فیزیولوژی گیاهان زراعی
سال:1398 | دوره:11 | شماره:1 (پیاپی 41) |تعداد مقالات:8

به منظور بررسی واکنش ارقام روی-کارا و روی-ناکارا گندم نان به کم بود روی (Zn) خاک، این آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شامل سطوح روی در دو شرایط روی کافی (پنج میلی گرم روی در کیلوگرم خاک) و عدم مصرف روی، ارقام روی-کارا (بیات و نیک نژاد) و روی-ناکارا (هیرمند و کرج 1)، بافت (ریشه و برگ) و مرحله رشدی (28 روز بعد از جوانه زنی و 30 درصد سنبله دهی به ترتیب تحت عنوان مراحل رویشی و زایشی) بود. در این تحقیق فعالیّت آنزیم های سوپراکسید دیسموتاز، کاتالاز، آسکوربات پراکسیداز، پراکسیداز و فنیل آلانین آمونیالیاز و مقدار مالون دی آلدئید، پراکسید هیدروژن، پرولین، ترکیبات فنلی و آنتی اکسیدانت کل اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین اثرات اصلی و برهمکنش نشان داد تحت شرایط کمبود روی، میزان فعالیّت آنزیم های آسکوربات پراکسیداز، پراکسیداز و فنیل آلانین آمونیالیاز افزایش و فعالیّت آنزیم سوپر اکسید دیسموتاز به طور معنی داری (P≤ 0. 01) کاهش یافت. میزان مالون دی آلدئید، پراکسید هیدروژن، فنل و پرولین تحت شرایط کم بود روی به طور معنی-داری (P≤ 0. 01) افزایش یافت. هم چنین فعالیّت آنزیم های سوپر اکسید دیسموتاز، کاتالاز، پراکسیداز، آسکوربات پراکسیداز، فنیل آلانین آمونیالیاز و مقدار پرولین در ارقام روی-کارا بیش تر و مقدار مالون دی آلدئید و پراکسید هیدروژن در این ارقام کم ترین مقدار را دارا بود. میزان فعالیّت آنزیم کاتالاز در رقم روی-کارا بیات به طور معنی داری تحت شرایط کم بود روی بیش تر از سایر ارقام بود. به طورکلی نتایج این تحقیق نشان داد که فعالیّت آنزیم های آنتی اکسیدانت تحت شرایط کم بود روی در گندم نان افزایش می یابد.

بهمنظور بررسی اثر محلولپاشی اسیدسالیسیلک و سلنیوم بر ویژگیهای فیزیولوژیک و عملکرد و اجزای عملکرد گلرنگ در شرایط تنش خشکی، یک آزمایش بهصورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. عامل اصلی شامل آبیاری در سه سطح، آبیاری کامل در فصل رشد (شاهد)، قطع آبیاری در مرحله 50 درصد گلدهی و قطع آبیاری در مرحله 50 درصد تشکیل طبق بود. عامل فرعی محلولپاشی بوتههای گلرنگ شامل عدممحلولپاشی (شاهد)، محلولپاشی با اسیدسالیسیلک، محلولپاشی با سلنیوم و محلولپاشی با اسیدسالیسیلک همراه با سلنیوم در نظر گرفته شد. تنش خشکی باعث کاهش عملکرد بیولوژیک، اجزای عملکرد و عملکرد دانه شد، ولی درصد پروتئین، فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز و پرولین را افزایش داد، همچنین بیشترین اثر منفی تنش خشکی در مرحله گلدهی مشاهده شد، بهطوریکه تنش مرحله گلدهی سبب افت 49 درصدی عملکرد دانه و 33 درصدی زیست توده گلرنگ شد. محلولپاشی سبب بهبود عملکرد، اجزای عملکرد و فعالیت سوپراکسید دسموتاز نسبت به عدممحلولپاشی (شاهد) شد. البته بین تیمارهای محلولپاشی در عملکرد دانه و فعالیت سوپراکسید دسموتاز 7198، بیشترین زیست توده را نشان داد. محلولپاشی Kg/ha تفاوت معنیداری مشاهده نشد، اما محلولپاشی اسیدسالیسیلیک با در شرایط عدم تنش و تنش خشکی سبب افزایش درصد روغن دانه شد، بهطویکه در آبیاری کامل و تنش مرحله گلدهی بهترتیب محلولپاشی اسیدسالیسیلیک با 24 درصد و محلولپاشی اسیدسالیسیلیک با سلنیوم با 28 درصد، بیشترین درصد روغن را دارا بودند. تیمارهای محلولپاشی موجب افزایش میزان پرولین در شرایط تنش نسبت به شاهد شد و در تنش مرحله گلدهی، محلولپاشی اسیدسالیسیلیک و سلنیوم با 11 میکرومول بر گرم وزن تر گیاه بیشترین میزان پرولین را نشان داد.

