مرتع
سال:1399 | دوره:14 | شماره:4 |تعداد مقالات:14

در این تحقیق، تغییرات تنوع، غنا، یکنواختی و غالبیت گونه ای گیاهان مرتعی با استفاده از شاخص های شانون-وینر، سیمپسون، منهینیگ، مارگالف و هیل در گرادیان ارتفاعی مراتع قزل اوزن تا ارتفاعات شهرستان کوثر در استان اردبیل بررسی شد. در این گرادیان ارتفاعی هشت رویشگاه از حاشیه رودخانه قزل اوزن تا ارتفاعات انتخاب شدند و در هر رویشگاه سه ترانسکت 100 متری مستقر شد و سپس در امتداد هر ترانسکت از 10 پلات 1 یا 25 (فقط در سایت دو) مترمربعی نمونه برداری شد. گونه ها از سطح پلات ها جمع آوری، شناسایی و فرم رویشی آن ها تعیین شد و در هر یک از پلات ها، فاکتورهای مربوط به درصد تاج پوشش و تعداد گونه ها ثبت شد. شاخص های تنوع، غنا، یکنواختی و غالبیت گونه ای در سطح کل گیاهان و فرم های رویشی محاسبه شدند و سپس برای مقایسه اختلاف در بین سایت ها از تجزیه واریانس یک طرفه و از آزمون دانکن برای مقایسه میانگین ها استفاده شد. نتایج نشان داد تغییرات ارتفاع، شیب و جهت بر شاخص های تنوع، غنا، یکنواختی و غالبیت در سطح کل گیاهان اثر معنی داری داشته است، اما در سطح فرم های رویشی اثر ارتفاع بر فورب ها و گراس ها معنی دار اما بر بوته ها، بجز غنای منهینگ، معنی دار نبوده، و اثر شیب و جهات جغرافیایی نوسانات زیادی داشته است. نتایج مقایسه مقادیر شاخص ها نشان داد که بیشترین مقدار غالبیت در طبقه ارتفاعی 937-965 متر و شاخص های تنوع، غنا و یکنواختی در طبقه ارتفاعی 1635-1677 متر برای کل گیاهان مشاهده شد. بیشترین مقدار غالبیت در طبقه شیب 30-45 درصد، شاخص های تنوع و یکنواختی در طبقه 45-60 درصد و غنا در طبقه 0-15 درصد مشاهد شد. همچنین بیشترین مقدار غالبیت در جهت غربی، شاخص های تنوع، غنا و یکنواختی در جهت شمال شرقی برای کل گیاهان مشاهده شد. به طور کلی می توان بیان کرد که به علت شدت استفاده از مراتع ارتفاعات پایین دست، تنوع و غنای گونه ای کاهش یافته، در صورتی که در ارتفاعات بالاتر به دلیل کاهش جمعیت دام و بهبود شرایط اقلیمی، تنوع گونه ای افزایش یافته است. بنابراین با توجه به نتایج، از تغییرات شاخص های تنوع گونه ای می توان به عنوان معیاری در راستای بهبود وضعیت مراتع منطقه و همچنین اتخاذ برنامه های مدیریتی مناسب بهره گرفت.

ارزیابی توان اکولوژیکی مرتعداری، یکی از ملزومات اساسی به منظور مدیریت مراتع است. پژوهش حاضر با همین منظور در مراتع کوهستانی میرداوود ارومیه انجام شد. برای انجام پژوهش، ابتدا نقشه واحدهای زیست محیطی تهیه و ویژگی های زیست محیطی هر واحد همگن مشخص گردید. در گام بعد با مقایسه ویژگی های اکولوژیکی هر واحد همگن و مقادیر معیارها و شاخص های مدل اکولوژیکی پیشنهادی دفتر استعدادیابی و بهره برداری از اراضی سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری (1390)، توان هر یک از واحدهای همگن برای مرتعداری، ارزیابی و نقشه آن به دو روش و سناریو، تهیه گردید و تطابق هر دو نقشه، از نظر آماری مورد آزمون قرار گرفت. در روش اول؛ وزن معیارها و شاخص های مطرح در تعیین اولویت هر یک از کاربری ها، بر مبنای منطق بولین (صفر و یک)، یکسان در نظر گرفته شد. در روش دوم، اهمیت (وزن) هر یک از معیارها و شاخص های مد نظر در مدل اکولوژیکی، در قالب مقایسات زوجی (تحلیل سلسله مراتبی)، مشخص شد. سپس به هر یک از طبقات شاخص های مرتبط با معیارهای مورد بررسی، بر اساس مفهوم درستی نسبی و بسته به نوع تابع عضویت آنها، یک کد اختصاص داده شد و با بهره گیری از نتایج فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، ارزش سازگاری و تناسب هر واحد همگن برای طبقات کاربری مرتع محاسبه گردید که بسته به دامنه عددی ارزش سازگاری؛ مناطق با اولویت بالا، متوسط، کم و بدون اولویت برای کاربری مرتع تعیین شد. نتایج حاصل از ارزیابی توان هر یک از واحدهای زیست محیطی با در نظر