اقتصاد و توسعه منطقه ای (دانش و توسعه)
سال:1398 | دوره:11 | شماره:4 |تعداد مقالات:22

به منظور بررسی وضعیت فشرده سازی و روند تغییرات آن در کشاورزی ایران 63 متغیر در قالب شش گروه کاربری اراضی، تولید، کارآیی مصرف، ورودی ها (نهاده، ماشین آلات)، انرژی و جمعیت برای دوره 50 ساله 1341 تا 1390 مورد بررسی قرار گرفت. تغییرات کاربری اراضی، افزایش مصرف نهاده ها و افزایش جمعیت به عنوان عوامل مؤثر در افزایش فشرده سازی تعیین شدند. برای تعیین ثبات سطح زیر کشت، تولید و عملکرد، ضریب تغییرات این متغیر ها در پنج دهه برای محصولات مهم زراعی و باغی به طور مجزا محاسبه شد و روند تغییرات این ضرایب به عنوان شاخصی برای ثبات تعیین شد. برای تعیین میزان حساسیت به تغییرات محیطی نسبت عملکرد هر محصول در هر سال به میانگین عملکرد محصول در بازه های 10 ساله به طور مجزا برای هر گیاه و برای همه محصولات به عنوان ظرفیت عملکرد محاسبه شد، شیب خط رگرسیون بین ظرفیت عملکرد هر محصول با میانگین ظرفیت عملکرد همه محصولات بیانگر میزان حساسیت آن محصول به تغییرات محیطی است. نتایج نشان داد که در طی مدت 50 سال سطح زیر کشت از حدود 6/6 به 3/13 میلیون هکتار و تولید محصولات کشاورزی از 11 به 94 میلیون تن افزایش یافته و در همین حال ضریب تغییرات سطح زیر کشت و تولید کاسته شد همبستگی منفی و معنی دار 47/0-و 89/0-به ترتیب بین ضرایب تغییرات سطح زیر کشت و تولید در دهه های مختلف نشان دهنده افزایش ثبات تولید بود. شاخص حساسیت به تغییرات محیطی مربوط به ذرت (Zea mays L. )، گندم (. Triticum aestivum L( و جو (. Hordeum vulgare L (به ترتیب برابر با 59/1، 99/0 و 93/0 بود که نشان دهنده پایین تر بودن ثبات عملکرد در محصولات اصلی است. تجزیه به مؤلفه های اصلی 63 متغیر، دو الگوی اصلی در تغییرات گروه ها را نشان داد. دسته اول با توصیف 51 درصد نشان دهنده افزایش فشرده سازی در قالب تغییر کاربری اراضی زراعی، تغییرات تولید و عملکرد و افزایش مصرف نهاده ها در طی 50 سال گذشته بود و مؤلفه دوم با توصیف 20 درصد از تغییرات بیانگر تغییرات مهمی در کشاورزی ایران شامل تغییر کارآیی مصرف نهاده و رشد جمعیت بود. در طی 50 سال گذشته شاخص های مرتبط با فشرده سازی نظیر سطح زیر کشت با دو برابر شدن از 6/6 به 13 میلیون هکتار، مصرف کود های شیمیایی با 35 برابر شدن از هفت به 250 کیلوگرم در هکتار، و تعداد تراکتور با 700 برابر شدن از 800 به 565 هزار عدد افزایش یافته است و کارآیی مصرف نهاده ها 300 درصد کاهش یافته و در مجموع نشان می دهد که کشاورزی ایران در طی دهه های گذشته فشرده تر شده و در عین حال ثبات عملکرد کاهش یافته است.

این تحقیق با هدف بررسی نقش باکتری های تقویت کننده رشد بر برخی از مهم ترین ویژگی های بوم شناختی فیزیولوژیک سویا (Glycine max L. ) تحت رژیم های مختلف رطوبتی به صورت کرت های خرد شده فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی با سه تکرار در سال 1396 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل رژیم های مختلف رطوبتی (I1: قطع آبیاری از مرحله پرشدن دانه ها تا انتهای دوره رشد، I2: قطع آبیاری از مرحله پایان تشکیل غلاف تا انتهای دوره رشد و I3: آبیاری کامل در تمام طول فصل رشد )بدون تنش آبیاری در حدود 50 درصد تخلیه رطوبت) به عنوان عامل اصلی و سویه های باکتری تقویت کننده (B1: بدون باکتری، B2: Bacillus subtilis، B3: Bacillus licheniformis) و ارقام سویای کوثر، M9 وTMS به عنوان دیگر فاکتورها در نظر گرفته شد. صفات مورد ارزیابی شامل شاخص سطح برگ، روند جذب تشعشع، سرعت رشد محصول، سرعت رشد نسبی، وزن خشک کل، کارایی مصرف تشعشع و عملکرد دانه بود. نتایج نشان داد که با افزایش تنش خشکی ویژگی های مورد ارزیابی ارقام مختلف سویا به شدت کاهش یافت. کاربرد سویه-های مختلف باکتری به شدت منجر به بهبود ویژگی های مورد ارزیابی شد. بالاترین شاخص سطح برگ (7/6)، روند جذب تشعشع (2/18 مگاژول در مترمربع)، سرعت رشد محصول (6/20 گرم در در مترمربع در روز)، وزن خشک کل (7/1104 گرم در مترمربع) و کارایی مصرف تشعشع (165/1 گرم در مگاژول) مربوط به رقم TMS و در شرایط آبیاری کامل + تلقیح باکتری لیکنی فورمیس وکم ترین میزان صفات مذکور مربوط به رقم کوثر و در شرایط قطع آبیاری از اواسط تشکیل غلاف + بدون تلقیح باکتری بود. عملکرد دانه سویا به طور معنی داری تحت تأثیر تیمارهای آزمایش قرار گرفت، به طوری که بیش ترین عملکرد دانه به میزان 9/380 گرم در مترمربع مربوط به رقم TMS در تیمار آبیاری کامل + تلقیح باکتری سوبتیلیس بود و کم ترین آن به میزان 2/134 گرم در مترمربع مربوط به رقم کوثر بود که در تیمار قطع آبیاری از اواسط تشکیل غلاف + بدون باکتری مشاهده شد. به نظر می رسد در صورت کاهش مقدار آب قابل دسترس، تلقیح با باکتری های تقویت کننده رشد گیاه منجر به افزایش تحمل به تنش کمبود آب به ویژه در شرایط تنش ملایم می گردد.

