پژوهش نامه آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان
سال:1399 | دوره:9 | شماره:2 (پیاپی 20) |تعداد مقالات:6

یادگیری دستور زبان دوم یکی از مشکلات اصلی زبان آموزان است. در این پژوهش تلاش شد با استفاده از دستاورد های رده شناسی زبان، یادگیری دستور زبان فارسی برای فارسی آموزان عرب زبان تسهیل شود. بدین منظور، بر پایه ی مولفه های رده شناسی ترتیب واژه، شباهت ها و تفاوت های رده شناسی زبان فارسی و زبان عربی معیار، مشخص گردید. تحلیل داده ها نشان داد که از میان 24 مولفه ی مشترک زبان فارسی و عربی معیار، در 7 مولفه باهم تفاوت و در 11 مولفه با هم شباهت دارند و در 6 مولفه نیز، همزمان شباهت و تفاوت وجود دارد. با توضیح این تفاوت ها و شباهت های رده ای به آزمودنی ها، نکات دستوری زبان فارسی به آن ها آموزش داده شد و سپس از آن ها پس آزمون به عمل آمد. تحلیل میانگین نمرات آزمون ها نشان داد که میانگین نمرات آزمودنی ها در پس آزمون از میانگین نمره های آن ها در پیش آزمون بالاتر است. تحلیل آمار استنباطی نیز نشان داد که اختلاف در کسب نمره ی آزمودنی ها در پیش آزمون و پس آزمون معنادار است. از این رو، می توان گفت که هرچه آگاهی زبان آموزان عرب زبان از شباهت ها و تفاوت های رده شناسی زبان فارسی و زبان عربی بیشتر باشد، یادگیری زبان فارسی برای آن ها راحت تر و سریع تر می شود.

با تغییرات در حوزه ی یادگیری زبان دوم، علاقه ی روزافزون به انجام تحقیقات انگیزشی مرتبط با کلاس های زبان دوم و خارجی، گسترش یافته است. با این حال، تاکنون پژوهش علمی ای درخصوص بررسی عوامل تاثیرگذار بر انگیزه ی یادگیری زبان فارسی (به عنوان زبان خارجی/ دوم) در میان فارسی آموزان غیرایرانی انجام نشده است. در این پژوهش، نخست بر اساس مدل سیستم های خودانگیزشی دورنی (2005)، و پژوهش های گاردنر و لامبرت (1972)، کلمنت (1980)، تاگوچی (2010)، پاپی (2010)، و ماگید (2011)، پیرامون انگیزش زبان آموزان، پرسش نامه ای 16 مولفه ای شامل 92 گویه برای فارسی آموزان آماده سازی گردید. سپس، 300 فارسی آموز زن و مرد، با ملیت های مختلف (و در بازه ی سنی 18-50 سال) از مراکز آموزش زبان فارسی دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) در قزوین، و دانشگاه علوم پزشکی تهران به سوالات پرسشنامه پاسخ دادند. در نهایت، روایی و پایایی پرسشنامه با استفاده از نرم افزار پی ال اس مورد بررسی قرار گرفت. به منظور بررسی پایایی از سه معیار ضریب آلفای کرونباخ، ضریب پایایی ترکیبی و ضرایب بارهای عاملی استفاده شد و نتایح نشان داد که همه ی سازه ها از پایایی قابل قبولی برخوردار هستتد. همچنین روایی همگرایی قابل قبولی برای پرسشنامه به دست آمد. با روش فورنل و لارکر روایی واگرایی پرسشنامه نیز مورد تایید قرار گرفت. از آماره ی تی نیز به عنوان معیاری جهت بررسی معنی داری سوالات مربوط به هر سازه استفاده شد. و از آنجایی که این مقدار برای تمامی سوالات آماره ی تی بیش از 1. 96 می باشد، نشان از مطلوب بودن سوالات و در مجموع برازش مناسب مدل ساختاری است.

