محیط شناسی
سال:1390 | دوره:37 | شماره:59 |تعداد مقالات:21

تهران از گذشته با معضل کم آبی روبرو بوده است و برای تامین آب مورد نیاز خود از دست اندازی به حوضه های مجاور کوتاهی نکرده است. با توجه به روند رو به رشد تقاضای آب و محدودیت منابع، در آینده ای نه چندان دور وقوع بحران آب در تهران بسیار محتمل است. با هدف جلوگیری از این بحران، ابتدا لازم است تا تحلیلی دقیق و کاربردی از وضعیت سامانه آب شهر تهران به عمل آید. در این تحقیق تلاش شده است تا از منظر «توسعه پایدار شهری» به عنوان دیدگاهی به نسبت جدید در توسعه شهری، مولفه های سامانه آب شهری مورد بررسی قرار گرفته و میزان پایداری سامانه آب کلان شهر تهران تعیین شود. به منظور تعیین سطح پایداری سامانه آب تهران، می باید با استفاده ازیک سری معیارها و شاخص های کمی وکیفی متناظر، به صورت سیستماتیک پایداری سامانه را در حالت کلی و به تفکیک حوزه های مختلف پیشنهادی صاحب نظران، معیارهای سنجش پایداری استخراج شد. سپس با استفاده از تلفیق روش تحلیل سلسه مراتبی و طیف لیکرت نظرات خبرگان از طریق ماتریس ها و پرسشنامه جمع آوری شد و مورد محاسبه و تحلیل قرار گرفت. در این راستا، چه در جهت افزایش سازگاری ماتریس ها و چه در جهت کنترل مطلوبیت نظرات خبرگان در تکمیل ماتریس ها و پاسخگویی به سوالات پرسشنامه از یک سری شاخص بهره جویی شد. در نهایت با محاسبات انجام شده مشخص شد وزن مطلق سلسه مراتبی پایداری سامانه آب شهر تهران 0.592 از یک است. بر این اساس می توان گفت سامانه آب تهران در حالت نیمه پایدار قرار دارد.

هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای (PAHs) ممکن است منشا طبیعی داشته باشند، اما منبع اصلی ورود این آلاینده ها به محیط، فعالیت های انسانی است. منابع غیرطبیعی ورود این هیدروکربن ها شامل منشا پیرولیتیک و پتروژنیک است. ورود مستقیم نفت خام و تصفیه شده که منابع پتروژنیک را شامل می شوند، اغلب دارای ترکیبات PAHs با وزن مولکولی کم بوده و احتراق سوخت های فسیلی که منابع پیرولیتیک را شامل می شوند، اغلب دارای ترکیبات PAHs با وزن مولکولی زیاد هستند. برای تعیین منابع واردکننده این مواد به محیط، از محاسبه نسبت های مولکولی استفاده می شود. در این تحقیق، نسبت ترکیبات با وزن مولکولی پایین به ترکیبات با وزن مولکولی بالا (LMW/HMW)، فنانترن به آنتراسن (Phe/Ant)، فلورانتن به پایرن (Fla/Pyr) و کرایزن به بنزو (a) آنتراسن (Chr/BaA) بررسی شد. بدین منظور در منطقه خور موسی در خلیج فارس، سه ایستگاه به نامهای خور جعفری، خور غنام و خور احمدی انتخاب شد و در پاییز 88، نمونه برداری از آب، فیتوپلانکتون، زئوپلانکتون، ماهی بیاح و ماهی شانک زردباله در هر ایستگاه انجام شد. نمونه ها با دستگاه کروماتوگرافی با بازده بالا (HPLC) مجهز به دتکتور UV تجزیه و تحلیل شده و غلظت 16 ترکیب از هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای در آنها محاسبه شد. نتایج نشان داد که ترکیبات PAHs موجود در منطقه، هر دو منشا پیرولیتیک و پتروژنیک را دارند که البته چیرگی با منشا پیرولیتیک بود و علی رغم وجود ترکیبات نفتی، احتراق سوخت های فسیلی سهم بیشتری در ورود PAHs به خور موسی دارند.