گرفتن وزن یکسان برای هر یک از معیارها و شاخص ها (روش اول)، نشان داد که 1/67 درصد از مساحت منطقه برای مرتعداری مناسب می باشد. همچنین نتایج حاصل از تهیه نقشه آمایش سرزمین با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (روش دوم)، نشان داد که 5/69 درصد از مساحت منطقه برای مرتعداری مناسب است. نتایج حاصل از تطابق نقشه ها، بیانگر همخوانی و همبستگی بین کاربری پیشنهادی در دو نقشه می باشد. نتایج مقایسات زوجی به منظور تعیین اهمیت (وزن) هر یک از معیارها و شاخص های مد نظر در مدل اکولوژیکی، نشان داد که شدت فرسایش خاک، نوع واحد اراضی، ترکیب گیاهی و اقلیم، به ترتیب نقش مؤثرتری در تعیین اولویت اراضی برای کاربری مرتع دارند. از بین معیارهای مورد بررسی، خصوصیات فیزیکی منطقه نسبت به دیگر معیارها، ارزش تعیین کنندگی بیشتری جهت تعیین اولویت اراضی برای کاربری مرتعداری، دارند. با انجام پژوهش حاضر، معیارها و شاخص های مؤثر به منظور طراحی مدل اکولوژیکی آمایش سرزمین اراضی دارای شرایط محیطی مشابه مکان مورد بررسی، شناسایی شد که از آنها می توان در ارائه دستور العملی ساده و کم هزینه جهت آمایش سرزمین استفاده نمود.

تخریب مراتع، تحت تاثیر فقر اقتصادی و ضعف سرمایه های اجتماعی ساکنین روستایی طی سالیان اخیر شدت بیشتری یافته است. در همین راستا، تحقیق حاضر، با هدف تبیین نقش این دو مقوله مهم در تخریب مراتع منطقه حفاظت شده بیجار انجام گرفته است. جامعه آماری مورد مطالعه شامل 1124 خانوار روستایی ساکن در منطقه مذکور بوده که بر اساس فرمول کوکران 287 خانوار به عنوان نمونه آماری انتخاب شده و به تناسب بین روستاها تقسیم شدند. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته بوده که مشتمل بر ویژگی های جمعیت شناختی افراد، دارایی های اقتصادی (درآمدها و هزینه های خانوار)، سرمایه های اجتماعی و مصادیق تخریب مرتع است. پس از تایید روایی با نظر متخصصان، پایایی پرسشنامه سرمایه های اجتماعی برابر 83/0 و پرسشنامه تخریب مراتع 79/0 به دست آمد که نشان از قابلیت اعتماد مناسب این پرسشنامه ها داشت. دیدگاه بهره برداران در ارتباط با مصادیق تخریب مرتع در سه بخش عوامل مربوط به دام و دامداری، قطع و برداشت، و تغییر کاربری مورد بررسی قرار گرفت. داده های گردآوری شده با استفاده از آزمون های کای اسکوئر، t جفتی و ضریب همبستگی پیرسون با استفاده از نرم افزار SPSS16 تحلیل شدند. به منظور تفکیک افراد فقیر و غیرفقیر، از خط فقر نسبی و برای محاسبه آن، از روش 66 درصد میانگین کل هزینه ماهانه خانوار استفاده شد. مطابق نتایج تحقیق، خط فقر سرانه 213000 تومان برآورد شد. بنابراین، با توجه به مقایسه هزینه های کل ماهیانه با خط فقر، 7/24 درصد افراد زیر خط فقر و فقیر تشخیص داده شدند. میانگین سرمایه اجتماعی بهره برداران 12/3 برآورد شد که در حد متوسط می باشد. بین متغیرهای سن، بعد خانوار، درآمد خانوارها، سطح تحصیلات و شغل با فقر اقتصادی بهره برداران ارتباط آماری معناداری یافت شد. بر اساس دیدگاه بهره برداران، تبدیل مرتع به اراضی زراعی، چرای طولانی دام و رقابت در چرای دام با میانگین های 14/4، 62/3 و 24/3 به ترتیب مهم ترین علل تخریب مراتع در منطقه حفاظت شده بیجار هستند. با توجه به نتایج تحقیق، میانگین میزان تخریب مرتع به وسیله پاسخگویان فقیر به طور معناداری بیشتر از پاسخگویان غیرفقیر بود. همچنین، از دیدگاه بهره برداران با سرمایه اجتماعی بیشتر، عوامل مربوط به دام و قطع و برداشت تاثیر بیشتری در تخریب مراتع داشته است. بین بهره برداران فقیر و غیرفقیر از لحاظ سرمایه اجتماعی تفاوت معناداری یافت نشد هر چند که در پاسخگویان غیرفقیر تا حدودی میانگین سرمایه اجتماعی بیشتر بود. بنابراین با بهبود وضعیت اقتصادی و کاهش فقر اقتصادی و اجتماعی ساکنین روستایی می توان انتظار کاهش تخریب مراتع مناطق حفاظت شده بیجار را داشت.

