دانش کشاورزی و تولید پایدار
سال:1399 | دوره:30 | شماره:4 |تعداد مقالات:21

اهداف: این پژوهش به منظور بررسی عملکرد، اجزای عملکرد و برخی شاخص های ارزیابی کشت مخلوط زوفا و اسفرزه و تعیین بهترین نسبت کشت مخلوط این دو گونه انجام شد. مواد و روش ها: آزمایش به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با هفت تیمار و سه تکرار در سال زراعی 97-1396 در مزرعه پژوهشی دانشکده ی کشاورزی دانشگاه جیرفت اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل 20% اسفرزه+ 100 % زوفا، 40 % اسفرزه+ 100 % زوفا، 60% اسفرزه+ 100 % زوفا، 80% اسفرزه+ 100 % زوفا، 100% اسفرزه+ 100 % زوفا و کشت خالص دو گونه بود. صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، عملکرد زیست توده و عملکرداسانس گیاه زوفا و ارتفاع بوته، تعداد سنبله در بوته، وزن صددانه، عملکرد دانه، عملکرد زیست توده و شاخص برداشت گیاه اسفرزه بود. برای ارزیابی کارایی و سودمندی کشت مخلوط نسبت به کشت خالص از شاخص نسبت برابری زمین (LER) و شاخص بهره وری سیستم (SPI) استفاده شد. یافته ها: نتایج آزمایش نشان داد کلیه ی صفات مورد بررسی به استثنای عملکرد زیست توده زوفا به طور معنی داری تحت تأثیر نسبت های مختلف کشت مخلوط قرار گرفتند. بالاترین عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک اسفرزه به ترتیب 3/3393 و 6/4286 کیلوگرم در هکتار در کشت خالص حاصل شد. بیشترین عملکرد اسانس از کشت خالص زوفا حاصل شد که با نسبت کشت 100 % زوفا + 20 % اسفرزه اختلاف معنی داری نداشت (7/161 و 8/135کیلوگرم در هکتار[pl1] ). حداکثر نسبت برابری زمین (41/1) و شاخص بهره وری (21998) در تیمار 100 % زوفا + 80 % اسفرزه به دست آمد. نتیجه گیری کلی: نسبت برابری زمین در همه تیمارهای کشت مخلوط بزرگتر از یک به دست آمد که نشان دهنده برتری کشت مخلوط نسبت به کشت خالص می باشد. بر اساس نتایج حاصله، تیمار 100 % زوفا + 80 % اسفرزه به عنوان بهترین الگوی کشت در منطقه پیشنهاد می گردد. [pl1]عملکرد اسانس با واحد کیلوگرم در هکتار تصحیح گردید.

اهداف: سیستم های کشت مخلوط و کاربرد کودهای زیستی در افزایش کمیت و کیفیت محصولات نقش مهمی را ایفاء می کنند. اهداف این مطالعه، ارزیابی اثرات کاربرد قارچFunneliformis mosseae و الگوهای مختلف کشت بر عملکرد و اجزای عملکرد سیاهدانه در کشت مخلوط با نخود بود. مواد و روش ها: آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با 10 تیمار و سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه مراغه در سال زراعی 1397 اجرا شد. فاکتور اول الگوهای مختلف کشت شامل کشت خالص نخود، کشت خالص سیاهدانه، کشت مخلوط یک ردیف نخود+ یک ردیف سیاهدانه (1: 1)، یک ردیف نخود+ دو ردیف سیاهدانه (1: 2) و دو ردیف نخود+ یک ردیف سیاهدانه (2: 1) و فاکتور دوم شامل تلقیح و عدم تلقیح با قارچ Funneliformismosseaeدر نظر گرفته شده بودند. یافته ها: نتایج نشان داد که عملکرد دانه نخود و سیاهدانه تحت تأثیر معنی دار الگوهای مختلف کشت و قارچ میکوریزا قرار گرفتند. بیشترین میزان عملکرد دانه نخود (5/1203 کیلوگرم در هکتار) در کشت خالص بدست آمد که تفاوت معنی داری با الگوی کشت 2: 1 نداشت. همچنین بیشترین عملکرد دانه سیاهدانه (3/823 کیلوگرم در هکتار) نیز در کشت خالص آن حاصل شد. کاربرد قارچ میکوریزا عملکرد دانه نخود و سیاهدانه را بهترتیب 62/24 و 59/18 درصد نسبت به عدم کاربرد قارچ افزایش داد. علاوه بر این، بیشترین میزان درصد اسانس (06/1) و عملکرد اسانس سیاهدانه (326/7 گرم در متر مربع) در الگوی کشت مخلوط یک ردیف نخود+ دو ردیف سیاهدانه حاصل شد. در همه الگوهای کشت مخلوط نسبت برابری زمین بیشتر از یک بدست آمد که بیانگر سودمندی الگوهای مختلف کشت مخلوط نسبت به کشت خالص می باشد. بیشترین مقدار نسبت برابری زمین (56/1) در الگوی کشت 1: 2 با کاربرد قارچ میکوریزا بدست آمد. همچنین در همه الگوهای کشت مخلوط میزان غالبیت در نخود بیشتر از سیاهدانه بود که بیانگر توانایی رقابتی بیشتر نخود نسبت به سیاهدانه است. علاوه بر این، بیشترین مقادیر شاخص های اکولوژیکی (نسبت معادل سطح زیر کشت و زمان، نسبت معادل سطح برداشت و کارایی استفاده از زمین) و شاخص های اقتصادی (مجموع ارزش نسبی، سودمندی کشت، سودمندی اقتصادی کشت مخلوط و شاخص بهره وری سیستم) در الگوهای کشت 1: 2 و 2: 1 با کاربرد قارچ میکوریزا حاصل شد. نتیجه گیری: به طور کلی، الگوی کشت یک ردیف نخود+ دو ردیف سیاهدانه با کاربرد قارچ میکوریزا نه تنها منجربه ایجاد تنوع در اکوسیستم های کشاورزی و پایداری تولید می شود، بلکه در افزایش درآمد اقتصادی و بهره وری استفاده از زمین های کشاورزی نیز موثر است.