تحقیق حاضر با هدف حذف لجن انباشت شده در محوطه تصفیه خانه فاضلاب شهر صنعتی البرز از طریق کاربرد آن در مصالح بتنی صورت گرفته است. بر این اساس، ابتدا لجن خشک مصرفی با کمک روشهای XRD و XRF به ترتیب از نظر فازهای کریستالی موجود و ترکیب شیمیایی تجزیه و تحلیل شد. نتایج این تجزیه و تحلیل ها حاکی از وجود بیش از 50 درصد کریستالی کوارتز (SiO2) و بیش از 20 درصد مواد آلی در لجن بود. وجود مواد آلی در لجن می تواند به طور بالقوه باعث افت کیفیت بتن شود. از این رو، فرایند حرارت دهی لجن خشک اولیه و اثر آن بر خصوصیات کریستالی مورد توجه قرار گرفت. نتایج تجزیه و تحلیل XRD لجن پخته شده، حاکی از حذف مواد آلْی و تغییراتی در فازهای کریستالی موجود بود. با توجه به بروز تغییرات کریستالی در این ماده، احتمال ایجاد فعالیت پوزولانی (واکنش پذیری در محیط سیمان) از طریق تجزیه و تحلیل STA بررسی شد. برای بررسی اثر لجن خشک بر خصوصیات بتن، دو طرح اختلاط بر پایه نسبت آب به سیمان 0.45 و 0.55 در نظر گرفته شد و مقادیر صفر، 5، 10، 20 و 30 درصد از لجن خشک در آن استفاده شد. برای بررسی اثر لجن بر عملکرد بتن، آزمون مقاومت فشاری به عنوان مشخصه دوام در نظر گرفته شده و آزمونه های عمل آوری شده (سه تکرار) طی 3، 7، 28 و 90 روز مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که نمونه های 90 روزه بتن حاوی 5 درصد لجن، کاهش حدود 4%، نمونه های حاوی 10 درصد لجن، کاهش حدود 8% و نمونه های حاوی 20 درصد لجن کاهش حدود 22% مقاومت فشاری را نسبت به نمونه شاهد (بدون لجن) خواهد داشت.

ترکیبات سمی آمونیاک و نیتریت از سیستم های پرورش ماهی بخصوص پرورش متراکم حاصل می شود. برای ارزیابی کارایی جلبک سبز سندسموس کوادریکوادا در حذف آمونیاک و نیتریت از پساب خروجی کارگاه پرورش متراکم ماهی و همچنین کاربرد آن به عنوان یک محیط کشت مناسب برای جلبک سندسموس کوادریکوادا، نمونه های آب خروجی از کارگاه پرورش متراکم ماهی قزل آلای رنگین کمان جمع آوری شد. سپس 6 تیمار شامل پساب رقیق شده همراه و بدون محیط کشت بی بی ام، پساب خام همراه و بدون محیط کشت، پساب غلیظ شده همراه و بدون محیط کشت، به عنوان محیط کشت از پساب تهیه شد. نتایج نشان داد که سندسموس کوادریکوادا بخوبی در تمامی تیمارهای آزمایش شده از پساب خروجی کارگاه رشد کرده و زیاد شده و می تواند آمونیاک و نیتریت را به میزان زیادی (حدودا 90 درصد) کاهش دهد. بیشترین میزان زیست توده تولیدی (0.99 گرم بر لیتر)، تعداد سلول جلبکی (90.4´105 سلول در میلی لیتر)، میزان کلروفیل a (2.89 میلی گرم در لیتر)، درصد حذف آمونیاک (89.57 درصد) و نیتریت (89.53 درصد) در تیمار پساب رقیق شده و حاوی محیط کشت حاصل شد. بر اساس نتایج این تحقیق به نظر می رسد که این جلبک می تواند برای حذف آمونیاک و نیتریت و نیز تولید زیست توده جلبکی در سیستم های پالایش پساب خروجی کارگاههای پرورش ماهی قبل از ورود به محیط طبیعی مورد استفاده قرار گیرد. همچنین پساب کارگاه می تواند به عنوان محیط کشتی مناسب برای تولید انبوه این جلبک استفاده می شود.