زمان رویش و تراکم علف های هرز اهمیت بسیاری در اثرات متقابل رقابتی آن ها با گیاه زراعی دارد. لذا برای علف هرز سوروف آبی (Echinochloa oryzoides (Ard. ) Fritsch)، به عنوان یک گونه نسبتاً تازه وارد، بررسی نقش زمان رویش در خزانه برنج (Oryza sativa L. ) و در نتیجه سن گیاهچه علف هرز در هنگام انتقال از خزانه به زمین اصلی و نیز بررسی میزان این انتقال و در نتیجه تراکم نسبی علف هرز در زمین اصلی ضرورت دارد. نقش سن گیاهچه سوروف آبی هنگام نشاکاری (10، 20 و 30 روز) و نسبت تراکم سوروف آبی: برنج در هرکپه (4: 0، 3: 1، 2: 2، 1: 3 و 0: 4 علف هرز: برنج) بر صفات سوروف آبی و برنج در هنگام رسیدگی گیاه زراعی (90 روز پس از نشاکاری)، طی دو سال مطالعه مزرعه ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. افزایش تعداد گیاهچه در نسبت های مختلف کاشت سبب افزایش عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، عملکرد نسبی هر دو گونه و شاخص غالبیت برنج شد؛ اگرچه شاخص برداشت کاهش یافت. به جز عملکرد دانه برنج در تک کشتی و در نسبت 3: 1 (علف هرز: برنج) سال دوم که تفاوت معنی داری با سوروف آبی نداشت؛ در سایر نسبت ها عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه علف هرز بیش تر از برنج متناظر بود. شاخص برداشت برنج در همه نسبت های کاشت بیش تر از علف هرز بود. در سال اول آزمایش، تیمار گیاهچه های 30 روزه سوروف آبی دارای بیش ترین عملکرد بیولوژیک، دانه و نسبی علف هرز، کم ترین عملکرد دانه و نسبی برنج، و کم ترین شاخص برداشت هر دو گونه بودند. در همه سنین گیاهچه علف هرز عملکرد سوروف آبی بیش تر از برنج متناظر بود. بررسی صفات ارزیابی شده و نمودارهای سری های جانشینی حاکی از قابلیت رقابت بالای علف هرز نسبت به گیاه زراعی بود که بر ضرورت توجه به گسترش این علف هرز در منطقه تأکید دارد.

به منظور ارزیابی روند تغییرات میزان کربن و ماده آلی، نیتروژن، فسفر و پتاسیم در خاک و عملکرد نیشکر (Saccharum officinarum L. ) در شرایط تناوب های زراعی مختلف، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به مدت سه سال متوالی در مزرعه تحقیقاتی کشت وصنعت نیشکر امیرکبیر اهواز طی سال های 95-1393 اجرا شد. ده تناوب رایج زراعی شامل 1) گندم-شبدر-نیشکر، 2) کلزا-شبدر– نیشکر، 3) جو-شبدر-نیشکر، 4) سورگوم-شبدر-نیشکر، 5) شبدر-ماش-نیشکر، 6) شبدر-شبدر-نیشکر، 7) شبدر-شبدر چین سوم-نیشکر، 8) شبدر-سویا-نیشکر، 9) شبدر-ذرت-نیشکر و 10) شاهد-شاهد-نیشکر به عنوان تیمار مدنظر قرار گرفتند. نیتروژن خاک، فسفر قابل جذب، پتاسیم قابل جذب و کربن آلی مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد اگرچه روند تغییرات فسفر در سه سال اجرای آزمایش در هر دو عمق خاک تفاوت معنی داری نداشت، امّا میزان پتاسیم و کربن آلی خاک در سال سوم آزمایش کاهش یافت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که میزان فسفر، نیتروژن و کربن آلی در هر دو عمق خاک 30-0 سانتی متر در تناوب های زراعی تفاوت معنی داری با هم داشتند. هم چنین پتاسیم در عمق صفر تا 30 سانتی متر و نسبت کربن به نیتروژن در عمق30 تا 60 سانتی متر در تناوب زراعی متفاوت بود. بیش ترین میزان باقی مانده نیتروژن، فسفر و نسبت کربن به نیتروژن به ترتیب در تناوب های زراعی شبدر-شبدر-نیشکر، آیش-آیش– نیشکر و سورگوم-شبدر – نیشکر به ترتیب با 124 و 121 تن در هکتار بوده است. بیش ترین عملکرد نیشکر مربوط به تناوب زراعی شبدر-ماش– نیشکر و کم ترین آن در تناوب آیش-آیش-نیشکر به دست آمد. به طور کلی، نتایج عملکرد نشان داد که انتخاب بقولات در تناوب با نیشکر، مقدار نیتروژن خاک و عملکرد نیشکر را افزایش می دهد.

کشت مخلوط یکی از پایداراترین نظام های زراعی می باشد، گیاهان دارویی نیز نقش مهمی در تأمین نیازهای انسان دارند، بنابراین، به منظور ارزیابی عملکرد و کیفیت گیاه دارویی سیاهدانه (Nigella sativa L. )در کشت مخلوط با شنبلیله (Trigonella foenum-graecum L. ) آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان طی سال زراعی 1394 انجام شد. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمار های آزمایشی شامل کشت خالص سیاهدانه، کشت خالص شنبلیله، 50% سیاهدانه + 50% شنبلیله، 25% سیاهدانه + 75% شنبلیله، 75% سیاهدانه + 25% شنبلیله، 100% سیاهدانه + 5/12% شنبلیله، 100% سیاهدانه + 25% شنبلیله، 100% سیاهدانه + 5/37% شنبلیله، 100% سیاهدانه + 50% شنبلیله بر اساس سری های جایگزینی و افزایشی بودند. در این پژوهش صفات مختلف از قبیل تعداد شاخه جانبی در بوته، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، وزن هزار دانه، عملکرد وزن خشک کل، عملکرد دانه، درصد اسانس و عملکرد اسانس سیاهدانه، تعداد شاخه جانبی در بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن هزار دانه، عملکرد وزن خشک کل و عملکرد دانه شنبلیله و هم چنین شاخص های کشت مخلوط مانند LER و ATER مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد نسبت های مختلف کاشت، اثر معنی داری بر صفات نام برده هر دو گیاه داشت. بیش ترین مقادیر عملکرد دانه (15/972 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد وزن خشک کل (1/2757 کیلوگرم در هکتار) سیاهدانه از نسبت 100% سیاهدانه + 5/12% شنبلیله حاصل شد؛ امّا نتایج در مورد شنبلیله نشان داد بیش ترین عملکرد دانه و عملکرد وزن خشک کل به ترتیب با مقادیر 4/784 و 7/3266 کیلوگرم در هکتار از کشت خالص آن حاصل گردید. بر اساس نتایج این آزمایش، بیش ترین ATER (30/1) از تیمار افزایشی 100% سیاهدانه + 5/12% شنبلیله به دست آمد. لذا چنین می توان استنباط کرد که در پژوهش حاضر، این نسبت کشت مخلوط افزایشی در مقایسه با سایر نسبت ها، ویژگی های مثبت بیش تری داشت.

