پژوهش های ماهی شناسی کاربردی
سال:1398 | دوره:7 | شماره:3 |تعداد مقالات:10

به منظور تعیین ساختار سنی و رشد ماهی سفید رودخانه ای (S. cephalus) در رودخانه قشلاق سنندج، دو منطقه در بخش های بالا دست (ناحیه نایسر با آب کیفیت مناسب) و پایین دست (ناحیه سواریان با آب کیفیت نامناسب) انتخاب و در طی چهار فصل از هر دو منطقه تعداد280 عدد ماهی سفید رودخانه ای با استفاده از دستگاه الکتروشوکر و تور پرتابی صید گردید. نسبت جنسی نر به ماده در منطقه نایسر 1 به 86/1 و در منطقه سواریان 1 به 61/0 تعیین گردید، که متفاوت از نسبت مورد انتظار 1 به 1 بود. ماهیان صید شده در گروه های سنی +0 تا +5 قرار داشتند. رابطه طول چنگالی-وزن بدن در منطقه نایسر آلومتریک منفی و در سواریان ایزومتریک به دست آمد. مقایسه میانگین طول چنگالی و وزن بدن ماهیان در دو منطقه و در گروه های سنی متناظر نشان دهنده اندازه بزرگتر این صفات در برخی گروه های سنی ماهیان منطقه سواریان نسبت به نایسر می باشد. پارامتر حداکثر طول احتمالی در کل رودخانه قشلاق براساس معادله رشد فان برتالانفی در جنس های نر و ماده به ترتیب معادل 2/28 و 5/35 سانتی متر تعیین گردید. مقادیر ضریب چاقی در کل رودخانه برای جنس نر 53/1 و برای جنس ماده 55/1 به دست آمد. هم چنین مقایسه جفتی ضرایب چاقی بین گروه های سنی در دو منطقه مورد بررسی نشان داد که در بیشتر گروه های سنی ضریب چاقی ماهیان در منطقه سواریان به طور معنی دار بیشتر از گروه های سنی مشابه در نایسر می باشند. نتایج این مطالعه نشان داد که برخی از ویژگی های زیست شناسی ماهی سفید رودخانه ای در منطقه سواریان متفاوت از منطقه نایسر بوده و این تفاوت ها می تواند ناشی از ورود فاضلاب شهر سنندج به درون رودخانه قشلاق در منطقه سواریان باشد.

چهار نهر با خصوصیات مختلف برای مطالعه تاثیر فاکتورهای محیطی بر جمعیت های ماهیان با استفاده از آنالیز های غیر مستقیم (آنالیز تطبیقی قوس گیری شده(Detrended Correspondence Analysis, DCA)) و مستقیم (آنالیز فزونگی (Redundancy Analysis, RDA)) گرادیان در استان گلستان انتخاب گردید. نتایج DCA بر روی داده های حضور و عدم حضور و فراوانی نسبی ماهیان بخوبی شیب تغییرات را توضیح داده و نشان داد که گونه ها از الگوی خطی تغییرات تبعیت می کنند. نتایج آنالیز RDA در نهرها نشان داد که داده های چهار نهر به ترتیب 8/74 و 5/77 درصد از اختلاف بین نهرها برای حضور و عدم حضور و فراوانی نسبی ماهیان را به خود اختصاص داده اند. با بررسی محورهای اول و دوم در آنالیز فزونگی مشخص شد که محور اول بیشتر با خصوصیات زیستگاهی و محور دوم نیز با خصوصیات مروفولوژی کانال نهر همبستگی دارد. براساس نمودارهای RDA می توان گفت که سگ ماهی جویباری و سیاه ماهی بیشتر در نهرهای زرین گل و تیل آباد حضور داشته و همبستگی بالایی با خصوصیاتی از قبیل درصد پوشش گیاهی و درصد بسترهای قلوه سنگی از محور اول و عمق متوسط حداقل جریان، عرض متوسط حداقل جریان در محور دوم دارند. در حالیکه ماهی آلبرنوئید و گاو ماهی نیز بیشترین همبستگی را با درصد ذرات چوبی، درصد مناطق استخری و میزان ماسه در نهرها دارند. بایستی بیان داشت عواملی از قبیل اندازه حوضه آبخیز، خصوصیات هیدروگرافی و ژئومورفولوژی و کاربری اراضی سبب تغییر در مورفولوژی و زیستگاه های نهری شده و در نهایت سبب حذف برخی از گونه ها در نهرهای مجاور می شود.