مساله مهمی که امروزه مهندسان و متخصصان با آن روبرو هستند حفاظت از منابع آب زیرزمینی در برابر ورود آلاینده ها و کاهش میزان آلاینده های مشخص در این منابع است، بنابراین شناسائی و پایش سفره های آبدار از لحاظ کمی و کیفی می تواند در حفظ و مدیریت این منابع نقش مهمی داشته باشد. سفره آبدار سیاه منصور در بین رودخانه های دز و گلال کهنک در شرق شهرستان دزفول واقع شده است. با توجه به وجود آلاینده های صنعتی، کشاورزی و میکربی در این منطقه، احتمال آلودگی این سفره آبدار مورد بررسی قرار گرفت و برای ارزیابی آن 16 نمونه آب زیرزمینی از چاههای آب شرب و کشاورزی و 6 نمونه آب سطحی در دو فصل تر و خشک برداشت شد. غلظت یون هایی همچون ( Ca، Mg، Na، HCO3، CO3، K، SO4، Cl و NO3) مورد سنجش قرار گرفت و کیفیت شیمیایی آب منطقه بررسی شد. در بررسی بیولوژبکی، نوع باکتری ها (سالمونلا، شیگلا، کمپیلوباکتر، اشریشیاکلی، انتروباکتر، استاف آرئوس، استاف اپیدرمیس، پروتئوس ولگاریس و استروباکتر) مشخص شد. نتایج بررسی ها نشان داد که کیفیت شیمیایی آبهای زیرزمینی منطقه در مجاورت نهر عجیروب (غرب محدوده) بمراتب بهتر از سایر نقاط است و درحال حاضر در محدوده مورد مطالعه آلودگی به نیترات وجود ندارد. بررسی های میکربی مشخص کرد که منابع آب زیرزمینی به شدت آلوده شده اند به طوری که در تمامی ایستگاههای اندازه گیری شده حداقل یک آلاینده میکربی شناسایی شد. مهمترین دلایل آلودگی سفره آبدار نزدیکی چاههای بهره برداری به چاهکهای جذبی، محل دفع مواد زاید روستاها و فضولات حیوانی است، البته شایان ذکر است که نیروی بالای آسیب پذیری سفره آبدار، این امر را تسهیل کرده است.

به منظور بررسی اثر پساب مزارع پرورش ماهی بر جوامع ماکروبنتوز رودخانه زاینده رود با استفاده از شاخصBMWP ، وضعیت ماکروبنتوزها به روش کمی در سه نوبت پاییز و زمستان 86 و بهار 87، در ایستگاههای واقع در ورودی، خروجی، بالادست و پایین دست سه مزرعه با ظرفیت تولید 250، 25 و 70 تن نمونه برداری شدند. ماکروبنتوزهای شناسایی شده متعلق به 53 خانواده از 16 راسته و 11 رده بودند. بر اساس این شاخص ایستگاه خروجی مزارع با تولید بیشتر مانند مزرعه دیمه و در برخی فصول ایستگاه خروجی مزرعه تکاب در طبقه کیفی بد قرار گرفتند. کاهش معنی دار (P<0.01) شاخص BMWP بویژه در خروجی مزارع با تولید بالا، با افزایش گروههای مقاوم به آلودگی مانند Chironomidae Simulidae, و Oligochaeta کاهش ارائه های حساس به آلودگی نظیر Ephemeroptera و Trichoptera همراه بود. شاخص BMWP وابستگی نزدیکی با سطح تولید کارگاه نشان داد به طوری که کمترین مقدار آن (6.03±1.17) در خروجی پساب کارگاه دیمه با بیشترین تولید به دست آمد. در همه زمان های نمونه برداری شاخص BMWP در ایستگاههای یک کیلومتر پایین دست مزارع افزایش نشان داد، به طوری که در مقایسه با بالادست مزارع تفاوت معنی داری نداشت. بهبود این شاخص در فاصله یک کیلومتری از محل خروجی احتمالا متاثر از دبی بالای رودخانه و ظرفیت بالای خودپالایی آن است که منجر به رقیق سازی پساب و از بین رفتن اثر نامطلوب آن شده است.