مدیریت عملیات شیردوشی و فراوری آن از طریق دانش بومی یکی از مهم ترین بخش های مدیریت دام در بین گله داران می باشد. گله داران با استفاده از عرف و سنت هایی محلی و با همیاری جمعی کار سخت و طاقت فرسای شیردوشی را به شکل سازگاری با محیط اطراف خود به طرز کامل انجام می دهند. این مطالعه به منظور مطالعه نظام سنتی در مدیریت عملیات شیردوشی و تقسیم شیر بر مبنای روش های پیمایشی با استفاده از روش های کیفی، مشاهده مستقیم، مشاهده مشارکتی و مصاحبه سازمان یافته، در میان 70 خانواده در روستای هفت چشمه، شهرستان آذرشهر انجام شد. بر اساس یافته ها، عملیات شیردوشی به شکل سازمان یافته ای شامل شمارش دام ها، جمع آوری دام ها، دوشیدن شیر، پیمانه نمودن شیر، تقسیم زمانی شیر، تهیه مشتقات و امور مربوط به فروش و مصرف آن به شیوه سنتی و بر اساس عرف حاکم در بین گله داران می باشد. در این عملیات نقش های مختلف اجتماعی ازجمله یانچی، چوپان، سوتچیلر و. . . در کنار هم یک نهاد اجتماعی به نام دسته را به وجود می آورند که عملیات شیردوشی را مدیریت می کند. در تعاونی شیردوشی، سوتچلرباشی به عنوان رهبر اعضای شیردوشی نقش کلیدی را در پیشبرد اهداف این تعاونی دارد و انتخاب این فرد در بین زنان شیردوش، عمدتاً بر اساس مقدار شیر روزانه تعیین می گردد. آنچه به تحکیم و تداوم این نظام سازمان یافته در خصوص عملیات شیردوشی کمک نموده، تقسیم وظایف و انجام تعهدات بین گله داران در این منطقه می باشد که به شیوه ای ساده و کارا بخشی از نظام گله داری خود را در قالب مدیریت عملیات شیردوشی و توزیع آن را بدون هیچ گونه مشکل اجتماعی-اقتصادی-زیست محیطی و با حداکثر کارایی انجام می دهند.

مدیریت پایدار چرای دام در اکوسیستم­ های مرتعی مستلزم درک جامعی از پویایی پوشش گیاهی و پاسخ آنها به شدت­ های چرایی به منظور تشخیص علل تغییر ترکیب و جوامع گیاهی است. در این تحقیق به منظور بررسی پاسخ پوشش گیاهی به شدت­ های مختلف چرای دام، از شاخص­ های طول عمر، فرم­ رویشی، فرم زیستی، تیره­ های گیاهی و کلاس خوشخوراکی برای گروه­ های کارکردی و همچنین شاخص­ های تنوع، غنا و یکنواختی (شاخص­ های سیمپسون و شانون-وینر و شاخص­ های مارگالف و منهینیک) استفاده شد. مطالعه در چهار شدت چرایی (چرای سنگین، متوسط، سبک و بدون چرا یا قرق) در مراتع نیمه­ استپی منطقه کرسنک و بارده در استان چهارمحال و بختیاری صورت گرفت. نمونه­ گیری در نقاط معرف و همگن هر یک از شدت­ های چرایی به صورت تصادفی-منظم و با ثبت درصد تاج پوشش گونه­ های گیاهی در 240 پلات انجام گردید. نتایج حاکی از این است که با افزایش شدت چرای دام، شاخص­ های تنوع گونه­ ای و غنای مارگالف کاهش یافتند، اما شاخص منهنیک و یکنواختی در منطقه با چرای سنگین بیشتر بود. در بین تیره­ های گیاهی مورد بررسی، افزایش شدت چرا موجب افزایش درصد تاج پوشش تیره­ هایChenopodiaceae و Euphorbiaceae و کاهش درصد تاج پوشش تیره­ های Poaceae، Fabaceae، Asteraceae و Apiaceae شد. به غیر از شاخص­ هایی همچون چندساله­ ها، همی­ کریپتوفیت­ ها و گندمیان چندساله که کاهش معنی­ داری را از منطقه مرجع به بحرانی نشان دادند، مقایسه اکثر گروه­ های کارکردی نیز حاکی از کاهش درصد تاج پوشش آنها با افزایش شدت چرا بود. علاوه بر این، از دیگر نتایج این تحقیق می­ توان به کاهش گیاهان با خوشخوراکی کلاس I و II از منطقه قرق به منطقه با چرای سنگین اشاره کرد. با توجه به تأثیر پذیرفتن برخی شاخص­ ها و گروه های گیاهی از نقطه نظر احیای اکولوژی و حفظ تنوع گیاهی، اصلاح روش­ های بهره­ برداری و مدیریتی در مراتع منطقه توصیه می­ شود.