به منظور بررسی اثر محلول پاشی عناصر کم مصرف بور و روی بر عملکرد و برخی صفات مورفولوژیک و زراعی گلرنگ بهاره (Carthamus tinctorius L. ) (رقم محلی اصفهان) تحت تنش خشکی انتهای فصل، دو آزمایش جداگانه طی سال های زراعی 93-1392 و 94-1393 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی به صورت اسپیلیت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. کرت اصلی شامل سه سطح محدودیت آب (=S1 آبیاری کامل تا انتهای فصل، =S2 قطع آبیاری از مرحله گل دهی و =S3 قطع آبیاری از مرحله دانه بندی) و کرت فرعی شامل ترکیب فاکتوریل عناصر ریزمغذی بور (0B1=، 350 B2=و 700B3= پی پی ام) و روی (0Zn1=، 1000Zn2= و 2000Zn3= پی پی ام) بود. نتایج نشان داد که در سال اول آزمایش کلیه صفات مورد بررسی تحت اثرات منفی محدودیت آب قرار گرفتند. تنش خشکی در مرحله گل دهی (S2) و دانه بندی (S3)، به صورت معنی داری عملکرد دانه را نسبت به شاهد (S1) کاهش داد (به ترتیب 62/15 درصد و 77/12 درصد). در سال دوم به علت بارش های فراوان در طی دوره تنش اختلاف معنی داری بین تیمارهای آبیاری در کلیه صفات مشاهده نشد. در هر دو سال آزمایش تیمارهای B3Zn2 و B2Zn2 در صفات عملکرد و درصد مغز دانه حداکثر افزایش معنی دار و در صفات درصد پوسته دانه و نسبت پوسته به مغز بیش ترین کاهش معنی دار را نسبت به شاهد نشان دادند. هم چنین این تیمارها بالاترین قطر طبق (به ترتیب 83/42 و 31/42 میلی متر)، طول (به ترتیب 84/8 و 63/8 میلی متر) و عرض دانه (به ترتیب 89/4 و 77/4 میلی متر) را دارا بودند. در هر دو سال آزمایش بیش ترین طول دانه در کلیه سطوح آبیاری در تیمار B3 مشاهده شد. محلول پاشی عناصر بور و روی در شرایط تنش در مرحله گل دهی و دانه بندی، اکثر صفات مورد بررسی را به طور معنی داری بهبود بخشید. وجود همبستگی مثبت و معنی دار بین عملکرد و سایر صفات مورد مطالعه نشان داد که عناصر ریزمغذی اگر در زمان مناسب و به مقدار بهینه مصرف گردد، در مقاومت به خشکی گیاه اثر مثبت خواهند گذاشت. به طور کلی، محلول پاشی برگی عناصر بور و روی نسبت به شاهد توانست تا حدودی خسارات ناشی از محدودیت آب را در گلرنگ جبران نماید.

با توجه به کمبود مواد آلی در خاک ها و با هدف استفاده بهینه از کودهای آلی و شیمیایی برای دست یابی به کشاورزی پایدار، آزمایشی به منظور بررسی تأثیر کودهای شیمیایی و کود آلی کمپوست زباله شهری بر عملکرد کمّی وکیفی گندم (Triticum astivum L. ) رقم بهار، با چهار سطح کودهای شیمیایی (بدون مصرف، سیستم رایج، بر اساس آنالیز خاک و 25 درصد کم تر از آنالیز خاک) و کمپوست زباله شهری در چهار سطح (0، 10، 20 و 30 تن بر هکتار) به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار، در سال زراعی 93-1392 در کرمانشاه اجرا شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که اثر اصلی مصرف کمپوست، کودهای شیمیایی و اثر برهم کنش آن ها روی صفات آزمایشی معنی دار شد. در این تحقیق کاربرد کودهای شیمیایی و کمپوست سبب افزایش معنی دار عملکرد دانه، وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله، ارتفاع گیاه، تعداد پنجه در بوته، درصد پروتئین و غلظت عناصر غذایی در دانه گندم گردید. مقایسه میانگین اثر برهم کنش کودهای شیمیایی و کمپوست زباله شهری نشان داد با کاربرد تیمار 10 تن بر هکتار کمپوست و کودهای شیمیایی 25 درصد کم تر از آنالیز خاک، بیش ترین عملکرد دانه (5900 کیلوگرم بر هکتار)، وزن هزار دانه (39 گرم)، تعداد دانه در سنبله (71)، درصد پروتئین (6/12) و غلظت عناصر غذایی در دانه به دست آمد و کم ترین میزان صفات مورد بررسی در شاهد مشاهده گردید. با توجه به نتایج به دست آمده و در نظر گرفتن مسائل زیست محیطی، کاربرد توأم 10 تن بر هکتار کمپوست و کودهای شیمیایی 25 درصد کم تر از آنالیز خاک پیشنهاد می شود.