هدف این مقاله بررسی رابطه ی بین خودهای ممکن شخصیتی و عوامل انگیزشی و نقش آن ها در یادگیری زبان فارسی است. مقوله ی انگیزش و تاثیر آن بر یادگیری زبان یکی از مسایل حایز اهمیت در امر آموزش است. بررسی و شناسایی انواع انگیزش و عوامل انگیزشی می تواند گام موثری برای ارتقای کیفی آموزش زبان باشد. برای یادگیری اصولی و مطلوب هر زبان می بایست عناصر و متغیرهای تاثیرگذار بر این عرصه را شناسایی نمود. اساس این پژوهش بر مبنای نظریه ی نظام خودانگیزشی دورنیه استوار است. علاوه بر عناصر اصلی این نظام نقش چند خودممکن انگیزشی از جمله متغیر احساسی اضطراب و دو متغیر میزان صحبت کردن در کلاس و علاقه به صحبت کردن در کلاس بررسی شده است. بدین منظور پرسشنامه ای در چارچوب نظریه ی برگزیده، بین جامعه ای متشکل از 146 فارسی آموز سطح پیشرفته ی مرکز آموزش زبان فارسی قزوین در دو ترم آموزشی سال 98-97 با ملیت های مختلف توزیع و برای تحلیل داده ها از نرم افزار اس پی اس اس نسخه ی 18 استفاده شد. یافته های پژوهش گواه بر آن است که متغیر اضطراب با متغیرهای ترفیع محور، تجربیات یادگیری، خود آرمانی و تلاش فردی ارتباط مستقیم دارد، درحالی که با متغیر های پیشگیری محور، علاقه به صحبت کردن و میزان صحبت کردن در کلاس ارتباط معناداری ندارد. خود آرمانی نیز با متغیرهای پیشگیری محور و ترفیع محور ارتباط مستقیم دارد. متغیرهای پیشگیری و ترفیع محور تقریبا به میزان برابر موجب افزایش تلاش فردی زبان آموز می شوند. تحلیل ها همچنین نشان می دهد که خود بایسته و تجربیات یادگیری به طور معنی داری در پیش گویی میزان صحبت موثر هستند، اما متغیر خودآرمانی متغیر پیش گوی معنی داری نیست. این زبان آموزان از صحبت کردن در کلاس مضطرب نمی شوند، ضمن این که میل درونی آن ها به صحبت کردن بیشتر آن ها را به فعالیت سوق می دهد تا میزان صحبتشان در کلاس.

پژوهش حاضر، تمرین های نوشتاری کتاب های نگارش فارسی دوره ی دوم ابتدایی را بررسی و تحلیل کرده است. ابزار اصلی این پژوهش، طبقه بندی پیشنهادی است که در چارچوب مطالعات نوشتن محققانی همچون ورقاس، 1989؛ دیکسون، 2001؛ هارتانتی، 2011؛ جوریا، 2015، هارتانتی، 2011، دیکسون، 2001، ورقاس، 1989 و. . .، و در مطابقت با فعالیت های نوشتاری کتاب های نگارش فارسی طراحی شده است. پژوهش حاضر از نوع توصیفی-تحلیلی است. ابتدا تمرین های کتاب های نگارش فارسی دوره ی دوم ابتدایی مورد شمارش قرار گرفته است. سپس تمرین ها در سطوح و زیرمقوله های مختلف طبقه بندی پیشنهادی قرار داده شده اند و فراوانی آن ها مشخص گردیده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از نرم افزار اس. پی. اس. اس 20، استفاده شده است. نتایج کدگذاری 386 تمرین نشان داد که حجم قابل توجهی ازاین کتاب ها (% 70، 46) به تمرین ها و فعالیت های نوشتاری نوشتن کنترل شده اختصاص یافته است که بر تقویت دانش زبانی و فعالیت های سطح پایین نوشتن تاکید دارد. بنابراین، رویکرد محصول نگر، رویکردی غالب در آموزش مهارت نوشتن کتاب های نگارش فارسی است. به نظر می رسد که نگاه متوازن به طراحی و تدوین تمرین های هر دو سطح پایه و بالای نوشتن در کتاب های درسی، باید از جانب برنامه ریزان و مولفان مورد توجه قرار گیرد. افزون بر این، نتایج تحلیل آماری (آزمون خی دو و آزمون وی کرامر) داده ها نشان داد که بین تمرین های کتاب های نگارش سه پایه ی دوره ی دوم ابتدایی تفاوت معناداری وجود دارد (0. 05>p) و با ارتقاء یافتن دانش آموزان به پایه های تحصیلی بالاتر و افزایش دانش زبانی و دانش حاصل از تجربه ی آن ها، سطح طراحی تمرین های نوشتن نیز بالاتر رفته است. یافته ها و نتایج این پژوهش می تواند در حوزه های مختلف نظام آموزش و پرورش، از جمله در حوزه ی طراحی و تدوین مواد آموزشی و حوزه ی تدریس مورد استفاده قرار گیرد.