فشردگی خاک باعث کاهش خلل و فرج خاک و درپی آن کوچک تر شدن قطر مجاری موئینه خاک می شود. این امر دسترسی گیاه به مواد معدنی و آب منفذی را محدود می سازد. از اینرو ارزیابی تراکم خاک به منظور بهبود روش های مدیریتی در مراتع و زمین های کشاورزی و همچنین کاهش مشکلات ناشی از تراکم در محیط زیست و تولید محصول ضروری است. در این پژوهش اثر تراکم خاک بر روی رشد ریشه پنج گونه مرتعی Ferula gummosa، Agropyron elongatum، Medicago minima، Atriplex canescens و Atriplex lentiformis در مقیاس آزمایشگاهی بررسی شد. ابتدا با استفاده از ضربات چکش سه سطح تراکم (تخلخل 36، 47 و 56 درصد) در یک خاک لومی-رسی در مقیاس گلدانی تهیه شد. در مرحله بعد، از هر گونه مرتعی انتخاب شده سه عدد بذر در داخل هر گلدان با تکرار سه تایی کشت شد. پس از گذشت یک دوره 60 روزه، طول ریشه های فرعی و اصلی برای هر کدام از نمونه ها اندازه گیری شد. به منظور آنالیز آماری داده ها از آزمون تجزیه واریانس یک طرفه استفاده شد. نتایج این پژوهش نشان داد که بین میزان تراکم خاک و رشد ریشه های فرعی و اصلی تمامی گیاهان مرتعی مورد مطالعه یک رابطه خطی وجود دارد. به طوریکه با کاهش میزان تراکم، رشد ریشه های فرعی و اصلی افزایش یافته است. مقایسه رشد ریشه های اصلی و فرعی گیاهان مورد مطالعه نشان داد که رشد ریشه اصلی گیاه A. canescens در تمامی شدت های تراکم بیشتر از سایر گیاهان بوده است. علاوه بر این A. canescens تنها گیاهی است رشد ریشه های فرعی آن در تخلخل های مختلف اختلاف معنی دار با هم ندارد. همچنین در دو گیاه M. minima و A. lentiformis بین رشد ریشه های اصلی آنها در تمامی شدت های تراکم خاک اختلاف معنی داری وجود ندارد. نتایج این پژوهش نشان داد که با کاهش میزان تراکم خاک، درصد فراوانی ریشه های فرعی افزایش یافته است. بیشترین درصد فراوانی اندازه گیری شده در تمامی گیاهان مربوط به ریشه های فرعی بین 1-0 سانتی متر در تخلخل 56 درصد می باشد. از این رو با افزایش میزان تخلخل و در پی آن افزایش خلل و فرج خاک، شرایط برای رشد طولی ریشه های گیاهان مرتعی فراهم تر می شود. اگرچه که نرخ تغییرات در ریشه های فرعی به مراتب بیشتر از ریشه اصلی می باشد.

