گیاه پزشکی
سال:1398 | دوره:42 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

شته جالیز Aphis gossypii یکی از آفات مهم گیاهان گلخانه ای از جمله خیار می باشد. در مطالعه ی حاضر تأثیر کاربرد جداگانه و توأم زنبور پارازیتوئید Lysiphlebus fabarum و کفشدوزک Hippodamia variegata به منظور کنترل این شته مورد ارزیابی قرار گرفت. تکرارها در کلیه ی تیمارها شامل 10 عدد گیاه خیار بود که هر کدام به پنج شته ی بال دار آلوده شدند و همراه با یک گیاه حامل "باقلا-شته سیاه باقلا" در یک قفس قرار گرفتند. در ادامه با معرفی مرتب یک شاخه باقلا، محتوی شته های مومیایی شده (دو روز در میان)، یک جفت حشره کامل نر و ماده کفشدوزک (سه روز در میان) و یا کاربرد هم زمان هر دوی این عوامل، تغییرات جمعیت شته جالیز طی هفت هفته در سه تیمار بررسی شد. بر اساس نتایج بدست آمده، زنبور به تنهایی قادر به تنظیم جمعیت شته جالیز نبود، اما کفشدوزک H. variegata، عملکرد به مراتب بهتری از خود نشان داد. بهترین عملکرد هنگام کاربرد توأم زنبور و کفشدوزک بدست آمد به گونه ای که اوج جمعیت شته بطور معنی داری تعدیل شد و همچنین تعداد شته های زنده در پایان آزمایش در این تیمار (7/9± 145) در مقایسه با کاربرد جداگانه زنبور (7/26± 357) و یا کفشدوزک (9/6± 189) بطور معنی داری کمتر بود. همچنین در خصوص تعداد مومیایی ها در پایان آزمایش اختلاف معنی داری بین تیمارها (کاربرد جداگانه زنبور: 9/22± 145؛ کاربرد توأم: 8/11± 177) مشاهده نشدکه نشان دهنده ی عدم تمایل مراحل مختلف رشدی کفشدوزک H. variegataدر تغذیه از مراحل نابالغ زنبور L. fabarum می باشد. در یک جمع بندیکاربرد هم زمان این دو عامل کنترل زیستی در مهار شته جالیز مؤثر بنظر می رسد.

در سال های اخیر بخش های وسیعی از مزارع گندم دیم شاهد خسارت ناشی از جمعیت در حال افزایش سوسک های قهو ه ای گندم شده است. به منظور مطالعه تغییرات جمعیتی و عوامل محدود کننده طبیعی فعالیت سوسک های قهوه ای گندم، لاروها، شفیره ها و حشرات کامل این آفت از مزارع گندم دیم استان های کرمانشاه و کردستان جمع آوری گردید. جمع آوری و شمارش لاروها و شفیره ها با انداختن کادرهای چوبی در سطح مزرعه و کندن خاک آن محدوده انجام گرفت. برای شکار حشرات کامل آفت در مزارع اقدام به تور زدن گردید. نتایج بررسی های سه ساله نشان داد که سوسک های قهوه ای گندم در غرب ایران عمدتاً شامل گونه های Brenske, 1897) Tanyproctus ganglbaueri) و Gyllenhal, 1817) Miltotrogus (Amphimallon) caucasicus) و متعلق به خانواده Scarabaeidae بودند. گونه غالب بسته به منطقه و سال زراعی متفاوت بود و گونه ها به نوعی جایگزین یکدیگر شدند. خسارت قابل توجه گونه T. ganglbaueri به عنوان آفت قبل از این در دنیا گزارش نشده است. بیشترین میانگین تراکم لاروهای M. caucasicus در استان کرمانشاه 6/5 عدد در هر کادر 25/0 مترمربع در دهه اول دی ماه دیده شد. بیشترین تراکم لاروهای T. ganglbaueri در کردستان 16 عدد لارو در هر کادر در فروردین ماه ثبت شد. لاروهای T. ganglbaueri ازاواخر بهمن ماه شروع به تغذیه کرده و شدت تغذیه لاروها در اسفند و فروردین ماه بود. متوسط طول عمر حشره کامل T. ganglbaueri حدود 43 روز بود. زیست شناسی تا حدودی متفاوت این دو گونه آفت در انتخاب بهترین زمان کنترل آنها اهمیت دارد. گونه هایی از قارچ ها شامل Beauveria bassiana و Hirsutella sp. و باکتری های بیمارگر حشرات مانند Bacillus sp. از سوسک های قهوه ای گندم جداسازی شد. نیاز به مطالعات بیشتر برای شناسایی و بازنگری گونه های سوسک های قهوه ای گندم در اقلیم های مختلف ایران وجود دارد.