در این مطالعه پویایی شناسی تاس ماهی ایرانی (A. persicus)با استفاده از یک مدل ساختار سنی که درون اجزای مدل با استفاده از شبیه سازی مونت کارلو و بوت استرپ عدم قطعیت گنجانده شده بود، مورد بررسی قرار گرفت. داده های فراوانی طولی تعداد 4376 نمونه حاصل صید تورهای پره به صورت صید ضمنی، تورهای گوشگیر ثابت و کشفیات یگان حفاظت در بین سال های 1389-1380 برای بررسی پارامترهای رشد به نرم افزار FiSAT II وارد شد. با استفاده از فراوانی طولی طبقه بندی ماهانه در نرم افزار FiSAT II، به روش الفان 1 (ELEFAN 1) میزان L∞ و K به ترتیب 203 سانتی متر و year-1 08/0 برآورد و با استفاده از مقادیر یاد شده میزان t0، 94/0-سال به دست آمد. میزان مرگ و میر طبیعی با استفاده از فرمول تجربی پائولیyear-114/0 محاسبه شد. میزان مرگ و میر کل به دست آمده با استفاده از منحنی صید برای تاس ماهی ایرانی year-1 26/0 برآورد شد. ضریب بهره برداری 61/0 برآورد گردید. فاصله اطمینان برای مقادیر Z در روش بوت استرپ بین year-1327/0 تا 195/0 با میانیگین 2405/0 به دست آمد. فاصله اطمینان برای مقادیر Z در روش مونت کارلو با گنجاندن خطای نمونه برداری بینyear-1 289/0-169/0 با میانگین 244/0 به دست آمد. نتایج نشان داد که گنجاندن مقادیر به دست آمده در مدل های ارزیابی ذخایر تاس ماهی ایرانی می تواند دقت بیشتری در ارزیابی جمعیت این گونه در آینده ایجاد کند.

زیستگاه های مصنوعی به منظور بازسازی ذخایرو افزایش تنوع زیستی آبزیان در دنیا مورد استفاده قرار می گیرند. در این مطالعه تنوع زیستی ماهیان در زیستگاه های مصنوعی در سه ایستگاه، شماره 1 شامل سازه های لوله ای در بندر سلخ، ایستگاه شماره 2 سازه های لوله ای در بندر بستانه و ایستگاه 3 ترکیبی از سازه های هرمی، کروی و لوله ای در بندر بستانه در اعماق 20 متری مورد ارزیابی واقع شد. پژوهش حاضر به روش برآورد آبزیان توسط مشاهده مستقیم و در قالب طرح تصادفی به مدت یکسال (از دی ماه 1395 تااسفند 1396)، به صورت فصلی انجام گردید. بیشینه شاخص های غناء شانون-وینر، سیمپسون، و مارگالف به ترتیب برابر 5/2، 88/0 و 32/8 در ایستگاه 3 نتیجه گیری شد. همچنین بیشترین مقدار شاخص شانون-وینر (17/3) و سیمپسون (95/0) مربوط به پروانه آنتن دار (H. acuminatus) و بیشترین مقدار شاخص غناء مارگالف (02/5) در ماهی هاماد (P. maculosus) برآورد گردید. نتایج مربوط به آنالیز SHE نشان داد توزیع اجتماعات در سطح ایستگاه ها از مدل لوگ نرمال و در سطح گونه ها از مدل عصای شکسته مک آرتور تبعیت می نماید که این مدل توزیع متعادل تر منابع بین اعضاء جامعه را بازگو می نماید. در این پژوهش نتیجه گیری شد زیستگاه های مصنوعی در افزایش تنوع زیستی نقش به سزائی دارد و پیچیدگی ساختار فیزیکی آنها در افزایش تنوع زیستی نقش مثبتی را ایفا می نماید.

