آموزش و سلامت جامعه
سال:1399 | دوره:7 | شماره:4 |تعداد مقالات:10

اهداف: سرطان معده شایع ترین علت مرگ در بین همه سرطان ها در ایران است. با توجه به نقش تغذیه مناسب در پیشگیری از سرطان معده، مطالعه حاضر با هدف تعیین تاثیر مداخله آموزشی بر اساس الگوی اعتقاد بهداشتی بر رفتارهای تغذیه ای مرتبط با سرطان معده در زنان شاغل شهرستان فسا (استان فارس) انجام شد. مواد و روش ها: این مطالعه نیمه تجربی، روی 100 نفر از زنان شاغل تحت پوشش دو مرکز بهداشتی-درمانی شهر فسا که به صورت تصادفی به دو گروه آزمون و کنترل تقسیم شدند، انجام شد. ابزار گردآوری اطلاعات پرسش نامه محقق ساخته، مشتمل بر مشخصات دموگرافیک، آگاهی، سازه های الگوی اعتقاد بهداشتی و سنجش عملکرد بود که قبل مداخله آموزشی و 3 و 6 ماه بعد از مداخله آموزشی توسط افراد گروه آزمون و کنترل تکمیل شد. برنامه آموزشی طی 8 جلسه 50 تا 55 دقیقه ای در سالن مرکز بهداشت با شیوه بحث گروهی همراه با نمایش فیلم و تصاویر آموزشی برای گروه آزمون برگزار شد. پرسش نامه ها جمع آوری شد و توسط نرم افزار آماری 22 SPSS و با استفاده از آزمون های آماری کای اسکوئر، آزمون های t مستقل و t زوجی و آنالیز واریانس تجزیه و تحلیل شد. یافتهها: میانگین سنی افراد گروه آزمون 5. 30± 35. 64 سال و در گروه کنترل 5. 38± 35. 70 سال بود. نتایج نشان داد که قبل از مداخله آموزشی، اختلاف معنی داری بین گروه آزمون و کنترل از نظر میزان آگاهی، حساسیت درک شده، شدت درک شده، منافع درک شده، خودکارآمدی درک شده و عملکرد وجود نداشت (0. 05p>). اما در 3 و 6 ماه پس از مداخله، گروه آزمون نسبت به گروه کنترل، افزایش معنی داری در خصوص هر کدام از موارد ذکرشده به جز موانع درک شده از خود نشان داد و در سازه موانع درک شده، گروه آزمون نسبت به گروه کنترل کاهش معنی دار داشته است (0. 05p<). نتیجه گیری: طراحی و اجرای مداخلات آموزشی مبتنی بر الگوی اعتقاد بهداشتی در زمینه پیشگیری از سرطان معده با محوریت رفتارهای تغذیه ای بر زنان شاغل اثربخش بود.

اهداف: رضایت زناشویی، خودارزیابی افراد نسبت به روابط زناشویی و کیفیت ازدواج و عاملی موثر برای مقابله با فشارهای روانی و عملکرد مناسب در زندگی است. این مطالعه به منظور تعیین میزان رضایت زناشویی و عوامل مرتبط با آن در زنان و مردان متاهل ساکن شهرستان تفت انجام شد. ابزار و روش ها: مطالعه مقطعی از نوع تحلیلی در سال 1398 روی 365 نفر از زنان و مردان متاهل انجام گرفت. در روستاها از روش نمونه گیری چندمرحله ای استفاده شد؛ به طوری که 12 مرکز روستایی جامع خدمات سلامت، به عنوان طبقات درنظر گرفته شد که هر یک دارای تعدادی خانه بهداشت به عنوان خوشه بودند و از هر طبقه به صورت تصادفی یک خانه بهداشت انتخاب شد. در هر خانه بهداشت، 14 نفر (7 نفر زن و 7 نفر مرد) از مراجعان به صورت تصادفی وارد مطالعه شدند. در شهر نیز از روش نمونه گیری طبقه ای استفاده شد؛ به این ترتیب که هر کدام از 3 مرکز شهری به عنوان طبقه درنظر گرفته شدند و سپس در هر مرکز 77 الی 78 نمونه از بین مراجعان به صورت تصادفی انتخاب شدند. داده ها با پرسش نامه های رضایت از زندگی زناشویی، حمایت اجتماعی و اعتیاد به اینترنت، گردآوری و نمرات حاصل در مقیاس 100-0 محاسبه شد و در نرم افزار SPSS 22 و محاسبه ضریب همبستگی پیرسون و مدل رگرسیون خطی به روش گام به گام تحلیل شد. یافته ها: میانگین رضایت زناشویی مردان 13. 62± 64. 19 و زنان 12. 37± 65. 37 به دست آمد و اختلاف معناداری نداشت (0. 368p=). میانگین حمایت اجتماعی 11. 44± 64. 56 و اعتیاد به اینترنت 12. 90± 29. 35 بود. متغیرهای حمایت اجتماعی (0. 001>p)، تحصیلات همسر (0. 018=p) و درآمد (0. 020=p) با اثر مثبت و اعتیاد به اینترنت (0. 002=p)، شغل (0. 002=p)، سن همسر (0. 008=p) و سرنوشت ازدواج والدین (0. 043=p) با اثر منفی، توان پیش بینی 0. 235 تغییرات نمره رضایت زندگی زناشویی را داشتند. نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که علاوه بر حمایت اجتماعی و اعتیاد به اینترنت، متغیرهای دموگرافیکی نیز مانند تحصیلات و سن همسر، درآمد، شغل فرد و سرنوشت ازدواج والدین بر کاهش و افزایش میزان رضایت زناشویی تاثیر دارند.