کنه تارتن انجیر، Acari: (Tetranychidae) Eotetranychus hirsti Baker & Pritchard یکی از مهم ترین آفات درختان انجیر در ایران و بسیاری از مناطق جهان می باشد. این آفت موجب ریزش برگ ها شده و خسارت قابل توجهی به بار می آورد. به طوری که کشاورزان هر ساله برای کنترل جمعیت این آفت از سموم شیمیایی مختلفی استفاده می کنند. با توجه به مصرف تازه خوری میوه انجیر و در راستای تولید محصول سالم و توسعه مصرف آفت کش های غیر شیمیایی، تأثیر غلظت های 1500 و 2000 پی پی ام آفت کش حاوی صابون روغن نارگیل (پالیزین® )، عصاره فرآوری شده فلفل قرمز (تنداکسیر® )، کنه کش پروپارژیت (اومایت® ) با غلظت 1000 پی پی ام، آب پاشی و شاهد (بدون محلول پاشی) در شهرستان بردسکن، در سال های 1394 و 1395 انجام شد. محلول پاشیدر هر سال در اوایل مرداد اجرا و نمونه برداری از برگ در زمان های یک روز قبل از محلول پاشی و 3، 7، 14، 21 و 28 روز بعد از محلول پاشی انجام شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که از نظر مرگ و میر مراحل مختلف زیستی کنه تارتن انجیر، بین تیمارهای مورد آزمایش و در زمان های مختلف اختلاف معنی داری وجود داشت. بر اساس نتایج بدست آمده، کاربرد ترکیبات گیاهی از جمله عصاره فرآوری شده فلفل قرمز در مقایسه با کنه کش پروپارژیت به طور معنی داری موجب کاهش بیشتر جمعیت کنه انجیر شد. همچنین میانگین درصد تلفات تیمار عصاره فرآوری شده فلفل قرمز، روی مراحل مختلف رشدی آفت شامل تخم، لارو و مرحله پوره و بالغ، در زمان 3 روز بعد از محلول-پاشی به ترتیب، 0/99، 1/98 و 2/90 درصد در سال اول و 0/98، 4/94 و 2/96 درصد در سال دوم بود و در زمان 28 روز پس از محلول پاشی به ترتیب، 9/97، 6/97 و 6/91 درصد در سال اول و 4/98، 7/97 و 3/97 درصد در سال دوم بدست آمد. بر اساس نتایج تحقیق حاضر، محلول پاشی درختان انجیر با حشره کش حاوی عصاره فرآوری شده فلفل قرمز (تنداکسیر® )، با غلظت 2000 پی پی ام، برای کنترل خسارت کنه انجیر می تواند توصیه شود.