پارک های شهری نقش مهمی در تعیین استاندارد زندگی شهری به عهده دارند. وجود گونه های حیات وحش، بویژه پرندگان در پارک می تواند با افزایش جاذبه های پارک و تامین رضایت بازدیدکنندگان، آنها را بیش از پیش به محیط های طبیعی جلب کند. بنابراین جذب و حفاظت پرندگان در پارک های شهری، می تواند یکی از اهداف مدیران در این مناطق باشد. در این مطالعه، تاثیر اندازه و شکل پارک های شهر اصفهان بر غنا و تنوع گونه ای پرندگان مورد بررسی قرار گرفت. از میان حدود 35 پارک عمده شهر اصفهان 13 پارک به طور تصادفی انتخاب شده و غنای گونه ای و تراکم پرندگان هر پارک محاسبه شد. در مجموع 24 گونه پرنده با تراکم های مختلف در سطح پارک ها شناسایی شد. گنجشک خانگی و کلاغ ابلق گونه های غالب در همه پارک های مورد بررسی بودند، به طوری که 62% پرنده های مشاهده شده را گنجشک خانگی و 21% آن را کلاغ ابلق تشکیل می داد. چلچله (%4.22)، غراب (%3.6)، قمری خانگی (%2.19) و زاغی (%1.77) به ترتیب در سطوح بعدی فراوانی قرار داشتند. تنوع گونه ای هر پارک با استفاده از نمایه شانون- وینر مشخص شد و تاثیر شلوغی پارک بر غنای گونه ای پرندگان نیز مورد آزمون قرار گرفت. رابطه مثبت معنی داری میان دو مشخصه مساحت پارک و غنای گونه ای پرندگان مشخص شد. در حالی که غنای گونه ای با افزایش حاشیه پارک کاهش یافت. علاوه بر این، نتایج مبین تاثیر منفی شلوغی پارک ها بر غنای گونه ای بود. این یافته ها می تواند کاربردهایی برای جذب بیشتر پرندگان به پارک های شهری بویژه در مراحل برنامه ریزی، طراحی و مدیریت فضای سبز داشته باشد.

مطالعه حاضر به بررسی اهمیت منطقه شکار ممنوع قلعه شاداب در استان خوزستان از دید ذی نفعان می پردازد. بدین منظور، تمامی ذی نفعان در سه گروه جوامع محلی، گردشگران و سازمان های دولتی- غیر دولتی قرار گرفتند. برای بررسی دیدگاههای گروهها سه نوع فرم نظرسنجی طراحی و در مجموع تعداد 750 پرسشنامه به شیوه سیستماتیک- تصادفی توزیع شد. برای دریافت آرا از روش تکمیل پرسشنامه جوابدار به همراه مصاحبه حضوری استفاده شد. آمار توصیفی محاسبه و برای تحلیل معنی دار بودن ارتباط میان دیدگاههای مختلف ذی نفعان آزمون chi-square استفاده شد (0.05). یافته ها نشان داد طیف وسیعی از منابع محیط زیستی منطقه مورد استفاده گروههای ذی نفعان قرار می گیرد. مجموعه گردشگرانی با رده های سنی، جنسی، تحصیلاتی و فرهنگی متنوع از بیش از 21 استان کشور به این منطقه وارد شده اند. مهمترین دلایل جذب طیف وسیع گردشگران، دریاچه سد دز، رودخانه ها و چشمه ها، طبیعت بکر و حیات وحش، قلعه تاریخی شاداب و شیوه های سنتی زندگی ذکر شده اند. بیش از 80 درصد ساکنان محلی سطح وابستگی خود را به موجودیت منطقه متوسط تا خیلی زیاد بیان کرده اند، که در این میان وابستگی افراد با مشاغل آزاد به موجودیت منطقه بسیار بالاتر از دیگر گروهها است. بیش از 90 درصد تمامی ذی نفعان منطقه اظهار کرده اند که حفظ موجودیت منطقه برای آنها اهمیت بسیار بالایی دارد. همچنین، بیش از 94 درصد ذی نفعان استفاده پایدار و برنامه ریزی شده از منطقه را یادآور شده و آموزش و فرهنگ سازی (>85 درصد افراد) را مهمترین راهکار حفاظت بهتر از منطقه دانسته اند.