این پژوهش با هدف ارزیابی تأثیر 35 سال پخش سیلاب بر زی توده کل و ذخیره کربن گونه های غالب گیاهان مرتعی در ایستگاه کوثر واقع در دشت گربایگان فسا انجام شد. نمونه برداری از گونه های گل آفتابی (Heliantemum lippii)، سیاه گینه (Dendrostellera lessertii) و درمنه دشتی (Artemisia sieberi) در عرصههایی که از طریق پخشسیلاب آبیاری می شود و مرتع بدون پخش سیلاب (شاهد)، در پاییز 1397 انجام شد. زی توده و میزان کربن آلی نمونه های گیاهی اندازه-گیری شد و مقدار ذخیره کربن بهوسیله هر گونه، محاسبه شد. داده های حاصل در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی تجزیه و تحلیل آماری شده و میانگین ها با آزمون دانکن در سطح پنج درصد مقایسه شد. نتایج تحلیل واریانس داده ها نشان داد که اثر پخشسیلاب، گونه گیاهی و اثر متقابل آن ها بر زی توده و ذخیره کربن بهوسیله گیاه در سطح یک درصد معنی دار است. نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد که واکنش گونه گل آفتابی نسبت به پخش سیلاب، بسیار زیاد بوده و عملیات پخش-سیلاب باعث شده است میزان زی توده کل این گونه بهترتیب از 63/671 کیلوگرم در هکتار در عرصه بدون پخش سیلاب به 94/2013 کیلوگرم در هکتار و میزان ذخیره کربن آن از 90/381 کیلوگرم در هکتار به 20/1106 کیلوگرم در هکتار یعنی بهترتیب به میزان 00/2 و 90/1 برابر افزایش یابد. در صورتی که میزان افزایش زی توده و ذخیره کربن در گونه سیاه گینه در اثر پخش سیلاب در مقایسه با شاهد، بهترتیب، معادل 00/40 و 64/38 درصد بود. گونه درمنه دشتی، واکنش منفی اندکی نسبت به پخش سیلاب نشان داد، بهطوریکه مقدار زی توده و ذخیره کربن بهوسیله این گیاه بهترتیب از 25/1005 و 10/547 کیلوگرم در هکتار در شرایط بدون پخش سیلاب به 99/780 و 30/429 کیلوگرم در هکتار در عرصه پخش سیلاب، احتمالاً به دلیل عدم سازگاری به شرایط ایجاد شده در اثر پخش سیلاب، کاهش یافت. هر چند از نظر آماری، این کاهش ها در سطح پنج درصد معنی دار نشد. با توجه به وسعت زیاد مراتع در کشور، ذخیره سازی مقادیر زیاد دی اکسید کربن موجود در اتمسفر (ورود به عرصه بین المللی تجارت کربن) و کاهش اثرات تغییر اقلیم از طریق عملیات پخش سیلاب، امکان پذیر است.

این تحقیق به منظور شناسایی و تحلیل اثرات برخی از گیاهان مهاجم بر اکوسیستم های مرتعی انجام گرفت. گیاه مهاجم و فرصت طلب گونه ای بومی یا غیربومی است که با ورود خود به یک منطقه قلمرو خود را گسترش داده و تنوع زیستی را تهدید کند و پیامد های نامطلوب اقتصادی و محیطی را به همراه داشته باشد. به منظور مدل سازی تحلیل خطر گیاهان مهاجم از روش تحلیل سلسله مراتبی استفاده شد. عوامل مورد استفاده شامل 3 معیار اصلی و 8 زیر معیار و 5 گزینه بود. معیار های اصلی شامل معیارهای اثرات، تهاجم و پتانسیل گسترش گیاهان مهاجم بود که درمورد گونه های مورد مطالعه تحلیل شد. برای وزن دهی به معیارها و گزینه ها با فرایند تحلیل سلسله مراتبی از مقیاس زبانی برای بیان درجه اهمیت عوامل و نتایج ارزیابی پرسشنامه های توزیع شده بین کارشناسان مرتع استفاده شد. سپس نسبت سازگاری هر معیار برای بررسی صحت وزن معیارها با استفاده از نرم افزار Expert Choice محاسبه شد. نتایج نشان داد که گونه های گیاهی بهمن (Stipa capensis Thunb. )، شکرتیغال (Echinops dichrous Boiss. & Hausskn. )، خارشتر(Alhagi mannifera Desv. )، اسپند (Peganum harmala L. ) و گلرنگ وحشی (Carthamus lanatus L. ) به ترتیب اثرات تخریبی بیشتری داشتند. نتایج این مطالعه می تواند در راستای هدف گذاری جهت کنترل گیاهان مهاجم در اکوسیستم های مرتعی توسط اداره کل منابع طبیعی استفاده شود.

