روانشناسی شناختی
سال:1399 | دوره:8 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

رهیافت های یکپارچه در علوم شناختی می کوشند بین سازه های مختلف در نظریه های گوناگون ارتباط برقرار کنند و آن ها را در یک چهارچوب مفهومی مشترک بازتفسیر کنند. در این پژوهش با استفاده از مفهوم سطوح پردازشی، چهارچوب یکپارچه ای جهت تفسیر نظام مند نتایج به دست آمده از آزمون های شناختی پیشنهاد و ارزیابی شده است. برای برقراری ارتباط بین پردازش سطح معنایی با دیگر سطوح، ابتدا سطوح پردازشی شناخت بر اساس حجم اطلاعاتی که از محرک بازنمایی و پردازش می کنند به سه دسته ویژگی محور، معنایی و مفهومی تقسیم شده اند و سطح پردازشی معنایی، ارتباط دهنده ی سطح پردازشی ویژگی-محور و سطح پردازشی مفهومی در نظر گرفته شده است. برای ارزیابی کمی ساختار این مدل، 207 شرکت کننده با اختلال در پردازش محرک های هیجانی از کلینیک های روان شناختی شهرستان مشهد به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. چگونگی کارکرد شبکه شناختی شرکت کنندگان به وسیله پرسشنامه افسردگی بک، آزمون فاصله معنایی، آزمون روانی تولید کلام و آزمون های رایانه ای جستجوی نقطه هدف، استروپ، آزمون تداعی ضمنی و مرتب سازی کارت های ویسکانسین سنجیده شد. در مدل پژوهش، پرسشنامه و آزمون های اجرا شده به عنوان متغیر پیش بینی کننده و سطوح سه گانه پردازشی به عنوان متغیر های میانجی سازمان دهی شدند و داده های پژوهش از طریق مدل معادله ساختاری و با رویکردی اکتشافی تحلیل گردید. بهترین مدل برازش شده، تقسیم بندی سه سطحی داده های پژوهش را تایید کرد و در این مدل ضریب مسیر ارتباط مراحل معنایی و مفهومی پردازش 4/0 بدست آمد. این نتایج پیشنهاد می کنند که پردازش شناختی ویژگی محور، معنایی و مفهومی با مکانیزم های متفاوتی انجام می شوند و آزمون های شناختی برای ارزیابی کارکرد های شناختی در هر سطح با توجه به حجم اطلاعاتی محرک های استفاده شده، باید با آزمون های انجام شده در همان سطح مقایسه شود. در مطالعات پیشین ارتباط بین نمره آزمون تولید کلام و شدت نشانگان افسردگی بک اغلب بحث برانگیز بوده است. با بکارگیری مفهوم سطوح پردازش، درباره ارتباط این دو متغیر و دلایل متفاوت بودن نتایج مطالعات قبلی بحث شده است.

خواب در تحکیم حافظه افراد بزرگسال موثر است، اما تحکیم وابسته به خواب در کودکان همانند بزرگسالان به خوبی مشخص نشده است. بنابراین، هدف از انجام تحقیق حاضر، بررسی تاثیر خواب در تحکیم حافظه حرکتی کودکان بوده است. شرکت کنندگان شامل 32 کودک پسر داوطلب 10تا12سال شهر کرمان که معیارهای ورود به تحقیق را دارا بودند. از تکلیف زمان واکنش زنجیره ای به منظور سنجش حافظه ضمنی کودکان استفاده گردید. شرکت کنندگان شامل دو گروه خواب ((1± ) 8 شب و (1± )8 صبح) و بیداری((1± ) 8 صبح و (1± )8 شب) بودند که پنج بلوک 90 کوششی را در جلسه اکتساب انجام دادند. در فواصل12ساعت تمامی گروه ها آزمون های یادداری (تحکیم) و انتقال را انجام دادند. جهت تحلیل داده ها از آزمون تحلیل واریانس مختلط 2×2 و 2×4 استفاده گردید. نتایج آزمون یادداری و انتقال نشان دادند که زمان واکنش در دو بلوک تفاوت معنی داری داشته است(05/0>P). اما اثر تعاملی بلوک و گروه تفاوت معنی دار نداشته است(05/0 P ≥ ). این امر حاکی از آن است که تحکیم حافظه حرکتی در گروه های خواب و بیداری کودکان شکل گرفت، اما وابسته به خواب نبوده است. یافته ها نشان دادند که ارتقاء و پیشرفت در عملکرد مهارت صرفا بر اثر تمرین و در طول جلسات تمرین به دست نمی آید؛ بلکه بعد از یادگیری مهارت و در دوره خاموش، با گذر زمان حافظه مربوط به مهارت یادگرفته شده، ارتقاء و تحکیم می یابد. بنابراین، خواب عامل ضروری در توسعه یادگیری خاموش و انتقال یادگیری تکلیف توالی دار حرکتی پنهان کودکان نمی باشد.