کمبود آب در مراحل انتهایی رشد گندم (Triticum aestivum L. ) منجر به تولید بذر بی کیفیت می شود. کاربرد بی رویه کودهای شیمیایی آسیب های جدی به محیط زیست وارد می کند. به منظور بررسی اثر باکتری ازتوباکتر ﮐ ﺮ ﻭ ﮐ ﻮ ﮐ ﻮ ﻡ (Azotobacter chroococcum) و قارچ میکوریزا گلوموس اینترارادیسز(Glomus intraradices) بر عملکرد، اجزای عملکرد ارقام گندم و جوانه زنی بذرهای حاصل تحت شرایط آبیاری تکمیلی، آزمایشی با سه تکرار به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان (عراقی محله) در سال زراعی 1395-1394 اجرا گردید. عوامل آزمایش شامل دو رقم گندم آبی (20-80-N و گنبد)، شش سطح تلقیح شامل (1) عدم تلقیح به عنوان شاهد، (2) تلقیح بذر با قارچ میکوریزا گلوموس اینترارادیسز، (3) تلقیح بذر با باکتری سویه ازتوباکتر کروکوکوم (پودری)، (4) تلقیح با فرم مایع ازتوباکتر کروکوکوم، (5) تلقیح با سویه ازتوباکتر کروکوکوم (پودری) + گلوموس اینترارادیسز، (6) تلقیح با فرم مایع ازتوباکتر کروکوکوم + گلوموس اینترارادیسز) و سه سطح آبیاری تکمیلی (عدم آبیاری، آبیاری در مرحله آبستنی و آبیاری در مرحله گل دهی کامل) بود. در این بررسی صفات عملکرد، اجزای عملکرد و جوانه زنی بذرهای گندم حاصل مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تلقیح بذر ارقام گندم با ترکیب توأم ازتوباکتر و میکوریزا اثر معنی داری روی عملکرد، اجزای عملکرد و هم چنین بهبود مؤلفه های جوانه زنی بذرهای تولیدی گندم داشت. بیش ترین عملکرد دانه (33/5987 کیلوگرم در هکتار) در بوته های حاصل از بذرهای تلقیح شده با گلوموس اینترارادیسز + فرم مایع ازتوباکتر کروکوکوم تحت آبیاری تکمیلی در مرحله گل دهی کامل به دست آمد. رقم 20-80-N و تلقیح بذر با گلوموس اینترارادیسز + فرم مایع ازتوباکتر کروکوکوم با افزایش 10 درصدی نسبت به شاهد، بالاترین عملکرد دانه را به خود اختصاص داد. درصد و سرعت جوانه زنی بذور ارقام گندم تحت تأثیر آبیاری تکمیلی به طور قابل ملاحظه ای افزایش یافت. هم چنین تلقیح بذر گندم با کودهای بیولوژیک سبب افزایش درصد جوانه زنی بذور حاصل شد. به طوری که بالاترین درصد جوانه زنی در تیمار تلقیح بذر با گلوموس اینترارادیسز + فرم مایع ازتوباکتر کروکوکوم (75/95) حاصل شد. رقم 20-80-N در مقایسه با رقم گنبد نسبت به تلقیح بذر و آبیاری تکمیلی از نظر صفات مورد مطالعه پاسخ بهتری را از خود نشان داد.

شناسایی نیازهای اکولوژیک گونه های گیاهی مختلف و عوامل محیطی مؤثر در استقرار آن ها را می توان نخستین گام در راستای شناخت مناطق مستعد رشد و توسعه آن ها جهت اصلاح و احیای مراتع از طریق مرتع کاری دانست. از این رو، در مطالعه حاضر، نقش متغیرهای فیزیکی و شیمیایی خاک در پراکنش و استقرار گیاهان دارویی در منطقه دراسله استان مازندران مورد مطالعه قرار گرفته است. برای اندازه گیری پوشش گیاهی از پلات های یک متر مربعی در امتداد ترانسکت های 50 متری با استقرار تصادفی-سیستماتیک استفاده شد. در کنار هر ترانسکت یک نمونه خاک نیز برداشت و جهت تعیین ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک به آزمایشگاه منتقل شد. سپس با تکنیک رسته بندی و انجام تجزیه و تحلیل های تطبیق قوس گیری شده (DCA)3 و تطبیق متعارفی (CCA)4 اثر این متغیرها بر پراکنش گیاهان دارویی تعیین شد. تعداد 29 گیاه دارویی در منطقه شناسایی شد. نتایج آنالیزهای چندمتغیره نیز نشان داد که اثر متغیرهای خاکی بر پراکنش گیاهان دارویی معنی دار است و اکثر گونه ها تحت تأثیر این متغیرها قرار گرفتند. در این بین، اسیدیته و میزان رس تعداد بیش تری از گیاهان را تحت تأثیر قرار دادند. بنابراین، پراکنش گیاهان دارویی در منطقه دراسله تا حد زیادی متأثر از متغیرهای خاکی است و با شناسایی این عوامل می توان گام مؤثری در معرفی و کاشت این گیاهان در مناطق مستعد و مناسب برداشت.

بهبود رشد گیاه زراعی با کاربرد کود نیتروژن می تواند به میزان قابل توجهی عملکرد محصول را افزایش و بازده اقتصادی را بهبود بخشد. با این حال، استفاده بیش از حد از کود نیتروژن در نظام های کشت فشرده منجر به کاهش کارایی زراعی مصرف نیتروژن، افزایش انتشار گاز های گلخانه ای و آلودگی آب و خاک شده است. غلظت نیتروژن بحرانی (Nc) حداقل نیتروژن مورد نیاز برای حداکثر رشد گیاه است و می تواند به عنوان ابزاری برای مدیریت دقیق نیتروژن در طی فصل رشد استفاده شود. مطالعه فعلی با هدف تعیین منحنی رقیق شدن غلظت نیتروژن بحرانی بر مبنای ماده خشک برگ (LDM) در کلزای بهاره (Brassica napus L. ) انجام شد. برای این منظور، یک آزمایش مزرعه ای با هفت سطح مصرف صفر، 50، 100، 150، 200، 250 و 300 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار انجام گرفت و ماده خشک و غلظت نیتروژن برگ دو رقم کلزای بهاره در طی فصل رشد اندازه گیری شد. منحنی رقیق شدن غلظت نیتروژن بحرانی برگ کلزای بهاره با رابطه Nc=5. 08LDM-0. 06 توصیف شد. شاخص تغذیه نیتروژنی (NNI) بسته به میزان مصرف نیتروژن در رقم دلگان از 72/0 تا 14/1 و در رقم هایولا 401 از 53/0 تا 15/1 متغیر بود. کمبود نیتروژن تجمعی (Nand) در رقم دلگان بین 61/11-و 09/107 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و در رقم هایولا 401 بین 22/24-و 64/129 کیلوگرم نیتروژن در هکتار تعیین شد. همبستگی مثبت معنی داری بین اختلاف میزان مصرف نیتروژن (Δ N) با تغییرات شاخص تغذیه نیتروژنی (Δ NNI) و کمبود نیتروژن تجمعی (Δ Nand) وجود داشت. به طور کلی، منحنی رقیق شدن غلظت نیتروژن بحرانی و شاخص تغذیه نیتروژنی و کمبود نیتروژن تجمعی مشتق از آن به خوبی وضعیت محدودیت و عدم محدودیت تغذیه نیتروژنی را در دو رقم کلزای بهاره مشخص کرد و می تواند به عنوان شاخص قابل اطمینانی از وضعیت نیتروژن گیاه زراعی در طی فصل رشد استفاده شود.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