با توجه به تخریب گسترده مراتع، یکی از راه های موثر جهت بازیابی توان اراضی مرتعی بهره بردن از روش های اصلاحی-احیایی می باشد. کپه کاری یکی از متداول ترینِ این روش ها می باشد که تعیین مناسب ترین مکان برای اجرای موفقیت آمیز آن به جهت حجم بالای اطلاعات و متعدد بودن عوامل تاثیرگذار، امری دشوار و زمان بر است. لذا استفاده از روش های تصمیم گیری چندمعیاره فازی راه گشا خواهد بود. یکی از این روش ها مدل تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP) است. در این مطالعه چهار معیار اکولوژیکی پوشش گیاهی، خاک شناسی، فیزیوگرافی و اقلیم به همراه چهارده زیرمعیار تعیین گردید. ماتریس های مقایسات زوجی فازی معیارها و زیرمعیارها به روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی تشکیل شد و با استفاده از اعداد فازی مثلثی اهمیت نسبی هر یک بر دیگری با نظر کارشناسان ارائه گردید. در مرحله بعد با استفاده از مدل تحلیل توسعه ای چانگ وزن های FAHP معیارها و زیرمعیارها به دست آمد. سپس لایه های اطلاعاتی مربوط به زیرمعیارها تهیه شد و وزن های FAHP در آن ها اعمال گردید. در نهایت با تلفیق لایه های اطلاعاتی وزن دهی شده، نقشه اولویت بندی شده جهت اجرای عملیات کپه کاری برای مراتع حوزه آبخیز مراوه تپه به دست آمد. نتایج نشان داد که معیارهای اقلیم و پوشش گیاهی به ترتیب با وزن های 559/0 و 190/0 و زیرمعیارهای متوسط بارندگی سالیانه، ترکیب گیاهی و متوسط دمای سالیانه به ترتیب با وزن های 368/0، 162/0 و 093/0 به عنوان مهم ترین عوامل اکولوژیکی، بیشترین تأثیر را در مکان یابی این عملیات دارند. همچنین نتایج حاصل از نقشه مکان یابی شده بیانگر آن است که مناطق با اولویت عالی برای اجرای عملیات کپه کاری 49/1 درصد از کل منطقه مورد مطالعه را شامل می شود. به منظور ارزیابی صحت مکان یابی صورت گرفته، از طریق بازدید صحرایی و با بررسی خصوصیات اکولوژیکی اقدام به اعتبارسنجی مدل گردید. صحت نتایج 94/86 درصد محاسبه گردید. نتایج نشان داد که استفاده از مدل AHP و فازی به دلیل ساده سازی فرایندهای پیچیده و رفع عدم قطعیت، می تواند در تصمیم گیری ها قدرت انتخاب مناسب تری را در اختیار مدیران قرار می دهد.

مراتع با بیش از یک سوم ذخایر کربن زیست کره خاکی، از مهم ترین اکوسیستم های خشکی جهت ترسیب کربن به شمار می روند. این اراضی قابلیت زیادی جهت ذخیره و ترسیب کربن دارند. در پژوهش حاضر، میزان کربن ترسیب شده در بیوماس گونه های غالب (Artemisia sieberi, Onobrychys cornuta, Stachis inflate, Stipa hohenakeriana) و خاک تحت تاثیر زیر تاج این گونه ها در مراتع تیل آباد استان گلستان مورد بررسی قرار گرفت. به این منظوراندام های هوایی و زیرزمینی گونه های غالب، به آزمایشگاه منتقل و میزان کربن آلی آن ها به روش احتراق تعیین شد. همچنین نمونه برداری خاک از خاک زیر تاج هر گونه جهت تعیین میزان کربن آلی و وزن مخصوص ظاهری خاک صورت پذیرفت و سپس گونه با بالاترین میزان ترسیب کربن در خاک و بیوماس هوایی و زیرزمینی با استفاده از روش مقایسه چندگانه توکی مشخص گردید. نتایج نشان داد که از پنج گونه مورد بررسی در منظقه، گونه Artemisia sieberi دارای بالاترین میزان ترسیب کربن (35/1 کیلوگرم در هکتار) و گیاه Stipa hohenackerian(15/1) از کمترین میزان ترسیب کربن در بیوماس خود برخوردار هست. همچنین میزان ترسیب کربن خاک گونه Onobrychys cornuta با 31/76 تن در هکتار، بیانگر نقش بالای این گونه در ذخیره سازی کربن در خاک است. شناخت گونه های بومی و سازگار هر منطقه، با قابلیت ذخیره و نگهداشت کربن نشانگر اهمیت اکوسیستم های طبیعی بوده و می توان عملیات مدیریت سرزمین و اصلاح و احیای اراضی تخریب یافته یا فرسوده را از منظر شاخص ترسیب کربن دنبال نمود.