اهداف: ارتقای سلامت کودکان از مهم ترین شاخص های سطح سلامت یک جامعه بوده و پیشگیری از وقوع حادثه در کودکان، مستلزم رعایت نکات ایمنی است. مطالعه حاضر با هدف تعیین تاثیر آموزش مبتنی بر مدل اعتقاد بهداشتی بر انجام رفتار ایمن مادران در پیشگیری از آسیب های کودکان انجام شد. مواد و روش ها: این مطالعه نیمه تجربی با مشارکت 220 مادر دارای کودک زیر 5 سال در شهر شوش در سال 1398 انجام شد. داده ها از طریق پرسش نامه آگاهی، سازه های مدل اعتقاد بهداشتی، رفتار و چک لیست ایمنی منزل قبل و بعد از مداخله آموزشی در گروه کنترل و مداخله به روش خودگزارش دهی جمع آوری شد. مداخله آموزشی مبتنی بر مدل اعتقاد بهداشتی طی 3 جلسه به روش های سخنرانی بازخوردی، بحث گروهی، نمایش کلیپ و تصاویر انجام شد. تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزار SPSS 22 و آزمون های من ویتنی، ویلکاکسون، t و کای اسکوئر انجام شد. یافته ها: میانگین و انحراف معیار سنی مادران 5. 20± 28. 50 سال بود. بین میانگین نمره های آگاهی، رفتار، ایمنی منزل و سازه های مدل اعتقاد بهداشتی در گروه مداخله قبل و بعد از مداخله آموزشی اختلاف معنی دار مشاهده شد (0. 001>p) و در گروه کنترل بین میانگین نمرات حساسیت درک شده، موانع درک شده، رفتار و ایمنی منزل افزایش معنی دار مشاهده شد. البته اختلاف معنی داری در تفاوت امتیاز هر یک از متغیرها قبل و بعد از مداخله بین دو گروه، وجود داشت. نتیجه گیری: برنامه آموزشی طراحی شده بر اساس مدل اعتقاد بهداشتی در بهبود باورها و افزایش رفتار ایمن در پیشگیری از حوادث کودکان موثر است.

اهداف: نوجوانان با توانمندسازی رفتارهای خود در زمینه های مختلف بر چالش ها و مشکلات اجتماعی غلبه می کنند. بر این اساس، هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه کمبودهای اجتماعی و مهارت فردی با توانمندسازی رفتاری در دانش آموزان دوره اول متوسطه بود. ابزار و روش ها: روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی و از نوع مقطعی است. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش آموزان دوره اول متوسطه شهر یزد در سال تحصیلی 98-1397 بودند و تعداد نمونه بر اساس جدول مورگان 372 نفر تعیین شد. روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای است و ابزار پژوهش شامل پرسش نامه های استاندارد خودتوانمندسازی اجتماعی، مهارت های فردی و کمبودهای اجتماعی بود. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه به کمک نرم افزار SPSS 20 انجام گرفت. یافته ها: بین کمبودهای اجتماعی با توانمندسازی رفتاری دانش آموزان ارتباط معکوس وجود دارد. این ارتباط با ابعاد مهارت شناختی، مهارت رفتاری و آمایه انگیزشی معنادار بود (0. 05>p)، اما با بُعد کفایت هیجانی رابطه معنی داری وجود ندارد (0. 05p). همچنین متغیرهای کمبودهای اجتماعی و مهارت فردی دانش آموزان می تواند تغییرات متغیر توانمندسازی رفتاری دانش آموزان را پیش بینی کند (0. 175=R2). نتیجه گیری: کمبودهای اجتماعی با توانمندسازی رفتاری دانش آموزان رابطه معکوس و مهارت فردی با توانمندسازی رفتاری دانش آموزان رابطه مثبت داشته و می تواند آن را پیش بینی کند.