اهداف: از آنجایی که بهبود استفاده از منابع محیطی در کشت مخلوط یکی از راهکارهای اساسی برای رسیدن به کشاورزی پایدار است، بر این اساس به منظور بررسی برخی خصوصیات اکو فیزیولوژیک ذرت S. C 704 در کشت مخلوط افزایشی با گیاه ماش این آزمایش انجام گردید. مواد و روش ها: آزمایش بر مبنای طرح بلوک های کامل تصادفی با شش تیمار و چهار تکرار طی تابستان سال 1397 به صورت مزرعه ای در منطقه دزفول اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل نسبت های مختلف کشت مخلوط افزایشی ذرت-ماش (افزودن 10، 20، 30، 40 و 50 درصد از تراکم مطلوب گیاه ماش به تراکم مطلوب ذرت) و کشت خالص ذرت (شاهد) بود. یافته ها: نتایج نشان داد که اثر تیمارهای مختلف کشت مخلوط افزایشی ذرت-ماش بر شاخص سطح برگ، دوام سطح برگ، میزان جذب تشعشع، سرعت رشد محصول، تجمع ماده خشک و کارایی مصرف تشعشع معنی دار بود. اما سرعت رشد نسبی تحت تأثیر معنی دار تیمارهای آزمایش قرار نگرفت. در این تحقیق، با افزایش تراکم ماش مقادیر صفات مورد ارزیابی در کلیه تیمارهای کشت مخلوط نسبت به کشت خالص ذرت بیشتر شد. در این میان، تیمار کشت مخلوط افزایشی ذرت+40% ماش با بهره گیری از مقادیر بیشتر شاخص سطح برگ (28/5)، دوام سطح برگ (217 LAI-روز)، جذب تشعشع فعال فتوسنتزی (12/18 مگاژول بر مترمربع در روز)، سرعت رشد محصول (14/30 گرم بر مترمربع در روز) و سرعت رشد نسبی (0838/0 گرم بر گرم در روز) نسبت به دیگر تیمارهای آزمایش بیشترین میزان تجمع ماده خشک (50/1996 گرم بر مترمربع) و به تبع آن بالاترین میزان کارایی مصرف تشعشع (91/2 گرم بر مگاژول) را به خود اختصاص داد. نتیجه گیری: به طور کلی می توان تیمار ذرت+40% ماش را به عنوان بهترین سیستم کشت مخلوط افزایشی ذرت-ماش از نظر بهره برداری از منابع محیطی و تولید ماده خشک معرفی نمود.

اهداف: مطالعه به منظور بررسی اثر ازتوباکتر، آزوسپیریلوم و میکوریزا بر برخی صفات کمی و کیفی گیاه دارویی سنبل الطیب تحت تنش خشکی انجام گردید. مواد و روش ها: آزمایش به صورت اسپیلت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی ارومیه، در سال های زراعی 95-94 و96-95 اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل تنش خشکی در سه سطح آبیاری60، 90، 120 میلیمتر تبخیر از سطح تشتک تبخیر کلاس A به عنوان عامل اصلی و تلقیح با کودهای زیستی در هشت سطح شامل: 1-شاهد (عدم تلقیح)، 2-میکوریزا، 3-ازتوباکتر، 4-آزوسپیریلوم، 5-ترکیب ازتوباکتر و آزوسپیریلوم، 6-ترکیب ازتوباکتر و میکوریزا، 7-ترکیب آزوسپریلوم و میکوریزا، 8-ترکیب ازتوباکتر، میکوریزا و آزوسپیریلوم به عنوان عامل فرعی بودند. یافته ها: نتایج نشان داد که با افزایش تنش خشکی ارتفاع بوته، وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه، طول ریشه، حجم ریشه، فسفر و پتاسیم ریشه کاهش و درصد اسید والرنیک افزایش یافت. کاربرد کودهای زیستی موجب افزایش کلیه صفات مورد مطالعه، به جز درصد اسید والرنیک شد. نتیجه گیری: بر اساس نتایج این مطالعه با کاربرد کود های زیستی می توان اثرات تنش خشکی در گیاه سنبل الطیب را تعدیل و در راستای نیل به اهداف کشاورزی پایدار بکار برد.

اهداف: کودهای زیستی جایگاه ویژه ای در کشاورزی پایدار دارند. افزایش ماندگاری و زنده مانی باکتری در زادمایه های تولیدی با بکارگیری مواد مختلف، به منظور افزایش اثربخشی کودهای زیستی مورد توجه است. پژوهش حاضر با هدف بررسی کارایی زادمایه های مایع باکتری محرک رشد گیاه Enterobacter cloacae S16-3 بر میزان رشد و درصد روغن دانه کلزا (Brassica napus L. ) رقم هایولا 308 انجام شد. مواد و روش ها: آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی با 12 تیمار (شامل 9 تیمار مربوط به زادمایه های مایع؛ F1-F9، یک تیمار شاهد منفی بدون تلقیح و افزودن کود NPK و دو تیمار کنترل مثبت شامل 100 درصد و 70 درصد مقادیر NPK) و 3 تکرار، در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز در خاک با بافت لوم شنی استریل شده در سال1397 انجام شد. باکتری انتروباکتر کلوآسه در ترکیب های مختلف در قالب 9 زادمایه مایع با مقادیر مشخص و در حالت های تلفیقی مختلف شامل گلیسرول، پلی اتیلن گلیکول (PEG)، ترهالوز، کربوکسی متیل سلولز (CMC)، صمغ عربی، پلی وینیل پیرولیدون (PVP)، گلوکز و نشاسته تهیه شدند. یافته ها: نتایج نشان داد که در حضور باکتری E. cloacae(در قالب زادمایه های نه گانه) و تیمارهای 100 درصد و 70 درصد NPK، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در بوته، شاخص کلروفیل برگ، ارتفاع بوته، قطر ساقه، حجم ریشه در بوته، وزن تر و خشک شاخساره، ریشه و دانه، عملکرد دانه در بوته، عملکرد روغن در بوته، وزن خورجین در بوته، وزن تر و خشک کل، درصد روغن دانه و درصد اسیدهای چرب افزایش یافت. اثر تلقیح زادمایه های مایع E. cloacaeبر وزن هزار دانه معنی دار نشد. نتایج حاصل از درصد روغن دانه و اسید چرب نشان داد که تیمار F9 (گلیسرول، گلوکز، صمغ عربی، PEG) بیشترین درصد روغن دانه (02/47 درصد) و بیشترین مقدار اسید اولئیک (1/53 درصد) را در بین زادمایه ها به خود اختصاص داد و سبب افزایش کیفیت روغن گردید. نتیجه گیری: در پایان با توجه به نتایج این آزمایش زادمایه های F5 (صمغ عربی، نشاسته، PEG) و F9 برای بهبود خصوصیات رشدی، عملکرد روغن و نوع اسیدهای چرب کلزا توصیه می شود.