پتاسیم یکی از کودهای پُرمصرف در کشور ما است و ماسه سنگ گلاکونیتی ممکن است یکی از گزینه های جایگزین برای کودهای پتاسه باشد این تحقیق با هدف بررسی اثرات ماسهسنگ گلاکونیتی استفاده شده به عنوان کود پتاسیم در گیاه زراعی کلزا و امکان آزادسازی پتاسیم و ایجاد سمیت آهن توسط آن صورت گرفت. کاشت گیاهان، در طرح آزمایش کاملاً تصادفی و در قالب فاکتوریل در اتاق کشت و به صورت کشت گلدانی در شن انجام شد. فاکتور اول پتاسیم و در سه سطح هوگلند فاقد پتاسیم + پودر ماسه سنگ گلاکونیتی، هوگلند دارای پتاسیم و هوگلند فاقد پتاسیم و فاکتور دوم اسیدیته محیط کشت در دو سطح 6 و 5/7 بود. پتاسیم به صورت نیترات پتاسیم استفاده شد و پودر ماسه سنگ گلاکونیتی قبل از کاشت گیاهان با شن شسته شده مخلوط گردید. نتایج نشان داد که کمبود پتاسیم در تیمار فاقد پتاسیم باعث کاهش شدید صفات رشد، میزان پتاسیم، پروتئین محلول در بخش هوایی، قند های محلول، نشاسته، کلروفیل a و کلروفیل کل و افزایش اسیدهای آمینه کل شد. کاربرد گلاکونیت با رها سازی پتاسیم توانست کمبود پتاسیم را در محیط ریشه گیاه جبران کند، به طوری که گیاهان تیمار شده با هوگلند فاقد پتاسیم + پودر ماسه سنگ گلاکونیتی در میزان پتاسیم و بسیاری صفات رشد از جمله وزن تر و خشک کل گیاهان تفاوت معنی داری با تیمار هوگلند دارای پتاسیم نداشتند. مقدار آهن ریشه گیاه کلزا در تیمار گلانونیت نسبت به دو تیمار دیگر پتاسیم بیش تر بود، اما کاهش اسیدیته از 5/7 به 6 میزان آهن گیاهان را افزایش نداد. کاهش اسیدیته در تیمارهای هوگلند و گلاکونیت سبب کاهش پروتئین، نشاسته، رنگدانه ها و رشد گیاه شد. این نتایج نشان می دهد که پودر ماسه سنگ گلاکونیتی توانایی آزادسازی پتاسیم دارد. بدون توجه به اسیدیته محلول غذایی، استفاده از ماسه سنگ گلاکونیتی در گیاه کلزا منجر به هیچ گونه علائم سمیت آهن نشد.

به منظور بررسی اثر کاربرد کودهای زیستی فسفر و پتاسیم بر برخی صفات مهم مورفولوژیکی، ویژگی های زراعی و عملکرد لوبیا قرمز این آزمایش در تابستان سال های 94-1393 و به صورت دو ساله در مزرعه تحقیقات کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک اجرا شد. این پژوهش به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای پژوهشی شامل استفاده از کودهای زیستی در چهار سطح عدم استفاده، کاربرد کود زیستی فسفر، کود زیستی پتاسیم و استفاده توأم کود زیستی فسفر + کود زیستی پتاسیم و چهار ژنوتیپ لوبیا قرمز به نام های رقم گلی، لاین D81083، رقم درخشان و KS31169 بودند. کاربرد کودهای زیستی در اوایل دوره رشد رویشی و همچنین در مرحله قبل از گلدهی انجام پذیرفت. نتایج نشان داد کاربرد کودهای زیستی توانست به طور معنی داری عملکرد تک بوته، تعداد دانه در بوته، تعداد غلاف در متر مربع، تعداد ساقه فرعی، کلروفیل a، کلروفیل b، نسبت کلروفیل a به کلروفیل b، نسبت وزن پوسته به وزن کل غلاف و نسبت پتاسیم به فسفر دانه را تحت تأثیر قرار دهد. در این بررسی رقم گلی با تولید 71/8 گرم در بوته بیش ترین عملکرد دانه را تولید کرد. همچنین به طور متوسط عملکرد دانه لوبیا از 56/6 گرم در بوته در عدم استفاده از کودهای زیستی به 80/8 گرم در بوته در استفاده توأم کودهای زیستی، 5/25% افزایش پیدا کرد. ژنوتیپ های مورد بررسی در تمام صفات مذکور اختلاف معنی داری را نشان دادند ولی اثر برهم کنش کاربرد کودهای زیستی و ژنوتیپ فقط در صفات تعداد دانه در بوته، تعداد غلاف در مترمربع معنی دار شد. بدین ترتیب با کاربرد کودهای زیستی می توان علاوه بر افزایش کمی و جذب عناصر ضروری از طریق تحریک رشد سبب بهبود ویژگی های کیفی لوبیا قرمز شد.