اهداف: تکامل ابتدای کودکی به عنوان یکی از حیطه های اولویت دار تعیین کننده های اجتماعی سلامت است. دامنه وسیعی از متغیرها، تکامل کودک را تحت تاثیر قرار می دهند. هدف از این مطالعه، بررسی عوامل مرتبط با تاخیر تکامل در کودکان زیر 5 سال بود. ابزار و روش ها: مطالعه حاضر، یک مطالعه مورد-شاهدی بود که در فاصله فروردین تا مردادماه سال 1398 در شهرستان همدان انجام شد. در مجموع 462 کودک زیر 5 سال و مادرانشان شامل 231 کودک دارای تاخیر تکامل به عنوان گروه مورد و 231 کودک سالم به عنوان گروه شاهد وارد مطالعه شدند. عوامل خطر مورد بررسی شامل متغیرهای جمعیت شناختی و زمینه ای، آگاهی مادران درباره تکامل کودکان و مجموعه ای از رفتارهای مراقبتی بود. تحلیل های آماری با استفاده از نرم افزار Stata 11 و آنالیز رگرسیون لجستیک انجام شد و سطح معناداری 5% در نظر گرفته شد. یافته ها: نتایج نشان داد که رابطه سن مادر (1. 08-1. 00: CI95%، 1. 04 =OR)، سابقه بستری کودک در بیمارستان (4. 05-1. 63: CI95%، 2. 57 =OR)، مصرف مواد دخانی توسط والدین (3. 64-1. 20: CI95%، 2. 90 =OR) و میزان آگاهی مادر (0. 82-0. 25-: CI95%، 0. 44 =OR) با تاخیر تکامل کودکان، رابطه معنادار داشت. نتیجه گیری: مادران دارای کودک زیر 5 سال، نیازمند دریافت آموزش در زمینه ابعاد مختلف تکامل و رفتارهای مراقبتی محافظت کننده کودکان در مقابل تاخیر تکامل هستند. شناسایی عوامل مرتبط با تاخیر تکامل کودکان کمتر از 5 سال، می تواند سیاست گذاران و برنامه ریزان را در طراحی اقدامات موثر به منظور کاهش تاخیر در تکامل و عوارض آن یاری کند.

اهداف: شپش سر یکی از شایع ترین معضلات بهداشتی در کودکان و به خصوص دختران است. پژوهش حاضر با هدف تعیین تاثیر آموزش مبتنی بر الگوی اعتقاد بهداشتی با استفاده از پیام رسان شبکه اجتماعی بر ارتقای رفتارهای پیشگیری کننده از ابتلا به پدیکلوزیس در دانش آموزان دختر انجام شد. مواد و روش ها: این مطالعه نیمه تجربی در سال 1397 در شهر بجنورد انجام شد. تعداد 145 دانش آموز به روش نمونه گیری خوشه ای از بین 12 مدرسه انتخاب و به صورت تصادفی به دو گروه مداخله و کنترل تقسیم شدند. برای گروه مداخله برنامه آموزشی به مدت 2 هفته و هر هفته 3 روز با بارگذاری فیلم ها و مطالب آموزشی در مورد پدیکلوزیس در پیام رسان شبکه اجتماعی اجرا شد. ابزار جمع آوری اطلاعات شامل پرسش نامه مبتنی بر الگوی اعتقاد بهداشتی و پرسش نامه اطلاعات جمعیت شناختی بود که در قبل از مداخله و بلافاصله و 3 ماه بعد از آموزش از سوی دانش آموزان تکمیل شد. تحلیل اطلاعات با استفاده از آزمون های آماری دقیق فیشر، کای دو، من ویتنی و آنالیز واریانس در نرم افزار SPSS 20 انجام شد. یافته ها: بر اساس نتایج مطالعه در میانگین نمرات آگاهی، حساسیت درک شده، منافع درک شده، موانع درک شده و خودکارآمدی در گروه مداخله، بلافاصله بعد از مداخله نسبت به قبل از مداخله تفاوت آماری معناداری وجود داشت (0. 001>p). همچنین میانگین نمرات شدت درک شده، راهنما برای عمل و رفتار بلافاصله بعد از مداخله در گروه مداخله نسبت به گروه کنترل به طور معنی داری افزایش یافته بود (0. 05>p). نتیجه گیری: نتایج نشان داد که آموزش مبتنی بر الگوی اعتقاد بهداشتی با استفاده از پیام رسان شبکه اجتماعی در ارتقای رفتارهای پیشگیری کننده از ابتلا به پدیکلوزیس در دانش آموزان دختر موثر است.