شناخت گروه گونه های اکولوژیک گیاهی و مطالعه روابط بین پوشش گیاهی با عوامل محیطی با هدف اعمال مدیریت منطبق با شرایط اکولوژیک در منطقه سرخ ده سمنان صورت گرفت. پس از شناسایی فلور منطقه، نمونه برداری از پوشش گیاهی در 230 پلات و به روش طبقه بندی تصادفی مساوی و نمونه برداری از خاک در عمق 0- 15 سانتی متری انجام شد. با روی هم گذاری نقشه نقاط نمونه برداری با نقشه های شیب، جهت و ارتفاع و نقشه های عوامل اقلیمی، اطلاعات مورد نیاز توپوگرافیکی و اقلیمی استخراج شد. پوشش گیاهی با استفاده از تجزیه وتحلیل خوشه ای در نرم افزار PC-ORD طبقه بندی و 15 زیراجتماع گیاهی تشخیص داده شد. برخی از خصوصیات خاک (هدایت الکتریکی، اسیدیته، آهک، کربن آلی، فسفر، پتاسیم، ازت، درصد ماسه، درصد سیلت و درصد رس)، عوامل اقلیمی (متوسط بارندگی سالانه، متوسط دمای سالانه و متوسط رطوبت نسبی سالانه) و توپوگرافی (شیب، جهت و ارتفاع) به عنوان عوامل محیطی مورد بررسی قرار گرفتند. اثر عوامل محیطی بر طبقات مختلف پوشش گیاهی با استفاده از تجزیه و تحلیل واریانس یکطرفه با تکرار نامساوی تعیین شد. مقایسه میانگین عوامل محیطی که بر 15 طبقه پوشش گیاهی تاثیرگذار شدند، به روش دانکن در نرم افزار spss نسخه 16 انجام گرفت. نتایج نشان داد که تمامی عوامل محیطی مورد مطالعه شامل عوامل خاکی، عوامل اقلیمی و عوامل توپوگرافی به استثنای درصد رطوبت اشباع خاک اثر معنی دار بر طبقات گیاهی داشتند (<0.05) و به طور کلی عوامل محیطی مورد مطالعه نقش عمده ای در تعیین گروه گونه های اکولوژیک منطقه داشتند.

برش های تک گزینی و چوب کشی زمینی اغلب منجر به آسیب فیزیکی توده باقیمانده و کاهش کیفیت تنه و ارزش درختان در اثر عملیات قطع و کشیدن می شود. این تحقیق صدمات بهره برداری به روش چوب کشی زمینی بر درختان باقیمانده و تجدید حیات را در جنگل پهن برگ ناهمسال در منطقه ناو اسالم که به شیوه تک گزینی قطع شد مورد بررسی قرار داده است. برای این منظور بعد از پایان عملیات بهره برداری تعداد 30 قطعه نمونه دایره ای شکل 10 آری به روش منظم تصادفی در داخل پارسل 238 سری 2 ناو اسالم با وسعت 34 هکتار برداشت شد. مشخصات درختان و تجدید حیات (گونه، قطر برابر سینه، مرحله رویشی، سالم، زخمی، یا نابود شده) و زخم های تنه درختان (محل، شدت و اندازه) در داخل قطعات نمونه اندازه گیری شد. نتایج این تحقیق نشان داد با قطع و خارج کردن 7.5 اصله درخت از هر هکتار، 14.1 درصد از درختان باقیمانده زخمی و 0.63 درصد آنها نابود شده بودند. همچنین 5.6 درصد از تجدید حیات توده زخمی و 8 درصد آنها نابود شده بودند. قطر برابر سینه درختان نابود شده کمتر از 22.5 سانتیمتر و بیشترین فراوانی آنها در طبقه قطری 10 سانتیمتر مشاهده شد. 29 درصد از زخم ها در ناحیه تاج، 60 درصد در ناحیه تنه و 11 درصد هم درناحیه تاج و هم در ناحیه تنه درختان باقیمانده ایجاد شده بودند. بیشتر زخم های تنه درختان سطحی و در اندازه های کوچکتر از 50 سانتیمترمربع و در ارتفاع کمتر از 1 متری سطح زمین ایجاد شده بودند. اصلاح روشهای قطع و خارج کردن درختان نشانه گذاری شده موجب کاهش صدمات بهره برداری بر توده باقیمانده خواهد شد.