اهداف: مطالعه حاضر به منظور تعیین مناسب ترین مقدار مصرف بذر در برخی از هیبریدهای وارداتی و ارقام آزاد گرده افشان انجام شد. مواد و روش ها: آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در ایستگاه تحقیقاتی اسلام آباد غرب طی سال زراعی 98-1397 اجرا گردید. مقدار مصرف بذر شامل چهار سطح 2، 4، 6 و 8 کیلوگرم در هکتار و ارقام شامل سه هیبرید وارداتی (ناتالی، نپتون و ماراتن)، سه رقم آزاد گرده افشان (نفیس، روهان، نیما) و لاین R15 بود. یافته ها: نتایج نشان داد که مقدار مصرف بذر بر ارتفاع بوته، تعداد شاخه، تعداد خورجین در بوته و عملکرد دانه اثر معنی دار داشت. با افزایش مقدار مصرف بذر، مقادیر ارتفاع بوته افزایش یافت و بیشترین ارتفاع بوته در سطح 8 کیلوگرم بذر مصرفی بدست آمد و اختلاف آن با سایرین معنی دار بود. در حالی که بیشترین مقادیر تعداد شاخه فرعی و تعداد خورجین در بوته در کمترین مقدار بذر مصرفی (2 کیلوگرم در هکتار) حاصل شد. عملکرد دانه واکنش متفاوتی به مقدار بذر مصرفی داشت، به طوری که بیشترین عملکرد دانه کلزا با میانگین 2919 کیلوگرم در هکتار در سطح 6 کیلوگرم بذر مصرفی حاصل گردید البته اختلاف سطوح 4، 6 و 8 کیلوگرم مصرف بذر معنی دار نبود. بیشترین مقدار عملکرد دانه مربوط به هیبرید ماراتن با میانگین عملکرد 3585 کیلوگرم در هکتار بود. درصد روغن نیز بین ارقام مورد مطالعه متفاوت بود و بیشترین مقدار در ناتالی، نپتون و نیما بدست آمد. نتیجه گیری: در کل مقدار مصرف بذر 6 کیلوگرم در هکتار و هیبرید ماراتن بهترین نتایج را به همراه داشتند و توصیه می گردد که تراکم در بذور هیبرید کمتر از بذور آزاد گرده افشان در نظر گرفته شود.

اهداف: بررسی اثر تلقیح با باکتری های محرک رشد و قارچ شبه میکوریز تحت تنش کم آبی بر برخی صفات رشدی و عملکرد اسانس بادرشبو از اهداف مهم این پژوهش می باشد. مواد و روش ها: آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سال 1396در سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز اجرا شد. عامل اول تنش کم آبی بر اساس ظرفیت مزرعه ای در چهار سطح شامل شاهد بدون تنش کم آبی (100-85 درصد ظرفیت زراعی)، 85-70 درصد ظرفیت زراعی، 70-55 درصد ظرفیت زراعی، 55-40 درصد ظرفیت زراعی و عامل دوم تلقیح بادرشبو با میکروارگانیسم های مختلف شامل اینتروباکتر، سودوموناس، آگروباکتریوم، قارچ شبه میکوریز و شاهد (عدم تلقیح) در نظر گرفته شد. یافته ها: نتایج آزمایش نشان داد که اثر تنش کم آبی و تیمار تلقیح بر تمام صفات مورفولوژیکی بادرشبو معنی دار بود. با افزایش تنش کم آبی ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، طول سرشاخه اصلی، تعداد چرخه گل در ساقه اصلی، درصد و عملکرد اسانس به طور معنی-داری کاهش یافتند. بالاترین عملکرد خشک سرشاخه گل دار (41/2 گرم در گلدان) تحت تیمار بادرشبو با انتروباکتر بدست آمد. بیشترین عملکرد پیکره رویشی (59 گرم در گلدان)، درصد اسانس (32/0 درصد) و عملکرد اسانس ( 19/0 گرم در گلدان) تحت تیمار تلقیح با آگروباکتریوم حاصل شد. نتیجه گیری: به طور کلی تیمارهای تلقیح با قارچ شبه میکوریز و آگروباکتریوم، از نظر صفات عملکرد پیکره رویشی و عملکرد اسانس در شرایط تنش متوسط کم آبی (70-55 درصد ظرفیت زراعی) بهتر عمل کرده و می توانند به عنوان تیمارهایی برای کاهش کابرد کودهای شیمیایی در تولید پایدار بادرشبو توصیه شوند.