اهداف: دریافت کافی میوه و سبزیجات، اثرات مثبت زیادی بر بهبود وضعیت سلامت نوجوانان دارد. با این وجود، بسیاری از نوجوانان مقادیر توصیه شده میوه و سبزیجات را دریافت نمی کنند. مطالعه حاضر با هدف تعیین پیشگویی کننده های دریافت میوه و سبزیجات در دانش آموزان دختر دوره متوسطه اول با استفاده از تئوری شناخت اجتماعی انجام شد. ابزار و روش ها: مطالعه به روش مقطعی و با مشارکت 332 دانش آموز دختر دوره متوسطه اول در شهر ایلام در سال 1397 انجام شد. نمونه گیری از 5 مدرسه دولتی و به روش تصادفی چندمرحله ای بود. داده ها با استفاده از پرسش نامه 42آیتمی محقق ساخته مبتنی بر تئوری شناخت اجتماعی گردآوری شد. روایی پرسش نامه به روش کیفی و پایایی آن با محاسبه آلفای کرونباخ تایید شد. داده ها با کمک آمار توصیفی، همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی چندگانه در نرم افزار SPSS 19 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: میانگین سنی دانش آموزان 0. 97± 13. 72 سال با دامنه سنی 12 تا 16 سال بود. شغل 2/45% پدران کارمند و 78% مادران خانه دار بودند. تحصیلات 52. 1% پدران دانشگاهی و 36. 4% مادران تحصیلات دیپلم داشتند. سازه های تئوری شناخت اجتماعی روی هم رفته 20. 9% از واریانس دریافت میوه و سبزیجات را پیشگویی کردند. با این حال، فقط سازه خودتنظیمی به طور معنی داری رفتار را پیشگویی کرد (0. 001=p) و سایر سازه ها پیشگویی کننده معنی دار رفتار نبودند. نتیجه گیری: تئوری شناخت اجتماعی می تواند به عنوان یک چارچوب نظری مناسب برای پیشگویی رفتارهای نوجوانان در ارتباط با دریافت میوه و سبزیجات مورد استفاده قرار گیرد.

اهداف: انجام رفتارهای سالم و داشتن یک سبک زندگی سالم در دانش آموزان، مهم است. این تحقیق با هدف تعیین تاثیر مداخله آموزشی مبتنی بر نظریه رفتار برنامه ریزی شده بر ارتقای رفتارهای سبک زندگی سالم در دانش آموزان پسر مقطع اول متوسطه انجام شد. مواد و روشها: این پژوهش یک کارآزمایی کنترل دار تصادفی است که روی 120 دانش آموز پسر متوسطه اول شهر رفسنجان انجام شد. اطلاعات در دو نوبت قبل و 3 ماه بعد از آموزش توسط پرسش نامه مبتنی بر نظریه رفتار برنامه ریزی شده جمع آوری شد. مداخله آموزشی طی 12 جلسه آموزشی برای گروه مداخله انجام گرفت. اطلاعات به دست آمده پس از جمع آوری، توسط نرم افزار SPSS 16 و با استفاده از آزمون های آماری t زوجی، t مستقل و کای اسکوئر تحلیل شدند. یافتهها: بعد از مداخله، میانگین نمره آگاهی، نگرش، هنجارهای ذهنی، کنترل رفتاری درک شده و قصد رفتاری در گروه مداخله نسبت به گروه شاهد بالاتر و اختلاف معنی دار بود (0. 001>p). همچنین میزان پرداختن به رفتارهای سبک زندگی سالم در دانش آموزان گروه مداخله به طور معنی داری پس از انجام مداخله آموزشی افزایش یافت (0. 001>p). نتیجه گیری: مداخله آموزشی بر اساس نظریه رفتار برنامه ریزی شده رفتارهای سبک زندگی سالم را در دانش آموزان گروه مداخله افزایش داد.