با توجه به اهمیت ارزیابی ذخایر آبزیان در خلیج فارس، تحقیق حاضر جهت تعیین تراکم و توزیع سه گونه ماهی کوپر (A. spinifer)، گیش پهن (C. talamparoides) و حسون معمولی (S. tumbil) در سه لایه عمقی 20-10 متر، 30-20 متر و بیش از 30 متر، طی فصل بهار 1391 در آبهای استان بوشهر انجام شده است. عملیات نمونه برداری توسط کشتی ترالر کلاس طبس، طی 27 بار توراندازی با استفاده از تور ترال کف انجام شد. میزان میانگین CPUA و توده زنده برای هرکدام از سه گونه حسون، گیش پهن و کوپر در منطقه صیادی به ترتیب 22/27711 ± 23/218217 (gr/km2) و 15/8851 تن، 74/22114 ± 20/159192 (gr/km2) و 02/6457 تن، 04/30789 ± 47/171757 (gr/km2) و 68/6966 تن برآورد گردید که بیانگر وجود پتانسیل صید تجاری این سه گونه در منطقه مطاف، در فصل بهار است. میانگین CPUE سه گونه حسون، گیش پهن و کوپر، به ترتیب 50/4 ± 07/38، 11/5 ± 44/35 و 80/5 ± 69/33 کیلوگرم در ساعت برآورد شد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که تراکم ماهی حسون معمولی و کوپر در اعماق بالای 30 متر افزایش می یابد، درحالی که بیشترین تراکم ماهی گیش پهن نیز در عمق 30-20 متری مشاهده شد.

نمونه برداری از ماهیان و بزرگ بی مهرگان کفزی در منطقه گهرباران مازندران با انتخاب چهار ایستگاه در اعماق 5 و 10 متر به صورت ماهانه از اردیبهشت 1392 لغایت فروردین 1393 صورت گرفت. از 6 گونه ماهی صید شده، گونه های ماهی سفید (R. kutum) و کفال طلایی (L. aurata) به ترتیب 05/73و 67/24 درصد از کل صید را بهخود اختصاص دادند. تعداد 565902 عدد بزرگ بی مهرگان کفزی شناسایی شده که متعلق به 22 گونه از 9 خانواده بودند. رده سخت پوستان با دارا بودن 16 گونه، بیشترین تعداد گونه ها را نسبت به رده های دیگر داشت. Cerastorderma و Balanus غذای عمومی ماهی سفید بوده و به ترتیب اهمیت شکم پایان (Gastropoda)، خرچنگ (Crabs)، تخم ماهیان (Fish eggs)، جلیک-های رشته ای (Filamentous algae) اقلام غذایی نادر برای این گونه بودند. همچنین غالب تغذیه گونه های ماهی کپور معمولی (C. carpio)، کفال طلایی (L. auratus) و کفال پوزه باریک (L. saliens) از بقایای دتریتی بود. پس از دتریت مهمترین اقلام غذایی برای ماهی کپور به ترتیب اهمیت شامل نرم تنان دو کفه ای، صدف آبرا (A. ovata)، شکم پایان، اولیگوخت، کرم نرئیس، تخم ماهیان و جلبک های رشته ای بود. پس از دتریت بیشترین اهمیت در تغذیه کفال طلایی مربوط به بالانوس (Balanus)، پوریفرا (Porifera) و فورامینیفرا (Foraminifera) بوده و برای کفال پوزه باریک مربوط به شکم پایان، صدفهای دوکفه ای و پوریفرا بود. بررسی حاضر نشان داد که اهمیت نسبی دو کفه ایها در تغذیه ماهی کپور به مراتب بیشتر از سایر مواد غذایی بود. همچنین دوکفه-ای ها به ویژهCerastorderma، تحت تأثیر سازگاری ها و مکانیزم های رفتاری، فیزیولوژیک و بوم شناخت برای ماهی سفید از اهمیت نسبی بالایی برخوردار می باشد. باتوجه به ترکیب فراوانی بزرگ بی مهرگان کفزی و کاهش ذخایر دو کفه ایها در منطقه گهرباران و در اکوسیستم دریای خزر، این طعمه مهم غذایی برای ذخایر ماهی سفید دریای خزر کافی نیست.

