مجله علوم و فنون دریایی
سال:1397 | دوره:17 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

در این مطالعه تنوع ژنتیکی جمعیت ماهیان گورخری گنو و معمولی با استفاده از روش PCR-RFLP بررسی گردید. جهت تعیین تنوع ژنتیکی این دو ماهی در حوضه خلیج فارس، تعداد 30 نمونه ماهی گورخری گنو (Aphanius ginaonis) از چشمه آب گرم گنو در استان هرمزگان و 30 نمونه ماهی گورخری معمولی (Aphanius dispar) از چشمه آب گرم میراحمد در استان بوشهر جمع آوری گردید. جهت هضم آنزیمی محصول PCR به طول 550 جفت باز در ناحیه D-loopمیتوکندریایی، از 5 آنزیم محدودگرAluI, DpnI, Eco47I, HindIII HinfI استفاده شد. در نتیجه این آنالیزها، 12 هاپلوتیپ متفاوت به دست آمد که 9 هاپلوتیپ مربوط به ماهی گورخری گنو و 3 هاپلوتیپ مربوط به ماهی گورخری معمولی بود. 4 هاپلوتیپ به دست آمده در ماهی گورخری گنو جزء هاپلوتیپ های نادر بودند. در ماهی گورخری معمولی هاپلوتیپ AAAAA بیشترین فراوانی را دارا بود و در ماهی گورخری گنو هاپلوتیپ های EABAB، EACAB و CABAB بیشترین فراوانی را نشان دادند. میزان تنوع هاپلوتیپی در درون جمعیت نمونه های ماهی A. ginaonis، 79/0 و در نمونه های ماهی A. dispar، 3/0 و تنوع نوکلئوتیدی در درون جمعیت نمونه های ماهی A. ginaonis، 19/0 و در نمونه های ماهی A. dispar، 05/0 محاسبه گردید. محاسبه تنوع هاپلوتیپی و نوکلئوتیدی نشان داد که تنوع در ژنوم میتوکندریایی ماهی گورخری گنو بالاتر از ماهی گورخری معمولی است. بررسی های انجام شده بر ژنوتیپ های حاصله نشان داد که PCR-RFLP تکنیک مناسبی جهت تعیین تنوع ژنتیکی در دو گونه ماهی مذکور می باشد.

پیش بینی ریزگردها نیز چون پیش بینی باد و باران نیاز به اطلاعات همدیدی سطح زمین، لایه های بالایی جو، نقشه های پیش یابی سطح زمین و سطوح فوقانی همین طور استفاده از رادار و ماهواره دارد. بر اساس همین ضرورت هدف از این پژوهش، استفاده از تصاویر ماهواره ای سنجنده مودیس جهت تخمین عمق نوری ریزگردها در سطح خلیج فارس و براورد رابطه همبستگی خطی میان ریزگردهای جوی با اندازه گیری های زمینی می باشد. استخراچ داد های عمق نوری استفاده از کد دستوری تهیه شده در نرم افزار متلب صورت گرفت و ارزیابی داده های استخراجی با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون، شاخص RMSE و RMSD انجام گرفت. عمق نوری بدست آمده از پردازش تصویر در این مطالعه با عمق های نوری به دست آمده از شبکه آئرونت مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج این ارزیابی ها نشان دهنده همبستگی بالا و معنی داری بین عمق نوری بدست آمده و عمق های نوری حاصل از شبکه آئرونت برقرار است(R2=0. 99). باندهای 1. 243 و 1. 632 بهترین و مناسب ترین حالت را نمایش دادند. در تمامی ایستگاه ها مقدار AOD بدست آمده از تصویر ماهواره ای بزرگتر از مقدار AOD متناظر با آن در ایستگاه آئرونت می باشد و الگوریتم مورد استفاده دارای بیش برآورد است. علت این بیش برآورد را می توان استفاده از ذرات با شعاع موثرهای محدود دانست زیرا دامنه تحت پوشش این شعاع موثرها در توزیع اندازه ذرات لوگ نرمال محدود میشود. منابع خطا در بازیابی ذرات معلق، مانند خطای کالیبراسیون سنسور، آلودگی موجود در زاویه تابش، و یا تخمین نادرست از انعکاس آب تعریف شد.