نظریه ی زبان شناسی و پیکره ی زبانی لازم و ملزوم یکدیگرند؛ بدین معنا که نظریات زبان شناسی با مطالعه ی پیکره های زبانی محک زده می شوند و میزان اعتبارشان بر اساس داده های واقعی، سنجیده می شود؛ از سوی دیگر، پیکره ی زبانی، زمینه ی اصلاح یا تغییر نظریات زبان شناسی موجود و یا طرح نظریات جدید را فراهم می آورد. پژوهش حاضر با هدف برداشتن گامی کوچک در راستای ایجاد پیکره ی تولیدی فارسی آموزان غیرایرانی و نیز آشنایی بیشتر با ویژگی های دستوری نوشتار فارسی آموزان انجام شده است. پرسش اصلی، چگونگی ویژگی ساختمان دستوری نوشتار فارسی آموزان چینی سطح فرومیانی (A2) و پرسش فرعی میزان کارآمدی دستور مقوله و میزان در توصیف ساختمان دستوری زبان میانی فارسی آموزان است. پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی است که با استفاده از پیکره ای زبانی برگرفته از آزمون نگارش پایان دوره ی عمومی 90 فارسی آموز چینی مرکز آموزش زبان فارسی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) و بر پایه ی نظریه ی زبانی مقوله و میزان انجام شده است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که ساختار جمله در نوشتار فارسی آموزان چینی سطح فرومیانی، بیشتر از نوع هسته ای، مرتبه بندی شده و مهین است. گروه فعلی در هر جمله به طور میانگین مشخصاتی همچون خودایستایی شخصی، جهت معلوم و قطب مثبت دارد و گروه فعلی خودایستای غیرشخصی و جهت مجهول ملاحظه نمی شود. مشخصه ی بارز گروه اسمی نیز بدون وابسته یا تک وابسته بودن آن است؛ ولی گروه قیدی تقریبا به نسبت یکسان از نوع با علامت و بدون علامت در نوشتار دیده می شود. این پژوهش کارایی دستور مقوله و میزان در توصیف دقیق نوشتار فارسی آموزان چینی را به نوعی تایید می کند.

هدف از این پژوهش، بررسی رابطه ی بین هوش هیجانی، استقلال، خودتنظیمی و تمایل به برقراری ارتباط با مهارت خواندن و درک مطلب فارسی­ آموزان غیرفارسی زبان است. 141 نفر از دانشجویان 28 کشور جهان که در 12 دانشگاه ایران بودند، در این پژوهش مشارکت کردند. این افراد در مراکز زبان فارسی دانشگاه­ ها مشغول به یادگیری زبان فارسی به عنوان زبان خارجی بودند یا دانش آموخته ی زبان فارسی از همین مراکز بودند. دانشگاه­ های منتخب تحقیق حاضر در بخش­ های مختلف کشور، یعنی شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز ایران واقع شده­ اند. ابزار مورد استفاده در پژوهش حاضر، آزمون خواندن و درک ­ مطلب فارسی و چهار پرسشنامه ی تمایل به برقراری ارتباط، خودتنظیمی، خودراهبری و هوش هیجانی بوده است. نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان می دهد که هر چهار متغیر با مهارت خواندن و درک مطلب رابطه­ ی مثبت و معناداری دارند. همچنین، بین تمامی زیرمؤلفه­ های استقلال، هوش هیجانی، خودتنظیمی و این مهارت نیز روابط مثبت و معناداری وجود دارد. به منظور سنجش قدرت پیش بینی کننده ی 4 متغیر مستقل به همراه زیرمؤلفه های تشکیل دهنده ی آن ها نسبت به مهارت خواندن، از روش های آماری رگرسیون چندگانه و استاندارد شده استفاده شد. هر 4 متغیر مستقل و اغلب زیرمؤلفه­ های مربوط به آن­ ها قدرت پیش­ بینی خوبی از مهارت خواندن دارند. به علاوه، به منظور فراهم آوردن بینش عمیق­ تر در مورد متغیرها و برآورد قدرت روابط علّی میان آن­ ها، مدل معادله ی ساختاری از طریق نرم افزار اِی اِم اُ اِس استفاده ­ شد. هر چهار متغیر مستقل پیش­ بین مهارت خواندن و درک مطلب بودند و از میان آن ها متغیر تمایل به برقراری ارتباط قوی­ ترین پیش بین این مهارت بود.