به منظور بررسی تأثیر سطوح کود کامل NPK و اسید فولویک بر برخی صفات رویشی و زایشی گیاه ریحان (Ocimum basilicum L. )، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی، در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند در سال زراعی 96-1395 اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل محلول پاشی کود کاملNPK (20-20-20) در سه سطح (صفر، سه و شش در هزار) و مصرف خاکی اسید فولویک در سه سطح (0 و 5 و 10 کیلوگرم در هکتار) با سه تکرار بودند. نتایج نشان داد، کود کاملNPK تأثیر معنی داری بر ارتفاع، تعداد برگ، وزن هزار دانه و عملکرد بیولوژیک داشت، به طوری که بیش ترین میزان ارتفاع (4/48 سانتی متر) و عملکرد بیولوژیک (1/2 کیلوگرم در مترمربع) از کاربرد سطح شش در هزار کود کامل و کم ترین آن (5/36 سانتی متر و 6/1 کیلوگرم در مترمربع) از شاهد (عدم کاربرد کود) به دست آمد. هم چنین بیش ترین میزان تعداد برگ بوته (5/129) و وزن هزار دانه (5/1 گرم) با کاربرد 10 کیلوگرم در هکتار اسید فولویک و کم ترین میزان این صفات (120 و 4/1 گرم) در شاهد مشاهده شد. اما فاصله میان گره و تعداد بذر بوته تحت تأثیر تیمارهای کودی قرار نگرفت. هم چنین اثرات متقابل نیز نشان داد، که بیش ترین میزان عملکرد بیولوژیک (2/2 کیلوگرم در مترمربع) و وزن خشک بوته (8/483 گرم در مترمربع)، در تیمار مصرف هم زمان شش در هزار کود کامل و10 کیلوگرم در هکتار اسید فولویک و کم ترین میزان آن ها (4/1کیلوگرم در مترمربع و 5/259 گرم در مترمربع)، در شاهد (عدم کودهی) مشاهده شد. به طور کلی، نتایج بیانگر تأثیر مثبت و افزایشی کاربرد تلفیقی کودهای شیمیایی و آلی بر میزان عملکرد گیاه ریحان بود و بر این اساس پیشنهاد می شود، می توان تیمار شش در هزار کود کامل و 10 کیلوگرم در هکتار اسیدفولویک را به عنوان راهکاری اکولوژیک برای افزایش عملکرد کمّی گیاه دارویی ریحان توصیه نمود.

تغییرات شرایط محیطی طی دوره ی رشد گیاه غیرقابل پیش بینی است و از این رو ایجاد تنش در هنگام رشد گیاه امری اجتناب ناپذیر می باشد؛ یکی از مهم ترین این تنش ها، تنش کم آبی می باشد. بنابراین، برای بهبود بهره وری رشد و تولید گیاه در شرایط تنش، علاوه بر اعمال نهاده های کشاورزی مناسب (کاربرد کودهای شیمیایی و بیولوژیکی)، نیاز به شناخت و درک فرآیندهای مورفوفیزیولوژیکی گیاه می باشد. در همین زمینه آزمایشی با هدف بررسی اثر برهم کنش انواع کود و تنش خشکی بر خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی و عملکرد گل مغربی (Oenothera biennis L. ) به صورت مزرعه ای در دو شهرستان تهران و ورامین در سال 94-1393 انجام شد. آزمایش به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. عامل اصلی شامل سه تیمار بدون تنش آبی (50% از ظرفیت زراعی)، تنش متوسط (40% از ظرفیت زراعی) و تنش شدید (30% از ظرفیت زراعی) بود و عوامل فرعی شامل کاربرد کود شیمیایی در سه سطح (بدون مصرف کود، مصرف 50 و 100% نیتروژن + فسفر مورد نیاز)، قارچ میکوریزا و باکتری آزوسپیریلوم (کاربرد و عدم کاربرد) در نظر گرفته شد. اعمال تنش کم آبی (متوسط و شدید) باعث کاهش ارتفاع بوته، وزن خشک ساقه، شاخص سطح برگ، عملکرد دانه و محتوای نسبی آب شد. بالاترین میزان کارایی مصرف آب در تنش کم آبی متوسط و بیش ترین میزان وزن خشک ریشه، نسبت وزن خشک ریشه به اندام هوایی و آنزیم کاتالاز در تنش کم آبی شدید مشاهده شد. هم چنین نتایج نشان داد کاربرد کودهای شیمیایی (نیتروژن و فسفر) و بیولوژیکی (میکوریزا و آزوسپیریلوم) می تواند اثرات منفی تنش کم آبی را بر عملکرد گل مغربی کاهش داده و سبب بهبود رشد آن شود.