اهداف: این تحقیق با هدف کمّی سازی تأثیر عوامل مدیریتی مانند انتخاب تاریخ کشت تابستانه بر واحدهای تجمعی حرارتی، فنولوژی و عملکرد باقلا براساس تعداد روز و درجه روز-رشد تجمعی و معرفی مناسب ترین ژنوتیپ های سازگار با شرایط آب و هوایی مدیترانه ای مناطق حاشیه دریای خزر به اجرا درآمد. موادوروش ها: به منظور بررسی تأثیر تاریخ کاشت خارج از فصل (تابستانه)بر تجمع واحدهای حرارتی، فنولوژی و عملکرد باقلا رقم لوزودی اوتونو (Luzde otono)، مطالعه ای دو ساله (1395-1394) در ایستگاه تحقیقاتی کشاورزی قراخیل انجام شد. آزمایش مشتمل بر چهار تاریخ کشت تابستانه (اول مرداد، پانزدهم مرداد، اول شهریور و پانزدهم شهریور) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا درآمد. یافته ها: نتایج نشان داد، باقلا رقم لوزودی اوتونو در تاریخ کاشت دوم یعنی 15 مرداد با 9100 کیلوگرم دارای بیشترین عملکرد نیام سبز بوده که نسبت به آخرین تاریخ کاشت (15 شهریور) 124 درصد افزایش عملکرد داشته است. واحد هلیوترمال در سال 1394 (از 800/0 تا 320/1) نسبت به سال 1395 (از 576/0 تا 983/0) بیشتر بود. در تاریخ کشت 15 مرداد میزان کارآیی مصرف هلیوترمال (320/1) نسبت به تاریخ کشت اول مرداد (020/1) افزایش یافت که دلیل این موضوع افزایش میانگین درجه حرارت هوا و تعداد ساعات آفتابی بود. همچنین از بین شاخص های مورد بررسی، کارآیی مصرف حرارت (HUE) و کارآیی مصرف ساعات آفتابی (RUE) نیاز حرارتی باقلا رقم لوزودی اوتونو را در مراحل متفاوت نموی به خوبی برآورد کرده و به دلیل دارا بودن روند ثابت و منطقی برتری نسبی بر سایر شاخص ها مانند درجه روز رشد (GDD) و شاخص فتوترمال (PTI) دارند. نتیجه گیری: براساس یافته های این پژوهش، جهت جلوگیری از همزمانی دوره گلدهی و پر شدن دانه با تنش گرمایی، از کشت تابستانه باقلا رقم لوزودی اوتونو در ماه های خرداد و تیر اجتناب و توصیه می گردد که جهت حصول بالاترین عملکرد نیام سبز، کشت در اواخر مرداد انجام گیرد.

اهداف: سرمازدگی زمستانه تاک ها یکی از مشکلات اساسی تاک داران در مناطق سردسیر می باشد. پژوهش حاضر به منظور بررسی تأثیر تغذیه ی برگی سولفات پتاسیم و سولفات روی بر مقاومت به سرمای زمستانه جوانه های انگور رقم بیدانه قرمز اجرا شد. مواد و روش ها: بدین منظور سولفات پتاسیم در سه غلظت (0، 5 و 10 گرم در لیتر) و سولفات روی در چهار غلظت (0، 5/0، 1 و 2 گرم در لیتر) و تیمارهای ترکیبی طی فصل رشد در چهار نوبت روی تاک های یک باغ تجاری محلول پاشی شدند. صفات اندازه گیری شده شامل تعیین LT50 بر اساس نشت الکترولیت و آزمون تترازولیوم، قندهای محلول، میزان پرولین و محتوای آب نسبی جوانه ها بود. یافته ها: نتایج نشان داد که پایین ترین دمای کشنده (LT50) بر اساس دو روش ارزیابی، نشت الکترولیتی و آزمون تترازولیوم در تیمارهای شاهد به ترتیب5/16-و 5/15-(درجه سانتی گراد) بودند در حالی که در تیمار محلول پاشی 10 گرم در لیتر سولفات پتاسیم همراه با 2 گرم در لیتر سولفات روی به ترتیب-و 3/19-(درجه سانتی گراد) بودند. همچنین بیشترین مقدار کربوهیدرات های محلول و میزان پرولین در تیمار 10 گرم در لیتر سولفات پتاسیم و 2 گرم در لیتر سولفات روی بدست آمد، کم ترین محتوای نسبی آب جوانه ها در تیمار 10 گرم در لیتر سولفات پتاسیم و 2 گرم در لیتر سولفات روی به تنهایی مشاهده شد. تغییرات بیوشیمیایی مشاهده شده در این پژوهش با کاهش LT50 مرتبط بود. نتیجه گیری: به نظر می رسد محلول پاشی برگی تاک با سولفات پتاسیم و سولفات روی می تواند تحمل به خسارت سرمای زمستانی را در رقم بیدانه قرمز بیشتر نماید.

اهداف: مطالعه به منظور بررسی اثرات عصاره کیوی بر فعالیت برخی پارامترهای فیزیولوژی و رشد در گیاه گوجه فرنگی آلوده به گل جالیز می باشد. مواد و روش ها: در پژوهش حاضر عصاره کیوی در 3 غلظت 0، 50% و 100% در سه دوره زمانی 20، 25 و 30 روز بر ریشه گوجه فرنگی به منظور کنترل گل جالیز اعمال گردید و آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با 4 تکرار انجام شد و برخی پارامترهای رشد، فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان کاتالاز و آسکوربات پراکسیداز، محتوای پروتئین، فنل و آنتوسیانین بررسی شد. یافته ها: نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان داد که عصاره کیوی در روز 30ام باعث افزایش وزن تر و خشک اندام هوایی، سطح برگ، ، طول ریشه، پروتئین برگ و ریشه، فعالیت آنزیم کاتالاز برگ، محتوای فنل و آنتوسیانین شده و تعداد گل جالیز و زیست توده گل جالیز و فعالیت آنزیم کاتالاز ریشه و پراکسیداز ریشه را کاهش داده است. طول ساقه و فعالیت آنزیم پراکسیداز برگ در تیمار با کیوی تفاوت معنی داری با شاهد نداشته است. نتیجه گیری: گل جالیز علف هرز انگلی است که فاقد کلروفیل و انگل مطلق ریشه گیاهان دولپه ای است و باعث کاهش رشد و عملکرد بسیاری از گیاهان زراعی ازجمله گوجه فرنگی می شود. به نظر می رسد عصاره کیوی با داشتن مهارکننده آنزیم پکتین متیل استراز، در بازدارندگی رشد گل جالیز نقش مؤثری داشته است.