به منظور بررسی گرده شناختی و تعیین ویژگی های فیزیکی شیمیایی عسل های استان آذربایجان غربی، از 18 زنبورداری در سه منطقه در استان نمونه برداری شد. آماده-سازی نمونه ها برای بررسی گرده شناسی در دانشگاه گوتینگن و آزمایش های شیمیایی در مرکز QSI در شهر برمن آلمان انجام شد. نمونه ها از نظر خاصیت رسانایی (EC)، درصد قندهای اصلی (فروکتوز، گلوکز و ساکارز)، هیدروکسی متیل فورفورال (HMF)، فعالیت دیاستازی و مقدار اسیدآمینه پرولین با هم مقایسه شدند. از نظر خواص فیزیکی شیمیایی، تفاوت معنی داری بین عسل های سه منطقه مورد بررسی مشاهده نشد. آمار توصیفی نتایج گرده شناسی نشان داد که در مجموع در هر سه محل نمونه برداری، زنبورها بیش از نیمی از گرده های مورد نیاز خود برای تولید عسل را تنها از دو سرده Astragalus و Plantago تامین می کنند. حدود 50 درصد از شهد مورد نیاز زنبورها برای تولید عسل از گیاه Astragalus تامین شد. نتایج خوشه بندی نشان داد که نمونه های عسل هر منطقه می توانند براساس محتوای گرده ای خود از هم تفکیک شوند و فقط یکی از نمونه های منطقه مارمیشو به دلیل شباهت بالای محتوای گرده ای خود در خوشه نمونه های سرو قرار گرفت. این پژوهش نشان داد که محتوای گرده ای عسل ها می تواند نشان دهنده تنوع گیاهی یک منطقه باشد. از آن جا که پوشش مرتعی و به ویژه گونه های گون در هر سه منطقه نقش مهمی در تولید عسل داشته اند، حفاظت از اکوسیستم های مرتعی طبیعی برای توسعه صنعت زنبورداری و تولیدات روستایی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

اتنوبوتانی )گیاه مردم نگاری) علمی است که به مطالعه و بررسی رفتار یک قوم یا فرهنگ در یک منطقه خاص با گیاهان بومی آن منطقه می پردازد. این تحقیق به مطالعه دانش بومی پیرامون گیاهان دارویی و غذایی حوزه آبخیز درویش چای سرعین می پردازد. در این مطالعه اتنوبوتانیکی ساکنین 5 روستای ورنیاب، علی داشی، ورگه سران، اوجور و آلوارس مورد بررسی قرار گرفت. اطلاعات مورد نیاز پیرامون کاربرد گیاهان دارویی و غذایی با استفاده از پرسش نامه های باز از افراد آگاه به صورت مصاحبه مشارکتی و گفتمان محور گردآوری شد. نتایج نشان داد 57 گونه دارویی و غذایی توسط جوامع محلی استفاده می شود که متعلق به 21 تیره گیاهی بوده و بیشترین تعداد گونه های مدنظر به ترتیب متعلق به تیره های Asteraceae (کاسنی)، Lamiaceae (نعنائیان)، Rosaceae (گل سرخیان)، Fabaceae (بقولات) و Apiaceae (چتریان) با 12، 9، 7، 5 و 3 گونه بودند. از 57 گونه معرفی شده توسط جوامع بومی، 27 گونه فقط خاصیت دارویی داشتند و 30 گونه نیز هر دو رویکرد دارویی و غذایی را شامل شدند. همچنین بیشترین و کمترین اندام مورد استفاده این گیاهان به ترتیب برگ (41 درصد استفاده) و پرچم (1 درصد استفاده) بودند. ساکنین حوزه بیشتر تمایل به استفاده از گیاهان دارویی به صورت دمنوش و دم کرده دارند و این نوع استفاده 42/68 درصد شیوه مصرف گیاهان دارویی را در بر می گیرد. استفاده از گیاهان غذایی در انواع سوپ ها و آش ها با 3/19 درصد بیشترین کاربرد را نشان داد. طبق نتایج، بیشترین مصرف دارویی گیاهان منطقه مورد مطالعه در درمان و یا پیشگیری سرماخوردگی و سرفه (35 درصد) می باشد. انجام این تحقیق می تواند چه از لحاظ مدیریت بهره برداری گیاهان دارویی و غذایی منطقه و چه از لحاظ زنده نگه داشتن دانش بومی افراد مسن تر و انتقال این گنجینه گران قدر به نسل های جوان تر کاربرد داشته باشد.