اختلال اضطراب فراگیر یکی از اختلالات شایع درمیان کودکان است که معمولا همراه با اختلالات دیگر مشاهده می شود. هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی اثربخشی برنامه سوگیری توجه و ذهن آگاهی بر توجه، بازداری و کنترل هیجانی کودکان دارای اختلال اضطراب فراگیر بود. این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری این پژوهش عبارت بود از: کودکان دارای اختلال اضطراب فراگیر مراجعه کننده به کلینیک های روان شناسی منطقه 20 تهران و نمونه عبارت بود از: 30 نفر از این کودکان که به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند. گروه آزمایش به مدت هشت جلسه تحت برنامه تلفیقی اصلاح سوگیری توجه و ذهن آگاهی قرار گرفت و گروه گواه هیچ مداخله ای را دریافت نکرد. والدین همه شرکت کنندگان آزمون کارکردهای اجرایی بریف را به عنوان پیش آزمون و پس آزمون تکمیل کردند. داده ها در دو سطح توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و استنباطی (تجزیه و تحلیل کوواریانس چندمتغیره) مورد تحلیل آماری قرار گرفتند. نتایج این پژوهش نشان داد برنامه اصلاح سوگیری توجه و ذهن آگاهی بر میزان توجه، بازداری و کنترل هیجان) کودکان دارای اختلال اضطراب فراگیر تاثیر دارد (001/0p<). با توجه به یافته های این پژوهش می توان نتیجه گرفت درمان تلفیقی اصلاح سوگیری توجه و ذهن آگاهی باعث بهبود کارکردهای اجرایی در کودکان دارای اضطراب فراگیر می شود و می توان از این درمان در مداخلات بالینی سود جست.

تلاش مداوم برای برآورده نمودن انتظارات دیگران یا انتظار از خود می تواند بسیار استرس زا باشد و عملکرد فرد را تحت تاثیر قرار دهد. هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی مداخله مبتنی بر تغییر ذهنیت دوییک، بر استرس ناشی از انتظارات تحصیلی در دانش آموزان تیزهوش است. روش پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی دانش آموزان دختر پایه هشتم مدارس استعدادهای درخشان شهر اصفهان در سال تحصیلی 98-99 است که با روش نمونه گیری تصادفی چندمرحله ای انتخاب شدند. تعداد 30 دانش آموز که بر اساس پرسشنامه استرس ناشی از انتظارات تحصیلی (AESI) سطح بالایی از استرس داشتند گزینش و در دو گروه کنترل (15 نفر) و آزمایش (15 نفر) قرار گرفتند. گروه آزمایش 8 جلسه 50 دقیقه ای (هفته ای دوجلسه) مداخله گروهی دریافت نمود. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس چندمتغیری و نرم افزار 23 SPSS صورت گرفت. یافته ها نشان داد بین گروه های آزمایش و کنترل به لحاظ خرده مقیاس های انتظار از خود و انتظار از دیگران و مقیاس کل، تفاوت معنی داری وجود دارد. با توجه به نتایج امیدوارکننده تاثیر مداخله مبتنی بر تغییر ذهنیت دوییک، در کاهش استرس ناشی از انتظارات تحصیلی در دانش آموزان مدارس استعدادهای درخشان، پیشنهاد می شود از این مداخله به منظور کاهش استرس در دانش آموزان استفاده گردد.

هدف از پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی تاثیر تحریک الکتریکی فراجمجمه ای بر میزان وسوسه سوءمصرف مواد مخدر در مردان بزرگسال مبتلا به اختلال سوءمصرف مواد در شهر صفادشت بود. برای رسیدن به این هدف، از جامعه ای آماری که همه مردان بزرگسال مبتلا به اختلال سوءمصرف مواد در مرکز اخوان واقع در شهر صفادشت را دربرمی گرفت، استفاده شد. طرح تحقیقی به صورت تجربی، پیش آزمون-پس آزمون با یک گروه گواه و یک گروه آزمایش و حجم نمونه بالغ بر 30 نفر (15 نفر گروه آزمایش و 15 نفر گروه کنترل) با استفاده از شیوه نمونه گیری در دسترس انجام شد. تعداد جلسات برگزارشده 10 جلسه و هر هفته یک بار در مرکز مورد نظر بود. در این پژوهش از پرسشنامه سنجش وسوسه مواد و همچنین تحریک الکتریکی فراجمجمه ای بر روی گروه نمونه استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل آماری از آزمون تحلیل کوواریانس چندمتغیره استفاده شد. یافته ها نشان داد که بین میانگین وسوسه به سوءمصرف مواد مخدر مردان بزرگسال مبتلا به اختلال سوءمصرف مواد در گروه آزمایش و کنترل تفاوت معناداری (01/0p>) وجود دارد؛ یعنی با حذف تاثیر نمرات پیش آزمون بین میانگین تعدیل شده وسوسه به سوءمصرف مواد مخدر برحسب گروه در مرحله پس آزمون تفاوت معناداری وجود دارد. با توجه به نتایج، به نظر می رسد که تحریک الکتریکی فراجمجمه ای مغز می تواند موجب کاهش نشانه های ولع مصرف، افراد مبتلا به سوءمصرف مواد مخدر گرد؛ . لذا، به متخصصان حوزه اعتیاد پیشنهاد می شود که از روش تحریک الکتریکی فراجمجمه ای به عنوان یک روش مداخله در درمان این افراد بهره ببرند.