آهدف از این تحقیق بررسی اکولوژیک و توصیف مراحل لاروی خرچنگ های منزوی یا آنومیوراها(Anomura) در خلیج فارس بوده که تا کنون تحقیقات محدودی در این خصوص صورت گرفته است. لارو خرچنگهای منزوی به عنوان ماکرو زئوپلانکتونها نقش تغذیه ای مهمی بین ماهی ها و سطوح پایین تر تغذیه ای ایفا می نمایند. در این تحقیق خصوصیات ریخت شناسی مراحل لاروی گونه ی Diogenes sp. از خرچنگهای منزوی و همچنین فراوانی آنها در مصب رودخانه بهمن شیر تعیین شده است. خرچنگ های منزوی گروهی از ده پایان هستند که دارای پراکنش جهانی اند و تا عمق 5000 متری آب نیز یافت می شوند. نمونه برداری از 7 ایستگاه در مصب رودخانه ی بهمن شیر از اسفند ماه 1389 تا مهرماه 1390 بصورت ماهانه انجام گردید. لاروهای خرچنگ های آنومیورا با استفاده از تور پلانکتون گیری با چشمه 300 میکرون جمع آوری گردید. همزمان فاکتورهای محیطی دما و شوری نیز مورد سنجش قرار گرفتند. طی این بررسی خصوصیات ریخت شناسی مراحل لاروی گونه Diogenes sp. شناسایی و تراکم این گونه نیز در ماه های نمونه برداری محاسبه شد. بیشترین تراکم لارو این گونه در اردیبهشت ماه با 4/3± 3/12 فرد در مترمکعب به ثبت رسید. نتیجه حاصل از همبستگی اسپیرمن نشان داد که شوری موثرترین عامل محیطی در تراکم لاروی گونهDiogenes sp. در ماهها و ایستگاه های نمونه برداری می باشد(p<0. 05).

استراتژی تغذیه ای خرچنگ شناگر آبی (Portunus pelagicus) از فروردین تا اسفند ماه 1395 به صورت ماهانه در سواحل استان خوزستان انجام شد. صید نمونه ها با استفاده از تور ترال انجام شد. اقلام غذایی مورد تغذیه در معده P. pelagicus، درصد فراوانی وقوع هر طعمه و درصد فراوانی آن ها بررسی گردید. اقلام غذایی از گروه های متفاوتی همچون سخت پوستان، نرم تنان، فیتوپلانکتون ها، اسفنج ها، مرجان ها، ماهی ها، ذرات شن و ماسه و غیره در معده خرچنگ ها مشاهده گردید. از میان اقلام غذایی مورد تغذیه توسط این گونه بالاترین درصد وقوع طعمه به ترتیب به اسفنج ها، سخت پوستان و نرم تنان تعلق داشت. علاوه براین درصد فراوانی نسبی طعمه های متعلق به گروه اسفنج ها (65/38%) نسبت به سایر طعمه ها بیشترین مقدار را دارا بود. تجزیه و تحلیل نتایج بدست آمده از بررسی محتویات معده خرچنگ شناگر آبی با استفاده از مدل کاستلو نشان داد که این خرچنگ یک شکارچی با کنج تغذیه ای اختصاصی است و در طول سال از طعمه های اختصاصی خود شامل اسفنج ها، سخت پوستان و نرم تنان تغذیه می کند. هر چند که الگوی تغذیه آن از طعمه های اختصاصی در فصول مختلف سال تغییرات اندکی را نشان می دهد. در این مدل فیتوپلانکتون ها، ماهی ها، پرتاران، مرجان ها، نماتودها، آغازیان، شانه داران، نماتودها، کرمهای پهن، حشرات آبزی و ذرات شن و ماسه طعمه های تصادفی یا اتفاقی این خرچنگ تشخیص داده شد که احتمالا ضمن تغذیه از طعمه های اختصاصی مورد تغذیه این خرچنگ قرار گرفته اند.

در این مطالعه سن، رشد و بلوغ ماهی صبور در آب های استان خوزستان مورد مطالعه قرار گرفته است. تعداد 394 ماهی از زیستگاه دریایی (صیدگاه لیفه، بوسیف)، مصب (مصب رودخانه بهمنشیر و اروند) و رودخانه (بهمنشیر و کارون) از اسفند 1392 تا شهریور 1392 از طریق صید تجاری و با استفاده از تور گوشگیر جمع آوری شد. طول کل و وزن تر هر ماهی به ترتیب با دقت یک سانتی متر و یک گرم اندازه گیری شد و جهت تعیین سن ماهی، اتولیت ساژیتا به وسیله برش عرضی استخوان سر از ماهی استخراج گردید. سپس برای تعیین جنسیت و وضعیت بلوغ، حفره شکمی هر نمونه باز شد. پارامترهای رشد با استفاده از مدل رشد ون برتالانفی محاسبه شد (365/58=L∞ ، 26/0=K، 16/0-=t0). ثابت فای پریم نیز 95/2 به دست آمد. طول و سن بلوغ با استفاده از مدل لجستیک با برازندن پارامترهای a و b به داده های مشاهده شده در فصل تخم ریزی به ترتیب 32/27 سانتی متر و 4/2 سال به دست آمد.