شهرها، سیستم های پیچیده و به هم وابسته ای هستند و نسبت به تهدیدات طبیعی، انسان ساخت و تروریستی، بسیار آسیب پذیرند. مشخصاتی که شهرها را مطلوب و دست یافتنی می سازد، نظیر سبک های معماری، مراکز تمرکز جمعیت، مکانهای اجتماع، و زیرساخت های به هم وابسته، آنها را همچنین در معرض ریسک های بالایی نسبت به مخاطرات طبیعی (سیل، زلزله) و انسان ساخت قرار می دهد. بررسی های جهانی که در مورد خسارات ناشی از حوادث طبیعی انجام شده، نشان می دهد که در سال 2001، 700 حادثه طبیعی شناسایی شده که منجر به 25000 کشته، 36 میلیارد دلار خسارت اقتصادی و 11.5 میلیارد دلار خسارات بیمه ای شده است. اغلب خسارات ناشی از حوادث در مکانهایی به وقوع پیوسته که سکونتگاههای آسیب پذیر شهری در نزدیکی مناطق شناخته شده مستعد خطر نظیر سیلابدشت ها، مناطق لرزه خیز و خطوط ساحلی توسعه یافته است. آیا ما باید این گونه خسارات را قبول کنیم و یا راهی برای مقابله با آثار آن بیابیم؟ با وجود تمام توجهات و علایقی که به مقوله و مفهوم تاب آوری جوامع وجود دارد، تعداد کمی از قوانین سیستماتیک فرموله شده در مورد تاب آوری وجود دارد که در مقیاس شهر کاربردی شده باشد. در این مقاله سعی بر آن شده است که با ارائه تعاریف آسیب پذیری و تاب آوری و تعیین ابعاد و مولفه های تاب آوری با توجه به چارچوب ها و مدل های مطالعه شده، ابعاد و مولفه های پیشنهادی برای تاب آوری محیطی مشخص شود. در انتها نیز مدل تاب آوری محیطی پیشنهادی بر اساس مدل شبکه علیت ارائه شده است.

بهبود زندگی انسان هدف غایی برنامه های توسعه است. پژوهش حاضر در راستای نیل به این هدف با استفاده از تکنیک های تحلیل عاملی و خوشه ای به سطح بندی فضایی و تحلیل میزان توسعه یافتگی شهرستان های استان فارس مبادرت کرده است. روش تحقیق از نوع کمی و تحلیلی بوده، جامعه آماری را شهرستان های فارس و شاخص های مورد بررسی 43 مورد بوده است. نتیجه حاصل از به کارگیری تحلیل عاملی، تقلیل شاخص های پژوهش به شش عامل نهایی است که 73.060 درصد واریانس را توضیح می دهد. با توجه به شاخص ترکیبی به سطح بندی شهرستان های استان فارس در پنج گروه مبادرت شده است: سطح بسیار توسعه یافته: شهرستان شیراز؛ سطح توسعه یافته: شهرستان های خرمبید، آباده و ارسنجان؛ سطح تا حدودی توسعه یافته: شهرستان های سپیدان، لامرد، ممسنی، اقلید و بوانات؛ سطح کمتر توسعه یافته: شهرستان های خنج، لار، جهرم و استهبان؛ سطح محروم: شهرستان های نیریز، فیروزآباد، کازرون، مهر، داراب، پاسارگاد، فسا، مرودشت، قیر وکارزین، فراشبند و زرین دشت. نتایج سطح بندی ها نشان می دهد که وضعیت سنجی شاخص های مورد بررسی در شهرستان های فارس حکایت از نابرابری و عدم تعادل دارد. شهرستان شیراز به دلیل داشتن مرکزیت سیاسی در استان برتری خود را در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و غیره حفظ کرده است. درنهایت با توجه به سطح توسعه هر یک از شهرستان ها راهکارهایی برای برنامه ریزی شاخص های توسعه ارایه شده است.