این تحقیق به منظور بررسی کارایی شاخص های تنوع تاکسونومیک و عملکردی در تبیین میزان ذخیره کربن خاک در بخشی از مراتع کوهستانی نازلوچای ارومیه صورت گرفت. بدین منظور با نمونه برداری از خاک و پوشش گیاهی در واحدهای همگن شکل زمین و نیز برداشت داده های محیطی، محاسبه میزان کربن ذخیره ای خاک، تنوع تاکسونومیک و تنوع عملکردی انجام شد. نتایج بررسی رابطه تنوع تاکسونومیک با کربن خاک، حاکی از عدم وجود ارتباط معنی دار می باشد. نتایج رگرسیون سلسله مراتبی نشان داد کربن ذخیره ای خاک در مراتع منطقه با شاخص های سیلت، وزن مخصوص ظاهری، جهت دامنه اصلاح شده و شاخص تنوع عملکردی CWM leaf length (به عنوان نماینده فرضیه نسبت جرم) و شاخص های Feve و MFAD (به عنوان نماینده فرضیه تعدد آشیان اکولوژیک) رابطه خطی داشته و مدل حاصله با ضریب تبیین 6/0 معنی دار می باشد. همه پارامترها به جز وزن مخصوص ظاهری خاک، رابطه مثبت با ذخیره کربن داشته و از لحاظ ضرایب استاندارد رگرسیون، پارامترهای MFAD و CWM leaf length با ضرایب 2/1 و 2/0 به ترتیب بیشترین و کمترین نقش را در تبیین کربن خاک دارا هستند. در بررسی فرضیه های نحوه اثرگذاری تنوع، هر دو فرضیه تعدد آشیان اکولوژیک و فرضیه نسبت جرم، در بیان ذخیره کربن خاک اکوسیستم، حاکم است ولی فرضیه تعدد آشیان اکولوژیک با توجه به بالابودن ضرایب استاندارد شاخص های تنوع مربوطه نسبت به فرضیه دیگر، نقش بالایی در تبیین کربن خاک دارد. با توجه به نتایج، کربن ذخیره ای خاک بر اساس افزایش فراوانی گونه های با برگ دراز، افزایش یکنواختی عملکردی (توزیع فروانی یکسان گونه ها در فضای صفات عملکردی) و در نهایت تنوع گروه های عملکردی بالا، افزایش می یابد. به طور کلی، عدم توجه به کاهش تنوع در مدیریت مراتع و ضعیف شدن وضعیت آن، موجب کاهش توان ذخیره کربن خاک خواهد شد.

مایکوریزا یک ارتباط همزیستی بین گیاهان و برخی قارچ های خاکزی است که نقش مهمی در تولید پایدار محصولات کشاورزی، حاصل خیزی خاک و احیا مراتع دارد. در چندین سال گذشته تمایل به استفاده از قارچ های مایکوریزا در عملیات کشاورزی و محیط زیستی، به سبب نقش آنها در بهبود رشد و سلامت گیاه، حاصلخیزی خاک و افزایش پایداری دانه های خاک افزایش پیدا کرده است. در این پژوهش، با هدف بیان قابلیت های استفاده از قارچ های مایکوریزا در احیا و اصلاح مراتع، اثر مایه-زنی دو گونه مایکوریزای آربوسکولار، Rhizophagus intraradices و Funneliformis mosseae، بر خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی گیاه علف گندمی بلند (Agropyron elongatum) مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با اعمال دو تیمار و بیست تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه ملایر انجام شد. ویژگی های مورفولوژیکی گیاهان مانند طول ساقه، وزن تر و خشک اندام هوایی و ویژگی های فیزیولوژیکی گیاهان شامل محتوای رنگدانه های فتوسنتزی، محتوای فنول کل و محتوای عناصر نیتروژن، پتاسیم و فسفر اندازه گیری شد. نتایج نشان داد هر دو گونه مایکوریزا، به ویژه گونه R. intraradices، قابلیت بالایی در همزیستی و بهبود ویژگی های مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی مورد نظر در گیاهان دارند. به عبارت دیگر گونه F. mosseae منجر به بهبود صفات مورفولوژیکی مانند طول ساقه، وزن تر و وزن خشک اندام هوایی، به ترتیب به میزان 318، 240 و 220 درصد شده است. همچنین این قارچ، محتوای فنول، نیتروژن، پتاسیم، فسفر، کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و کاروتن را در گیاهان مایه زنی شده به ترتیب به میزان 134، 131، 162، 181، 172، 178، 174 و 175 درصد افزایش داده است. از سویی دیگر، گونه R. intraradices، صفات طول ساقه، وزن تر و وزن خشک اندام هوایی را به ترتیب به میزان 474، 325 و 317 درصد بهبود بخشیده است و اثر افزایشی آن بر محتوای فنول، نیتروژن، پتاسیم، فسفر، کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و کاروتن، در گیاهان مایه زنی شده به ترتیب به میزان 153، 172، 163، 337، 244، 251، 246 و 250 درصد بوده است. بنابراین گونه مایکوریزا R. intraradices به عنوان شریک بهتر برای همزیستی با گیاه علف گندمی بلند و اصلاح مراتع با پوشش غالب این گیاه توصیه می شود.