امروزه اهمیت استفاده ازگیاهان دارویی درمبارزه با بیماری های عفونی و غیرغفونی کاملا آشکار بوده و لزوم جایگزینی آنها با داروهای شیمیایی به دلیل خواص چند گانه آنها در پیش گیری و درمان بسیاری ازبیماری ها به ویژه در صنعت آبزی پروری ضروری به نظر می رسد. این مطالعه با هدف بررسی سمیت حاد (LC50-96h)اسانس آویشن باغی در بچه ماهی قزل آلای رنگین کمان اجرا شد. به منظور مطالعه تاثیرات این اسانس، تعداد80 عدد بچه ماهی قزل آلای رنگین کمان با میانگین وزنی 5/0± 10 در تانکرهای 9 لیتری در معرض غلظت های مختلف اسانس آویشن باغی قرار گرفتند و تلفات بصورت روزانه بر اساس روش OECD و در مدت زمان 96 ساعت اجرا شد. سپس سمیت حاد اسانس آویشن باغی با استفاده از نرم افزار پروبیت محاسبه و غلظت ppm 4/4 تعیین گردید. با توجه به نمودار تغییرات غلظت اسانس و رفتارهای بالینی ماهی ها می توان نتیجه گرفت که اسانس آویشن باغی با تغییر خواص فیزیکی آب و کاهش میزان اکسیژن آب، سیستم اکسیژن رسانی ماهی را مختل کرده و مرگ آنها را سبب می شود.

در این تحقیق تغییرات فصلی و سالانه گردش آب سطحی دریای خزر با استفاده از مدل POM بررسی شد. در این مدل از داده های میدان دما و شوری WOA و از داده های باد و شارش های اتمسفری بانک داده های روزانه ECMWF، با دقت 5/7 دقیقه و با گام زمانی 6 ساعته و برای بتی متری از داده های GEBCO08 با دقت 30 ثانیه استفاده شده است. ابتدا مدل برای مدت ده سال (1997-1988) اجرا شد و پس از بررسی پایداری، با داده های اندازه گیری موجود (1996) مقایسه گردید که تطابق خوبی بین الگوی تغییرات دما و نیز شوری مشاهده می شود. سپس، مدل برای ده سال اخیر (2014-2005) در دو حالت (با و بدون در نظر گرفتن شارش های اتمسفری، داده های باد و رودخانه ها) اجرا گردید. نتایج نشان داد که تغییرات جریان آب در کلیه فصول سال، در مناطق کم عمق، بیانگر اثر غالب میدان باد بر این نواحی است اما در مناطق عمیق، وزش باد اثر کمتری بر روی جریان ها دارد. تغییرات میانگین گردش آب سطحی سالانه دریای خزر، سه گردش آب را نشان میدهد. یک گردش آب کوچک ساعتگرد نسبتا ضعیف در حوضه شمالی و یک گردش آب بزرگ پادساعتگرد قوی در مرکز حوضه میانی و یک گردش ساعتگرد نسبتا قوی و کوچک در جنوب حوضه جنوبی می باشد که با توجه به گردش های فصلی آنها، واداشت باد در حوضه شمالی و مناطق کم عمق دریای خزر در شکل گیری جریان ها، موثرتر می باشند.