یکی از راهکارهای حرکت به سمت کشاورزی پایدار، ایجاد تنوع و به کارگیری کشت مخلوطی از گیاهان، ارقام و یا ایزولاین های مختلف در زراعت است. هم چنین جهت افزایش بهره وری در نظام کشاورزی، مدیریت منابع و نهاده ها نیز نقش اساسی دارند. به همین دلیل در این آزمایش واکنش سیب زمینی (Solanum tuberosum L. ) به الگوهای مختلف کشت (کشت خالص سیب زمینی و کشت های مخلوط افزایشی لوبیا سبز (Phaseolus vulgaris L. ) در بین ردیف های سیب زمینی، روی ردیف های سیب زمینی و بین و روی ردیف های سیب زمینی) و سطوح نیتروژن (صفر، 80 و 160 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) بررسی شد. آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا و در سال زراعی 1395 اجرا شد. ویژگی های زراعی، اجزای عملکرد و عملکرد سیب زمینی، عملکرد معادل سیب زمینی، عملکرد غلاف لوبیا سبز، نسبت برابری زمین و مجموع ارزش نسبی اندازه گیری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بیش ترین عملکرد غده سیب زمینی (50/42 تن در هکتار) از تیمار کشت مخلوط بین ردیفی لوبیا سبز با دریافت 160 کیلوگرم نیتروژن به-دست آمد که با تیمار کشت مخلوط بین ردیفی لوبیا سبز با دریافت 80 کیلوگرم نیتروژن (با عملکرد معادل 51/41 تن در هکتار)، اختلاف معنی داری نداشت. هم چنین، بالاترین عملکرد غلاف لوبیا سبز (515 گرم در مترمربع)، نسبت برابری زمین (53/1)، مجموع ارزش نسبی (45/1) و بالاترین عملکرد معادل سیب زمینی (38/54 تن در هکتار) از تیمار کشت مخلوط بین ردیفی لوبیا سبز با دریافت 80 کیلوگرم نیتروژن به دست آمد. بنابراین، تیمار کشت مخلوط بین ردیفی لوبیا سبز با دریافت 80 کیلوگرم نیتروژن از نظر رشد، عملکرد غده، بهبود کارایی استفاده از زمین و کارایی مصرف نیتروژن مناسب ترین تیمار بود. در کل، کشت لوبیا سبز در بین ردیف های سیب زمینی به دلیل تعلق آن ها به دو تیره مختلف و تفاوت های اکولوژیکی، مورفولوژیکی و تغذیه ای، جنبه های هم یاری و مکملی مناسبی در کشت مخلوط دارند. این امر موجب افزایش بهره وری بهتر از زمین، نور و مواد غذایی موجود در واحد سطح و نیز افزایش تنوع در اکوسیستم های کشاورزی می گردد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

به منظور تأثیر گوگرد و باکتری های اکسید کننده گوگردی بر میزان مصرف فسفر و تأثیر آن بر عملکرد کمّی و کیفی سیاهدانه (Nigella sativa L. ) در خاک آهکی، آزمایشی در سال زراعی 92-1391 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به اجرا در آمد. این مطالعه به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 12 تیمار و سه تکرار طراحی شد. چهار اصلاح کننده خاک آهکی (شاهد، ورمی کمپوست + باکتری تیوباسیلوس، گوگرد + باکتری تیوباسیلوس و ورمی کمپوست + گوگرد + باکتری تیوباسیلوس) و سه سطح کاربرد فسفر (صفر، 30 و 60 کیلوگرم در هکتار) به ترتیب به عنوان عامل اول و دوم آزمایش انتخاب شدند. بر اساس نتایج تجزیه واریانس، ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ و وزن خشک بوته سیاهدانه در مرحله گل دهی به طور معنی دار تحت تأثیر اثر متقابل مقدار فسفر و اصلاح کننده های خاک قرار گرفتند. هم چنین اثر متقابل ذکر شده بر عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک سیاهدانه معنی دار بود. در شرایط عدم کاربرد فسفر، نقش تیمار گوگرد + باکتری تیوباسیلوس در افزایش معنی دار عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک سیاهدانه بیش از کاربرد 30 و 60 کیلوگرم در هکتار فسفر به تنهایی بود. کاربرد ورمی کمپوست + باکتری تیوباسیلوس به تنهایی و یا همراه با گوگرد بیش ترین تأثیر معنی دار را در افزایش عملکرد دانه و بیولوژیک سیاهدانه داشت. به طوری که در نتیجه کاربرد تیمار ورمی کمپوست + باکتری تیوباسیلوس و نیز تیمار ورمی کمپوست + گوگرد + باکتری تیوباسیلوس، عملکرد دانه نسبت به تیمار شاهد به ترتیب تا 3/63 و 4/84 درصد افزایش یافت. در خاک های آهکی، اکسیداسیون بیولوژیکی گوگرد به تنهایی و یا همراه با کود ورمی کمپوست می تواند به راهکاری مناسب جهت فراهمی بیش تر فسفر در خاک و افزایش عملکرد کمّی و کیفی سیاهدانه مطرح باشد.

به منظور دستیابی به توسعه پایدار و هم چنین حفاظت از اکوسیستم های طبیعی و تنوع زیستی آن ها، لازم است نقش عوامل بوم شناختی و تأثیر آن ها بر تنوع گونه های گیاهی مورد ارزیابی قرار گیرد. در این راستا، در پژوهش حاضر تأثیر عوامل بوم شناختی بر تنوع زیستی گونه های گیاهی در بوم نظام طبیعی بهارکیش قوچان در بهار سال 1393 بررسی شد. ابتدا با روی هم اندازی چهار نقشه شیب، جهت جغرافیایی، طبقات ارتفاعی و سازندهای زمین شناسی نقشه واحدهای کاری تهیه شد، سپس بر اساس ساختار، نحوه توزیع و حضور گونه های غالب، چهار تیپ همگن مشخص شده و 35 پلات در هر تیپ گیاهی به روش سیستماتیک-تصادفی مسقر گردید و پلات های با سطح نمونه دو مترمربعی (بر اساس روش تعیین حداقل سطح) جهت برآورد پوشش گیاهی به کار گرفته شد. نمونه برداری از پوشش گیاهی در کلیه پلات ها و نمونه برداری از خاک به صورت نمونه مرکب از هر واحد کاری به وسیله اوگر از عمق صفر تا 30 سانتی متری انجام شد. در هر پلات گیاهان موجود فهرست و درصد تاج پوشش ثبت و کلیه ویژگی های خاک شامل: درصد رس، سیلت، شن، ماده آلی، رطوبت اشباع، کربن آلی و میزان اسیدیته و هدایت الکتریکی و هم چنین ویژگی های توپوگرافیک از جمله: شیب، جهت جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا اندازه گیری شد. از طرفی، تغییرات تنوع در سازند های مختلف زمین شناسی نیز مشخص شد. مطالعه تنوع زیستی گونه های گیاهی با استفاده از شاخص های تنوع شانون-وینر و سیپمپسون، شاخص غنای مارگالف و شاخص یکنواختی اسمیت-ویلسون انجام شد. هم چنین به منظور تعیین مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر تغییرات تنوع گونه ای از آنالیز تجزیه به مؤلفه های اصلی و در محیط PCA استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که ارتفاع از سطح دریا بر تنوع، غنا و یکنواختی گونه های گیاهی منطقه تأثیر معنی داری داشته و در دامنه ارتفاعی میانی2200-1900 متر، شاخص های تنوع سیمپسون و شانون– وینر، غنای مارگالف و یکنواختی اسمیت-ویلسون بیش ترین مقدار را داشتند. هم چنین جهت دامنه شمالی و شیب دامنه، تنوع و غنای گونه ای را به طور معنی داری تحت تأثیر قرار داده و در شیب های تا 15 درصد، تنوع شانون-وینر و غنای گونه ای مارگالف بالاترین مقدار را داشته و شاخص یکنواختی اسمیت-ویلسون در شیب 15 تا 45 درصد، بیش ترین مقدار را داشت. نتایج حاصل از تجزیه به مؤلفه های اصلی نشان داد که با توجه به قدر مطلق ضرایب، مؤلفه اول شامل: درصد کربن آلی خاک، درصد ماده آلی و درصد رس و مؤلفه دوم شامل: هدایت الکتریکی و ارتفاع و درصد رطوبت اشباع، درصد سیلت، درصد شن و درصد شیب، بیش ترین تأثیر را بر تنوع گونه ای منطقه مورد مطالعه داشتند.

