JOURNAL OF ECONOMIC GEOLOGY
Year:2017 | Volume:9 | Issue:1 (16)|Papers Count:17

کانسار مس- نقره گرماب پایین در توالی آتشفشانی- رسوبی کرتاسه پسین زیر پهنه سبزوار واقع شده است. کانه زایی به شکل هندسی چینه سان و چینه کران در افق چینه ای خاص به همراه نهشته های برون دمی رخ داده است. سنگ میزبان کانه زایی را سنگ های آتشفشانی آندزیتی- داسیتی و آذرآواری های وابسته تشکیل می دهند. کانه زایی از کمرپایین به سمت کمربالا در چهار رخساره رگه- رگه چه ای، توده ای- نیمه توده ای، لایه ای و رسوبات برون دمی رخ داده است. کانی شناسی ماده معدنی شامل کانی های اولیه نظیر پیریت، مگنتیت و کالکوپیریت و کانی های ثانویه نظیر مس طبیعی، مالاکیت، کوپریت، کولیت و اکسیدهای آهن- منگنز است. دگرسانی سنگ دیواره، به طور عمده از نوع کلریتی و به مقدار کمتر شامل سیلیسی، آرژیلیتی و زئولیتی است. حداکثر عیار طلا و نقره در کانسار به ترتیب 1 و 19 گرم در تن است. به نظر می رسد که بروز فعالیت آتشفشانی زیردریایی در یک حوضه پشت کمانی در کرتاسه پسین، به تشکیل این کانسار سولفید توده ای نوع بشی منجر شده است.

منطقه فلززایی اهر- ارسباران (زون قره داغ) از دیدگاه کانی سازی های طلا، مس و مولیبدن دارای اهمیت بالایی است که این کانی سازی ها اغلب هم زمان با رخ داد ماگماتیسم در محدوده زمانی ائوسن-الیگوسن شکل گرفته است. منطقه آق درق در بخش شرقی توده نفوذی شیورداغ (باتولیت اهر)، متشکل از سنگ های رسوبی مزوزوئیک و آذرین نیمه عمیق کالک آلکالن به سن الیگوسن است. روند اغلب گسل ها در این منطقه شمال شرق- جنوب غرب است. کانی سازی های آق درق در سه بخش چوپانلار، آیران گلی و گودال با حضور عناصر مس (±طلا-تنگستن) و کانی های کالکوپیریت، مگنتیت، روتیل، اسفالریت، شیلیت و طلای آزاد رخ داده است.بافت و ساخت کانی سازی شامل رگه- رگه چه ای، استوک ورک، انتشاری، جانشینی و پرکننده فضای خالی است که آن را دگرسانی های پتاسیک، فیلیک و آرژیلیک همراهی می کنند.طبق شواهد پتروگرافی میان بارها، سه نوع میان بار شامل میان بارهای آبگین دارای فاز هالیت (H2O-NaCl±KCl)، دو فازی آبگین (H2O-NaCl±CaCl2)، و تک فاز مایع و گاز در رگه های کوارتز- سولفیدی تشخیص داده شد.طبق شواهد، به نظر می رسد سیالات نخستین با شوری 31.4 تا 44.5 درصد معادل نمک طعام و دمای 201 تا 474oC از نفوذی های اسیدی تا حدواسط که حاوی کانه زایی قلع- تنگستن هستند، از عمق تقریبی 4 کیلومتر سرچشمه گرفته اند. پس از آن، با صعود سیالات به عمق کم و اختلاط با آب های سطحی، کانه زایی چندفلزی غنی از طلا در منطقه رخ داده است.