توسعه پایدار امروزه به یکی از مهمترین موضوعات جوامع معاصر تبدیل شده و بیشتر برنامه ها در زمینه ها و رشته های گوناگون باید برای همگرایی اهداف و رویکرد های خود با اصول آن تلاش کنند. اما تعیین میزان پایداری همواره از بحث های چالش برانگیز بوده است. با توجه به نسبی بودن این مفهوم، برای سنجش میزان پایداری نیاز به سنجه ها یا شاخص هایی است تا بتوان در این زمینه قضاوت بهتری را بدست آورد. برای انجام ارزیابی نیز یکی از بهترین روش ها، تدوین مجموعه ای از سنجه ها، یا شاخص ها است که از طریق مقایسه آنها با یکدیگر بتوان وضعیت فعلی یا آینده را مورد ارزیابی قرار داد. در مقاله حاضر، با انجام مرحله فوق بر روی یک نمونه آپارتمان مسکونی در اصفهان با روش HQE (کیفیت بالای زیست محیطی) که تاکید آن بر دستیابی به آستانه ای از کیفیات مورد نظر در یک ساختمان است، مجموعه ای از شاخص ها در دو دسته، شامل چهار گروه و چهارده هدف متفاوت تدوین و بررسی شدند. نتایج نشان داد که فقط در گروه اهداف مربوط به بهداشت، این ساختمان بسختی امتیاز میانگینی بیش از متوسط به دست آورده و در سه گروه اهداف دیگر امتیاز مطلوبی را به دست نمی آورد. این گونه ارزشیابی در نهایت می تواند در درجه اول آگاهی و حساسیت ما را نسبت به پروژه ها یا طرحهای موجود بالا برده و در شناخت و سنجش وضعیت فعلی، کمک شایانی کند. همچنین این سنجش وضعیت می تواند در تصمیم برای مداخله احتمالی بسیار موثر بوده و اولویت ها را برای آینده با توجه به اهداف و وضعیت فعلی مشخص سازد.

گسترش شبکه حمل و نقل شهری و افزایش جاده ها موجب افزایش دسترسی ها به عنوان عارضه مثبت و افزایش آلودگی هوا به عنوان عارضه منفی می شود. نظر به نقش حساس آلودگی هوا در سلامت شهری و نیز در رضامندی سطح کیفی زندگی شهری، این عنصر به عنوان کلید تحقیق برگزیده شده است. هدف تحقیق، طراحی و توسعه مدل ریاضی با رویکرد معرفی مناطق قابل توسعه برای توسعه شبکه حمل و نقل شهری و جانمایی مناطق مسکونی با هدف افزایش دسترسی و کاهش آلودگی هواست. اراک به عنوان یک شهر در حال توسعه درایران به عنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب شده است. روش تحقیق با محوریت تهیه و طراحی مدل شهری با محاسبه فاصله مناسب مناطق مسکونی از جاده ها برای کاهش آلودگی هوا و استقرار درست شبکه حمل و نقل شهری نسبت به مناطق مسکونی بوده است. ابزار GIS با توانایی ارزیابی گزینه های مختلف و نیز همپوشانی لایه های متفاوت ابزاری کارآمد در این تحقیق تلقی می شود. نتایج، مبین کارایی مدل طراحی شده جهت مکان گزینی مناسب شبکه حمل و نقل در مناطق مسکونی است. نقشه های مختلف مبین استقرار نامناسب بخشی از مناطق مسکونی در مناطق آلوده تقریبا در اطراف همه جاده های اصلی است که مخاطرات ناشی از آلودگی های حمل و نقل را برای سلامت ساکنان به همراه دارد. این تحقیق بروشنی دربردارنده یک رهیافت علمی در تهیه مدل های توسعه حال و آتی کاربری مسکونی و شبکه حمل و نقل شهری است که می تواند در برنامه ریزی شهری در سطوح منطقه ای و کشوری مورد استفاده واقع شود.