اهداف: گیاهان پوششی یکی از روش های جایگزین در راستای کاهش استفاده از نهاده های شیمیایی به منظور کنترل علف های هرز است. هدف از پژوهش حاضر بررسی قابلیت مهار علف های هرز توسط گیاهان پوششی به صورت تک کشتی و کشت های مخلوط دوگانه و سه گانه وهمچنین تأثیر آن ها بر عملکرد کاهوی آیسبرگ (Lactuca sativa var. Ice berg) بود. مواد و روش ها: آزمایشی مزرعه ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار، در سال 1396 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل کشت گیاهان پوششی جو (Hordum vulgare L. )، سان همپ (Cartalaria juncea) و گندم سیاه (Fagopyrum esculentum) به صورت تک کشتی (100درصد بذر توصیه شده) و کشت مخلوط دوگانه و سه گانه (به ترتیب 50 و 3/33 درصد بذر توصیه شده) بود. یافته ها: نتایج نشان داد که بیشترین زیست توده خشک گیاهان پوششی از تیمارهای تک کشتی جو و کشت مخلوط آن با سان همپ (به ترتیب 25/1323 و 14/1247 گرم در متر مربع) به دست آمد. کمترین زیست توده خشک کل علف های هرز نیز مربوط به تیمار کشت مخلوط سان همپ+ گندم سیاه (75/115 گرم در متر مربع) بود. همچنین بالاترین میزان عملکرد تر کاهو مربوط به تیمار کشت مخلوط جو+ گندم سیاه+ سان همپ (7207 گرم در متر مربع) بود. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که کشت های مخلوط دوگانه و سه-گانه در مقایسه با تک کشتی و تیمار شاهد کنترل مؤثرتری بر روی علف های هرز سلمه تره، کنگروحشی، تاج خروس و خردل وحشی داشت. نتیجه گیری: از نتایج چنین استنباط می گردد گیاهان پوششی در کشت های مخلوط دوگانه و سه گانه براساس زیست توده علف های هرز به-دست آمده توانایی بیشتری در کنترل علف های هرز دارند.

اهداف: انتخاب ارقام کلزا مناسب کشت زمستانه و متحمل به تنش خشکی انتهای فصل، از راهکارهای اساسی توسعه کشت آن در مناطق معتدل سرد با اقلیم نیمه خشک می باشد. مواد و روش ها: آزمایشی به صورت فاکتوریل اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال های 95-1393 در کرج اجرا شد که در آن سه عامل تاریخ کاشت در دو سطح شامل کشت پاییزه (15 مهرماه) و کشت زمستانه (15 بهمن ماه)، آبیاری در سه سطج شامل آبیاری معمول (شاهد)، قطع آبیاری پس از مراحل گل دهی و خورجین دهی و رقم شامل ساری گل، دلگان، جاکومو، جرومه و هایولا 401 بودند. یافته ها: اثر متقابل تاریخ کاشت×آبیاری×رقم بر صفات تعداد خورجین در متر مربع، تعداد دانه در خورجین، عملکرد دانه، محتوای نسبی آب برگ و پرولین در سطح یک درصد و بر صفات وزن هزار دانه، دمای تاج پوشش برگ و محتوای کلروفیل b در سطح پنج درصد معنی دار شد. نتایج حاصل نشان دادند که در تاریخ کاشت زمستانه در شرایط آبیاری معمول، رقم دلگان عملکرد دانه برابر 3657 کیلوگرم در هکتار و محتوای نسبی آب برگ معادل 42/92 درصد، و در شرایط تنش خشکی آخر فصل (قطع آبیاری پس از مرحله خورجین دهی)، هیبرید هایولا 401 عملکرد دانه برابر 2376 کیلوگرم در هکتار و محتوای نسبی آب برگ معادل 11/83 درصد را به خود اختصاص دادند. نتیجه گیری: در شرایط آبیاری معمول، رقم دلگان و در شرایط تنش خشکی آخر فصل (قطع آبیاری پس از مرحله خورجین دهی)، هیبریدهای هایولا 401 و جرومه در تاریخ کشت زمستانه (15 بهمن ماه) جهت توسعه کشت کلزا قابل توصیه می باشد.

اهداف: این مطالعه با هدف ارزیابی ارتباط کارایی اقتصادی با کارایی زیست محیطی در بخش کشاورزی ایران صورت گرفت. مواد و روش ها: در این تحقیقاز روش تحلیل پوششی داده ها و آزمون علیت تودا-یاماموتو بهره گرفته شد. داده ها ی مورد نیاز جهت انجام این مطالعه از مرکز آمار ایران، بانک مرکزی و وزارت نیرو طی سال های 1395 -1374 جمع آوری گردید. یافته ها: نتایج نشان داد که مقادیر متوسط کارایی اقتصادی در هر دو حالت بازده ثابت و متغیر نسبت به مقیاس به ترتیب برابر با 71 و92 درصد می باشد. همچنین میانگین کارایی زیست محیطی با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها 88 درصد بدست آمد. نتایج آزمون ها ی ریشه واحد نشان داد که متغیرهای مورد بررسی با یکبار تفاضل گیری مانا هستند. نتایج حاصل از علیت تودا-یاماموتو بیانگر رابطه ی علی یکطرفه از کارایی زیست محیطی به سمت کارایی اقتصادی است. بررسی رابطه تعادلی بلند مدت بیانگر آن است که به ازای بهبود یک درصد در کارایی زیست محیطی، مقدارکارایی اقتصادی 63/0 درصد افزایش می یابد. نتیجه گیری: با توجه به یافته ها ی تحقیق انتظار می رود با اﺟ ﺮ ای ﻣ ﻘ ﺮ رات زﯾ ﺴ ﺖ ﻣ ﺤ ﯿ ﻄ ﯽ ﮐ ﺎ راﯾ ﯽ زیست محیطی نیز بهبود یابد. این امر ﻣ ﻨ ﺠ ﺮ ﺑ ﻪ ﺗ ﻮ ﺳ ﻌ ﻪ ﻓ ﻨ ﺎ وری و افزایش ﺑ ﻬ ﺮ ه وری از ﻣ ﻨ ﺎ ﺑ ﻊ شود ﮐ ﻪ در ﻧ ﺘ ﯿ ﺠ ﻪ آن ﮐ ﺎ راﯾ ﯽ اﻗ ﺘ ﺼ ﺎ دی بخش کشاورزی ایران بهبود می یابد.