کنجد یکی از قدیمی ترین گیاهان زراعی در دنیا می باشد که به دلیل برخورداری از روغن بالای دانه یکی از مهم ترین گیاهان روغنی مناطق خشک و نیمه خشک می باشد. این آزمایش در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی به صورت کرت های یک بار خرد شده با سه سطح آبیاری پس از 55، 75 و 85 درصد تخلیه مجاز در کرت های اصلی و چهار ژنوتیپ کنجد ورامین، نازتکشاخه، اولتان و یکتا در کرت های فرعی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان در سال 1394 اجرا شد. نتایج نشان داد بین ژنوتیپ های کنجد و رژیم های آبیاری از نظر ویژگی های فیزیولوژیک و عملکرد دانه اختلاف معنی دار وجود داشت. بر هم کنش آبیاری در ژنوتیپ در صفات نشت الکترولیت، پایداری غشا و عملکرد معنی دار شد. افزایش دور آبیاری از 55 تا 85 درصد تخلیه مجاز باعث کاهش معنی دار محتوای نسبی آب برگ (13 درصد)، هدایت روزنه ای (42 درصد) و عملکرد دانه (53 درصد) در ژنوتیپ های مورد بررسی شد. علاوه بر این دمای سایه انداز گیاهی (10 درصد) و نشت الکترولیت (94 درصد) در اثر افزایش سطح تخلیه رطوبتی در تمامی ژنوتیپ ها به طور معنی داری افزایش یافت. بیش ترین عملکرد دانه (1459 کیلوگرم در هکتار) از ژنوتیپ یکتا در شرایط آبیاری 55 درصد و کم ترین عملکرد دانه (537 کیلوگرم در هکتار) از ژنوتیپ نازتکشاخه در شرایط آبیاری 85 درصد تخلیه مجاز آب خاک به دست آمد. به طور کلی نتایج نشان داد که کاهش فاصله آبیاری به دلیل بهبود محتوی نسبی آن برگ، هدایت روزنه ای، نشت الکترولیت و دمای سایه انداز گیاهی در ژنوتیپ های مورد بررسی باعث افزایش عملکرد دانه کنجد شد.

به منظور بررسی واکنش آفتابگردان رقم ایروفلور به تنش کم آبی در مراحل مختلف رشد و شیوه های مصرف کود فسفات زیستی، این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار انجام شد. تنش کم آبی در چهار سطح شامل شاهد (عدم تنش کم آبی)، تنش در مرحله رویشی، تنش در مرحله زایشی و تنش در هر دو مرحله رویشی و زایشی و شیوه مصرف فسفات زیستی در چهار سطح شامل عدم استفاده از کود زیستی، بذرمال، سرک و کاربرد همزمان بذرمال و سرک بود. اثر ساده تنش کم آبی و کود زیستی بر قطر طبق، تعداد دانه در طیق، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، درصد روغن و عملکرد روغن معنی دار و برهم کنش آن ها فقط بر تعداد دانه در طبق، عملکرد دانه و درصد روغن معنی دار بود. بیش ترین میزان صفات در بین سطوح تنش کم آبی به تیمار شاهد (عدم تنش کم-آبی) و در بین شیوه کاربرد کود زیستی به تیمار کاربرد همزمان بذرمال و سرک تعلق داشت که به ترتیب وزن هزار دانه 42/74 و 25/67 گرم، قطر طبق 67/17 و 74/16سانتی متر، عملکرد بیولوژیک 74/10596 و 43/10165 کیلوگرم در هکتار و عملکرد روغن 55/1318 و 73/1216 کیلوگرم در هکتار مشاهده شد. بیش ترین مقدار صفات تعداد دانه در طبق (51/950 عدد)، عملکرد دانه (23/3451 کیلوگرم در هکتار) و درصد روغن (68/47 درصد) در ترکیب تیماری بدون تنش کم آبی و کاربرد همزمان کود زیستی به صورت بذرمال و سرک بدست آمد. اثر تنش کم آبی بر صفات در مرحله زایشی به صورت معنی داری بیش تر از مرحله رویشی بود. تیمار کاربرد کود زیستی به صورت کاربرد همزمان بذرمال و سرک با تیمار کاربرد به شیوه بذرمال اختلاف معنی داری نشان نداد. نتیجه آزمایش نشان داد که کاربرد کود فسفات زیستی به صورت بذرمال در آفتابگردان رقم ایروفلور تحت شرایط نرمال و تنش کم آبی بهبود عملکرد و صفات مورد مطالعه را به همراه دارد.