این بررسی با هدف مقایسه آلاینده های جو (Hordeum vulrare L. ) آبی و دیم در منطقه خرم آباد با استفاده از روش ارزیابی چرخه حیات انجام شد. واحد کارکردی در این پژوهش معادل تولید یک تن محصول جو در نظر گرفته شد. از اثرات زیست محیطی مهم می توان به گرمایش جهانی، تخریب لایه اوزون، پدیده اختناق دریاچه، پتانسیل اسیدی شدن و پتانسیل سمیت انسانی اشاره کرد. اندازه گیری پتانسیل هرکدام از اثرات زیست محیطی فوق الذکر با توجه به معادل تولید واحد در نظر گرفته شده توسط پایگاه داده جهانی محاسبه شد. نتایج نشان داد که میزان انتشار گازهای گلخانه ای در اثر زیست محیطی گرمایش جهانی در تولید یک تن جو آبی و دیم به ترتیب برابر 06/1112 و 96/699 واحد معادل کیلوگرم تولید CO2 است. در اثر زیست محیطی تخریب لایه اوزون این مقدار برای تولید یک تن جو آبی و جو دیم به ترتیب برابر 000228/0 و 000206/0 واحد معادل کیلوگرم تولید CEC11 محاسبه شد. پتانسیل اختناق دریاچه در تولید یک تن جو آبی و دیم به ترتیب برابر 66/2 و 71/2 واحد معادل تولید کیلوگرم PO4 محاسبه شد. در طراحی یک سناریو بلندمدت برای ادامه روند تولید به صورت کنونی، افزایش آلاینده های زیست محیطی با توجه به انباشت آلاینده های سال های قبل افزایش پتانسیل تخریب های زیست محیطی را نشان داد. بیش ترین میزان شاخص نهایی زیست محیطی (Eco-X) به ترتیب مربوط به دو اثر زیست محیطی گرمایش جهانی 0163/0 در جو آبی، 0108/0 در جو دیم و اثر زیست محیطی سمیت آب های شیرین که در هر دو محصول 0144/0 به دست آمد.

به منظور تعیین بهترین عرض نوار در کشت مخلوط ردیفی کنجد (Sesamum indicum L. ) و کتان (Linum usitatissimum L. ) آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد در دو سال زراعی 89-1388 و 90-1389 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل چهار الگوی مخلوط ردیفی (یک ردیف کنجد+ یک ردیف کتان (1: 1)، دو ردیف کنجد+ دو ردیف کتان (2: 2)، سه ردیف کنجد+ سه ردیف کتان (3: 3) و چهار ردیف کنجد+ چهار ردیف کتان (4: 4)) و کشت خالص کنجد و کتان بود. صفات مورد مطالعه شامل تراکم و وزن خشک علف های هرز و عملکرد و اجزای عملکرد دو گیاه بود. نتایج نشان دادند که اثر الگوهای مختلف کشت مخلوط بر وزن خشک و تراکم علف های هرز معنی دار بود. بیش ترین و کم ترین وزن خشک علف های هرز به ترتیب در تیمار کشت خالص کتان (1/832 گرم در مترمربع) و کشت مخلوط دو ردیفی (66/41 گرم در مترمربع) مشاهده شد. بالاترین عملکرد بیولوژیکی کنجد در کشت خالص (با 7/9508 کیلوگرم در هکتار) و در کتان در کشت خالص و الگوی مخلوط دو ردیفی (به ترتیب با 3/3987 و 7/3521 کیلوگرم در هکتار) به دست آمد. حداکثر عملکرد دانه نیز در هر دو گیاه (به ترتیب در کنجد و کتان 3/4876 و 12/2122 کیلوگرم در هکتار) در کشت خالص حاصل شد. نسبت برابری زمین در الگوهای مختلف بین 34/1-68/0 متغیر بود و بیش ترین مقدار در الگوی دو ردیفی مشاهده شد. به علاوه کشت مخلوط با افزایش تنوع، باعث کاهش تعداد و وزن خشک علف های هرز گردید و به طور کلی بهترین نتایج در الگوی دو ردیف کنجد+ دو ردیف کتان مشاهده شد.