اهداف: با توجه به اهمیت بالای تولید پایدار محصولات کشاورزی در واحد های کشت و صنعت نیشکر، باید از سیستم های هوشمند مانند شبکه های عصبی مصنوعی جهت مدیریت واحد های مزرعه استفاده کرد. بدین منظور، هدف اصلی تحقیق، مقایسه عملکرد مدل های شبکه عصبی پرسپترون چندلایه و توابع پایه شعاعی به منظور مدل سازی و پیش بینی عملکرد نیشکر و بررسی عوامل موثر بر آن بود. مواد و روش ها: این تحقیق از نوع تحلیلی بوده و پایگاه داده ها ی آن ماتریسی به ابعاد درایه بود. داده های مورد نیاز این تحقیق طی سال های زراعی 1395 تا 1398 از واحد کشت و صنعت نیشکر دعبل خزاعی به دست آمد. متغیرهای ورودی مدل و واحدهای آنان به ترتیب شامل میزان هدایت الکتریکی خاک (دسی زیمنس بر متر)، مقدار کود شیمیایی فسفات و نیتروژن (کیلوگرم بر هکتار)، مقدار آب مصرفی (مترمکعب بر هکتار)، همچنین، تعداد دفعات آبیاری، ماه برداشت محصول، سن گیاه، واریته گیاه، و بافت خاک (بدون ابعاد) بودند. متغیر خروجی، میزان عملکرد (تن بر هکتار) بود. تجزیه و تحلیل توسط نرم افزار متلب 2017 انجام شد. یافته ها: با مقایسه پارامترهای خطای میانگین درصد خطای مطلق و جذر میانگین مربعات خطا و با توجه به شاخص های ضریب تبیین و بازده مدل، مدل توابع پایه شعاعی به ترتیب با داشتن 064494/0(درصد)، 037686/0، 7576/0 و 800409/0(بدون ابعاد) در مرحله اعتبارسنجی به عنوان مدل برتر انتخاب شد. همچنین، مدل توابع پایه شعاعی، متغیرهای واریته گیاه و میزان هدایت الکتریکی خاک را مهم ترین عامل موثر بر میزان عملکرد محصول نیشکر بیان کرد. نتیجه گیری: با انتخاب واریته مناسب گیاه نیشکر و کنترل میزان هدایت الکتریکی خاک می توان عملکرد در واحد سطح را افزایش داد و سبب بهره وری بیشتر از نهاده ها و تولید پایدارتری شد.

اهداف: گیاه پالایی یکی از بوم سازگارترین و ارزان ترین روش های پاکسازی آلاینده های سمی خاک مانند سرب است. انتخاب گیاهان دارویی تولید کننده اسانس در چنین شرایطی مورد توجه زیادی قرار گرفته است. لذا به منظور بررسی پتانسیل سه گیاهان بومی و دارویی پونه آبی (Mentha aquatica L. )، زولنگ (Eryngium caucasicum Trautv. ) و اناریجه (Froriepia subpinnata Ledeb. ) برای گیاه پالایی سرب، سه آزمایش جداگانه طراحی شد. مواد و روش ها: آزمایشات به صورت طرح کاملا تصادفی (CRD) با 4 تکرار در سال 1396 در گلخانه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجرا شد. سطوح سرب شامل صفر (شاهد)، 125، 250، 375 و 500 میلی گرم سرب در کیلوگرم خاک از منبع نیترات سرب بود. وزن خشک شاخساره و ریشه، غلظت سرب در شاخساره و ریشه، شاخص تحمل، فاکتور انتقال، فاکتور تجمع زیستی شاخساره و ریشه و جذب سرب در شاخساره محاسبه شد. یافته ها: نتایج نشان داد که افزایش غلظت سرب باعث کاهش زیست توده در هر سه گیاه شد، در حالی که هر سه گیاه سرب را در ریشه و شاخساره انتقال دادند. غلظت فلز سرب در ریشه پونه آبی بیشتر از شاخساره بود. همچنین پونه آبی با فاکتور تجمع زیستی ریشه بالاتر از یک و فاکتور انتقال پایین تر از یک می تواند برای تثبیت فلز سنگین سرب مورد استفاده قرار گیرد. در اناریجه فاکتور تجمع زیستی شاخساره و فاکتور انتقال بالاتر از یک بود که نشان می دهد اناریجه می تواند برای استخراج سرب استفاده شود. زولنگ بیشترین جذب سرب در شاخساره (24/0 میلی گرم سرب در گلدان) را به خود اختصاص داد. نتیجه گیری: به طور کلی نتایج نشان داد جذب و انتقال سرب به گونه، تولید زیست توده و غلظت سرب خاک بستگی دارد و هر سه گیاه مورد مطالعه در خاک آلوده به سرب توانایی گیاه پالایی دارند؛ در حالی که زولنگ بر اساس مقدار بیشتر جذب سرب در شاخساره به دلیل وزن خشک شاخساره بیشتر نسبت به اناریجه توانایی بالاتری جهت استخراج گیاهی نشان داد.