شب پره مینوز گوجه فرنگیMeyrick Tuta absoluta آفت مهم و کلیدی گوجه فرنگی می باشد. در بررسی حاضر ابتدا اثرات کشندگی حشره کش گیاهی تنداکسیر (Tondexir® ) و حشره کش شیمیایی ایندوکساکارب (Avaunt® ) روی تخم این آفت مورد بررسی قرار گرفت. در آزمایش دیگری اثرات غلظت زیرکشنده (LC30) دو ترکیب ذکر شده روی پارارمترهای جدول زندگی این آفت بررسی شد. از دستگاه برج پاشش (Potter tower) برای زیست سنجی ها استفاده شد. همچنین به منظور بررسی تاثیر ترکیبات ذکر شده در شرایط مزرعه ای، آزمایشی با سه تیمار و چهار تکرار در قالب طرح بلوک کامل تصادفی طی دو سال زراعی 1396 و 1397 انجام شد. در شرایط آزمایشگاهی حشره کش تنداکسیر سمیت بالاتری نسبت به ایندوکساکارب برای تخم T. absoluta داشت. میزان LC50 ترکیبات ذکر شده به ترتیب 9/837 پی پی ام و 1/1139 پی پی ام برآورد شد. غلظت زیرکشنده ترکیبات ذکر شده به طور معنی داری آماره های جدول زندگی این آفت را تحت تاثیر قرار دادند. طول دوره های جنینی، لاروی، شفیرگی و طول کل دوره پیش از تخم گذاری (TPOP) در تیمار تنداکسیر به طور معنی داری بالاتر از تیمار شاهد بود. نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm) در تیمار حشره کش ها به طور معنی داری پایین تر از تیمار شاهد بود (P<0. 05). کمترین میزان نرخ متناهی افزایش جمعیت (λ ) (105/1 بر روز) و طولانی ترین طول دوره یک نسل (T) (36/39 روز) در تیمار تنداکسیر مشاهده شد. در شرایط مزرعه ای دوام اثر حشره کشی تنداکسیر بالاتر از ایندوکساکارب بود، چنانچه در نمونه برداریهای بیست و یک روز پس از تیمار، درصد تلفات ایجاد شدهدر تخم و لارو مینوز گوجه فرنگی در قطعات تیمار شده با این حشره کش به طور معنی داری بالاتر از قطعات تیمار شده با ایندوکساکارب بود. نتایج به طور کلی نشان داد حشره کش گیاهی تنداکسیر اثرات کشندگی و زیرکشندگی بالایی برای مینوز گوجه فرنگی دارد و می تواند به عنوان یکی از گزینه های احتمالی در برنامه مدیریت تلفیقی این آفت (IPM) مطرح باشد.

نماتدهای سیستی غلات یکی از عوامل زنده تهدیدکننده تولید گندم مخصوصاً در شرایط دیم و استرس های ناشی از خشکی در بیشتر کشورهای تولیدکننده گندم در جهان به شمار می روند. از بین گونه های نماتد سیستی غلات، Heterodera filipjevi گونه غالب و شایع در مزارع غلات ایران است. در این مطالعه واکنش ژنوتیپ های رایج گندم نان شامل چندین رقم و لاین نسبت به H. filipjevi در شرایط گلخانه، برمبنای روش ارایه شده جهت غربالگری ژنوتیپ های گندم تحت شرایط کنترل شده، مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد ارقام بک کراس روشن با میانگین جمعیت 2/30 و سیلور استار با میانگین جمعیت 8/6 سیست و ماده بالغ، به ترتیب بیشترین و کمترین میانگین جمعیت را به خود اختصاص دادند. تجزیه خوشه ای داده ها، کلیه ژنوتیپ ها را در چهار گروه تقسیم بندی نمود. سه رقم بک کراس روشن، پیشتاز و پیشگام با توجه به بالاتر بودن میانگین تعداد سیست های موجود در خاک و ریشه نسبت به رقم حساس بزوستایا (شاهد حساس) به عنوان ژنوتیپ های بسیار حساس (HS) گروه بندی شدند. ارقام مهدوی، بم، دنا، بهار، سیوند، افق، ارگ و بزوستایا در گروه ژنوتیپ های حساس (S) قرار گرفتند. ژنوتیپ های روشن، الوند، پارسی، ES-93-95 و مرودشت به عنوان ژنوتیپ های نسبتاً حساس (MS) و ژنوتیپ های سیروان، M-90-9 و M-90-7 به همراه ژنوتیپ سیلور استار (شاهد نسبتاً مقاوم)، در گروه ژنوتیپ های نسبتاً مقاوم (MR) قرار گرفتند.