کانسار ایجو در پهنه فلززایی مس پورفیری کرمان، در کمان ماگمایی ارومیه- دختر و 60 کیلومتری شمال غرب شهر بابک قرار گرفته است. کانی سازی مس مرتبط با توده های اسیدی تا حدواسط میوسن بالایی با ترکیب تونالیت تا کوارتز دیوریت است. دگرسانی گرمابی شامل کوارتز- سرسیت- پیریت و پروپلیتیک است که از این میان، دگرسانی کوارتز- سرسیت- پیریت بیشترین گسترش را داراست. کانی سازی به شکل پراکنده، استوک ورک و برش هیدروترمالی دیده می شود. مشاهدات صحرایی و پتروگرافی انجام شده، نشان می دهد که 3 گروه اصلی رگه-رگه چه در منطقه وجود دارد که رگه چه های کوارتز+پیریت از بقیه فراوانتر است و برای بررسی های سیال درگیر و ایزوتوپ گوگرد انتخاب شدند. همچنین پتروگرافی سیالات درگیر نشان می دهد که در کانسار ایجو هشت گروه سیال درگیر شامل سیالات درگیر تک فازی غنی از مایع، سیالات درگیر دو فازی غنی از مایع، سیالات درگیر دو فازی غنی از بخار، سیالات درگیر سه فازی غنی از بخار (بخار- مایع- فلز)، سیالات درگیر سه فازی غنی از مایع (مایع- بخار- فلز)، سیالات درگیر 3 فازی هالیت دار (مایع-بخار-هالیت)، سیال درگیر چهار فازی (مایع- بخار- فلز± کالکوپیریت) که به صورت ثانویه است و فقط یکی از آن دیده شد و سیالات درگیر چند فازی شامل: (مایع-بخار-هالیت-فلز)، (مایع-بخار-هالیت-فلز±انیدریت) و (مایع-بخار-هالیت-فلز±کالکوپیریت) وجود دارد که در دو گروه بدون فاز هالیت و حاوی فاز هالیت قرار می گیرند. بررسی های دماسنجی نشان می دهد که محدوده دمای همگن شدگی نهایی و شوری برای سیالات درگیر بدون فاز هالیت 380oC تا 140 و Wt.%NaCl 24 تا 0.18 و برای سیالات درگیر حاوی فاز هالیت 480oC تا 230 و Wt.%NaCl 52 تا 30 است که با کانسارهای مس پورفیری ایران مشابهت دارد. بیشترین دمای همگن شدگی نهایی مربوط به سیالات سه فازی (L+V+H) است. همچنین فشار و عمق برای سیالات درگیر حاوی فاز هالیت به طور میانگین bar 750 و m 3500 است. سیالات درگیر مایع+بخار+هالیت+فلز+کالکوپیریت با شوری بالای 49.27 تا 51.55 و دمای 420.7 تا 442 درجه سانتی گراد مسوول حمل مس و به دنبال آن رسوب کالکوپیریت است. محدوده وسیع در بین داده های سیالات درگیر می تواند به وسیله تغییرات فیزیکوشیمیایی در سیال مانند جوشش، سرد شدن و اختلاط با سیالات سطحی توجیه شود. مقدار d34S کانی پیریت از -.0.86 تا +1.27 در هزار (میانگین +0.228 درهزار) در حال نوسان است که مقدار d34SH2S سیال همزاد با کانی پیریت محدوده -0.23 تا -2.36 در هزار (میانگین -1.17 در هزار) بوده که خاستگاه ماگمایی را برای گوگرد نشان می دهد. به نظر می رسد، به دلیل عمق زیاد جایگذاری، پایین بودن آب در ماگمای مولد و به تبع آن فقیر بودن سیال کانه ساز اولیه از مس و نبود شرایط مناسب (نبود گسل های منطقه ای و شکستگی های فراوان) برای خروج و تثبیت مس در سنگ میزبان، کانسار مس پورفیری ایجو نیمه اقتصادی تا غیراقتصادی باشد.

توده گرانیت- گنایس میلونیتی شمال شرق معدن ژان، جزئی از مجموعه ماگمایی- دگرگونی شمال غرب شهرستان ازنا در استان لرستان و در پهنه ساختاری سنندج- سیرجان واقع شده است. این مجموعه ماگمایی-دگرگونی شامل گرانیت- گنایس، آمفیبولیت، مرمر و شیست است. گرانیت - گنایس مورد بررسی، دارای بافت اصلی لپیدوگرانوبلاستیک و کانی های اصلی کوارتز، آلکالی فلدسپار (میکروکلین پرتیتی)، پلاژیوکلاز، کانی های فرعی مسکویت فنژیتی، اپیدوت (ماگمایی)، آلانیت، تورمالین، زیرکن، اسفن و کانی متداول بیوتیت است. این توده گرانیتوئیدی از نظر ژئوشیمیایی پرآلومین تا کمی متاآلومین، کالک آلکالن تا حدودی آلکالن بوده و در موقعیت زمین ساختی پس از برخورد در حاشیه فعال قاره واقع شده است. در نمودار SNX در برابر SNY در دو محدوده هم زمان با دگرشکلی و مراحل پایانی دگرشکلی هم پوشانی دارند و از نوع آلکالن- کلسیک هستند. این توده گرانیتوئیدی دارای ماهیت A-type است و در زیرگروه A2 قرار می گیرد.