اهداف: این پژوهش به منظور ارزیابی ارقام امیدبخش یونجه از نظر تحمل به تنش کم آبی و شناسایی متحمل ترین و برترین ارقام برای شرای تنش خشکی انجام یافت. مواد و روش ها: آزمایش به صورت کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی شده با سه تکرار در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی طی سه سال زراعی (از1395 تا 1398) اجرا گردید. در کرت های اصلی فاکتور آبیاری در سه سطح-در سطح اول آبیاری فقط تا پایان چین اول برداشت علوفه، در سطح دوم آبیاری تا پایان چین دوم و در سطح سوم آبیاری تا پایان چین سوم (آبیاری کامل)-صورت پذیرفت. فاکتور دوم شش رقم و اکوتیپ یونجه بودند. یافته ها: اثر سطوح آبیاری برای تمامی صفات اندازه گیری شده معنی دار شد. عملکرد علوفه تر و ماده خشک ژنوتیپ های مورد بررسی تحت تاثیر سطوح آبیاری، به طور معنی داری کاهش یافت. تنش آبی موجب کاهش معنی دار ارتفاع بوته در سطح اول و دوم آبیاری گردید به طوری که ارتفاع بوته در سطح اول و دوم نسبت به سطح سوم (آبیاری کامل) به ترتیب 23 و 17 درصد کاهش یافت. تعداد ساقه در سطح اول و دوم آبیاری نسبت به سطح سوم (آبیاری کامل) به ترتیب 34 و 30 درصد کاهش یافت. نتیجه گیری: پاسخ ژنوتیپ ها از نظر عملکرد ماده خشک مشابه عملکرد علوفه تر بود. در مجموع ارقام سنتتیک و آذر و اکوتیپ ورزقان مناسب ترین ارقام برای شرایط کم آبیاری تشخیص داده شدند و برای کشت در شرایط کم ابیاری در دشت تبریز مناسب هستند.

اهداف: این تحقیق با هدف ارزیابی پایداری نظام های زراعی پاییزه و بهاره سیب زمینی (Solanum tuberosum L. ) انجام شد. مواد و روش ها: مطالعه، در استان گلستان در سال زراعی 97-1396 و توسط پرسشنامه انجام شد. 120 مزرعه پاییزه و 60 مزرعه بهاره به روش تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. پس از تعیین ورودی ها و خروجی مزارع و معادل انرژی آنها، شاخص های انرژی ارزیابی شد. یافته ها: بیشترین سهم از انرژی ورودی کل در نظام های زراعی پاییزه و بهاره، به ترتیب سوخت فسیلی به میزان 26/30 و کود های شیمیایی به میزان 04/29 درصد بود. در نظام های زراعی پاییزه و بهاره به ترتیب، کارایی مصرف انرژی 85/1 و 30/1، بهره وری انرژی 51/0 و 36/0 کیلوگرم در مگاژول، انرژی ویژه 95/1 و 76/2 مگاژول در کیلوگرم، انرژی خالص 16/52135 و 42/16125 مگاژول در هکتار، شاخص مکانیزاسیون 96/0 و 94/0، انرژی ورودی کل 83/61384 و 59/53234 مگاژول در هکتار و انرژی خروجی کل 99/113519 و 01/69360 مگاژول در هکتار بود. نتیجه گیری: کارایی و پایداری نظام زراعی پاییزه بیشتر از بهاره در تولید سیب زمینی در استان گلستان بود. در هر دو نظام زراعی، سهم انرژی های غیر مستقیم، تجدید ناپذیر و تجاری، بیشتر از انرژی های مستقیم، تجدید پذیر و غیر تجاری بود. اجرای راهکار های توصیه شده برای مدیریت بهینه کشت بوم ها مانند روشهای خاک ورزی حفاظتی، نوسازی ماشین آلات و مصرف کود دامی، در کاهش سهم انرژی های تجدید ناپذیر و تجاری و افزایش سلامت محیط زیست و نیز بهره وری انرژی موثر است.

اهداف: کشاورزى نقش مهمی در توسعه پایدار ایفا مى کند. تخصیصبهینهکاربری ها ودستیابیبهتوسعهپایداریکیاز اهدافاصلیبرنامه ریزان بخش کشاورزی است. هدف از این مطالعه تحلیل مطلوبیت سرزمین برای کاربری های کشاورزی براساس معیارهای اکولوژیک با تلفیق تکنیک ها و تکنولوژی های نوین است. مواد و روش ها: معیارهای اکولوژیک موثر بر کاربری های کشاورزی با بررسی منابع و نظر متخصصان، انتخاب شدند. نقشه های زیر معیارها با روش های مختلف و با کمک سامانه اطلاعات جغرافیایی تهیه شدند. برای وزن دهی به معیارها و زیر معیارها از مقایسه زوجی در قالب فرایند تحلیل سلسله مراتبی استفاده شد. ترکیب نقشه ها جهت ارزیابی تناسب با روش ترکیب خطی-وزنی صورت گرفت. یافته ها: نتایج نشان می دهد که مهم ترین معیارها برای ارزیابی تناسب اکولوژیک منطقه برای کاربری های کشاورزی به ترتیب بارندگی، دما، دبی آب و شیب می باشند. همچنین یافته ها نشان می دهد که بیشتر سطح منطقه (65%) در طبقه مناسب برای کاربری های کشاورزی قرار دارد اما نقشه تناسب و کاربری فعلی فقط در 71% از سطح منطقه تطابق دارند. نتیجه گیری: این مطالعه بر تلفیق سامانه اطلاعات مکانی، تحلیل سلسله مراتبی، ترکیب خطی-وزنی و سنجش از دور به عنوان چهارچوب و روشی کارآمد در ارزیابی چندمعیاره تناسب اراضی برای کاربری های کشاورزی در راستای توسعه پایدار تاکید می-کند و یک راهنمای منطقه ای مهم و مفید جهت شناسایی مناطق مناسب برای توسعه، برنامه ریزی و مدیریت کاربری های کشاورزی می باشد.