زمان، مفهومی انتزاعی است که با استعاره های مفهومی یا شناختی قابل درک است. تاکنون در زبان فارسی، پرسشنامه ای استعاری مبتنی بر تحلیل شناختی-پیکره ای ساخته نشده است که بتوان از طریق آن درک استعاری حوزه های مبدا زمان را با نگاشت های گوناگون بررسی کرد. ازاین رو، هدف این مطالعه طراحی، ساخت و بررسی ویژ گی های روان سنجی پرسشنامه الگوی ادراک زمان به صورت استعاری، مبتنی بر تحلیل شناختی-پیکره ای است. پژوهش حاضر توصیفی از نوع زمینه یابی و مطالعات روان سنجی است. برای تحلیل شناختی-پیکره ای، ابتدا به صورت هدفمند، 28 متن معاصر انتخاب گردید؛ سپس 405 عبارت استعاری زمان در 18 نگاشت یا ارتباط استعاری استخراج شد که پرکاربردترین حوزه های مبدا ادراک زمان عبارت بودند از شیء، ماده، مسیر و مکان. بر این اساس، پرسشنامه ای با 41 سوال، به شیوه مقیاس پاسخ دهی لیکرت ساخته شد. هشت متخصص زبان شناسی شناختی و دو متخصص روان سنجی سوالات پرسشنامه را بررسی کردند. پس از حذف سوالات نامناسب، سایر سوالات اصلاح یا جایگزین سوالات حذف شده شدند و در پایان، شاخص روایی محتوای سی سوال باقی مانده محاسبه شد. سرانجام، پرسشنامه توسط 150 فارسی زبان (با مدرک تحصیلی کارشناسی به بالا) که به صورت نمونه گیری دردسترس انتخاب شدند، تکمیل شد. یافته های این پژوهش نشان داد پرسشنامه مذکور با روش ضریب آلفای کرونباخ از اعتبار مطلوبی برای کل پرسشنامه و عامل ها برخوردار است. همچنین، نتایج تحلیل عاملی نشان داد که پرسشنامه الگوی ادراک زمان به صورت استعاری، از سه عامل ماده، مکان و شیء تشکیل شده که جمعا 12/37 درصد از واریانس کل عامل ها را تبیین می کند. در نتیجه، پرسشنامه الگوی ادراک زمان به صورت استعاری برای فارسی زبانان از روایی و اعتبار خوبی برخوردار است.

هدف پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی رفتاردرمانی شناختی متمرکز بر تروما در کاهش میزان حساسیت سیستم های مغزی رفتاری و اجتناب تجربه ای در جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه بود. این پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل و جامعه آماری جانبازان اداره بنیاد شهید و امور ایثارگران شهر مرند بود. سی نفر از جانبازان مرد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و به روش تصادفی در دو گروه آزمایش (15 نفر مرد) و کنترل (15 نفر مرد) جایگزین شدند. داده ها با استفاده از مصاحبه بالینی ساختاریافته، پرسشنامه فهرست ارزیابی اختلال استرس پس از سانحه (نسخه نظامی)، پذیرش و عمل نسخه دوم و مقیاس سیستم های مغزی رفتاری گردآوری شد. برای گروه آزمایش، رفتاردرمانی شناختی متمرکز بر تروما طی 12 جلسه 90دقیقه ای در هر هفته اجرا شد. داده ها با استفاده از شاخص های توصیفی و تجزیه و تحلیل کواریانس چندمتغیری در نرم افزار آماری SPSS-20 انجام گرفت. نتایج نشان داد که میانگین نمرات گروه آزمایش برای متغیر سیستم بازداری رفتاری، سیستم فعال سازی رفتاری و اجتناب تجربی به طور معناداری پایین تر از گروه کنترل بود (001/0>P). با توجه به نتایج حاصل رفتاردرمانی شناختی متمرکز بر تروما در کاهش حساسیت سیستم های مغزی رفتاری و اجتناب تجربی در جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه تاثیر دارد؛ بنابراین طراحی و اجرای مداخلات مبتنی بر این درمان می تواند در زمینه آموزش و ارتقای بهداشت روانی جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه ضروری باشد.