تالاب شادگان به عنوان بزرگترین تالاب ایران همواره در معرض ورود هیدروکربن ها از طریق ورودی های اصلی تالاب شامل رودخانه جراحی، جزرومدهای خلیج فارس از پایین دست، ته نشست اتمسفری و نشت احتمالی از خطوط انتقال نفت می باشد. با توجه به اهمیت، گستردگی تالاب و تعدد منابع انتشار هیدروکربن ها در آن، هدف از این مطالعه پهنه بندی هیدروکربن ها بر اساس غلظت و منشا آنها با استفاده از روش های زمین آماری می باشد. نمونه های رسوب سطحی در عمق 5-0 سانتیمتری از بستر تالاب در 202 نقطه به روش سیستماتیک-تصادفی برداشت شدند. آنالیز هیدروکربن ها با استفاده از دستگاه GC– MS انجام شد. نقشه های پهنه بندی غلظت و منشا ترکیباتPAH بر اساس غلظت کل این ترکیبات و نسبت MP/P و آلکان های نرمال به ترتیب بر اساس غلظت کل آلکانهای نرمال و شاخص CPI تهیه شدند. برای تهیه نقشه های توزیع مکانی از روش کریجینگ معمولی استفاده شد. در ابتدا نرمالیته داده ها با استفاده از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف بررسی شد. به منظور تحلیل ساختار مکانی از واریوگرام استفاده شد. برای ارزیابی دقت تخمین گر و بررسی خطای درون یابی از روش های اعتبار سنجی متقاطع استفاده شد و خطای برآورد با استفاده از شاخص آماری ریشه ی میانگین مربعات خطا ((RMSE محاسبه شد. برای ترسیم واریوگرام و تهیه نقشه های پهنه بندی، از نرم افزارهای GS+ وArc GIS استفاده شد. نتایج پهنه بندی بر اساس غلظت و منشا هیدروکربن ها وجود غالبیت منشاء پتروژنیک در رسوبات سطحی سر تا سر منطقه را نشان می دهند. در مطالعه حاضر، 90 درصد منطقه مطالعاتی تحت تاثیر ورودی های نفتی دستخوش آلودگی مزمن می باشد.

یکی از راه های کنترل فرسایش قوس خارجی استفاده از سازه ی آبشکن می باشد. در سال های اخیر آبشکن های سنتی از نظر بهره-وری، قیمت و مناسب بودن برای محیط زیست مورد انتقاد قرار گرفته اند. بدین ترتیب اتخاذ روش هایی که مقرون به صرفه بوده و سازگار با محیط زیست باشند مورد اهمیت قرار گرفته است. آبشکن باندال لایک ترکیبی از آبشکن نفوذپذیر و نفوذناپذیر است که در شبه قاره هند به منظور کنترل فرسایش و بهبود عمق جریان برای کشتی رانی در رودخانه های آبرفتی احداث می گردد. این سازه از ساقه های درخت بامبو ساخته شده است، بدین ترتیب مقرون به صرفه بوده و با محیط زیست سازگار می باشد. در این مطالعه اثر درصد نفوذپذیری آبشکن باندال لایک بر حداکثر عمق آبشستگی اطراف آبشکن در فلومی با قوس ملایم 90 درجه و در شرایط مستغرق بررسی شده است. بدین منظور سری آبشکن های نفوذ ناپذیر (نفوذپذیری 0%) و باندال لایک با سه درصد نفوذپذیری (33، 50 و 64) درصد درون فلوم جایگذاری شده و تحت شرایط هیدرولیکی متفاوت (اعداد فرود 21/0، 23/0، 26/0، 29/0) مورد آزمایش قرار گرفته اند. نتایج نشان داد که حداکثر عمق آبشستگی اطراف سازه ی باندال لایک به میزان قابل ملاحظه-ای کمتر از آبشکن نفوذناپذیر می باشد. همچنین با افزایش درصد نفوذپذیری آبشکن باندال لایک حداکثر عمق آبشستگی اطراف آن کاهش می یابد.

در فرآیند طراحی یک شناور دریایی، استخراج ضرائب هیدرودینامیکی معادلات حرکت شناور بسیار حائز اهمیت می باشد. برای استخراج این ضرائب هیدرودینامیکی می توان از روش های تحلیلی-تجربی، دینامیک سیالات محاسباتی و تست مدل استفاده نمود که در این میان با توجه به محدودیت های موجود در دو روش نخست، تست مدل دقیق-ترین روش استخراج این ضرائب می باشد. استخراج تجربی این ضرایب که در آزمایشگاه های دریایی صورت می پذیرد، امکان شبیه سازی رفتار شناور در تست های مانور مدنظر سازمان بین المللی دریانوردی و تعیین میزان مانور پذیری شناور را فراهم می سازد. در آزمایشگاه های دریایی با توجه به اختلاف موجود در تجهیزات و روش های تست، برای اطمینان از صحت نتایج، دقت تجهیزات و روش تست، مدل های استاندارد مورد آزمون قرار گرفته و نتایج آن با نتایج ارائه شده توسط دیگر اعضای کنفرانس بین المللی حوضچه کشش مقایسه می شود. بر این اساس در این مقاله به شرح فرآیند اجرای تست و استخراج تعدادی از این ضرائب برای شناور معیار اِسو اُزاکا با استفاده از اجرای تست های استاتیکی و دینامیکی به کمک سیستم مقید مانور در آزمایشگاه ملی دریایی شهدای خلیج فارس پرداخته شده و در انتها مقایسه نتایج حاصل با مقادیر ارائه شده توسط کنفرانس بین المللی حوضچه های کشش انجام پذیرفته است.