت به افراد عادی برخوردار بودند (P<0.05). اما در میانگین ابعاد حساسیت به ملال و بازداری زدایی تفاوتی با افراد عادی نداشتند.نتیجه گیری: بر اساس نتایج این مطالعه مقدماتی به نظر می رسد بیماران HIV مثبت به دلیل هیجان خواهی بالاتر، مستعد انجام رفتارهای پرخطر و ابتلا به HIV هستند. مطالعات تکمیلی بیش تر در شناخت جنبه های مختلف هیجان خواهی و روش های مداخلاتی موثر نیاز است.