این مطالعه با هدف برآورد میزان صید و تعیین اثر عامل تاریکی و روشنایی بر ترکیب گونه ای صید در صیدگاههای استان خوزستان، بوشهر و هرمزگان با استفاده از تور ترال در اردیبهشت ماه 1395 صورت گرفت. به منظور مقایسه میزان صید اعضای خانواده گیش ماهیان، زمان توراندازی به نحوی طراحی گردید تا در طی مدت صید در هر 57 ایستگاه دوره تاریکی (6 تا 8 شب) و دوره روشنایی (8-10 صبح) رعایت گردد. در این مطالعه در مجموع 18/34937 کیلوگرم آبزی صید شد. میزان صید در 17 ایستگاه استان بوشهر در کل 38/22696 کیلوگرم، در 20 ایستگاه استان هرمزگان در کل 5/10611 کیلوگرم و در 20 ایستگاه استان خوزستان در کل 3/1629 کیلوگرم بود. ماهیان استخوانی، غضروفی و بی مهرگان به ترتیب 92/86، 32/12 و 76/0 درصد از وزن کل صید را به خود اختصاص دادند. بیشترین درصد وقوع صید در ایستگاههای نمونه برداری شده راNemipteridae، Rays، Sphyraenidae، Synodontidae، Psettoididae، Scomberomorus guttatus و Platycephalus indicus به خود اختصاص دادند. میانگین صید به ازای واحد تلاش صیادی (CPUE) برای سه استان مورد مطالعه در زمان تاریکی و روشنایی نشان داد که در خانواده گیش ماهیان، گونه های سارم دهان بزرگ و گیش پوزه دار (همام) دارای تفاوت معنی داری در تاریکی و روشنایی می باشند. نتایج تحقیق نشان داد در میان گونه های ماهی مورد بررسی خنو خاکستری و راشگوماهیان دارای بیشترین میزان صید در زمان شب بودند. نتایج حاصل از این مطالعه می تواند برای تأمین گونه مورد هدف در تور ترال در دوره های روشنایی و تاریکی مورد استفاده قرار گیرد.

پرورش ماهی در سیستمهای بازگردشی طی سالهای اخیر رو به گسترش بوده ولی اثرات استفاده از آب برگشتی به خوبی مشخص نیست. هدف از این مطالعه، مقایسه عملکرد رشد، استرس و بیان ژنهای ماهیچه ای مرتبط با استرس و رشد قزل آلای رنگین کمان (O. mykiss) در دو سیستم باز و بازگردشی است. به این منظور، قزل آلای جوان تمام ماده با تراکم نگهداری 44 کیلوگرم بر مترمربع و تراکم بارگذاری 1 لیتر بر دقیقه به ازای هر کیلوگرم ماهی در دو سیستم باز (100% آب تازه ورودی) و بازگردشی (با کاهش 66% آب تازه ورودی و جایگزینی آب برگشتی) به مدت 60 روز مورد مطالعه قرار گرفت. غلظت آمونیاک کل در سیستم بازگردشی نسبت به سیستم باز افزایش معنی داری نشان داد. نتایج، کاهش معنی دار وزن کل ماهیان را در سیستم بازگردشی و به میزان 5/6% در مقایسه با تیمار سیستم باز نشان داد. در تیمار بازگردشی، طول کل، چنگالی و استاندارد و همچنین، نرخ رشد ویژه، کاهش و ضریب چاقی، افزایش داشت که این اختلافها از لحاظ آماری معنی دار نبود. ضریب تبدیل غذایی افزایش معنی داری را در سیستم بازگردشی نسبی نشان داد. مواجهه با آب برگشتی، افزایش مقادیر هورمون کورتیزول خون و بیان ماهیچه ای ژن پروتئین شوک حرارتی 70 (HSP70) را در تیمار بازگردشی نسبت به تیمار باز موجب شد. هیچ اختلاف معنی داری در بیان ماهیچه ای ژن های فاکتور رشد شبه انسولینی 1 (IGF-1) و زنجیره سنگین میوزین (MHC) مشاهده نشد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که استفاده از آب برگشتی کاهش اندک برخی از عملکردهای رشد و افزایش میزان استرس ماهی را موجب می شود و این کاهش رشد، مجزا از تغییر در بیان ژنهای مرتبط با رشد ماهیچه ای بررسی شده در این مطالعه است.