چندکشتی به دلیل شباهت ساختاری به اکوسیستم های طبیعی از نظر تنوع گونه ای و پایداری زیستی، مورد توجه اکولوژیست ها قرار گرفته و موجب افزایش تولید، حفظ حاصلخیزی و کنترل فرسایش خاک و بهره برداری بهینه از منابع محیطی موجود می شود. از این رو، به منظور ارزیابی اثر کشت مخلوط بالنگوی شهری (Lallemantia iberica Fischer & C. A. Meyer) و زیره سبز (Cuminum cyminum L. ) بر کنترل علف های هرز و عملکرد بالنگوی شهری، آزمایشی در سال زراعی 93-1392 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. کنترل کامل (a1) و عدم کنترل علف های هرز (a2) به عنوان فاکتور اول و سیستم های مختلف کشت شامل کشت خالص بالنگوی شهری (b1)، کشت خالص زیره سبز (b2) و کشت مخلوط افزایشی با نسبت های 20% بالنگوی شهری و 100% زیره سبز (b3)، 40% بالنگوی شهری و 100% زیره سبز (b4) و 60% بالنگوی شهری و 100% زیره سبز (b5) به عنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که زیست توده علف های هرز در الگوی کشت 100 به 20 زیره سبز-بالنگوی شهری کم تر از کشت خالص بالنگوی شهری بود. بیش ترین عملکرد بیولوژیکی، عملکرد دانه و شاخص برداشت بالنگوی شهری به کنترل کامل علف های هرز در کشت خالص اختصاص داشت. عدم کنترل علف های هرز در کشت مخلوط 100 به 20 زیره سبز-بالنگوی شهری به تولید کم ترین زیست توده و عملکرد دانه بالنگوی شهری منجر شد و کم ترین شاخص برداشت بالنگوی شهری با کشت مخلوط 100 به 40 زیره سبز-بالنگوی شهری در شرایط عدم کنترل علف های هرز به دست آمد. نسبت برابری زمین در الگوهای کشت مخلوط بیش تر از یک بود. بالاترین نسبت برابری زمین (به میزان 4/1) و مجموع ارزش نسبی (به میزان 94/0) به کشت مخلوط 100 به 60 زیره سبز-بالنگوی شهری در شرایط عدم کنترل علف های هرز مربوط بود. کم ترین LER و RVT نیز در شرایط عدم کنترل علف های هرز و در الگوی کشت 100 به 20 زیره سبز-بالنگوی شهری به دست آمد. پس می توان گفت که کشت مخلوط افزایشی زیره سبز-بالنگوی شهری، به ویژه در شرایط عدم کنترل علف های هرز، نسبت به تک کشتی هر یک از دو گیاه برتری داشته و ضمن ایجاد تنوع و پایداری تولید و مهار علف های هرز مزرعه، کارایی استفاده از زمین را نیز افزایش می دهد.

به منظور بررسی اثر فواصل بین ردیف، وجین علف های هرز و نسبت های کشت مخلوط ارزن مرواریدی (Pennisetum americanum L) و بادام زمینی رقم گلی (Arachis hypogea L. )، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1391 در پژوهشکده کشاورزی دانشگاه زابل اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی شامل چهار نسبت کاشت سری جایگزینی و افزایشی (ارزن خالص، 50 درصد ارزن + 50 درصد بادام زمینی، 100 درصد ارزن + 100 درصد بادام زمینی و بادام زمینی خالص)، سه سطح وجین علف های هرز (عدم وجین، یک بار وجین و دوبار وجین علف های هرز) و فواصل بین ردیف ها با دو سطح (40 و 50 سانتی متر) در نظر گرفته شد. صفات مورد ارزیابی منابع محیطی شامل (تشعشعات فعال فتوسنتزی، دما و رطوبت)، عناصر غذایی خاک شامل (نیتروژن (N)، منیزیم (Mg)، کلسیم (Ca) و کربن (C)) و جهت ارزیابی کشت مخلوط نسبت به خالص از شاخص نسبت برابری زمین استفاده گردید. تمامی صفات مورد بررسی تحت تأثیر سیستم کاشت قرار گرفتند. اثر متقابل معنی داری بین سیستم کاشت، وجین علف های هرز و فواصل بین ردیف ها در میزان جذب نور، دما و رطوبت وجود داشت. نتایج نشان داد که میزان تابش فعال فتوسنتزی جذب شده در کشت مخلوط بالاتر از کشت خالص هر دو گیاه بود. نتایج تغییرات عناصر غذایی خاک نشان داد که مقدار عناصر دو ظرفیتی (کلسیم و منیزیم) در مخلوط افزایشی و تک کشتی ارزن بیش تر از مخلوط جایگزینی و تک کشتی بادام زمینی بود. تیمار مخلوط افزایشی بالاترین نسبت برابری زمین (65/1) را به خود اختصاص داد. در مجموع، کشت مخلوط همراه با افزایش فواصل بین ردیف ها و وجین علف های هرز موجب افزایش میزان عناصر خاک پس از برداشت محصول و افزایش حاصلخیزی خاک شد و تیمار 100 درصد ارزن + 100 درصد بادام زمینی به دلیل بهره برداری بهتر از منابع، افزایش حاصلخیزی خاک و افزایش عملکرد نسبت به کشت های خالص برترین تیمار آزمایش بود.

استفاده درست و بهینه از اراضی کشاورزی مستلزم ارزیابی دقیق منابع آگرواکولوژیکی بوم نظام تولید یک منطقه است، و یکی از ساز و کارهای مؤثر برای درک این توانمندی پهنه بندی اگرواکولوژیکی می باشد. در این مطالعه، به منظور پهنه بندی اگرواکولوژیکی نظام های تولید گندم آبی (Triticum aestivum L. ) دشت کشاورزی خیز شاوور خوزستان از تصاویر ماهواره ای و سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شد. پس از پهنه بندی در نهایت، هشت پهنه اگرواکولوژیکی به دست آمد. سپس مشخصات اقلیم، خاک و توپوگرافی هر پهنه با نیازهای رویشی گندم مقایسه و کلاس های تناسب اراضی با استفاده از روش پارامتریک (ریشه دوم) و استوری تعیین شدند. نتایج نشان داد که کلاس تناسب اقلیم برای محصول گندم بسیار مناسب (S1) می باشد. بر اساس این روش ها به ترتیب تقریباً 42 و 58 درصد اراضی در کلاس های نسبتاً مناسب (S2) و تناسب بحرانی (S3) قرار گرفتند. علاوه براین، از محدودیت های عمده در منطقه شامل حاصلخیزی ضعیف خاک، کمبود ماده آلی، پایین بودن ظرفیت تبادل کاتیونی (C. E. C) و هم چنین شور و سدیمی بودن اراضی می باشد. پتانسیل تولید گندم نیز با استفاده از روش فائو محاسبه، و مقدار آن 6823 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. هم چنین پتانسیل تولید اراضی در هر یک از پهنه ها، نیز برآورد شد، که به دلیل اثرات عوامل محدودکننده فوق الذکر پتانسیل تولید اراضی گندم در پهنه های موسوم به اراضی خلف عزیز (A)، بام دژ (B)، الهایی (C)، علی چعب (D)، کرخه (E)، عبدالخان (F)، سید عباس (G) و بیت حاتم (H) به ترتیب 28، 60، 60، 60، 55، 52، 40 و 51 درصد کاهش نشان داد که با اصلاح این محدودیت ها مثل اعمال مدیریت صحیح از قبیل افزایش ماده آلی به خاک و آب شویی اراضی می توان تولید محصول را در این بوم نظام ها افزایش داد.