اهداف: پرفشاری خون به عنوان یکی از شایع ترین مشکلات بهداشتی مزمن در سراسر جهان است و رفتارهای خودمراقبتی به عنوان بخش مهمی از مدیریت فشار خون در این بیماران محسوب می شود. بنابراین، مطالعه حاضر با هدف تعیین تاثیر مداخله آموزشی مبتنی بر مدل پِرسید (PRECEDE) بر ارتقای رفتارهای خودمراقبتی بیماران مبتلا به پرفشاری خون انجام شد. مواد و روش ها: این کارآزمایی شاهددار تصادفی شده در سال 1397 در بین 102 نفر از بیماران مبتلا به پرفشاری خون که به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شده بودند، انجام شد. ابزار گردآوری اطلاعات شامل اطلاعات دموگرافیک و پرسش نامه استاندارد مبتنی بر سازه های مدل پِرسید بود که به صورت مصاحبه تکمیل شد. گروه آزمون در 4 جلسه آموزشی شرکت نمودند. پرسش نامه ها قبل و 3 ماه بعد از انجام مداخله آموزشی از شرکت کنندگان دو گروه آزمون و کنترل جمع آوری شد. داده ها در نرم افزار SPSS 19 و با استفاده از آزمون های آماری کای اسکوئر، t مستقل، t زوجی و رگرسیون خطی تحلیل شدند. یافته ها: نتایج نشان داد که آگاهی، نگرش و عوامل قادر کننده 20% از واریانس رفتارهای خودمراقبتی بیماران مبتلا به پرفشاری خون قبل از انجام مداخله آموزشی را پیشگویی می نمودند. پس از انجام مداخله آموزشی میانگین نمرات همه سازه های مدل پِرسید به جز عوامل قادرکننده بین دو گروه آزمون و کنترل تفاوت آماری معناداری داشت (0. 05p<). همچنین میانگین نمره رفتارهای خودمراقبتی 3 ماه بعد از مداخله آموزشی در گروه آزمون در مقایسه با گروه کنترل به طوری معناداری افزایش یافته بود (0. 05>p). نتیجه گیری: افزایش میانگین رفتار خودمراقبتی در بیماران تحت مداخله آموزشی حاکی از نقش موثر آموزش در به کارگیری رفتارهای خودمراقبتی است. برنامه ریزی صحیح به منظور انجام مداخلات آموزشی بر اساس مدل پِرسید و نیز فراهم نمودن ساختارهای لازم با هدف تسهیل تحقق رفتارهای خودمراقبتی در بیماران فشار خونی ضروری است.

اهداف: با توجه به اینکه مصرف سیگار در نوجوانان روند نگران کننده دارد و از طرفی در این سن توجه به رسانه و آسیب پذیری نسبت به آن افزایش می یابد؛ لذا این مطالعه با هدف تعیین نقش رسانه ها بر قصد مصرف سیگار در نوجوانان انجام شد. اطلاعات و روش ها: جستجوی الکترونیکی به شیوه نظام مند از پایگاه های اطلاعاتی معتبر بین المللی شامل Medline، Web of Science, Scopus و Science Direct تا فروردین 1398 صورت گرفت و مطالعات مشاهده ای که به بررسی ارتباط قرار گرفتن در معرض محتواهای رسانه ای و قصد مصرف سیگار در نوجوانان سنین 19-10 سال پرداخته بودند، انتخاب شدند. نتایج مطالعات مرتبط، با استفاده از راهنمای نیوکاسل و اوتاوا و JBI (The Joanna Briggs Institute) مورد ارزیابی قرار گرفتند و ناهمگنی مطالعات با استفاده از شاخص های I 2 و Chi 2 ارزیابی شد. یافته ها: در این مطالعه 20 مقاله وارد شد که 13 مقاله وارد فراتحلیل شدند. نتایج نشان داد، قرار گرفتن در معرض رسانه ها با قصد مصرف سیگار در نوجوانان ارتباط دارد؛ به گونه ای که نسبت شانس رسانه های ترغیب کننده (1. 64-0. 98: 95% فاصله اطمینان): 1. 27 و رسانه های با محتوای محافظت کننده (0. 86-0. 67: 95% فاصله اطمینان): 0. 76 با قصد مصرف سیگار در نوجوانان ارتباط داشتند. همچنین فیلم های با محتوای سیگار به عنوان قوی ترین رسانه ترغیب کننده قصد مصرف سیگار (2. 59-0. 91: 95% فاصله اطمینان): 1. 54 محسوب شدند. نتیجه گیری: مطالعه حاضر تصویری واضح از نقش رسانه ها و چگونگی تاثیر نوع محتوای رسانه ای بر قصد مصرف سیگار در نوجوانان را ارایه می دهد و بر لزوم کسب و ارتقای مهارت سواد رسانه ای برای پیشگیری از کاهش مصرف سیگار در آنان تاکید می کند.