به منظور بررسی اثر تلقیح بذر با سایکوسل و کودهای زیستی بر عملکرد، فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی گندم و برخی صفات بیوشیمیایی گندم (. Triticum aestivum L) در شرایط شوری خاک، این آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه پژوهشی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی در سال زراعی 1395 انجام گرفت. تیمارها شامل شوری در چهار سطح (عدم اعمال شوری به عنوان شاهد و اعمال شوری های 25، 50 و 75 میلی مولار) با نمک NaCl و تلقیح بذر با سایکوسل و کودهای زیستی در شش سطح (بدون تلقیح با کودهای زیستی و سایکوسل به عنوان شاهد، تلقیح بذر با سودوموناس، آزوسپریلیوم و کاربرد همزمان سودوموناس و آزوسپریلیوم، تلقیح با سایکوسل در دو سطح 5-10 و 6-10 میلی مولار) بود. نتایج نشان داد که تیمار شوری 75 میلی مولار محتوای پرولین و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی مانند کاتالاز، پراکسیداز و پلی فنل اکسیداز را در مقایسه با عدم اعمال شوری به-ترتیب 39/43، 9/103، 83/97 و 143 درصد افزایش داد. کم ترین میزان هدایت الکتریکی (8/65 میکروزیمنس بر سانتی متر) و بیش ترین محتوای نسبی آب در مرحله گلدهی (86/87 درصد)، محتوای پروتئین (7/17 درصد) و عملکرد دانه (83/2 گرم در بوته) در حالت عدم اعمال شوری و تلقیح همزمان بذر با سودوموناس و آزوسپریلیوم به دست آمد. بیش ترین میزان هدایت الکتریکی (83/111 میکروزیمنس بر سانتی متر) و کم ترین محتوای نسبی آب در مرحله پر شدن دانه (6/49 درصد)، محتوای پروتئین (57/10 درصد) و عملکرد دانه تک بوته (98/0 گرم در بوته) در شوری 75 میلی مولار و عدم تلقیح بذر با کودهای زیستی و سایکوسل به دست آمد.

به منظور بررسی اثر قارچ مایکویزا بر خصوصیات کمی و پروتئین لوبیا چشم بلبلی در دورهای مختلف آبیاری، این تحقیق در سال زراعی 1396 در شهرستان خرمشهر به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل دور آبیاری در چهار سطح 55 (شاهد)، 80، 105 و 130 میلی متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس A در کرت های اصلی و قارچ مایکوریزا در دو سطح شامل عدم کاربرد مایکوریزا (شاهد) و کاربرد مایکوریزا در کرت های فرعی بودند. نتایج نشان داد که اثر اصلی دور آبیاری و قارچ مایکوریزا بر تعداد دانه در غلاف، وزن هزار دانه و عملکرد پروتئین و اثر متقابل آن ها بر عملکرد دانه معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه در تیمار 80 میلی متر تبخیر از تشت (با میانگین 3/233 گرم در مترمربع) و کمترین عملکرد دانه (با میانگین 7/168 گرم در مترمربع) به تیمار 130 میلی متر تبخیر از تشت اختصاص یافت. نتایج نشان داد که با کاربرد قارچ مایکوریزا عملکرد دانه و عملکرد پروتئین به ترتیب 16/9 و 12 درصد نسبت به تیمار شاهد افزایش یافت. برهمکنش فواصل آبیاری و مایکوریزا اثر معنی داری بر عملکرد دانه (افزایش 25 درصد نسبت به تیمار شاهد) داشت. لذا به منظور دست یابی به حداکثر عملکرد کمی و کیفی، کاشت گیاه لوبیا چشم بلبلی با فاصله آبیاری 80 میلی متر تبخیر از تشت و کاربرد مایکوریزا در مناطقی که گیاهان با تنش خشکی مواجه می شوند پیشنهاد می گردد.