سفیدبالک (Gennadius. )Bemisia tabaci یکی از مهمترین آفات گیاهان زراعی و محصولات زینتی در جهان است و مشاهده شده است که قابلیت مقاوم شدن به بسیاری از گرو ه های حشره کش ها را دارد. این آفت توانایی بروز مقاومت به گروه های مختلف حشره کش از جمله نئونیکوتونوئیدها را دارا می باشد. در مطالعه ی حاضر تاثیر استفاده از تکنیک خاموشی ژن (RNAi) ژن CYP6CM1 به عنوان یکی از اصلی ترین ژن های مسئول بروز مقاومت به نئونیکوتینوئیدها روی سطح نسبی بیان، اندازه مقاومت و میزان فعالیت آنزیم سیتوکروم P450 در دو جمعیت سفیدبالک پنبه مقاوم و حساس در برابر حشره کش ایمیداکلوپرید مورد ارزیابی قرار گرفت. کلنی جمعیت های سفیدبالک پنبه روی برگ های گیاه گوجه و در اتاقک رشد پرورش یافت. RNA دو رشته ای ژن CYP6CM1 با استفاده از پرایمرهای اختصاصی سنتز شد و آزمایشات زیست سنجی پس از وارد کردن dsRNA به داخل بدن حشره از طرق دریافت دهانی و با محاسبه مقدار LC50 و نسبت مقاومت با استفاده از نرم افزار کامپیوتری Ploplus انجام شد. اندازه گیری فعالیت مونواکسیژناز نیز با استفاده از زیر نهشت 7-اتوکسی کومارین انجام شد. آنالیز داده ها نشان داد که تغذیه دهانیdsRNA به طور موثری میزان سطح بیان نسبی ژن CYP6CM1 (2 برابری)، اندازه مقاومت (3/5 برابری) و میزان فعالیت آنزیم سیتوکرومP450 (45 درصدی) را در جمعیت مقاوم تغذیه شده باCYP6CM1dsRNA کاهش داد. کاهش چند برابری اندازه مقاومت بیانگر امکان استفاده عملی از تکنیکRNAi در مدیریت مقاومت B. tabaci می باشد.

استفاده از سموم شیمیایی در طی دهه ها باعث ایجاد آلودگی محیط زیست و همچنین ایجاد باقیمانده بر روی محصولات غذایی شده است. در این پژوهش از عصاره های آبی و متانولی آویشن شیرازی (Zataria multiflora Boiss. ) و سیر (Allium sativum L. )جهت کنترل بیماری کپک سبز پرتقال با عامل. Penicillium digitatum Sacc، در آزمایشگاه و در انبار 15 درجه سلسیوس استفاده شد. نتایح آزمون دیسک گذاری در محیط کشت نشان داد که، عصاره ی آبی و الکلی سیر (غلظت 60 میلی گرم در میلی لیتر)با 26 و 32 میلی متر قطر ممانعت از قارچ بیمارگر، دارای بیشترین اثر کنترل کنندگی و عصاره ی آبی و الکلی آویشن شیرازی (غلظت 15 میلی گرم در میلی لیتر) با 10 و 14 میلی متر قطر ممانعت از قارچ بیمارگر، دارای کمترین اثر کنترل کنندگی بود. در آزمون اختلاط با محیط کشت، عصاره های آبی و الکلی سیر در غلظت 600 میلی گرم در لیتر به ترتیب با 25/65 و 26/75 درصد ممانعت از قارچ بیمارگر بهترین کنترل کنندگی بیمارگر را نشان دادند. در آزمون انبار 15 درجه ی سلسیوس، سطح لکه ی ایجاد شده در تیمار عصاره های آبی و الکلی سیر و آویشن شیرازی با غلظت شش در هزار، cm2 30/5 (آبی) و cm226/3 (الکلی) برای سیر، cm2 44/7 (آبی) و cm215/4 (الکلی) برای آویشن شیرازی، کمترین میزان خود را در مقایسه با سایر تیمارها وهمچنین تیمار شاهد (با میزان cm247/30) داشتند. نتایج بررسی فعالیت آنزیم های پراکسیداز و پلی فنل اکسیداز نشان داد که بیشترین فعالیت هر دو آنزیم نه روز بعد از نمونه برداری و در تیمار شش در هزار عصاره ی سیر مشاهده شد. میزان نسخه برداری سه ژن کدکننده ی آنزیم های پراکسیداز، پلی فنل اکسیداز و فنیل آلانین -آمونیالیاز روندی مانند میزان فعالیت سه آنزیم در طول 12 روز نمونه برداری داشت و در روز نهم، بیشترین میزان نسخه برداری این سه آنزیم به ترتیب با مقدار عددی 23/15، 80/11 و 36/12 برابر شاهد سالم بودند. بر اساس نتایج آزمون های آزمایشگاهی و انباری، عصاره ی هر دو گیاه سیر و آویشن شیرازی به عنوان ترکیبات طبیعی با پتانسیل کنترل کنندگی معرفی می شوند.