اهداف: در این مطالعه تأثیر مدیریت بقایا، روش های آبیاری، خاک ورزی و الگوی کاشت در سیستم های کشت روی برخی از جنبه های مهم تناوب رایج گندم-ذرت در استان خوزستان بررسی گردید. مواد و روش ها: آزمایش به صورت استریپ بلوک اسپلیت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گردید. کرت های اصلی این طرح به مدیریت بقایا، کرت های فرعی به روش های آبیاری و در کرت های فرعی فرعی، خاک ورزی و الگوی کاشت به صورت فاکتوریل اختصاص یافت. یافته ها: حفظ کامل بقایا در دو روش آبباری غرقابی و بارانی طور متوسط باعث افزایش 4/0 و 18/0 کیلوگرم دانه بر متر مکعب آب مصرفی نسبت به تیمارهای بدون بقایا بود. در سیستم های دارای کشت حفاظتی با بقایای کامل کم خاک ورزی و بی خاک ورزی، عملکرد تغییرات معنی داری نسب به سیستم های متداول نداشت اما باعث ارتقاء کارایی مصرف آب، بهره وری انرژِی و اقتصادی شد. بالاترین نسبت سود به هزینه در سیستم وجود کامل بقایا- آبیاری قطره ای-خاک ورزی متداول-کشت روی پشته با نسبت 72/1 رخ داد. کمترین انرژی ورودی مربوط به سیستم وجود کامل بقایا- آبیاری قطره ای- بی خاک ورزی-کشت روی پشته با 76635 مگاژول برهکتار در بود در عین حال بالاترین بهره وری انرژی را با 210/0 کیلوگرم برمگاژول دارا بود، همچنین در این سیستم حفاطتی نسبت سود به هزینه 62/1 به دست آمد. نتیجه گیری: حرکت به سمت اتخاذ روش های کشاورزی حفاطتی از جمله حفظ بقایا، کاهش خاک ورزی، کشت روی پشته های دائم و استفاده از روش های آبیاری با راندمان بالا، تولید پایدار را به دنبال دارد. با توجه نتایج این پژوهش ضمن تایید کارآمدی، به کارگیری سیستم های کشت حفاظتی توصیه می گردد.

اهداف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل موثر بر مدیریت پایدار منابع آب کشاورزی به روش پیمایشی انجام گردید. مواد و روش ها: برای رسیدن به هدف تحقیق از آزمون همبستگی و رگرسیون چندگانه استفاده شد. جامعة آماری پژوهش گندمکاران آبی روستاهای شهرستان مراغه بودند (240=N) که با استفاده از جدول کرجسی مورگان، حجم نمونه ی آماری 149 نفر محاسبه گردید. به منظور دستیابی به نمونه ها در این پژوهش، از روش نمونه گیری طبقه ای با انتساب متناسب استفاده گردید. یافته ها: براساس نتایج آزمون همبستگی، ارتباط بین اقدامات مرتبط با مدیریت پایدار منابع آب کشاورزی با سطح زیرکشت و میزان درآمد مستقیم و معنی دار و با متغیر عضویت در تشکل های روستایی معکوس و معنی دار شد. نتایج حاصل از رگرسیون چندگانه نشان داد که متغیرهای عوامل اقتصادی، آموزشی-ترویجی، اجتماعی و زراعی توانایی تبیین 7/57 درصد تغییرات متغیر وابسته یعنی اقدامات مرتبط با مدیریت پایدار منابع آب کشاورزی را دارا می باشند. نتیجه گیری: بدون ارائه اطلاعات و دانش کافی و افزایش سطح آگاهی گندمکاران نمی توان انتظار داشت که آن ها در راستای انجام اقدامات مرتبط با مدیریت پایدار آب گام بردارند. به عبارت بهتر، به نظرمی رسد که پیش شرط و گام آغازین هدایت کشاورزان به سوی مدیریت بهینه و پایدار منابع آب، توجه به عوامل آموزشی و فراهم کردن شرایط ضروری برای پیاده سازی اثربخش سازوکارهای مرتبط با این عامل است.

اهداف: ارزیابی تناسب اراضی با بررسی لزوم تداوم یا تغییر کشت ها از اولین گام های کشاورزی پایدار می باشد که به منظور توسعه این مهم در منطقه هوراند مطالعه حاضر انجام شد. همچنین ابعاد مختلف روش های کیفی و کمّی تناسب اراضی جهت تعیین و بهبود سنجه های دخیل در ارزیابی کشاورزی پایدار بحث شد. مواد و روش ها: با تهیه اطلاعات اقلیم، زمین نما و خاک، ارزیابی تناسب اراضی تیپ های بهره وری رایج منطقه شامل گندم دیم وآبی و پیاز با دو روش کیفی و کمّی صورت گرفت. آزمون مربع کای، همبستگی پیرسون و رابطه رگرسیونی به منظور تعیین صحت و دقت روش ارزیابی صورت گرفت. پهنه بندی تناسب منطقه برای تیپ های بهره وری مختلف انجام و ضمن تفسیر نقشه های خروجی، سطح مدیریت منطقه تحلیل شد. یافته ها: محدودیت های غالب اقلیم و شیب در سطح منطقه منجر به کلاس های تناسب N برای گندم دیم، S1 تا N برای گندم آبی و S3 و N برای پیاز در روش های کیفی و کمّی شده اند، هر چند سایر فاکتورهای مورد بررسی نیز در برخی موارد دارای محدودیت بوده-اند. بررسی های آماری مؤید صحت روش ارزیابی است. سطح مدیریت متوسط و پایین محاسبه شده در تطابق با شواهد میدانی می باشد. نتیجه گیری: نامناسب بودن و در برخی موارد تناسب کم منطقه لزوم تغییر کشت محصولات رایج منطقه را نشان می دهد. در شرایطی که محدودیت ها شدید و کلاس اراضی نامتناسب باشد تفاوت چندانی در نتایج حاصل از روش های کمّی و کیفی ارزیابی دیده نمی شود. در تعیین شاخص مدیریت اراضی عوامل محیطی و مدیریتی غیرمستقیم دخیل در محدودیت ها در کنار مقادیر تولید بایستی مدنظر قرار گیرند.