در کشورهای در حال توسعه مانند ایران، ارجح بودن مسائل اقتصادی نسبت به ملاحظات زیست محیطی، سبب انجام سیاستگزاری ها بدون توجه به هزینه های زیست محیطی شده است. در حالی که با وارد کردن محاسبات زیست محیطی در مطالعات مربوط به سیاستگزاری، می توان خسارات زیست محیطی حاصل از آن را هم در نظر گرفت. از همین رو در مطالعه حاضر، تلاش شده است تا با استفاده از تکنیک داده-ستانده اقتصادی-زیست محیطی، راهکارهای مناسب که تامین کننده استاندارهای زیست محیطی در جریان سیاست تجاری توسعه صادرات است، بررسی شود. به همین منظور از مقادیر انتشار 5 نوع آلاینده هوا (CO2, SPM, CH, NOX, SO2) در 18 بخش اقتصادی و جدول داده-ستانده متداول سال 1378 استفاده شد. یافته های تحقیق نشان داد، تبعات منفی زیست محیطی در گسترش صادرات بخشهای خدمات، بازرگانی، کشاورزی، صنایع غذایی، صنایع چوب و کاغذ و ساختمان، کمتر از پیامدهای مثبت اقتصادی آن است. همچنین سرانه آلودگی کل ارزش افزوده کل و سرانه آلودگی کل اشتغال کل در این بخشها کمتر از سایر بخشهای تولیدی است. بخش برق ناکارامدترین بخش در تامین همزمان اهداف اقتصادی و زیست محیطی به هنگام توسعه بخشی صادرات است. با توجه به آلاینده زایی مستقیم بخش برق و نقش آن در تولید و آلاینده زایی غیرمستقیم سایر بخشها، استفاده از جانشین های پاک مانند استفاده از جانشین های تجدیدپذیر و تغییر شیوه های تولید، ضمن آنکه در تحقق اهداف اقتصادی خللی ایجاد نمی کند، در کاهش انتشار آلاینده ها، تاثیر بسزایی خواهد داشت.

ایران با تمدن 2500 ساله خود در طول تاریخ شاهد تغییرات فراوانی در عرصه های مختلف بوده است. اما آنچه با مطالعه بستر تمدن های گوناگون در ایران قابل درک است، این است که در طول تاریخ با وجود تحولات گوناگون رخ داده در حکومت ها و مذهب ها، ایران دارای پیشینه طولانی در مورد مسائل مذهبی و گرامیداشت عناصر طبیعی است که در برخی مواقع این تقدس منجر به حفاظت گونه ها، آبها و مناظر خاصی شده است. این مناظر اغلب از ارزش های اکولوژیک بالایی نیز برخوردارند و از لحاظ شکل و عناصر فیزیکی منظر، شکل ابتدایی خود را حفظ کرده اند که در تشخیص موزاییک منظر بسیار موثرند. یکی از این مناظر، «سیدان» از توابع شهرستان مرودشت در استان فارس است که از لحاظ عناصر طبیعی- بیولوژیک بسیار غنی بوده و شاخصه های بارز فیزیکی طبیعی فراوانی را در خود جای داده است. از سوی دیگر وجود باقیمانده تمدن قدیمی هخامنشیان از جمله آتشکده و بازمانده قصری مربوط به آن دوره، این محدوده را تبدیل به منظری خاص با شاخصه های معنوی و روحانی فراوانی در طول زمان کرده است. در این مقاله سعی خواهد شد تا با بررسی دقیق معانی معنوی مرتبط با مناظر طبیعی، بازیابی آن در اسناد تاریخی و پیگیری آن در سیر خاطره جمعی ساکنان بومی از طریق مصاحبه با آنها، خصوصیات منظر سیدان به عنوان منظری با ارزش از لحاظ شاخصه های معنوی، استخراج شود. از سوی دیگر همزمان از طریق مشاهده و تحلیل عکس های هوایی خصوصیات فیزیکی و طبیعی این منظر نیز مورد مطالعه قرار می گیرد. همزمانی این دو روند سبب می شود تا این منظر با ارزش با دیدی کل گرا مطالعه شود که منجر به کشف ارتباطات و پیوستگی آن با محیط فرهنگی و طبیعی اطراف آن خواهد شد.