مطالعه حاضر در راستای تعیین تاثیرات میزان چربی جیره بر شاخص های رشد و ترکیب شیمیایی بدن در دورگه ماهی ماش ماده × ماهی سفید نر (♂ L. aspius ♀ × R. kutum) انجام شد. برای انجام این آزمایش تعداد 252 ماهی با وزن 8/5 ± 3/29 گرم (میانگین ± SD) در چارچوب طرح کاملا تصادفی در شش تیمار سه تکراری تقسیم شدند. ماهی ها پس از یک هفته سازگاری با 6 جیره حاوی نیتروژن یکسان (40 درصد پروتئین خام) و سطوح چربی متفاوت شامل 7، 10، 13، 16، 19 و 22 درصد، به مدت 56 روز، بر اساس اشتها و سه وعده در روز غذادهی شدند. شاخص های مورد بررسی شامل وزن نهایی، درصد افزایش وزن بدن، نرخ رشد ویژه، فاکتور وضعیت، ضریب تبدیل غذایی، بازده پروتئین، شاخص کبدی و شاخص احشایی بود. نتایج حاصل گویای معنی دار بودن تاثیر سطوح متفاوت چربی جیره غذایی بر شاخص های ضریب تبدیل غذایی و بازده پروتئین بود. اختلاف معنی داری در ترکیب لاشه، میزان پروتئین تام، لیپید کل، کلسترول و تری گلیسرید بین تیمارها دیده نشد. براساس یافته های تحقیق حاضر در تغذیه این ماهیان، افزایش میزان چربی جیره تا سطح 16 درصد در جهت بهبود شاخص های رشد پیشنهاد می گردد.

اثرات مثبت ویتامین های C و E در رشد ماهی در مطالعات مختلف ثابت شده است. در این تحقیق تأثیر سطوح مختلف ویتامین های C و E بر شاخص های رشد و بازماندگی ماهی کپور (C. carpio) با استفاده از 9 جیره غذایی شامل ترکیبی از 0، 200 و 400 میلی گرم در کیلوگرم ویتامین C و ویتامین E در سه تکرار به مدت 6 هفته انجام پذیرفت. تعداد 270 قطعه بچه ماهی کپور با متوسط وزن 29/12 گرم پس از دو هفته سازگاری با شرایط جدید به 27 تانک پرورشی معرفی گردید. نتایج نشان داد که بین گروههای مورد بررسی از نظر میزان وزن و طول بدن، ضریب تبدیل غذایی (FCR)، ضریب رشد ویژه (SGR)، رشد روزانه (GR)، درصد افزایش وزن بدن (BWI)، ضریب چاقی (CF) و بازماندگی اختلاف معنی دار آماری وجود دارد. بیشترین میانگین طول و وزن بدن ماهیان کپور در جیره غذایی حاوی C400+E400 میلی گرم در کیلوگرم غذا و کمترین مقدار در ماهیانی که در جیره آنها از هیچکدام از ویتامین ها استفاده نشد (گروه کنترل) به دست آمد. همچنین نتایج نشان داد که بهترین میزان FCR، SGR، BWI، GR و CF در گروه حاوی C400+E400 می باشد. ضمن اینکه نتایج نشان داد با افزایش مقدار ویتامین ها به جیره بازماندگی ماهیان کپور افزایش یافته است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که افزودن ویتامین به میزان C400+E400 میلی گرم در کیلوگرم جیره غذایی باعث بهترین میزان رشد و بازماندگی در بچه ماهیان کپور می گردد.